1

Visio OnderwijsSchoolgids Haren 2017-2018

2

Inhoudsopgave

Deel 1 pagina 6

Voorwoord pagina 6Ontwikkelen van vaardigheden en mogelijkheden pagina 6Werken aan perspectief pagina 6Kwaliteit van onderwijs pagina 7Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen pagina 8Perspectief voor iedereen pagina 8Het onderwijs van Koninklijke Visio pagina 8Indeling Visio Onderwijs pagina 8Instellingsplan (schoolplan) pagina 8Het onderwijsaanbod pagina 9Leerlingenaantallen pagina 9Organogram pagina 11Visie op onderwijs - waar Visio Onderwijs voor staat pagina 11− ‘Perspectief voor elk kind’ pagina 11− Gewoon waar het kan, speciaal waar het moet pagina 12− Pedagogisch klimaat en veiligheid pagina 12− Zorg in Onderwijs pagina 12− Medisch handelen pagina 12Aanmeldingsprocedure en toelatingscriteria pagina 13Passend Onderwijs pagina 13Kwaliteitszorg pagina 14− Opbrengstgericht werken pagina 14− High Performance Schools (HPS) pagina 14 Inspectie van het Onderwijs pagina 14 Ontwikkelingsperspectief (OPP) pagina 15 Leerlingenzorg pagina 15 Leerlingen volgsysteem pagina 16 “Groepsfoto”, “schoolfoto” en “clusterfoto” pagina 16 Groepsplannen pagina 16 Handelingskalender pagina 16 Individuele begeleiding en/of behandeling en/of verzorging pagina 17 Verantwoording onderwijstijd pagina 17

Deel 2 / De afdelingen en expertise van Visio Onderwijs pagina 18

Speciaal onderwijs (so en so-mb) pagina 18− Uitstroomprofielen en leerroutes pagina 18− Leerroute MB, variant A pagina 18− Leerlijnen pagina 18− Leerstof en aanbod pagina 19Voortgezet speciaal onderwijs (vso en vso-mb) pagina 19− Uitstroomprofiel vervolgonderwijs pagina 20− Uitstroomprofiel arbeid pagina 20− Uitstroomprofiel dagbesteding pagina 21− Loopbaanonderzoek (assessment) pagina 22− Stage (werkervaringstrajecten) pagina 22− Leerstofaanbod pagina 23

3

− Leren op afstand pagina 23 − Schoolkamp pagina 23 Expertise van onze scholen pagina 23

− A)Zintuigen pagina 24 Zien: Visuele stimulatie en kijktraining pagina 24 Tast: Tactiele training pagina 24 Tast: Braille pagina 24 − B)Fysieke aanpassing pagina 24 Schoolgebouw en omgeving pagina 24 Oriëntatie & mobiliteit (O&M) pagina 25 ICT pagina 25 Hulpmiddelen pagina 25 − C)Methoden pagina 25 Totale Communicatie pagina 25 Liedjeskist pagina 25 Beleven in Muziek (BIM) pagina 26 − D)Stoornissen pagina 26 Cerebral Visual Impairment (CVI) pagina 26 Autismespectrumstoornis (ASS) pagina 26 Sensorische Informatieverwerkingsstoornissen pagina 27 Neuronale Ceroid Lipofuscinoces (NCL) pagina 27 − E)Gedrag pagina 27 Moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) pagina 27 Sociale redzaamheid pagina 27 Ambulante Onderwijskundige Begeleiding (AOB) pagina 27

− Regulier waar mogelijk, speciaal waar noodzakelijk pagina 27 − Gewoon naar school, mét begeleiding pagina 28 − Begeleiding op maat pagina 28 − Samen aan de slag pagina 28 − Taken van de ambulant onderwijskundig begeleider pagina 28 − Bekostiging pagina 28 Samenwerking met andere partners pagina 29

− Intern, binnen Visio pagina 29 Samenwerking met andere scholen en Ambulante Onderwijskundige Begeleiding van Visio pagina 29 Samenwerking met andere domeinen van Visio, direct leerlinggebonden pagina 29 − Extern, buiten Visio pagina 29 Schoolarts GGD pagina 29 Therapeuten, werkzaam op scholen vanuit een eigen praktijk pagina 30 Samenwerking binnen het onderwijsveld, met Bartimeus pagina 30 Samenwerking binnen het onderwijsveld, met andere clusters in het speciaal onderwijs pagina 30 Samenwerking binnen het onderwijsveld, met reguliere vormen van onderwijs en pagina 30 samenwerkingsverbanden Samenwerking met stage verlenende bedrijven of instellingen pagina 30 Samenwerking met overige partijen pagina 30 Overige zaken pagina 31

− A)Veiligheid pagina 31 Melden van (bijna) incidenten pagina 31 Sociale veiligheid (ter voorkoming van pesten, kindermishandeling en seksueel misbruik) pagina 31 BHV (bedrijfshulpverlening) pagina 31 EHBO pagina 31 Risico-inventarisatie pagina 31 − B)Sponsoring pagina 31

4

Deel 3 / Onze School in Haren pagina 32

Adres en bereikbaarheid pagina 32 − Afdelingen pagina 32 − Adres pagina 32 − Directeur en schoolleiders pagina 32 Locatie en gebouwen pagina 32

− Visio Onderwijs Haren in het kort in 2016-2017 pagina 32 Onderwijsopbrengsten, instroom, uitstroom en bestendiging pagina 33

− Leeropbrengsten so pagina 33 − Instroom pagina 33 − Uitstroom pagina 33 − Bestendiging pagina 34 − A) Uitstroom en bestendiging VOH so pagina 34 − B) Uitstroom en bestendiging VOH so-mb pagina 35 − C) Uitstroom en bestendiging VOH vso-mb pagina 35 − Conclusie en trends betreffende de uitstroom pagina 35 Onderwijskundige ontwikkelingen binnen de school pagina 36 − Project VZEMB, Kijk wat kan! pagina 36 − Transitieplan pagina 36 A) “De school en de omgeving pagina 36 B) De schoolorganisatie pagina 36 C) Borging van kwaliteit pagina 37 D) Onderwijsinhoud pagina 37 E) Opbrengstgericht werken pagina 37 F) Professionalisering pagina 37 G) Huisvesting pagina 38 H) Samenwerking met ouders en andere externe partijen pagina 38 − Onderwijsinspectie pagina 38 − Sociale veiligheid pagina 39 Medezeggenschap leerlingen pagina 39 − Leerlingenraad pagina 39 − Meten van leerlingentevredenheid en veiligheidsbeleving pagina 39 Ouderparticipatie pagina 39

− Educatief partnerschap pagina 39 − Onderwijsondersteuning van ouders pagina 40 − Betrokkenheid van ouders (en leerlingen) bij keuze- en schakelmomenten pagina 40 − Betrokkenheid van ouders bij medezeggenschap (G)(MR); zie ook deel 4 in deze gids. pagina 40 − Oudertevredenheid pagina 40 − Heldere communicatie en informatieoverdracht pagina 40 Ons team pagina 40 Praktische zaken van A tot Z pagina 42

− Activiteiten en ouderbijdrage pagina 42 − Curatele, bewind en mentorschap pagina 42 − Financiële regelingen pagina 42 − Foto’s, video pagina 43 − Gym- en zwemkleding pagina 44 − Leerplicht en schoolverzuim pagina 44 − Lesuitval pagina 44 − Lijst met nuttige adressen pagina 44 − Lunchpakket, fruit en tussendoortjes pagina 45 − Ongevallen verzekering pagina 45 − Overblijven pagina 45

5

− Persoonsgebonden budget (PGB) pagina 45 − Schoolbenodigdheden pagina 45 − Schoolregels pagina 45 − School- en lestijden pagina 45 − Telefonisch contact pagina 45 − Traktaties pagina 45 − Uren onderwijs pagina 45 − Vakantie- en andere vrije dagen pagina 46 − Vervoer van en naar school pagina 46 − Vrijstelling onderwijsactiviteiten pagina 46 − Ziekmeldingen en schoolverzuim pagina 47 − Ziekte pagina 47 − Zorg in onderwijs pagina 47

Deel 4 / Raad van Toezicht, Raad van Bestuur, medezeggenschap, pagina 48 klachtenregeling en informatieverstrekking

Raad van Toezicht Koninklijke Visio pagina 48 Raad van Bestuur Koninklijke Visio pagina 48 Medezeggenschap pagina 48

− Wat doet de MR? pagina 48 − Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) pagina 48 − Lid worden van de MR of de GMR? pagina 49 Klachtenregeling pagina 49

− Klacht indienen pagina 49 − Bespreking en behandeling van de klacht in onderling overleg pagina 49 − Behandeling door de Klachtencommissie voor cliënten en leerlingen pagina 49 − Meer informatie en contact pagina 50 Jaarverslag pagina 50 Ongevallenverzekering pagina 50 Privacy pagina 50 Schorsen en verwijdering pagina 50 Vrijstelling onderwijsactiviteiten pagina 51 Informatieverstrekking door de school aan gescheiden ouders pagina 51 Belangrijke adressen Koninklijke Visio pagina 52 Afkortingen en begrippen pagina 53 Toelatingscriteria pagina 54 Schema ten behoeve van de indicatie pagina 54

− Enkelvoudige beperking pagina 54 − Leerlingen met een meervoudige beperking pagina 54 − Ernstige meervoudige beperkingen pagina 54 Nuttige adressen pagina 55

6

Deel 1

Voorwoord

Voor u ligt de schoolgids 2017-2018 van Visio Onder-wijs. Visio Onderwijs maakt deel uit van Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen. Leerlingen met een visuele beperking, al dan niet in combinatie met een andere beperking, kunnen bij ons terecht tijdens hun volledige onderwijsloop-baan. Wij bieden primair en voortgezet onderwijs aan op scholen voor (voortgezet) speciaal onderwijs, evenals ambulante onderwijskundige begeleiding voor kinderen die onderwijs volgen op reguliere of speciale scholen uit één van de andere clusters. Ook bieden we ambulante ondersteuning in het vervolg-onderwijs (mbo, hbo en universiteit).

Deze schoolgids geeft uitgebreide informatie over onze scholen voor kinderen en jongeren met een visuele en/of meervoudige beperking. De schoolgids biedt praktische informatie en maakt duidelijk wat Visio Onderwijs de leerling en zijn ouders te bieden heeft.

Ontwikkelen van vaardigheden en mogelijkhedenHet onderwijs op de Visio-scholen sluit nadrukkelijk aan bij het onderwijs op reguliere scholen. Op aange-paste wijze hanteren wij dezelfde kerndoelen als in het regulier basisonderwijs. Voor leerlingen vanaf twaalf jaar is er de mogelijkheid om praktijkonderwijs, vmbo of havo te volgen en af te ronden met een regulier diploma. Leerlingen met een (ernstige) meervoudige beperking kunnen deelnemen aan praktisch onderwijs, gericht op het ontwikkelen van (arbeidsmatige) vaar-digheden.

We stimuleren kinderen en jongeren om hun talenten en mogelijkheden zo goed mogelijk te benutten. Dat doen we in de gebruikelijke schoolse vakken, maar we scholen de leerlingen ook in sociale en praktische vaardigheden. De leerlingen werken zowel zelfstandig als samen met andere leerlingen aan hun sociaal- emotionele, motorische en zintuiglijke ontwikkeling.

We vinden het van groot belang de leerlingen te stimu-leren tot maximale zelfstandigheid en zelfontplooiing. Dit wordt onder andere zichtbaar bij het werken met passende dag- en weektaken en lessen in sociaal emo-tionele vorming. We streven naar het mogelijk maken van volledige maatschappelijke integratie en participatie.

Het eerder aangebrachte accent op het ‘leren leren’ gaan we uitbouwen in samenhang met de zogenaamde ‘21ste eeuwse didactiek’. Onze leerlingen bereiden we voor op deelname aan de hedendaagse kennis- en netwerksamenleving. Het gaat om kritisch denken en probleemoplossend vermogen, samenwerken in netwerken en persoonlijk leiderschap, wendbaarheid en aanpassingsvermogen, initiatief en ondernemer-schap, effectieve communicatie, nieuwsgierigheid en verbeeldingskracht. We bevorderen maximale integra-tie in het –zo thuis nabij mogelijk- regulier onderwijs. Het onderwijs op onze scholen is maatwerk dat groeps-gericht wordt ingevuld. We werken in kleine groepen, waarbij ruimte is voor het tempo en ontwikkelings-niveau van iedere leerling. We vinden het belangrijk dat kinderen en jongeren met plezier naar school gaan en we investeren in maximale sociale veiligheid. Dit is een voorwaarde voor elke leerling om zich goed te ont-wikkelen en goed te kunnen leren. We hechten daarom veel belang aan een goede relatie met de leerlingen en met u als ouder . Waar mogelijk werken we graag met u samen. We nodigen u en uw kind dan ook van harte uit om uw verwachtingen met ons te delen en vorm te geven.

Werken aan perspectiefVisio Onderwijs heeft de ambitie en de taak systema-tisch en doelgericht te werken aan het maximaliseren van prestaties van de leerlingen. We stellen hoge, realistische doelen voor onze leerlingen en onze scholen. Leerlingen uitdagen en planmatig handelen doen we op basis van een analyse van de prestaties van de leerling.

Het zogenaamde ontwikkelingsperspectiefplan (OPP) is richtinggevend voor het onderwijs dat we uw kind aan-bieden. Hierin geven we aan op welk niveau de leerling werkt en wat het verwachte uitstroomperspectief is. Dit plan komt in samenspraak met de (oudere) leerling en u als ouder tot stand. Op vaste momenten in het jaar meten wij de vorderingen van uw kind, zodat u zijn voortgang en ontwikkeling kunt volgen. Zo bent u er-van verzekerd dat we uw kind optimaal stimuleren om binnen de eigen mogelijkheden, maximaal te presteren. Hierover leggen we niet alleen verantwoording af aan u en uw kind, maar ook aan de samenleving. Dit laatste doen we door alle vereiste gegevens op het gebied van instroom, doorstroom en uitstroom aan de Inspectie

7

van het Onderwijs aan te leveren en te publiceren in onze schoolgidsen op de website.

Kwaliteit van onderwijsOnze onderwijskwaliteit meten wij regelmatig. Dit doen we door het afnemen van gevalideerde tests; het laten uitvoeren van (interne en externe) audits; het regelmatig uitvoeren van tevredenheidsonderzoeken; het monitoren van de ervaren (sociale) veiligheid én het afleggen van verantwoording aan de Inspectie van het Onderwijs. Met het afgeven van een basisarrangement voor iedere Visio-school (in 2016 én volgens het nieuwe waarderingskader van de Inspectie in 2017) heeft de Inspectie geoordeeld dat wij voldoen aan de gestelde kwaliteitsnormen. Daarnaast hebben we in het voorjaar van 2017 de zogenaamde Visiomaat Onderwijs vast-gesteld. Het betreft een document met te evalueren beleid op allerlei terreinen; beschreven is wie van het managementteam wanneer het initiatief neemt tot evaluatie van specifieke afspraken en beleid.

Wij blijven ons graag voortdurend verbeteren. Het voltallige managementteam (directie en schoolleiders) heeft in 2016 succesvol een intensief scholingspro-gramma High Performing Schools afgerond en er zijn transitieplannen om te groeien naar excellente scholen voor iedere school/afdeling in uitvoering genomen. Het verandertraject voor alle scholen en de afdelingen ambulante onderwijskundige begeleiding (AOB) staat in het teken van de volgende thema’s:Lange termijn visieEffectief leiderschapActie-veranderingBetrokken en deskundige, professionele medewerkersInnovatie.

Daarnaast is in het voorjaar van 2017 een landelijk en locatie gebonden meerjarenopleidingsplan vastgesteld, waarin minimale (voor)opleidingseisen beschreven staan voor alle functies binnen het onderwijs. Het gaat om zowel vakspecifieke/ didactische als branche ge-relateerde deskundigheidsbevordering, gericht op het omgaan met visuele beperkingen.

Wij nodigen u en uw kind daarnaast van harte uit om tips, opmerkingen en kritische noten met ons te delen. Daarmee stelt u ons in staat om voor alle leerlingen binnen Visio Onderwijs, het beste onderwijs te realise-ren en daarmee optimale kansen te creëren voor een goede en passende toekomst. En dat doen we graag!We wensen u en uw kind een goed schooljaar 2017-2018 toe.

Mede namens de Raad van Bestuur,

Directeur Onderwijs, Koninklijke VisioMarcel Janssen

De schoolgids is vastgesteld door de Raad van Bestuur van Visio op 18 mei 2017. De Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad van Visio Onderwijs heeft inge-stemd met de schoolgids op 31 mei 2017.

8

Haren

Breda

Grave

AmsterdamHuizen

Rotterdam

Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen

Perspectief voor iedereenIn Nederland krijgen jaarlijks duizenden mensen te maken met blijvende slechtziendheid of blindheid. Wanneer iemand slecht ziet of helemaal blind wordt, heeft dat ingrijpende gevolgen voor wonen, werken, ontspanning, onderwijs, opvoeding en mobiliteit. Op al deze terreinen biedt Koninklijke Visio ondersteuning. Onze diensten zijn er voor kinderen en volwassenen die slechtziend of blind zijn. Ook mensen die naast een visuele beperking een andere beperking hebben, kunnen bij ons terecht. Met vakmanschap en bezieling begeleiden wij onze cliënten en leerlingen bij een zo zelfstandig mogelijk leven. Mensen die persoonlijk of professioneel betrokken zijn bij iemand met een visuele beperking, kunnen bij Visio terecht voor advies, ondersteuning en deskundigheidsbevordering. In onze dienstverlening staat de

Voor meer informatie over onze dienstverlening verwijzen wij u naar onze website: www.visio.org

Het onderwijs van Koninklijke VisioVisio Onderwijs heeft zes onderwijslocaties. Deze onderwijslocaties verzorgen speciaal onderwijs, voorge-zet speciaal onderwijs en ambulante onderwijskundige begeleiding aan leerlingen met een visuele beperking en aan leerlingen die naast een visuele beperking, ook een verstandelijke of andere beperking hebben. In de wet wordt dit onderwijs ‘cluster 1’ genoemd. De wet en het ministerie hanteren voor de leerlingen van cluster 1 de terminologie ‘visueel gehandicapt’ en ‘meervoudig gehandicapt’. Binnen Visio kiezen we in plaats daarvan voor mensen/leerlingen met een visuele beperking en mensen/leerlingen met een meervoudige beperking. In deze schoolgids spreken we daarom over visueel beperkt en meervoudig beperkt. Op enkele plekken wordt (ernstig) meervoudig beperkt in deze schoolgids afgekort als (e)mb.

Indeling Visio OnderwijsRuim 2150 kinderen (peildatum 15/1/17) ontvangen onderwijs of onderwijskundige begeleiding van Visio. Bijna 80 procent van de kinderen met een visuele beperking neemt deel aan thuisnabij onderwijs, mede dankzij de ambulante onderwijskundige begeleiding van Visio. Dit kan op een reguliere school zijn of op een speciale school buiten Visio. De eigen onderwijsloca-

ties van Visio voor (voortgezet) speciaal onderwijs aan leerlingen met visuele beperkingen of meervoudige be-perkingen bevinden zich in Amsterdam, Breda, Grave, Haren, Huizen en Rotterdam.

Instellingsplan (schoolplan)Voor alle scholen van Visio Onderwijs bestaat een gezamenlijk plan voor de periode 2015-2019: het instel-lings- of schoolplan. Daarin staan de visie en de missie van het onderwijs verwoord. Bovendien geeft het de accenten aan voor de komende jaren. De schoolgidsen en jaarplannen zijn afgeleid van het instellingsplan. Het plan is te verkrijgen op de onderwijslocaties of te downloaden via www.visio.org/onderwijs.

Onze missie is ‘meedoen mogelijk maken’. Door diverse ontwikkelingen binnen de scholen en de ambulante on-derwijskundige begeleiding (aob) merken we de laatste jaren op de speciale scholen een krimp van de leerling-aantallen. Dat vraagt om creatieve oplossingen voor het behoud van een volledig onderwijsaanbod. Met nieuwe vormen van ondersteuning en meer maatwerk op reguliere en speciale scholen willen we bereiken dat

Visio onderwijslocaties

9

nog meer leerlingen met visuele beperkingen dicht bij huis onderwijs kunnen volgen.

Onze beleidsspeerpunten voor de komende jaren zijn:Onze onderwijsexpertise is maximaal beschikbaar voor het onderwijsveld en anderenWe staan bekend als expert in het doorgronden en tegemoet komen aan leermogelijkheden van blinde en slechtziende leerlingenHet onderwijs maakt binnen Visio deel uit van een integraal behandelaanbod We zijn voortdurend op zoek naar nieuwe methoden en innovatie van middelen om excellent onderwijs te kunnen gevenWe zijn zichtbaar en willen samenwerken met andere partijenWe streven naar een maximaal (leer/ontwikkelings)rendement voor onze leerlingenOnze medewerkers zijn hooggekwalificeerde professio-nals, die zich voortdurend (bij)scholen. Ze zijn in staat excellent onderwijs aan te bieden, volgens hedendaag-se (wetenschappelijke) inzichten en werken samen in professionele leergemeenschappen.

Het onderwijsaanbodVisio Onderwijs heeft in Nederland momenteel in zes gemeenten onderwijslocaties van waaruit we onderwijs aanbieden. Er zal een nieuw schoolgebouw in Amster-dam gerealiseerd worden voor de huidige leerlingen vso, so en (v)so-mb uit Amsterdam en Huizen. Verder

wordt afgewogen of de locatie in Huizen gehandhaafd blijft, gezien het geringe aantal leerlingen van de aldaar resterende afdeling (v)so-emb. Op de onderwijs-locaties is het volgende onderwijsaanbod beschikbaar:

so vso so-mb vso-mb so-emb vso-emb

Amsterdam X

Breda X X X X

Grave X X X X

Haren X X X X X

Huizen X X X X X

Rotterdam X X X X

so = speciaal onderwijsvso = voortgezet speciaal onderwijsso-mb = speciaal onderwijs voor leerlingen met een meervoudige beperkingso-emb = speciaal onderwijs voor leerlingen met een ernstige meervoudige beperkingvso-mb = voortgezet speciaal onderwijs voor leerlingen met een meervoudige beperkingvso-emb = voortgezet speciaal onderwijs voor leerlingen met een ernstige meervoudige beperking

Zoals gezegd streven we naar onderwijs dicht bij huis. Dit betekent dat we integratie in het reguliere onder-wijs maximaal proberen te bevorderen. Dit doen we door het bieden van ambulante onderwijskundige begeleiding (aob) in alle onderwijsvormen in Nederland. Op deze manier maakt bijna 80 procent van onze leer-lingen gebruik van thuisnabij onderwijs met ambulante onderwijskundige begeleiding. Ambulante onderwijs-kundige begeleiding wordt geboden aan leerlingen en hun leraren in het basisonderwijs, voortgezet onder-wijs, middelbaar beroepsonderwijs, overig (voortgezet) speciaal onderwijs en aan hogescholen en universi-teiten. Het resultaat van ons streven naar maximale integratie is een groeiend leerlingenaantal in de aob. De verwachting is dat in de komende jaren het aantal aob-leerlingen zich zal stabiliseren.

LeerlingenaantallenVisio geeft onderwijs aan circa 460 leerlingen en ambulante onderwijskundige begeleiding aan bijna 1.700 leerlingen. Het aantal leerlingen dat onderwijs volgt op een van onze onderwijslocaties daalt sinds enkele jaren licht. De daling wordt vooral ingegeven door demografische ontwikkelingen. Tevens heeft ons streven naar integratie van leerlingen in het regulier onderwijs tot gevolg dat minder leerlingen speciaal onderwijs volgen bij Visio.

10

Om u een indruk te geven van de grootte van de onderwijslocaties en de ontwikkeling in leerlingenaan-tallen ziet u hieronder een overzicht van de aantallen per locatie, over de afgelopen zes jaar.

Scholen 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Amsterdam 80 80 76 81 73 62 28

Breda 75 72 66 64 64 55 55

Grave 130 128 129 127 118 117 112

Haren 71 66 61 60 58 53 52

Huizen 87 82 80 70 63 56 62

Rotterdam 110 115 120 125 123 119 116

Totaal 553 543 532 527 499 462 425

Hieronder ziet u een overzicht van de ontwikkeling van de leerlingenaantallen in de aob van Visio. De aob wordt vanuit de regio’s Noord-, Midden- en Zuid-Nederland aangeboden.

aob 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Regio Zuid 883 898 900 929 926 922 917

Regio

Midden

374 388 390 391 428 427 466

Regio

Noord

176 186 213 234 270 284 327

Totaal 1431 1472 1503 1554 1624 1633 1688

11

OrganogramVisio onderwijs is als volgt georganiseerd:

Raad van Bestuur

Directeur Onderwijs

SchoolleidersZuid-Nederland

Adjunct directeurOnderwijs Schoolleiders Midden

en Noord-Nederland

Grave Huizen

Breda Amsterdam

Rotterdam Haren

aob aob

so |vso | so-mb | vso-mb

so | so-(e)mb | vso-(e)mb

vso

so | so-(e)mb | vso-(e)mb

so |vso | so-mb | vso-mb

so-(e)mb | vso-(e)mb

Visie op onderwijs - waar Visio Onderwijs voor staat ‘Perspectief voor elk kind’‘Perspectief voor elk kind’ is een belangrijk uitgangs-punt van ons onderwijs. We willen als onderwijsinstel-ling ieder kind, ongeacht de individuele beperkingen, een perspectief voor de toekomst bieden. Elk kind is anders en heeft een eigen ontwikkeling. Die ontwikke-ling en de ondersteuningsvragen van de leerling staan centraal en geven richting aan het onderwijs. Uiteraard binnen de wettelijke kaders. Daarbij vindt er een dia-loog plaats tussen de leerling, de ouders en de onder-wijsmedewerkers. Binnen ons onderwijs is niet alleen aandacht voor kennisontwikkeling, maar ook voor zin-tuiglijke, sociaal-emotionele en lichamelijke ontwikke-ling. Hiermee ondersteunen en begeleiden we kinderen in hun groei naar zelfredzaamheid en zelfstandigheid. Elke leerling moet de beste mogelijkheden krijgen om tot ontwikkeling te komen en binnen zijn mogelijkheden kunnen participeren in de samenleving. We bevorderen

het verantwoordelijkheidsgevoel van onze leerlingen. Ze doen op school, behalve kennis, ook vaardigheden op waarmee ze een sociaal netwerk kunnen opbouwen, kunnen samenwerken en voorbereid zijn op de thema’s wonen, werken, vrije tijd en burgerschap.

De onderwijsvisie stond de afgelopen jaren vooral in het teken van ‘leren leren’, met de drie pijlers:Leerling-initiatief: leerlingen nemen regie over hun eigen leerproces (passend bij hun ontwikkelings-niveau).Leerkracht is coach: de leerkracht bewaakt het leerproces en coacht de leerling in zijn ontwikkeling.Rijke leeromgeving: de leeromgeving en leerstof zijn rijk; deze activeren en prikkelen.

Vanuit het concept “leren leren” maken we nu de stap naar de “dynamische scholen”. Dynamische scholen staan voor “het beste onderwijs en begeleiding” door 21-ste eeuwse didactische en pedagogische aanpakken,

12

gebruik makend van nieuwe hedendaagse middelen en de grote betrokkenheid en inbreng van leerlingen.

We sluiten zo goed mogelijk aan bij de kennis- en bele-vingswereld van de leerlingen. We begeleiden ze naar het zo zelfstandig mogelijk kunnen opdoen van nieuwe kennis en vaardigheden, naar het oplossen van proble-men en de ontwikkeling van 21ste eeuwse vaardighe-den. Dit niet alleen tijdens hun schoolloopbaan, maar in alle leer- en leefsituaties. Bij het opdoen van 21ste eeuwse vaardigheden zijn de vragen en keuzes van uw kind (of van u als ouder) meer dan voorheen bepalend voor de planning en uitvoering van het onderwijs.

Gewoon waar het kan, speciaal waar het moetWe vinden het belangrijk dat een kind naar díe onder-wijssetting gaat, waarbinnen het de beste kansen en mogelijkheden heeft om tot ontplooiing te komen. Voor het ene kind is dit het reguliere onderwijs, dichtbij huis, in combinatie met ambulante onderwijskundige begeleiding. Voor een ander kind is dit (tijdelijk) het speciaal of voortgezet speciaal onderwijs van Visio. Binnen onze scholen is het onderwijs ‘gewoon waar het kan, speciaal waar het moet’. De meeste methoden die we gebruiken binnen het speciaal onderwijs en voort-gezet speciaal onderwijs sluiten aan bij het reguliere basis- en voortgezet onderwijs. Hierdoor is het voor leerlingen gemakkelijker om eventueel (tussentijds) de overstap naar het reguliere onderwijs te maken.

Pedagogisch klimaat en veiligheidVisio Onderwijs vindt het belangrijk een klimaat te creëren waarin leerlingen zich veilig, gerespecteerd en gewaardeerd voelen. We nemen leerlingen serieus en vinden het belangrijk dat ze zich gesteund voelen door hun medeleerlingen en leerkrachten. De gewenste sfeer is het uitgangspunt voor de manier waarop we met elkaar omgaan: hoe leerkrachten met leerlingen

omgaan, leerlingen met elkaar en leerkrachten onder-ling. Wanneer we signaleren dat een leerling of leer-kracht het klimaat negatief beïnvloedt spreken we hem daarop aan. De scholen beschikken over een (sociaal) veiligheidsplan en monitoren de veiligheidsbeleving. Een van de onderdelen daarvan is het pestprotocol. Hierin staat aangegeven hoe we pesten tegengaan en aanpakken.

We willen onze leerlingen met een visuele beperking daarnaast ook een fysiek veilige omgeving bieden waarin ze veilig kunnen bewegen en waarop ze ‘blinde-lings’ kunnen vertrouwen. Dit betekent dat we onder andere van onze leerlingen en leerkrachten verwachten dat ze lesmaterialen gestructureerd opbergen en hun eigen spullen opruimen. De gebouwen zijn voorzien van (tactiele) verwijzers en markeringen, zodat leerlingen de weg goed kunnen vinden. De scholen beschikken over een leerlingenraad, een spreekbuis voor en door leerlingen, die in gesprek gaat met de schoolleiding over wat de leerlingen bezighoudt op school. Hierdoor kunnen we signalen snel oppakken.

Zorg in OnderwijsVeel leerlingen hebben niet alleen behoefte aan het volgen van kwalitatief goed onderwijs, maar ook aan zorg en verzorging. Voor een gewone school is lesgeven en zorg bieden aan uw kind soms moeilijk te combine-ren. Door het brede dienstenpakket van Visio (naast Onderwijs ook Revalidatie & Advies en Wonen & Dagbe-steding) hebben we de mogelijkheid om op onze Visio-scholen en aan de leerlingen in het regulier onderwijs zowel onderwijs als zorg/revalidatie te bieden. Indien de behoefte aan zorg de zogenaamde ‘gebruikelijk zorg’ overstijgt, worden met ouders afspraken gemaakt over de financiering daarvan. Dit is dan voorwaardelijk voor deelname aan ons onderwijs.Binnen Visio streven we naar een optimale samenwer-king tussen Onderwijs en Zorg. ‘Eén kind, één plan’ via het domein overstijgende Kind en Jeugd programma is ons uitgangspunt. Hierbij nemen we de wettelijke kaders vanuit onderwijs in acht, zodat we onderwijstijd voor ieder kind effectief kunnen inzetten.

Medisch handelenVisio wil zo goed mogelijk aansluiten bij de zorgbehoef-te van leerlingen. Uiteraard zijn we hierin zo zorgvuldig mogelijk. Vanuit de overheid zijn er regels opgesteld waar scholen zich aan moeten houden bij het uitvoeren van medische handelingen. Met medische handelingen bedoelen we handelingen die op voorschrift van een arts uitgevoerd moeten worden. Denk hierbij bijvoor-beeld aan het toedienen van medicijnen, het toedienen

13

van (oog)druppels, het aanbrengen van huidzalf of het geven van sondevoeding. De afspraken rondom medi-sche handelingen zijn als volgt:Als op voorschrift van een arts bij een leerling één of meerdere medische handelingen onder schooltijd verricht moeten worden is het nodig dat de school beschikt over een uitvoeringsverzoek van de ouders. Daarnaast moet het een expliciet onderdeel zijn van het ontwikkelingsperspectiefplan van de leerling dat door de ouders is ondertekend. Beide documenten dienen in het leerling-dossier aanwezig te zijn. Wanneer deze niet aanwezig zijn zal de school de ouders hier om vragen. Ook wanneer de leerling de handeling zelf kan uitvoeren moeten deze documenten opgenomen zijn in het leerling-dossier.Visio is ervoor verantwoordelijk dat bekwaam en bevoegd personeel de medische handelingen uitvoert. Dit gebeurt volgens de algemene aanwijzingen die zijn opgenomen in protocollen. Bij het uitvoeren van de handelingen wordt ook rekening gehouden met de indi-viduele behoeften van de leerling zoals vermeld in het individuele ontwikkelingsperspectiefplan (OPP). Het uitvoeren van een medische handeling zonder uit-voeringsverzoek van de ouders is niet toegestaan. Om die reden worden in de scholen van Visio geen paracetamol, geen andere zelfzorggeneesmiddelen en geen homeopathische middelen toegediend zonder uitvoeringsverzoek en ingevuld OPP.

Aanmeldingsprocedure en toelatingscriteriaWanneer u een kind met een visuele beperking wilt aanmelden voor (ondersteuning in) onderwijs kunt u bellen met het Cliëntservicebureau van Visio (088 585 85 85). Een medewerker brengt uw vragen in kaart en geeft informatie over het aanmeldproces en de onderzoeken die er deel van uitmaken.De Commissie van Onderzoek, wettelijk orgaan binnen

het KJMD1 (Kind en Jeugd Multidisciplinair Overleg) en bestaande uit een schoolleider, gedragswetenschap-per, oogarts en maatschappelijk werker, beoordeelt de aanmelding. Met inbreng van de expertise van de verschillende leden komt de commissie tot een besluit over de toelating tot onderwijs of ambulante onder-wijskundige begeleiding van Visio. Het kan zijn dat het kind regulier onderwijs kan volgen met ondersteuning van een ambulant onderwijskundig begeleider. Het is ook mogelijk dat het kind een dusdanige beperking ondervindt van zijn visus dat we onderwijs het beste op een van de onderwijslocaties van Visio kunnen bieden.

De Commissie van Onderzoek hanteert bij haar besluit naast de toelatingscriteria van cluster 1 tevens de hulpvraag van het kind en de vragen en behoeften van u als ouder.De commissie neemt binnen zes weken na aanmelding en ontvangst van het onderwijskundig rapport van de huidige school en de actuele onderzoeksgegevens (o.a. oogheelkundig) een besluit over toelating.

Passend OnderwijsBinnen het primair en voortgezet onderwijs (po en vo) zijn regionale samenwerkingsverbanden gevormd waarin ook de speciale scholen voor leerlingen met lichamelijke beperkingen, verstandelijke beperkingen en gedragsproblematiek zijn opgenomen. De scholen voor leerlingen met visuele beperkingen (cluster 1) en de scholen voor leerlingen met auditieve beperkingen (cluster 2) maken hier geen onderdeel van uit, maar zijn zelfstandig. Dit heeft te maken met de relatief kleine omvang van deze doelgroepen en dus ook de beperkte omvang van deze clusters in combinatie met de specifieke expertise die nodig is.

Visio Onderwijs werkt samen met de samenwerkings-verbanden in het po en vo. We vinden het immers belangrijk dat een visuele beperking bij een kind tijdig wordt gesignaleerd en dat snelle aanmelding bij Visio Onderwijs plaatsvindt, zodat we een kind snel kunnen ondersteunen bij zijn schoolloopbaan. Voldoet het kind aan de toelatingscriteria, dan zullen we bekijken welke ondersteuning en expertise nodig zijn om het onderwijs voor de leerling zo toegankelijk mogelijk te maken.Binnen de samenwerkingsverbanden zoeken we naar nieuwe hybride vormen van onderwijs en onderwijs-ondersteuning. Zo is in Noord-Nederland het aanbod ‘vso in de eigen regio’ succesvol gebleken. In deze vorm is het mogelijk gebleken dat kinderen die voorheen waren aangewezen op het speciaal onderwijs, met in-tensieve begeleiding dicht bij huis naar het voortgezet onderwijs kunnen gaan. Deze intensieve variant van de

14

aob kan inmiddels in het hele land worden aangeboden.In Noord Nederland is eveneens het project OOG (onderwijs ontwikkel groep) positief afgerond. Het betreft hier groepen waar evenredig onderwijs en zorg geboden wordt door én onderwijs- én zorgmede-werkers aan leerlingen met een gedeeltelijke leertijd-ontheffing van 50%. Ook deze nieuwe onderwijsvorm wordt landelijk geïmplementeerd.

KwaliteitszorgVisio Onderwijs werkt systematisch en doelgericht aan het maximaliseren van de prestaties van de leerlingen. We stellen hoge, realistische doelen voor onze leerlin-gen en onze scholen. Uitdagen en planmatig handelen doen we op basis van een analyse van de prestaties van de leerling. Om dit te optimaliseren geven we uit-voering aan de projecten ‘opbrengstgericht werken’ en ‘High Performing Schools’.

Opbrengstgericht werkenIn lijn met de ‘Wet kwaliteit (v)so’ geeft Visio Onderwijs invulling aan ‘opbrengstgericht werken’. Cluster 1 (on-derwijs aan leerlingen met een visuele beperking) heeft hiervoor een ontwikkeltraject ingericht waaraan alle onderwijslocaties en de ambulante onderwijskundige begeleiding van Visio Onderwijs deelnemen. Voor een deel gaat het in dit traject om het formuleren van clusterstandaarden voor opbrengsten van vak-ken zoals rekenen/wiskunde, taal/Nederlands/Engels en sociaal-emotionele ontwikkeling/zelfredzaamheid. Het gaat daarnaast ook om nieuwe waarden en om de overtuiging dat opbrengstgericht werken een bijdrage levert aan het beste onderwijs en aan de beste begelei-ding van leerlingen met een visuele beperking.

Meer planmatig en doelgericht handelen op basis van analyse van prestaties staat binnen opbrengstgericht werken centraal. Het gaat om het systematisch analyseren op leerling-, groeps-, locatie-, instellings- en clusterniveau.

Het planmatig werken krijgt in de dagelijkse praktijk vorm en is gericht op het verhogen van opbrengsten vanuit het groepsplan, de leerlijnen en de zorg-structuur. In het ontwikkelingsperspectiefplan van de leerling staat beschreven wat het verwachte uit-stroomniveau van de leerling is. Dit is het doel waar we naartoe werken. Jaarlijks evalueren we dit plan met de ouders (en de leerling) en bekijken we welke aanpas-singen in het onderwijs of de begeleiding nodig zijn om dit doel te kunnen behalen. Het doel van opbrengstgericht werken en het stellen van hoge doelen is dat we leerlingen beter voorberei-

den op de maatschappij, het vervolgonderwijs, arbeid of dagbesteding. Dit sluit naadloos aan op ons streven om ‘meedoen mogelijk te maken’.

High Performing Schools (HPS)Visio onderwijs streeft naar excellent presteren van haar medewerkers. Daartoe hebben de directie en schoolleiders een intensief scholingstraject gevolgd. Doel was het onderwijskundig leiderschap op een hoger plan te brengen en volgens hedendaagse (wetenschap-pelijke) inzichten sturing te kunnen geven aan uitmun-tend onderwijs. Inmiddels zijn ook de teams gericht bezig zich verder te professionaliseren. Men werkt samen in professionele leergemeenschappen aan het vinden van het beste (wetenschappelijk getoetste) antwoord op individuele onderwijsbehoeften van leer-lingen en iedere medewerker werkt aan het opstellen van een individueel deskundigheidsbevorderingsplan (als afgeleide van het in 2017 opgestelde meerjaren-opleidingsplan met verplichtingen op het gebied van vakspecifieke en branche specifieke scholing). De scholen werken toe naar het predicaat “excellent” dat wordt afgeven door de Inspectie van het Onderwijs. We investeren in het proactief ontwikkelen en zichtbaar maken van expertise en innovatie; het verder professionaliseren van cultuur en organisatie en het verder optimaliseren van de samenwerking met anderen met de individuele leerling als uitgangspunt.

Inspectie van het OnderwijsDe Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op de kwaliteit van het onderwijs en dus ook op de kwaliteit binnen Visio Onderwijs. Zij controleert of alle leerlingen onderwijs krijgen van voldoende kwaliteit of scholen voldoen aan de wet- en regelgeving en of hun financiën op orde zijn. Daarnaast rapporteert de Inspectie over ontwikkelingen in het onderwijs met als doel het onderwijs als geheel te verbeteren.

De Inspectie hanteert voor Visio Onderwijs het toezicht kader voor het (voortgezet) speciaal onderwijs, waarin het waarderingskader voor het speciaal onderwijs en het waarderingskader voor het voortgezet speciaal onderwijs zijn opgenomen. Jaarlijks maakt de Inspectie een risicoanalyse van een onderwijslocatie en be-spreekt deze met de Raad van Bestuur van Visio. Wanneer er geen risico’s zijn zal de Inspectie het basis-arrangement continueren. Als de Inspectie gedurende vier jaar een onderwijslocatie niet bezocht heeft vanwege een themaonderzoek of het onderzoek voor het onderwijsverslag, dan brengt de Inspectie een vierjaarlijks bezoek aan de onderwijslocatie. In 2017 heeft de Inspectie vijf scholen en de beide AOB

15

afdelingen bezocht en (op onderdelen) beoordeeld volgens het nieuwe waarderingskader. Ook de betrok-kenheid van het bestuur van Visio bij de dagelijkse praktijk van het onderwijs werd volgens het nieuwe waarderingskader onder de loep genomen. Alle be-zochte locaties/afdelingen en de wijze van sturing en toezicht op het onderwijs, voldeden ruim aan de nieuwe eisen vanuit de Inspectie; op onderdelen werd de waardering ‘goed’ uitgesproken. Wel moeten we aandacht schenken aan verbetering van de meting van sociale opbrengsten van leerlingen. Dit gaan we doen door komend schooljaar een nieuw meetinstrument te selecteren en toepassen.

Ontwikkelingsperspectief (OPP)Van iedere leerling die op school staat ingeschreven stellen we een ontwikkelingsperspectief vast. Het ontwikkelingsperspectief geeft het te verwachten uitstroomprofiel van de so-leerling richting voortgezet onderwijs of de uitstroombestemming (dagbesteding, arbeid of vervolgonderwijs) van de vso-leerling aan. Evenals de onderbouwing daarvan met de verwachte datum waarop deze overstap gemaakt gaat worden. Het uitstroomprofiel of –bestemming bepaalt de leer-route die de leerling gaat volgen.

Het vaststellen van het ontwikkelingsperspectief is de taak van de Commissie van Onderzoek (CVO) op advies van Commissie Leerlingenzorg (CLZ). De CLZ heeft dit perspectief geformuleerd op basis van:Didactische vorderingen (op basis van leerlingvolg-systeem) Gegevens Ontwikkeling Volg Model (OVM) Beschikbare gegevens uit (herhalings)onderzoeken, bv. IQ, visueel functioneren Gedrag van de leerling in de klas Bevorderende en belemmerende factoren in de ontwikkeling van de leerling

Jaarlijks krijgen de ouders een uitnodiging voor de bespreking van het ontwikkelingsperspectiefplan. Voor nieuwe leerlingen vindt de eerste bespreking van het ontwikkelingsperspectiefplan plaats binnen zes weken na plaatsing op school. In de bespreking wordt elk jaar opnieuw vastgesteld of continuering van cluster 1 onderwijs aan de orde is. Ook komen in ieder geval de leerroute, het gerealiseerde en verwachte leerrende-ment, de schoolse ontwikkeling, de sociaal-emotionele ontwikkeling en de toekomstwensen van de leerling ter sprake. Tevens worden individuele doelen geformu-leerd. Vanuit de school neemt de mentor altijd deel aan deze bespreking. Ook is het mogelijk, wanneer de omstandigheden dat vereisen dat een gedragsweten-

schapper, therapeut of maatschappelijk deskundige bij het gesprek aanwezig is. Daarnaast kunnen andere betrokkenen vanuit Visio Wonen & Dagbesteding of Revalidatie & Advies (indien uw zoon of dochter van deze diensten gebruik maakt) aansluiten.De mentor maakt een verslag van het gesprek dat toe-gevoegd wordt aan het ontwikkelingsperspectiefplan. Het OPP komt ter beschikking van ouders en is het vertrekpunt voor het eerstvolgende gesprek.

LeerlingenzorgBinnen de leerlingenzorg vervult de per afdeling georganiseerde Commissie Leerlingenzorg (CLZ) een centrale rol. De commissie bestaat uit de schoolleider, de coördinator(en) en de gedragswetenschapper van de school of aob. Op afroep neemt ook een arts en/of maatschappelijk deskundige deel. De commissie bespreekt eenmaal per 2 à 3 weken de leerlingen die op dat moment om speciale aandacht vragen. Daarnaast bespreekt de CLZ ieder schooljaar minimaal één keer de vorderingen van alle leerlingen van het (v)so en (v)so-mb in een groepsbespreking met de mentoren van die leerlingen. De uitkomsten van deze gesprekken worden verwerkt in het ontwikkelingsperspectief (OPP) waarin doelen beschreven, geëvalueerd en eventueel bijgesteld worden. De CLZ bewaakt dit proces en neemt besluiten over eventuele wijzigingen, waar nodig in overleg met de ouders.

Ook bij de dienst ambulante onderwijskundige begelei-ding bespreekt de commissie eenmaal per 2 à 3 weken de leerlingen die op dat moment om speciale aandacht vragen. Daarnaast bespreekt de CLZ ieder schooljaar minimaal een keer de bijzonderheden in de begeleiding van alle leerlingen met de aob-ers van die leerlingen. De uitkomsten van deze gesprekken kunnen verwerkt worden in het begeleidingsplan van de leerling.

16

De CLZ speelt een belangrijke rol bij de in-, door- en uitstroom van leerlingen, zowel wat betreft afspraken over de startdatum en andere relevante zaken bij de instroom als over de overdracht van gegevens én de nazorg bij doorstroom en uitstroom. De CLZ adviseert de CVO over continuering van cluster 1 onderwijs.

Leerling volgsysteemWe volgen en registreren de vorderingen van alle leerlingen in een leerlingvolgsysteem (LOVS) of OVM (ontwikkel volg model).Voor de so leerlingen gebruiken we het LOVS bij rekenen, taal, spelling en lezen. Daarvoor nemen we bij de leerlingen van de midden- en bovenbouw tweemaal per jaar CITO toetsen af. Voor de vso leerlingen benutten we het LOVS voor de zaakvakken; daarvoor gebruiken we op sommige scholen toetsen als CITO-VAS en Deviant.Voor de so- en vso-mb leerlingen gebruiken we het OVM naast de zaakvakken ook voor de andere ont-wikkelingsgebieden.

Voor het volgen van de sociaal-emotionele ontwik-keling maken we voor alle leerlingen gebruik van het OVM. Voor het vso vmbo en vso havo wordt ook wel SEOL gebruikt. Met al deze informatie kunnen we be-wuste keuzes maken voor het vervolg van het onder-wijsprogramma. Leerlingen krijgen twee of drie keer per jaar een schoolrapport (voor de kerst- en zomer-vakantie). Om de paar jaar vindt –wanneer van toepas-sing- een uitgebreid onderzoek plaats naar de visuele mogelijkheden, leermogelijkheden, intelligentie en sociaal-emotionele ontwikkeling. De uitkomsten van deze onderzoeken helpen bij het verder invullen van het onderwijsproces van uw kind. Alle informatie van een leerling bewaren we in een leerlingendossier dat toegankelijk is voor de ouders.

“Groepsfoto”, “schoolfoto” en “clusterfoto”A) “Groepsfoto”Eén a twee maal per jaar evalueert de mentor of docenthet leerrendement van zijn groep per leergebied (de “groepsfoto”) en bespreekt dit met de collega’s en coördinator. Nagegaan wordt welke factoren invloed hebben gehad op de prestaties van de groep. Er wordt een advies geformuleerd over eventuele aanpassingen van het lesprogramma voor het lopende of komende schooljaar en ter vaststelling voorgelegd aan de Commissie Leerlingenzorg. B) “Schoolfoto”Eén a twee maal per jaar evalueert de coördinator met de leraren de CITO- en/of OVM resultaten van de hele

afdeling tijdens een inhoudelijk overleg. De “school-foto’s” van de verschillende leergebieden worden vergeleken met de “clusterfoto’s” om een representa-tieve vergelijking te kunnen maken. Er vindt ook een vergelijking plaats van het niveau van de school met de landelijke cluster-standaard. Mogelijke verbeterpunten worden opgenomen in het jaarplan.C) “Clusterfoto”Eén a twee maal per jaar worden op landelijk niveau de CITO- en/of OVM resultaten van alle cluster 1 scholen tezamen (de “clusterfoto”) geëvalueerd. De cluster-foto’s worden vergeleken met het clusterstandaard, die zo nodig één keer per twee jaar wordt bijgesteld binnen Vivis-verband (Visio én Bartimeus).

Groepsplannen Afgeleid van de leerroute maakt de mentor of docent jaarlijks een groepsplan voor zijn groep met daarin de groepsdoelen voor het komende schooljaar. Indien nodig wordt het plan gaandeweg het schooljaar aan-gepast. Binnen het groepsplan zijn maximaal 3 niveaus beschreven: het basisarrangement, een verdiept arrangement en een intensief arrangement. Ook de vakleraren maken een groepsplan voor iedere groep.Binnen het groepsplan werken alle leerlingen aan de-zelfde doelen, waarbij differentiatie plaatsvindt als het gaat om benodigde leertijd, verwerkingstijd, instructie en begeleiding. Handelingskalender In de handelingskalender staat beschreven wanneer en welke interventies/acties plaatsvinden ten aanzien van de totale onderwijszorgcyclus van de school.

17

Individuele begeleiding en/of behandeling en/of verzorging Waar nodig kunnen we indien extra begeleiding/behan-deling/verzorging noodzakelijk is voor de voortgang van het leerproces onder lestijd deze extra hulp en individuele aandacht inzetten. De afspraken hierover staan beschreven in het groepsplan en/of het ontwik-kelingsperspectief. Sommige leerlingen hebben door hun beperking extra zorg nodig. Om onderwijs voor deze doelgroep mogelijk te maken is zorg binnen het onderwijs mogelijk. Ouders kunnen zorgbegeleiding binnen de onderwijstijd laten indiceren en financieren of zelf bekostigen.

Verantwoording onderwijstijd Voor de start van het schooljaar maakt de leraar een lesrooster waarbij alle leerlingen het minimaal aantal uren per vak aangeboden krijgen. Als leerlingen daarnaast zorg en/of behandeling nodig hebben zet de leraar de voor het onderwijs beschikbare lestijd in voor vakken die gezien het OPP belangrijk zijn voor de leerling(en).

18

Deel 2

De afdelingen en expertise van Visio Onderwijs

Speciaal onderwijs (so en so-mb)Het onderwijsaanbod in het so is gericht op het behalen van de kerndoelen primair onderwijs. Het onderwijsaan-bod aan leerlingen met een meervoudige beperking is gericht op het behalen van de kerndoelen so-mb. Voor beide afdelingen is de wijze van aanbieden aangepast voor leerlingen met een visuele beperking.

Uitstroomprofielen en leerroutesIn het so kennen we de volgende uitstroomprofielen:PraktijkonderwijsVmbo bb (Basis Beroeps), Vmbo kb (Kader Beroeps), Vmbo t (Theoretisch), HavoVwoIn het so-mb is het uitstroomprofiel vso-mb.

Het uitstroomprofiel bepaalt de leerroute die de leer-ling volgt. In de leerroute staat het onderwijsproces beschreven dat een kind gedurende de schoolloopbaan aangeboden krijgt. A) De leerroute so-vgk (normaal lerend visueel gehan-dicapt kind) heeft als uitstroomperspectief alle vormen van het vmbo, havo en vwo. De leerroute MLK (moeilijk lerend) heeft als uitstroomprofiel praktijk-onderwijs; dit is een aangepaste vorm van de route voor normaal lerende leerlingen, waarbij de lessen meer praktijkgericht aangeboden worden.B) De leerroute so-mb (meervoudig beperkt) heeft als uitstroomperspectief vso-mb. De leerroute so-mb kent 5 varianten, te weten A, B, C, D en E. De leerroute die een leerling volgt, kan per leergebied verschillen. Elke leerroute bevat groeps-doelen, die opleiden tot een bepaalde ontwikkelings-leeftijd op achttien - twintigjarige leeftijd. Namelijk:- Leerroute A leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van

twee jaar (ervaringsleren)- Leerroute B leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van

vier jaar (handelend leren)- Leerroute C leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van

zes jaar (toegepast leren)- Leerroute D leidt tot een ontwikkelingsleeftijd van

acht jaar (zelfstandig leren) en- Leerroute E is voor leerlingen die op een leergebied

een ontwikkelingsleeftijd van boven de acht jaar bereiken.

Leerroute MB, variant ABinnen deze leerroute krijgen leerlingen de gelegen-heid om ervaring op te doen met allerlei activiteiten. Per leerling kijken we wat hij zelfstandig zou kunnen leren uitvoeren. Daarnaast is met hulp van de begelei-ders ook veel ruimte om activiteiten te beleven. In de omgeving, begeleiding en het activiteitenaanbod zijn structuur en voorspelbaarheid belangrijk. Om het onderwijs vorm te geven maken we gebruik van twee overkoepelende methodes, namelijk Contact en/of Vlaskamp en/of Plancius. De methode Contact richt zich op het verbeteren van de communicatie tussen leerling enerzijds en medeleerlingen en medewerkers anderzijds en op het verbeteren van de communicatieve vaardigheden van de leerling zelf. Daarnaast vormt Contact een goede basis voor het vormgeven van een passende pedagogische benadering. Met de methode Vlaskamp stellen we het persoonsbeeld op en worden onderwijsdoelen op de leerling afgestemd. De leerstof wordt in kleine stapjes aangeboden en er is veel tijd voor observatie van de leerling. Door doelgericht en systematisch te werken signaleren we snel wanneer doelen niet aansluiten. Het tempo binnen leerroute A is laag en er is veel aandacht voor herhaling. Spanning en ontspanning wisselen elkaar af. Visio Onderwijs Haren heeft een landelijk onderwijscurriculum voor deze specifieke doelgroep ontwikkeld middels het project Visueel (Zeer) Ernstig Meervoudig Beperkt (VZEMB). Dit curriculum zal landelijk uitgerold gaan worden.

LeerlijnenDe leerlijnen waar we mee werken zijn afgeleid van de door de overheid vastgestelde kerndoelen. Deze leerlijnen zijn landelijk vastgesteld voor onderwijs aan leerlingen met een visuele beperking. Voor de so-leerlingen gebruiken we de kerndoelen van het primair (of basis-) onderwijs. Doelen zijn per vak uitgewerkt in een basisarrangement, een verdiept en een intensief arrangement. In een leerlijn worden de doelen verfijnd in tussendoelen. Vervolgens wordt bij de doelen beschreven hoe zij binnen het onderwijs te realiseren zijn. Dit alles is opgenomen in een leerroute- of groepsplan.Voor de moeilijk lerende leerlingen spitsen we het programma van de basisschool nog explicieter toe op de individuele mogelijkheden. Door de cognitieve vak-ken in praktische situaties aan de orde te laten komen

19

krijgen ze voor de leerlingen meer betekenis. Dit ver-hoogt vaak de motivatie. Voor de zeer moeilijk lerende leerlingen zijn aangepaste leerlijnen opgesteld vanuit de –eveneens door de over-heid vastgestelde- kerndoelen ZML-MG (zeer moeilijk lerend -meervoudig gehandicapt). De doelen zijn uit-gewerkt in de leerlijnen VG-MH (visueel gehandicapt – meervoudige handicap).

Leerstof aanbod Bij de leerroute VGK (normaal lerend) is de leerstof die onze leerlingen aangeboden krijgen hetzelfde als in het regulier basisonderwijs, inclusief leerstof mbt vakover-stijgende vaardigheden. Als het nodig is passen we materiaal en tempo aan. In ons so maken we gebruik van dag- en weektaken waarbij de leerling een actieve rol heeft in de planning van de leerstof. Leerlingen kunnen bij ons in principe niet blijven zitten. Een leerling kan twee jaren achtereen in dezelfde groep zitten, maar dat betekent niet dat we de leerstof herhalen. In een nieuw schooljaar gaat het kind verder waar het gebleven is. Naast aandacht voor de cognitie werken we ook aan leren leren, sociale en emotionele vaardigheden, zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Een schoolkamp is een wezenlijk onderdeel van het school-programma en een belangrijk onderdeel van de lessen.

Bij de aangepaste vorm van leerroute VGK (normaal lerend, uitstroomprofiel Praktijkonderwijs) spitsen we het programma van de basisschool nog explicieter toe

op de individuele mogelijkheden. De leerlingen werken door middel van een weektaak ieder op eigen niveau aan de cognitieve vakken. Hiernaast is er veel ruimte om met elkaar te “leren door te doen”.

In het so-mb zijn in het lesrooster alle doelen onderge-bracht in de volgende schoolvakken:Basale ontwikkelingSpeel- en leergedragZintuiglijke ontwikkelingMotorische ontwikkeling Spraak- en taalontwikkelingWereldverkenningMuziek Bewegingsonderwijs (schoolzwemmen voor leerlingen van 8-12 jaar)Lezen (leerroute B-E)Rekenen (leerroute B-E)

Voortgezet speciaal onderwijs (vso en vso-mb)Het onderwijsaanbod vso is gericht op het behalen van de eindtermen voortgezet onderwijs (praktijkonderwij s, vmbo, havo), waarbij de wijze van aanbieden is aan-gepast voor leerlingen met een visuele beperking. Het voortgezet speciaal onderwijs bereidt leerlingen voor op doorstroom naar het vervolgonderwijs (uitstroom-profiel vervolgonderwijs) of op het gaan uitoefenen van een (beschermde) functie op de arbeidsmarkt (arbeids-marktgericht uitstroomprofiel).

20

Het onderwijsaanbod op de vso-mb richt zich op een goede voorbereiding op wonen, werken, samenleven en invulling geven aan de vrije tijd. Afhankelijk van de leerroute vindt uitstroom plaats naar belevingsgerich-te, taak- of activiteit gerichte of arbeidsmatige dag-besteding of naar een beschermde arbeidsplaats.

Uitstroomprofiel vervolgonderwijs De onderbouw van diplomagerichte leerwegen duurt twee (vmbo) of drie jaar (havo). We streven naar af-ronding van het wmbo binnen vier en afronding van de havo in vijf jaar. De leerlingen krijgen een breed scala aan vakken en we bereiden ze voor op de keuze van een leerweg, een route naar vervolgonderwijs. In het vso krijgen de leerlingen dezelfde leerstof aangeboden als in het reguliere voortgezet onderwijs. De leerroute van elke leerling leggen we vast in het OPP. In theorie zijn de volgende leerwegen mogelijk (zie het specifieke schooldeel voor het aanbod op onze afzon-derlijke scholen):

Havo profielen; - Cultuur en Maatschappij (C&M)- Economie en maatschappij (E&M)Vmbo theoretische leerweg plus (T+) in Graveprofielen; - vmbo t- havo 4VmboTheoretische leerweg (tl of mavo)profielen; - sector Zorg en Welzijn- sector Economie- sector Landbouw- sector Techniek- havo 4Vmbo Kaderberoepsgerichte leerweg (kb)profielen; - sector Zorg en Welzijn- sector EconomieVmbo Basisberoepsgerichte leerweg (bb)profielen; - sector Zorg en Welzijn- sector Economie

De theoretische leerweg vmbo t en de leerweg havo zijn nog niet gericht op een bepaald beroep en worden afgesloten met een staatsexamen. De leerlingen die in havo-4 instromen kunnen een havo-profiel kiezen met bijbehorend vakkenpakket, maar ze kunnen ook beslui-ten om slechts in één of meerdere vakken examen te doen. De eerste mogelijkheid levert een diploma op, de tweede mogelijkheid levert deelcertificaten op. Deze

De theoretische leerweg vmbo t en de leerweg havo zijn nog niet gericht op een bepaald beroep en worden afgesloten met een staatsexamen. De leerlingen die in havo-4 instromen kunnen een havo-profiel kiezen met bijbehorend vakkenpakket, maar ze kunnen ook besluiten om slechts in één of meerdere vakken examen te doen. De eerste mogelijkheid levert een diploma op, de tweede mogelijkheid levert deel-certificaten op. Deze deelcertificaten blijven tien jaar geldig, zodat er altijd nog een havo-diploma “verzameld” kan worden.De beroepsgerichte leerweg vmbo bb/kb wordt af-gesloten met een examen op de reguliere vo-school waarmee samengewerkt wordt. Ook hier is het voor de leerlingen mogelijk om in één of meerdere vakken een staatsexamencertificaat te behalen op het niveau van de kaderberoepsgerichte of theoretische leerweg.

Uitstroomprofiel arbeidHet praktijkonderwijs is ingericht voor moeilijk lerende jongeren. Het onderwijs is zo breed mogelijk vormge-geven vanwege de doelstelling ‘toeleiding naar arbeid’ en is te splitsen in een oriëntatie-, specialisatie en transitiefase.In de oriëntatiefase geven we vakken als rekenen, taal, cultuur en maatschappij, op een zodanig manier dat er

21

een contextrijke en logische wijze van natuurlijk leren ontstaat. De leerlingen oriënteren zich op vier leerwe-gen: zorg en welzijn, plant en dier, dienstverlening en techniek. We geven in deze fase ook veel aandacht aan de sociale competenties: het samenwerken, een keuze maken, jezelf presenteren, de werkhouding, omgaan met kritiek, rekening houden met elkaar, omgaan met ruzie, opkomen voor jezelf, gevoelens delen en omgaan met de beperking. Deze competenties leren en oefenen leerlingen in alle vakken die ze aangeboden krijgen, maar speciaal in de praktijkvakken. In de specialisatiefase ligt de focus op de arbeidscom-petenties. Een interne stage staat hierbij centraal.In de transitiefase volgen de leerlingen één of meerdere externe stages waarbij ze minimaal een dag per week naar school blijven gaan. Leerlingen in de transitiefase van het praktijkonderwijs leiden we, indien mogelijk, via een plaatsingsstage toe naar betaalde arbeid.

Alle leerlingen in het praktijkonderwijs hebben een mentor die met de leerling regelmatig coachingsge-sprekken voert. De interesses van de leerling worden besproken, evenals hetgeen de leerling belangrijk vindt om te leren. De leerling legt de vorderingen die hij maakt vast in een portfolio. Deze map wordt gedurende de schoolloopbaan gevuld zodat de leerling als hij de school verlaat een overzicht heeft van de dingen die hij allemaal geleerd heeft.Voor de leerlingen het praktijkonderwijs is het mogelijk certificaten (via KPC, IVIO en SVH) te behalen waarmee ze startkwalificaties kunnen verwerven om de even-tuele aansluiting bij het middelbaar beroepsonderwijs (entreeopleiding van het mbo) te verbeteren.

Uitstroomprofiel dagbestedingVisio Onderwijs biedt een onderwijsprogramma aan voor vso-mb leerlingen. Het betreft leerlingen vanaf 12 jaar met een meervoudige beperking die een leerroute krijgen aangeboden al naar gelang het ontwikkelings-niveau van de leerling. De leerlingen werken intensief met de methode “praktijkplein” waarin de verwerving van arbeidsvaardigheden centraal staat. Leerlingen stromen uit naar: Arbeidsmatige dagbesteding Taak- of activiteit gerichte dagbestedingBelevingsgerichte dagbesteding

De onderwijsinhoud van het vso-mb is afgestemd op de landelijke kerndoelen en leerlijnen voor zeer moeilijk lerende kinderen (zml), ontwikkeld door het CED (centrum educatieve dienstverlening).

Er wordt in het vso-mb gewerkt vanuit vier domeinen te weten: wonen, werken, vrije tijd en samenleven. De domeinen vormen de leidraad waaraan de leer- en prak-tische vakken worden opgehangen. De leerlingen in het vso-mb doorlopen drie leerfases:In de oriëntatiefase van vso-mb maken leerlingen ken-nis met de verschillende profielen:- Groen- Techniek- Zorg en Welzijn- Horeca- KantoorIn de specialisatiefase ligt de focus op de arbeidscom-petenties. De interne stage staat hierbij centraal. Leer-lingen kiezen een specialisatie (bijvoorbeeld horeca) en gaan stage werkzaamheden in dit “vak” verrichten.In de transitiefase volgen de leerlingen één of meer-dere externe stages van één of twee dagen per week. De leerlingen in de transitiefase stromen na een jaar uit naar de vervolgsetting.

Indeling ontwikkelingsperspectieven van vso-mb leerlingen:

perspectief Ontwikkeling Uitstroom

A 0 – 24 mnd Belevingsgerichte dagbesteding

(gericht op zintuiglijke ervarin-

gen,intensieve begeleiding)

B 2 – 4 jaar Taak- of activiteitgerichte

dagbesteding (enkelvoudige

taak, intensieve begeleiding)

C 4 – 6 jaar Taak- of activiteitgerichte

dagbesteding (meervoudige

taak, gericht op uitvoering,

voortdurende begeleiding)

D 6 – 8 jaar Arbeidsmatige dagbesteding

(meervoudige taak, gericht op

resultaat, veel toezicht)

E 8 -10 jaar Arbeidsmatige dagbesteding

(meervoudige taak, gericht op

resultaat, enig toezicht)

22

Loopbaanonderzoek (assessment)Rond de vijftienjarige leeftijd doen veel leerlingen een assessment. In de voorbereiding op het schoolverla-ten staan we met u en uw kind nadrukkelijk stil bij het toekomstperspectief. Bewustwording van nieuwe en onverwachte mogelijkheden en beperkingen, biedt uw kind kansen om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op de periode ná school.

Tijdens het assessment verblijven de leerlingen, samen met leerlingen van andere Visio scholen, twee dagen op een andere locatie. Gedurende deze twee dagen kijken we gericht naar mogelijkheden die een leerling heeft. We voeren gesprekken met de leerlingen waarin verwachtingen, toekomstplannen en omgaan met hun beperkingen ter sprake komen en we doen onderzoek. De onderzoeksterreinen zijn:Vaardigheid om stage te lopen: praktisch en sociaalCognitieve mogelijkhedenToekomstwensen wat betreft richting, stage- en be-roepswensenMobiliteitsmogelijkheden in verband met zo zelfstandig mogelijk reizen naar het stageadres of de latere werk-kringPraktische redzaamheidSociale en praktische redzaamheid in een vreemde om-geving (observatie)Omgaan met visuele beperkingComputervaardighedenVisueel functioneren

Het assessment is belangrijk voor de toekomst van uw kind en is daarom verplicht. U, uw kind en het team krijgen een verslag waarin de verschillende uitslagen van de onderzoeken zijn beschreven en geïntegreerd. Daarin formuleert een gedragswetenschapper een advies over de richting van de stage, de soort stage en de uitstroommogelijkheid van uw kind. Dit gebeurt in eenvoudige taal zodat uw kind het verslag zelf kan lezen en begrijpen.

Stage (werkervaringstrajecten)We willen onze leerlingen alle benodigde ondersteu-ning, hulp en tools aanreiken. Het doel is dat ze in hun toekomstige leven, passend bij hun mogelijkheden:Zo zelfstandig mogelijk door het leven gaanZo optimaal mogelijk invulling geven aan de levens-domeinen onderwijs, wonen, vrije tijd, en arbeid/dagbestedingVolwaardig participeren in de maatschappijAls wereldburger de wereld tegemoet treden

We werken hieraan door voor onze leerlingen o.a. sta-ges te organiseren. Belangrijke doelen daarbij zijn:Verwerven van sociale en arbeidscompetentiesKennis maken met diverse werksoorten en verschillen-de activiteitenZicht krijgen op eigen mogelijkheden, interesses, beperkingen en sociaal gedragZicht krijgen op de toekomstige mogelijkheden met betrekking tot dagbesteding en arbeid.Realiseren van een naadloze overgang naar een vervolgsetting

Er zijn door alle leerjaren heen verschillende vormen van stage in het onderwijsprogramma opgenomen.

a) Werkervaringstraject uitstroomprofiel vervolgonderwijsLeerlingen in de onderbouw van de diplomagerichte leerwegen maken via introductiestages kennis met het bedrijfsleven. De leerlingen van het derde leerjaar volgen een maatschappelijke stage (twee à drie weken) met opdrachten. In leerjaar 4 is een stage gekoppeld aan het maken van een sectorwerkstuk voor het exa-men. De leerling maakt een presentatie als onderdeel van het eindexamen.De leerlingen van VMBO BB doen in hun examenjaar een afstudeerstage (een dag per week). De stage maakt

23

onderdeel uit van het PTA (programma van toetsing en afsluiting) van het eindexamen.

b) Werkervaringstraject uitstroomprofiel arbeidGedurende de eerste twee leerjaren werken we in het lesprogramma aan sociale- en arbeidscompetenties. In leerjaar 3 volgen de leerlingen een interne stage en in leerjaar 4 een semi- of echte externe stage. Leer-lingen in de eindfase van het praktijkonderwijs leiden we, indien mogelijk, via een plaatsingsstage toe naar betaalde arbeid.

c) Werkervaringstraject (stage) uitstroomprofiel dagbestedingVanaf de specialisatiefase gaan de leerlingen gerichter aan de slag met de praktische vakken gerelateerd aan verschillende werkvormen. Zij bezoeken verschillende vormen van dagbestedingsplaatsen op verschillende niveaus. Interne stages staan op het programma. De transitiefase staat in het teken van een plaatsings-stage. Waar mogelijk maken we hierbij gebruik van de inzet van een jobcoach vanuit Visio Revalidatie & Advies (R&A).

LeerstofaanbodWij willen een fundament leggen voor de toekomst. Dat doen we door de leerlingen te leren wie ze zijn, ze sociaal vaardig te maken, ze leren keuzes te maken en verantwoordelijkheid te dragen, maar vooral door ze een goede opleiding en vakken aan te bieden waar-mee ze kansen krijgen in het vervolgonderwijs, op de arbeidsmarkt en binnen de dagbesteding. Het is voor onze leerlingen van groot belang dat zij een reëel beeld krijgen van hun mogelijkheden en leren die mogelijk-heden te benutten. In het vso doen de leerlingen op verschillende gebieden ervaringen op. Zij nemen bijvoorbeeld deel aan school overstijgende projecten zoals excursies, werkweken, sportdagen en ze doorlopen werkervarings-/stage trajecten. De leerlingen leren hun eigen mogelijkheden en beperkingen ontdekken: wie ben ik, wat kan ik, wat wil ik en hoe kan ik functioneren in de maatschappij?

Leren op afstandHet komt voor dat leerlingen uit de hoogste leerjaren van de havo lessen volgen op een andere locatie. Dit gebeurt digitaal via een systeem waarbij leerlingen een live verbinding hebben met een docent op een andere locatie. Het systeem kan ook worden gebruikt wan-neer een leerling tijdelijk of voor langere tijd fysiek niet in staat is om onderwijs op school te volgen. Op deze wijze kan hij toch blijven deelnemen aan (een

gedeelte) van het onderwijsprogramma. Momenteel wordt onderzocht welke ondersteunende middelen we kunnen inzetten om het leren op afstand nog verder te verbeteren. Het biedt immers ook kansen voor leerlin-gen uit het regulier onderwijs om op onderdelen lessen te volgen op de speciale scholen.

SchoolkampIeder jaar staat de schoolkampweek op het programma. In deze week vinden de onderwijsactiviteiten niet binnen de muren van de leslokalen plaats, maar in een mindervoorspelbare situatie. Binnen deze werkweken bieden we een evenwichtig programma aan met educatieve, culturele, sportieve en creatieve elementen.Het (leren) samenwerken en het (leren) omgaan met verantwoordelijkheden staat centraal. We spreken de leerlingen tijdens deze week aan op hun creatieve en sportieve mogelijkheden en op hun sociale vaardig-heden. Ze zijn daarbij vaak grensverleggend bezig. We brengen de leerlingen in situaties waarbij onder andere een beroep wordt gedaan op het leren omgaan met hun beperking, het om hulp moeten vragen, op hun door-zettingsvermogen, zelfstandigheid en zelfredzaamheid én op hun sportiviteit.

Expertise van onze scholenWe streven ernaar dat onze leerlingen dezelfde ken-nis en vaardigheden opdoen als kinderen op andere scholen voor speciaal basis- of voortgezet onderwijs. Toch zijn onze scholen óók heel speciale scholen. De visuele beperking van de leerlingen vraagt om aanpas-singen van het onderwijs, de materialen en het school-gebouw. We houden rekening met de visuele en andere beperkingen, maar passen het onderwijs ook aan de mogelijkheden van onze leerlingen aan. Met als doel dat iedere leerling zich optimaal kan ontwikkelen om straks zo zelfstandig en gelijkwaardig mogelijk deel kan nemen aan de samenleving.

24

Dit doen we door onder andere extra aandacht te be-steden aan de stimulering van zintuigen, fysieke aan-passingen te doen, speciale methoden toe te passen en specifieke kennis te hebben van bepaalde stoornissen en ziektebeelden.

A)Zintuigen

Zien: Visuele stimulatie en kijktrainingBinnen het onderwijs aan slechtziende kinderen wordt extra aandacht besteed aan het kijken. We leren kinderen nieuwe compenserende vaardigheden of ver-sterken reeds bestaande visuele vaardigheden. Naast het bieden van een visueel aantrekkelijke leeromge-ving, met heldere kleuren en duidelijke contrasten vindt er ook visuele stimulatie en kijktraining plaats. Beide interventies zijn erop gericht om functioneel en optimaal gebruik te kunnen maken van visuele (rest)capaciteiten. Kenmerk van visuele stimulering is het gebruik van gerichte materialen om een visuele (kijk-)reactie van het kind uit te lokken. Visuele stimulatie wordt met name toegepast bij kinderen die niet of nauwelijks reageren op visuele prikkels. Bij visuele training wordt iemand geleerd om functioneel (dus toegepast in activiteiten) en optimaal gebruik te maken van de visuele (rest)capaciteiten. Visuele training vindt plaats bij kinderen die meer visuele aan-dacht (kunnen) vertonen.

Tast: Tactiele trainingVoor blinde kinderen is tast het belangrijkste zintuig om objecten te herkennen, voor oriëntatie & mobiliteit en leren in het algemeen. Een blind kind moet zijn tastzintuig zo optimaal mogelijk kunnen gebruiken. Is dit wel mijn beker? Waar zijn mijn sokken en heb ik wel twee dezelfde te pakken? Waar is mijn kledinghaakje en hoe vind ik mijn jas terug tussen al die andere jas-sen op de kapstok? Observatie-instrumenten (o.a. Tactiel Profiel) geven inzicht in de tactiele mogelijk-heden en beperkingen van een kind. Door middel van tactiele training worden de tactiele vaardigheden en kennis van een kind gestimuleerd en getraind.

Tast: BrailleHet brailleschrift (genoemd naar de bedenker Louis Braille) is een vervangend middel voor schriftelijke communicatie. De mogelijke toepassingen variëren - evenals bij schriftelijke communicatie - van marke-ringen op huishoudelijke apparatuur en het lezen van boeken voor onderwijs, werk, vrije tijd tot computer-gebruik. Binnen de scholen en in de ambulante begeleiding (AOB) zijn een behoorlijk aantal kinderen aangewezen op braille. Wij noemen ze “brailleleerlin-

gen”, want niet alle kinderen zijn volledig blind. Veel kinderen hebben nog een restvisus. Deze visus is ech-ter te weinig om voldoende het lezen in zwartschrift op te kunnen bouwen. Kinderen moeten een aantal voor-waarden beheersen om aan braille te kunnen beginnen. Niet alle kinderen met een visuele (en soms een bijko-mende) beperking beheersen deze voorwaarden. Bij de leerlingen waarbij het moeilijk maar mogelijk is zullen

we met intensieve aandacht de basis van het lezen middels braille aanleren. Het doel voor deze kinderen is niet het leren lezen van dikke brailleboeken maar wel het plezier hebben in eenvoudige lees -en voelboekjes en de mogelijkheid hebben tot het aanbrengen van let-ters/woorden op CD hoesjes en dergelijke.

B)Fysieke aanpassing

Schoolgebouw en omgevingHet gebouw is ingericht voor en aangepast aan slecht-ziende en blinde leerlingen. Aanpassingen zijn er door het gebruik van heldere kleuren en duidelijke contras-ten, goede verlichting, oriëntatiepunten, zonwering en verwijzers. De lokalen zijn ruim en licht en de gangen leeg, breed en veilig. Elk klaslokaal kent een directe of vrijwel directe uitgang naar buiten voor calamiteiten. Ook zijn er verzorgingsruimtes (soms met tilliftin-stallatie). Gezien de diversiteit van onze leerlingen, maken wij soms gebruik van verschillende, van elkaar afgeschermde pleinen. Het terrein rondom de school is aangepast door middel van geleide lijnen. Er zijn vaklo-kalen, praktijklokalen, sensorische activeringsruimten, een kamer voor visuele stimulatie en kamers voor the-rapeuten of specialisten. Uiteraard zijn ook de gymzaal en het zwembad aangepast aan onze doelgroep.

25

Oriëntatie & mobiliteit (O&M)Oriëntatie is weten waar je bent en waar je naar toe wilt. Mobiliteit is daar daadwerkelijk kunnen komen. Zaken die opvallen binnen ons onderwijs, afgezien van specifieke lessen die gericht zijn op oriëntatie en mobiliteit, zijn: - De opstelling in de klas is (zoveel mogelijk) hetzelfde: Leerlingen creëren een beeld van de omgeving in hun

hoofd. Zodra de klas van opstelling verandert klopt dit beeld niet meer en duurt het enkele weken voor-dat ze weer opnieuw gewend zijn. Dit kan verwarring en onduidelijkheid scheppen bij de leerling. Medewer-kers zijn zich hiervan bewust.

- We werken met vaste plaatsen in de klas: Denk hierbij aan een vaste plek waar de leerling kan

werken (werktafel), een vaste speelhoek, een vaste plek om te eten en een vaste plek in de ochtendkring.

- We werken met herkenningspunten in de klas: Bijvoorbeeld een rondje van schuurpapier als voelbare

verwijzer achter op de eigen stoel aan de werktafel en een zacht bolletje als voelbare verwijzer achter op de stoel aan de eet- en drinktafel. Je kunt hier allerlei creatieve oplossingen voor bedenken.

- Er zijn vaste looproutes in de klas: De leerlingen leren vaste routes aan. Bijvoorbeeld

van de kapstok naar de stoel in de kring. Een route leren ze bijvoorbeeld als volgt: kapstok, langs de deur van de klas, muur volgen, met de rug tegen de tafel staan en dan recht oversteken. Op de stoel de eigen verwijzer voelen.

ICTAan de ene kant biedt ICT enorme kansen voor leer-lingen met een visuele beperking. Voor leerlingen die braille gebruiken, gaat er bijvoorbeeld dankzij ICT een nieuwe wereld open. De innovaties gaan snel en ICT verovert in snel tempo de klaslokalen. Aan de andere kant ontstaan er ook belemmeringen. De lesstof wordt dan wel steeds digitaler, maar dat betekent niet dat die ook altijd goed toegankelijk is voor onze leerlingen. Momenteel krijgt ICT een steeds groter aandeel in het lesprogramma van de slechtziende en blinde leerling, ook voor leerlingen met een verstandelijke beperking.

Hulpmiddelen Visio onderwijs heeft op tal van manieren hulpmiddelen voor leerlingen beschikbaar om het onderwijs zo opti-maal mogelijk te kunnen volgen. Er zijn hulpmiddelen als vergrotingsapparatuur, brailleleesregels, piegten, loepen, taakverlichting etc., maar ook aangepast spelmateriaal, vergrote werkbladen, speciale apps, time-timers, verwijzers en nog veel meer.

C)Methoden

Totale CommunicatieZonder communicatie verkeren mensen in een isole-ment. Zodra er sprake is van communiceren, kan iemand contacten aangaan, relaties leggen en behoef-tes en wensen kenbaar maken. Voor leerlingen met een visueel-verstandelijke beperking is taalontwikkeling en leren communiceren niet vanzelfsprekend. De metho-diek ‘Totale communicatie’ die we gebruiken, is een basishouding om op maat aan te sluiten bij het communicatieniveau van elke afzonderlijke leerling.

LiedjeskistBinnen het onderwijs voor leerlingen met een( zeer) ernstige visuele, verstandelijke (en motorische) be-perking zijn muziek en liedjes belangrijke ingangen tot communicatie. Middels de Liedjeskist hebben we mu-ziek en (Totale) Communicatie als werkwijze bij elkaar gebracht. Het is een praktische benadering waarbij de begeleider het kind met een (ernstig) meervoudige be-perking beter leert kennen en handvatten krijgt om het kind te stimuleren tot communicatie. De Liedjeskist is totaal aangepast aan de visueel beperkte leerling (kleurrijke materialen met geluid of licht; contrasteren-de foto’s en plaatjes mat geseald). Daarnaast wordt de communicatie middels de juiste basishouding aange-past aan het kind met de visuele beperking (signalen oppikken die het kind afgeeft en daarop reageren). Signalen die de begeleider gaat herkennen tijdens het aanbieden van de Liedjeskist zullen ook in het dagelijks

26

leven sneller opgemerkt worden. En hoe adequater de begeleider op de signalen van een kind met een (ern-stig) meervoudige beperking reageert, hoe meer het kind leert deze signalen in te zetten in de communica-tie en daarmee ervaart dat het invloed kan uitoefenen op de omgeving.

Beleven in Muziek (BIM)‘BIM’ staat voor ‘beleven in muziek’. Het is een methode met muziekbeleving in de zorg en het onderwijs aan kinderen met een ernstig meervoudige beperking. Het uitgangspunt in deze werkwijze is dat het kind de muziek tijdens de muziekactiviteiten op het lichaam beleeft. De begeleider van de muziekactiviteit vertaalt een muziekaspect dat in de muziek te horen is zoals bij-voorbeeld sterk–zacht of een ritme direct op het lichaam van het kind. Hierbij gebruikt de begeleider verschillende materialen. De manier waarop de begeleider het materi-aal gebruikt is afgestemd op het gekozen muziekaspect en het karakter van het muziekstuk.

D)Stoornissen

Cerebral Visual Impairment (CVI)In de westerse landen is ongeveer 1 op de 1000 kinderen slechtziend of blind. In de loop van de jaren tachtig van de vorige eeuw ontstond het inzicht dat er een groep

kinderen is bij wie de slechtziendheid of blindheid niet te verklaren is vanuit een beperkte gezichtsscherpte en/of een beperkt gezichtsveld. Dit zijn de kinderen met visueel functieverlies als gevolg van hersenbe-schadigingen. CVI is de afkorting van ‘Cerebral Visual Impairment’, een term die een aandoening aanduidt waarbij er sprake is van slechtziendheid waarvoor geen oogheelkundige verklaring is. CVI is bij 1/3 van de blinde en slechtziende kinderen de oorzaak van de visuele be-perking. CVI is daarmee de meest voorkomende oorzaak van visuele beperkingen bij kinderen in de westerse wereld. CVI komt met name voor bij kinderen met een meervoudige beperking. Er is een groot verschil in aard en ernst van de sympto-men van CVI. Een kind met CVI heeft een individueel, op maat gesneden onderwijs –en begeleidingsprogramma nodig. Aanpassingen in de leef- en onderwijsomgeving zijn essentieel. Een kind met CVI heeft een rustige leer-omgeving nodig waarin het aantal visuele en auditieve prikkels beperkt wordt.

Autismespectrumstoornis (ASS)Autisme is een aangeboren stoornis in de hersenen die levenslang blijft en die op alle gebieden invloed heeft. De informatie die via de zintuigen binnenkomt (prikkels) verwerken mensen met autisme op een andere manier. Daarnaast zijn veel mensen met autisme over- of ondergevoelig voor bepaalde prikkels (bijvoorbeeld geluid, pijn). Zij nemen vooral waar in details en kunnen er moeilijk een geheel van maken. Het is alsof ze losse puzzelstukjes in hun hoofd hebben, zonder een com-pleet beeld. Ze vinden het moeilijk om te begrijpen wat er in de ander omgaat en om te vertellen wat ze zelf beleven en denken. Hun manier van doen is anders. De wereld is voor mensen met autisme onvoorspelbaar, chaotisch, bedreigend en dit kan leiden tot gedragspro-blemen.

Bij iemand met autisme, een verstandelijke én een visuele beperking zijn er veel tegenstrijdige factoren, die ervoor zorgen dat informatie niet goed opgenomen kan worden. Compensatie van een visuele beperking doet een extra beroep op de intelligentie. Om te weten wat er om je heen gebeurt, vraagt dat veel van het geheugen, voorstellingsvermogen en taalvaardigheid. Extra inzet van de intelligentie is echter niet mogelijk vanwege de verstandelijke beperking. Ook doet iemand met een verstandelijke beperking juist een extra beroep op zijn gezichtsvermogen dat dus in dit geval ontbreekt of beperkt is.Visio onderwijs bundelt expertise rond de combinatie autismespectrumstoornis en de visueel (en verstande-lijke) beperking en kan het onderwijs hierop aanpassen.

27

Sensorische InformatieverwerkingsstoornissenSensorische informatieverwerking (SI) is het vermogen om prikkels uit je omgeving én vanuit je eigen lichaam op te nemen; het vermogen om deze te selecteren en daarna met elkaar in verband te brengen en te verwer-ken. Deze informatie doe je op via de zintuigen. Verwer-king daarvan is nodig om op een adequate manier te kunnen reageren op alle prikkels. Als zich problemen in de SI voordoen (bijv. aandachtsproblemen, gedragspro-blemen, problemen in tactiele of auditieve discrimina-tie) dan kunnen we het kind stimuleren tot een ade-quate prikkelverwerking, door doelgerichte activiteiten aan te bieden of de omgeving aan te passen. Binnen ons onderwijs wordt extra aandacht besteed aan on-derzoek en behandeling van SI-stoornissen.

Neuronale Ceroid Lipofuscinoces (NCL)NCL staat voor Neuronale Ceroid Lipofuscinoces. Het gaat hier om een groep stofwisselingsziekten met een progressief verloop waarvan de meest voorkomende JNCL is (Juveniele vorm van NCL, voorheen bekend als Batten Spielmeyer Vogt). Kinderen met NCL en de men-sen in hun omgeving krijgen naarmate het kind ouder wordt in toenemende mate te maken met de gevolgen van het ziektebeeld. Visio Onderwijs ondersteunt deze leerlingen en hun ouders in de verschillende fasen van het proces.

E)Gedrag

Moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG)Binnen het onderwijs worden leerkrachten soms ge-confronteerd met moeilijk verstaanbaar gedrag (MVG) van leerlingen. Hiermee bedoelen we gedragsproble-men waarvan de oorzaak en betekenis vaak lastig te achterhalen zijn. Wanneer begeleiders handelings-verlegen zijn t.a.v. moeilijk verstaanbaar gedrag dan

kan een beroep gedaan worden op het team MVG. Dit multidisciplinaire team zoekt naar oorzaken en oplos-singen voor het gedrag van de leerling. Er wordt een eenduidig traject gevolgd met een duidelijk begin, maar ook eindpunt gericht op het ombuigen van het gedrag. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met ouders. De orthopedagoog die in het team MVG zit heeft kennis van gedragsproblematiek, coördineert de behandeling en heeft eventueel contact met externe deskundigen.

Sociale redzaamheid Het onderwijs is gericht op het verwerven van een volwaardige plaats in maatschappij, op de gebieden wonen, werken, vrije tijd en samenleven. De scholen hechten veel waarde aan het leren samenwerken en samenleven. Wij willen de leerlingen toerusten voor het kunnen functioneren in de West-Europese samen-leving met haar waarden en normen. In de lessen “sociaal-emotionele vaardigheden” en “mens en maat-schappij” of “oriëntatie op mens en wereld” wordt dan ook aandacht besteed aan ‘burgerschap’. De leerlingen oriënteren zich – op hun eigen niveau- op hoe mensen met elkaar omgaan, op hoe mensen problemen oplos-sen en op hoe mensen zin en betekenis geven aan hun bestaan. Het gaat over de deelgebieden democratie, participatie en identiteit.

Ambulante Onderwijskundige Begeleiding (AOB)

Regulier waar mogelijk, speciaal waar noodzakelijkIn Nederland worden ongeveer 3.000 kinderen en jon-geren met een visuelebeperking (tussen 3 jaar en 20 jaar) begeleid. Het overgrote deel van dezeleerlingen, namelijk 75 tot bijna 80% bij Visio, neemt deel aan een gewone, thuisnabije onderwijsvorm. Zij zitten op een reguliere basisschool, een (voortgezet) speciale school,een school voor voortgezet onderwijs (praktijkonder-wijs, vmbo, havo, vwo) of ze volgen onderwijs in het mbo, hbo of aan de universiteit. Slechts 20-25% vande totale groep is aangewezen op een onderwijsinstel-ling voor leerlingen met een visuele beperking.

Het hoge integratiepercentage is het resultaat van het beleid dat in cluster 1 al ruim dertig jaar wordt gevoerd: Regulier waar mogelijk, speciaal waar noodzakelijk. Dat houdt in dat we ernaar streven dat zoveel mogelijk kinderen en jongeren met een visuele beperking op re-guliere scholen onderwijs volgen. Om dat te realiseren geven wij reguliere scholen onderwijsondersteuning op maat. We bieden ambulante onderwijskundige begelei-ding, advies, coaching, instructie, collegiale consulta-tie en cursussen.

28

In het kader van Passend Onderwijs zetten wij dit beleid voort en breiden we de genoemde ambulante begeleidingsvormen uit met nieuwe, eigentijdsevormen van onderwijsondersteuning. Zoals bijv. ‘VSO in Eigen Regio’, een intensieve variant van de aob of het starten van een speciale Visio klas in de regio gekop-peld aan een reguliere( speciale) school.

Gewoon naar school, mét begeleidingAls een kind met een visuele beperking regulier onder-wijs volgt gaan heel veel schoolzaken gewoon zoals ze altijd gaan. Sommige dingen gaan anders. Bij Koninklijke Visio hebben we gespecialiseerde leer-krachten die de vragen met betrekking tot het leren (omgaan) met een visuele beperking kunnen beant-woorden en die een leerling met een visuele beperking begeleiden bij alle schoolzaken die een beetje anders zijn. Deze ambulant onderwijskundig begeleiders(aob’ers) ondersteunen niet alleen de leerling, maar ook de leerkracht(en) op school.

Begeleiding op maatHet doel van ambulante onderwijskundige begeleiding is dat een kind ondanks zijn visuele beperking zo goed mogelijk deel kan nemen aan regulier (speciaal) onder-wijs. De aob-er bekijkt samen met de leerkrachten op school wat de leerling daarvoor nodig heeft. Het kan gaan om speciale hulpmiddelen, zoals een laptop metvergrotingssoftware of lesmateriaal in braille, maar ook om betere verlichting, of extra tijd bij proefwerken. Het geven van adviezen en het aanleren van vaardig-heden is maatwerk, gericht op de specifieke situatie van de leerling.

Samen aan de slagBij aanvang van de begeleiding en aan het begin van elk schooljaar stelt een aob’er een begeleidingsplan op in nauw overleg met de school, de leerling en de ouders.Uitgaande van de hulpvraag, onderzoeksgegevens en eigen observaties, beschrijft de aob’er hoe het kind zo goed mogelijk deel kan nemen aan het onderwijs. Ookstaan in het begeleidingsplan de afspraken tussen de ambulant onderwijskundig begeleider en de school en de doelen waaraan de aob’er met het kind gaat werken.Bij het opstellen, uitvoeren en evalueren van een bege-leidingsplan, houdt de aob’er rekening met de manier van werken op school.

Taken van de ambulant onderwijskundig begeleiderDe aob’er informeert de school, de ouders en medeleer-lingen van de leerling over de visuele beperking en de gevolgen daarvan. De leerling krijgt zelf praktische tipsen adviezen voor het omgaan met de visuele beperking.

Soms zal de aob’er individueel met een leerling werken, bijvoorbeeld door brailleles te geven of kijkstrategieënaan te leren.

De ambulant onderwijskundig begeleider adviseert de school over de keuze en aanschaf van leer- en hulp-middelen en aangepast meubilair. Verder denkt de ambulant onderwijskundig begeleider mee over de toe-komstmogelijkheden van de leerling en informeert hij de school en de ouders over de wettelijke en financiële regelgeving.

Voor vragen die buiten de eigen expertise vallen, zal de ambulant onderwijskundig begeleider leerkrachten en ouders doorverwijzen. Ook zal de aob’er relevante acti-viteiten en trainingen van Visio Revalidatie & Advies onder de aandacht brengen. De aob’er is kortom de contactpersoon bij alles wat op school komt kijken bij de visuele beperking van de leerling.

BekostigingAmbulante onderwijskundige begeleiding is een basis-taak van de onderwijsinstellingen van Visio. Daarom zijn aan de uitvoering van deze begeleiding voor de leerlingen, hun ouders en de scholen geen kosten verbonden. Scholen voor regulier basisonderwijs en voortgezet onderwijs kunnen, afhankelijk van de visuele beperking en de onderwijsbehoefte, een onder-steuningsbudget in de vorm van een arrangement ontvangen via Visio. De regeling “Aanvullende bekostiging visueel gehandicapten” is terug te vinden op www.eduvip.nl onder Wet en Regelgeving.

29

Samenwerking met andere partners

Intern, binnen Visio

Samenwerking met andere scholen en Ambulante Onderwijskundige Begeleiding van VisioEr wordt steeds intensiever samengewerkt tussen de zes Visio scholen en de twee afdelingen aob. De school-leiders spreken elkaar iedere drie weken onder leiding van de directeur onderwijs in managementteam-vergaderingen (MT). Voorstellen tot nieuw of aangepast beleid, steeds vaker voorbereid door een vertegen-woordiging vanuit het MT, worden besproken; projecten worden samen gevolgd; er wordt verantwoording afge-legd over nagestreefde doelen en ideeën over bijv. de toekomstige organisatie en inhoud van het onderwijs worden gedeeld. Er zijn landelijke werkgroepen met vertegenwoordigers van diverse scholen en aob-afdelingen mbt diverse thema’s werkzaam onder leiding van een daartoe aangewezen schoolleider. Ook de coördinatoren van alle onderwijsvestigingen en –afdelingen komen regelmatig in het jaar bij elkaar om te spreken over thema’s die hen binden. Er wordt steeds meer kennis uitgewisseld en gezamenlijk door-ontwikkeld.

Samenwerking met andere domeinen van Visio, direct leerlinggebondena) Samenwerking Kind & Jeugd Om de zorg en dienstverlening aan leerlingen die naast het onderwijs te vens gebruik maken van hulp

uit de andere domeinen van Visio (Wonen & Dagbe-steding en/of Revalidatie & Advies), nog beter op elkaar af te stemmen, is het programma Kind & Jeugd gestart. Er is een gezamenlijk toelatingstraject en er wordt direct een basisplan opgesteld met de gege-vens van de toelatingsdiagnostiek, het persoons-beeld, het perspectief met betrekking tot wonen, werken en vrijetijdsbesteding én het hoofddoel van de te ontvangen zorg of begeleiding. Dit basisplan is de onderlegger voor alle volgende deelplannen van de verschillende domeinen waar het kind of de jongere zorg of begeleiding gaat ontvangen. Er wordt een proces coördinator benoemd die ervoor moet waken dat alle deelplannen op elkaar en het basis-plan zijn afgestemd. Daartoe vindt periodiek overleg plaats met alle betrokkenen, ook met ouders of de leerling zelf. Tevens is de proces coördinator het 1e aanspreekpunt voor ouders/verzorgers.

b) Samenwerking met Visio Cliëntservicebureau (CSB) Visio Onderwijs werkt samen met het Cliëntservice bur eau als het gaat om het aanmeldingstraject (zie

KJMD/CVO), het verkrijgen van gegevens van externe

partijen (zoals een reguliere oogarts) en het verwer-ven van zorgindicaties.

c) Samenwerking met Visio Wonen & Dagbesteding Tussen Visio Onderwijs (de afdeling so/vso-mb) en W onen & Dagbesteding bestaat van oudsher een

nauwe samenwerking. De meeste leerlingen van de afdeling so/vso-mb wonen bij hun ouders thuis, maar er zijn ook leerlingen die bij het domein Wonen & Dagbesteding wonen of regelmatig logeren. Daarnaast biedt de dagbesteding aan een aantal leerlingen van de scholen dagopvang op de woensdag- middag of vakantieopvang in vakanties. Visio Wonen & Dagbesteding biedt tevens thuiszorg: zorg op maat in de eigen thuissituatie.

d) Samenwerking met Visio Revalidatie & Advies V oor het uitvoeren van diverse onderzoeken (oog-

heelkundig onderzoek, visueel functieonderzoek, ontwikkelingsonderzoek, visueel perceptie onder-zoek, etc.) en voor behandelingen op het gebied van bijv. ergotherapie, logopedie, oriëntatie & mobiliteit en maatschappelijk werk, werken we samen met Visio Revalidatie & Advies.

e) Samenwerking met de afdeling Kennis, Expertise en Innovatie (KEI) en de Visio Academie All e scholen en afdelingen aob werken meer of min-

der intensief periodiek samen met de afdeling KEI; ze nemen deel aan (soms langlopende) onderzoeken en projecten tot vergroting van de expertise van Visio, al dan niet in samenwerking met Nederlandse universiteiten en hogescholen.

Voor (bij-)scholing van medewerkers kan geput worden uit het aanbod van de Visio Academie en meer specifiek uit het voor het onderwijs vastgestel-de Corporate Curriculum.

f) Samenwerking met Visio International All e scholen en afdelingen aob kunnen gevraagd

worden een rol te vervullen als het gaat om deskun-digheidsbevordering van buitenlandse scholen en onderwijsorganisaties; vertegenwoordigers van Visio onderwijs worden dan door Visio International uitge-zonden naar samenwerkingspartners van Visio in het buitenland.

Extern, buiten Visio

Schoolarts GGDDe schoolarts van de Gemeentelijke Gezondheid Dienst (GGD) is op sommige scholen verbonden aan de Com-missie Leerlingenzorg. De arts onderzoekt de leerlingen in ieder geval één keer na plaatsing binnen de school. In het instroomonderzoek wordt de lichamelijke condi-tie van de leerling gescreend. Zo vindt een gehoortest en een meting van lengte en gewicht plaats. Ouders/

30

verzorgers wordt altijd om toestemming voor het doen van onderzoek gevraagd.

Therapeuten, werkzaam op scholen vanuit een eigen praktijk Sommige scholen kennen therapeuten (fysiotherapie, ergotherapie) werkzaam vanuit een eigen praktijk. Zij zijn gespecialiseerd in het bieden van zowel onderzoek/voortgangsdiagnostiek als onderwijsondersteuning en behandeling. De Commissie Leerlingenzorg geeft al dan niet toestemming voor nader onderzoek/voortgangsdi-agnostiek of behandeling binnen onderwijstijd. Ouders/verzorgers wordt altijd om toestemming voor het doen van onderzoek of behandelen gevraagd.

Samenwerking binnen het onderwijsveld, met BartimeusIn Nederland is het speciaal onderwijs onderverdeeld in vier clusters. Dat zijn –met de oude benamingen-: - cluster 1: leerlingen met visuele beperkingen- cluster 2: leerlingen met auditieve beperkingen- cluster 3: zeer moeilijke lerende leerlingen, lang- durige zieke leerlingen en leerlingen met lichamelijke beperkingen- cluster 4: leerlingen met psychiatrische of gedrags- problemen. Het speciaal onderwijs in cluster 1 en 2 heet tegen-woordig “landelijk speciaal onderwijs’; het speciaal on-derwijs van cluster 3 en 4 valt in het kader van Passend Onderwijs tegenwoordig onder de regionale samen-werkingsverbanden. De scholen van Visio, Bartiméus en de ambulante onderwijskundige begeleiding (aob)

van Visio en Bartimeus vormen samen cluster 1. Binnen cluster 1 wordt er intensief samengewerkt op onder andere het gebied van de ontwikkeling van leerlijnen, Opbrengst Gericht Werken en expertise-uitwisseling.

Samenwerking binnen het onderwijsveld, met andere clusters in het speciaal onderwijsIndien gewenst wordt vanuit de scholen en aob samen-gewerkt met andere scholen of aob in het speciaal onderwijs. Uiteraard komen de aob-ers van Visio op scholen van de andere clusters om ten behoeve van individuele leerlingen met een visuele beperking onder-steuning te bieden aan die leerlingen en hun docenten. Soms is er sprake van samenwerking in speciale projecten.

Samenwerking binnen het onderwijsveld, met reguliere vormen van onderwijs en samenwerkingsverbandenVanzelfsprekend komen aob-ers van Visio ook op reguliere scholen en opleidingen om ten behoeve van individuele leerlingen en studenten met een visuele beperking en hun docenten ondersteuning te bieden. In het kader van passend onderwijs zijn door de Visio aob afdelingen contacten gelegd met en contactpersonen aangewezen voor afstemming met alle samenwerkings-verbanden in Nederland. Visio maakt geen deel uit van de samenwerkingsverbanden, maar acht goede samen-werking hiermee wel van het grootste belang; om te borgen dat de expertise van Visio beschikbaar blijft of komt voor alle leerlingen/studenten met een visuele beperking.

Samenwerking met stage verlenende bedrijven of instellingenDe scholen van Visio met een vso en/of vso-mb afde-ling werken in het kader van het eindonderwijs aan hun leerlingen samen met bedrijven of instellingen die een stageplaats kunnen bieden aan de leerlingen. Doel hiervan is het voorbereiden van de leerlingen op een soepele overgang naar werk of dagbesteding.

Samenwerking met overige partijenAlle scholen en afdelingen aob werken samen met verwijzende instanties en behandelcentra, zoals oog-heelkundige klinieken, oogpoli’s in ziekenhuizen, MEE, revalidatiecentra, thuiszorginstellingen, Centra voor Jeugd en Gezin, wijkteams, de afdelingen Jeugdzorg van de gemeenten en instellingen voor Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Het betreft hier samenwerking rondom de individuele leerling of (tijdelijke) projecten.Sommige scholen zijn aangesloten bij Zorg voor Jeugd, een digitale verwijsindex om kinderen in een zorgelijke thuissituatie in beeld te brengen bij andere betrokken

31

partijen als bijv. hulpverlenende instanties en met hen af te stemmen over te ondernemen acties.

Overige zaken

A)Veiligheid

Melden van (bijna) incidentenDoor het melden en registreren van incidenten en (bijna) incidenten krijgen we als scholen informatie die kan bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit en het voorkomen van ongevallen. Deze regeling is bedoeld voor medewerkers en bezoekers. Zij dienen fouten, ongevallen of (bijna) ongevallen en risicovolle situaties te melden door gebruik te maken van digitaal meldingssysteem Triasweb. Alle meldingen worden vertrouwelijk behandeld door de schoolleider en indien relevant door de Commissie Leerlingenzorg. Zo nodig worden er maatregelen genomen om de gebeurtenis te voorkomen.Het beleid bij ernstige incidenten als vechtpartijen, diefstal en pestgedrag is direct gericht op gedragsver-andering bij betrokkenen. Er is dan altijd een “op maat” benadering van de situatie. Er worden geen standaard afspraken gemaakt over hoe te handelen bij dergelijke incidenten. Voor iedereen moet duidelijk zijn dat er een grens is overschreden. Ernstige incidenten hebben altijd consequenties voor de betrokken leerlingen; de schoolleider bepaalt na samenspraak met de Commissie Leerlingenzorg en desbetreffende mentor op welke wijze ouders geïnformeerd worden. Bij diefstal en zedenzaken doet de school altijd aangifte. In andere situaties wordt een afweging gemaakt of er aangifte wordt gedaan. We stimuleren ouders en leerlingen om ook aangifte te doen.

Sociale veiligheid (ter voorkoming van pesten, kindermishandeling en seksueel misbruik)In de afgelopen jaren is met medewerkers veel aan-dacht besteed aan het signaleren van pesten, kinder-mishandeling en seksueel misbruik. Er zijn in de school gedrags-regels opgesteld en in de lessen sociaal emotionele vorming wordt regelmatig aandacht besteed aan het voorkomen van pesten. Alle medewerkers weten bij een vermoeden van kindermishandeling of seksueel misbruik hoe te handelen; men heeft hier verplicht een toets voor moeten afleggen.Binnen Visio onderwijs is Sociaal Veiligheidsbeleid (o.a. ter voorkoming van pesten) ontwikkeld. Het protocol voldoet aan de eisen van het Ministerie van OCW (wetgeving mbt de verplichting tot zorgplicht sociale veiligheid op school); iedere Visio school voert sociaal

veiligheidsbeleid, monitort dit jaarlijks én heeft een me-dewerkers aangewezen, die het sociale veiligheidsbeleid op de school, o.a. in het kader van het tegengaan van pesten, coördineren en fungeren als aanspreekpunt.

BHV (bedrijfshulpverlening)Op school is een bedrijfshulpverleningsplan aanwezig. In dit plan wordt duidelijk beschreven hoe er gehandeld moet worden door de medewerkers van de school bij een calamiteit (brand of een ernstig ongeval). Jaarlijks worden er een of meerdere ontruimingsoefeningen tijdens lestijd georganiseerd. Een deel van de mede-werkers is getraind om in geval van calamiteiten het voortouw te nemen. Deze BHV-ers volgen jaarlijks een herhalingstraining om hun kennis en kunde op peil te houden.

EHBOOp school is een aantal gediplomeerde EHBO-ers aanwezig. De EHBO-ers worden jaarlijks (bij)geschoold. Sommige scholen beschikken over een AED-apparaat.

Risico-inventarisatie Periodiek wordt er een risico-inventarisatie gemaakt en vindt controle plaats op deugdelijkheid van speeltoe-stellen en andere apparatuur.

B)Sponsoring

Binnen Visio Onderwijs is geen algemeen beleid op-gesteld op het gebied van sponsoring. We gaan op dit moment terughoudend met sponsoring –waarvoor een tegenprestatie wordt verwacht- om, maar sluiten het niet uit. Af en toe ontvangt een onderwijslocatie gel-den als bijdrage voor bijvoorbeeld de financiering van speeltoestellen. Mogelijk dat in het komende schooljaar beleid op het gebied van sponsoring opgesteld wordt.

32

Deel 3

Onze School in Haren

Adres en bereikbaarheid

AfdelingenVisio Onderwijs Haren biedt onderwijs aan leerlingen met visuele of meervoudige beperkingen en bestaat uit vier afdelingen: de afdeling speciaal onderwijs (so), de afdeling speciaal onderwijs voor leerlingen met meer-voudige beperkingen (so-mb), de afdeling voortgezet speciaal onderwijs voor leerlingen met meervoudige beperkingen (vso-mb) en de afdeling ambulante onder-wijskundige begeleiding (aob).

AdresHet bezoekadres is voor alle afdelingen: Rijksstraatweg 284 in Haren. Het correspondentieadres voor alle afdelingen is:Postbus 54 9750 AB Haren Telefoon 088 585 75 00 Fax 088 585 75 99 Email onderwijsharen@visio.org Website www.visio.org

Directeur en schoolleidersDirecteur: Marcel JanssenSchoolleider so en so/vso-mb Visio Onderwijs Haren: Marian OfficierSchoolleider aob in Noord-Nederland: Lia van Emmerik Locatie en gebouwen

Ons schoolgebouw van de afdelingen so en so/vso-mb ligt aan de doorgaande route van Haren naar Glimmen, op het terrein van Visio De Heukelom. Dit terrein is begin 2010 geheel gerenoveerd. De school is verbouwd en er zijn vier nieuwbouwwoningen (voor jeugdige cliënten, die bij Visio wonen of logeren) en een nieuw Kindercentrum (voor dagbesteding aan kinderen) ver-schenen. Het gebouw aan de Rijksstraatweg is afgestemd op de mogelijkheden van onze leerlingen. Er is sprake van aanpassingen als het gebruik van heldere kleuren, duidelijke contrasten, goede verlichting, oriëntatie-punten en verwijzers. De lokalen zijn licht en ruim en de gangen breed en veilig. Ook de gymzaal, het therapie-zwembad en de therapieruimte zijn voorzien van aanpassingen en specifieke apparatuur. Er is een vak- en speellokaal, rustruimtes en een sensorische activeringsruimte.

Aantal leerlingen per 1 oktober 2016

Daarnaast namen 8 kinderen deel aan de OOG-groepen die niet staan ingeschreven bij onderwijs.

Soort onderwijs Aantal leerlingen

so 14

so-mb 8

vso-mb 14

emb 14

oog (onderwijs-zorg) 4

aob 327

Totaal 381

Visio Onderwijs Haren in het kort in 2017-2018Onder voorbehoud van eventuele nieuwe instroom gaan we in 2017-2018 op school werken met 8 groepen:Een aanvangsgroep met leerlingen in de leeftijd van 4-8 jaar (mb/groep 1 of 2)Een SO-mb groep; hierin zitten leerlingen in de leeftijd van 8-12 jaar. Een so-onderbouw groep (leerjaar 1 t/m 4). Een so-bovenbouw (leerjaar 5 t/m 8). Vier vso-mb groepen (1 of 2x leeftijd 12-16 jaar en 2x leeftijd 16-20 jaar).Sommige groepen worden op dagen/dagdelen (deels) gecombineerd (bijv. tijdens het module werken in het vso). Met betrekking tot de onderwijs ontwikkel groepen (OOG) in samenwerking met het Kindercentrum is sprake van twee groepen (1x OOG so-mb en 1x OOG vso-mb), maar – indien geen structurele financiering gevonden kan worden- is voor beide groepen gezien het aantal kinderen dat staat ingeschreven bij het onderwijs, slechts 1 leraar en 1 onderwijsassistent beschikbaar.

In mei 2017 voorzien we dat in het schooljaar 2017-2018 minimaal 52 leerlingen ingeschreven staan bij

33

onze school. Hopelijk kunnen alle leerlingen van OOG in 2017-2018 ingeschreven worden bij onderwijs en worden lopende oriënterende gesprekken met nieuwe ouders ten tijde van het schrijven van deze schoolgids, omgezet in nieuwe plaatsingen. We denken uit te ko-men op circa 58 leerlingen in 2017-2018.

Onderwijsopbrengsten, instroom, uitstroom en bestendiging

Leeropbrengsten so Voor alle leerlingen van groep 8 in het regulier basis-onderwijs is het verplicht om een eindtoets basison-derwijs (bijvoorbeeld de centrale eindtoets) te maken. Ook de groep 7 (indien laatste schooljaar) en groep 8-leerlingen van onze SO-afdeling maken deze toets. De opgaven in de eindtoets 2017 gaan over taal en rekenvaardigheden. Daarnaast hebben wij ook wereld-oriëntatie ( aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek) getoetst. De score van dit laatste leergebied telt niet mee voor de eindscore. De score van de eind-toets kan variëren tussen de 501 en 550.Welk onderwijstype past bij welke score van de eind-toets? Het uiteindelijke advies voor de uitstroombe-stemming is naast de uitslag van de eindtoets afhan-kelijk van het oordeel van de leraar.

Volgens www.educatie-en-school.infonu.nl/examen geven onderstaande scores voor 2017 een indicatie van het best passende vervolgonderwijs:

501-520 Basisberoepsgerichte leerweg

519-525 Basis- en Kaderberoepsgerichte leerweg

523-528 Kaderberoepsgerichte leerweg

529-533 Gemengde/theoretische leerweg

533-536 Gemengde/theoretische leerweg en havo

537-540 Havo

540-544 Havo/vwo

545-550 Vwo

Vanaf 2015 vermelden wij jaarlijks de gemiddelde scores van de so-leerlingen in de schoolgids:

Jaar Onze school Landelijk

2015 524 (2 leerlingen) 535,3

2016 523 (3 leerlingen) 534,9

2017 530 (2 leerlingen) 535,6

InstroomLeerlingen kunnen op onze school op verschillende leeftijden instromen. Sommige leerlingen stromen in als ze vier jaar zijn vanaf bijvoorbeeld een (medisch) kinderdagverblijf of vanuit de vroeg begeleiding van Visio. Er zijn ook leerlingen die later instromen vanaf het regulier basisonderwijs of regulier voortgezet onderwijs. De meeste van hen zullen in het reguliere of ander cluster onderwijs aob (ambulante onderwijs-kundige begeleiding) hebben gekregen.Wanneer een leerling wordt aangemeld voor het volgen van onderwijs op een Visio-school dan wordt gekeken of de leerling al een cluster 1 indicatie heeft. Indien dit niet het geval is, dan volgt een aanmeldingstraject Kind & Jeugd. In dit traject wordt vastgesteld of het kind tot de doelgroep behoort en of de school kan voorzien in de behoeften van de leerling. Tot slot wordt er een advies gegeven of de leerling het beste begeleid kan worden op een Visio school of een andere school (bijv. regulier of Mytyl) met ambulante onderwijskundige begeleiding (aob). Wanneer de leerling wordt toege-laten tot de school volgen er gesprekken met ouders/verzorgers, wordt er een Basisplan, incl. handelingsad-viezen, opgesteld en mag de leerling komen kennisma-ken. In het (voorlopige) ontwikkelingsperspectief staat beschreven welke leerroute de leerling gaat volgen en waar de leerling naar uit zal stromen na zijn school-loopbaan bij Visio. Bij veel nieuwe leerlingen moet vervolgens ook het vervoer naar school nog geregeld worden (door de ouders/verzorgers).

UitstroomAls een leerling de leeftijd van 12 jaar bereikt maakt hij in principe de overstap van het so (speciaal onderwijs) naar vervolgonderwijs. Dit kan vso (voortgezet speciaal onderwijs) zijn of regulier vo (met aob). Deze overstap wordt in de Commissie Leerling Zorg (CLZ) zorgvuldig besproken en vastgesteld door de CVO (Commissie Van

34

Onderzoek). Overdracht vindt plaats door middel van rapportage; ‘warme’ overdracht tussen leraren en soms gewenning in de nieuwe klas.

Als een vso leerling achttien jaar wordt kan hij de school verlaten; de leerplicht geldt tot de 18de verjaardag. Onze school richt zich voor de doelgroep leerlingen met een (ernstige) meervoudige beperking met als uitstroomperspectief dagbesteding op een uitstroom-leeftijd van 20 jaar. De leerroutes lopen door tot 20 jaar en de leerlingen verlaten uiterlijk met hun 20ste ver-jaardag de school. Op 16 jarige leeftijd wordt in overleg met de individuele leerling en ouders bepaald wat de uitstroomleeftijd en start van de transitiefase zal zijn.

Een leerling kan uitstromen als er een passende ver-volgsetting (dagbesteding, vervolgonderwijs of arbeid) is gevonden. Vso-mb leerlingen lopen vaak in de transi-tiefase (laatste jaren in het vso-mb) al één of meerdere dagen stage op de plek waar ze naar uitstromen.Een leerling kan ook tussentijds uitstromen naar een andere school. Elk jaar wordt door de CVO op advies van de CLZ vastgesteld of deze school nog de beste plek is voor deze leerling. Zodra leerlingen het aan kunnen om naar regulier onderwijs met aob te gaan zal de commis-sie dit aan ouders/verzorgers adviseren.De overstap wordt altijd zorgvuldig begeleid. Door middel van het onderwijskundig rapport, eindonder-zoek en/of portfolio wordt informatie verstrekt aan de vervolgsetting. Waar nodig wordt extra ondersteuning in het regulier onderwijs ingezet om de overgang zo soepel mogelijk te laten verlopen.

BestendigingTot twee jaar na het verlaten van de school houden we bij of de leerling nog steeds overeenkomstig het uitstroomprofiel uit het OPP vervolgonderwijs, arbeid of dagbesteding volgt. Deze bestendigingsgegevens geven we jaarlijks door aan de Inspectie voor het Onderwijs.Leerlingen binnen het SO Haren stromen met 12 of 13 jaar uit naar regulier voortgezet onderwijs (vo) al dan niet met (intensieve) ambulante begeleiding vanuit Visio. Sommige leerlingen gaan naar het voortgezet speciaal onderwijs (vso), zoals Visio Onderwijs Grave.Leerlingen binnen so-mb Haren stromen met 12 of 13 jaar vaak intern door naar het vso-mb van onze school.Leerlingen binnen vso-mb stromen met 18-20 jaar uit naar dagbesteding, zoals Visio De Brink in Vries.

A) Uitstroom en bestendiging voh so

bestemming 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

so cluster 1 1

so cluster 3 2

Regulier basisonderwijs 2 1

PRO 3

vo BB/KB 1 1 1

vo GL (= gemengde leerlijn) 1

vo Havo/VWO

vso cluster 1 1

vso cluster 4 1

Totaal 4 2 7 2

35

Op één leerling na, zijn alle leerlingen in de afgelopen vier jaar uitgestroomd naar de opleiding die voor hen voorzien was in het OPP. De uitzondering is op verzoek van ou-ders en in overleg met het voortgezet onderwijs lager uitgestroomd. Onze school kon dit verzoek op basis van de beperkende leerfactoren onderschrijven. Alle leerlingen die sinds 2013 zijn uitgestroomd zaten twee jaar later nog op dezelfde vervolgopleiding, al dan niet met ambulante onderwijskundige begeleiding.

B) Uitstroom en bestendiging voh so-mb

bestemming 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

so 1

vso-mb 3 1 3 2

KDC 1

Totaal 3 3 3 2

Bijna alle leerlingen die het so-mb verlaten hebben in de afgelopen vier jaar zijn door-gestroomd naar het vso-mb. Dit volgens het OPP. Eén leerling met migratieachtergrond is na een observatieperiode opgestroomd naar het so. Een andere leerling viel buiten de indicatie voor cluster 1 onderwijs, door zijn goede visus. Gezien de intensieve medische en gedragsbegeleiding (ondersteund door het CCE) is gekozen voor plaatsing binnen dagbesteding.

C) Uitstroom en bestendiging voh vso-mb

bestemming 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017

Dagbesteding, belevingsgericht 3 1 1

Dagbesteding, taakgericht 3 2 3 2

Dagbesteding, arbeidsmatig 3 1

Totaal 3 8 4 4

Alle leerlingen, die het vso-mb verlaten hebben in de afgelopen vier jaar, zijn uitge-stroomd naar één van de 3 vormen van dagbesteding, zoals voorzien was in hun OPP. Van de leerlingen die sinds 2013 zijn uitgestroomd, zijn twee oud-leerlingen na één jaar opgestroomd naar een hoger niveau van dagbesteding binnen dezelfde instelling, omdat ze zich positief ontwikkelden. Alle andere oud-leerlingen zaten twee jaar na uitstroom nog op een vergelijkbare dagbestedingsgroep als bij uitstroom. Helaas zijn er ook 3 (oud) leerlingen overleden.

Door deze uitstroom- en bestendigingsgegevens te analyseren en er van te leren, ver-beteren we ons onderwijsaanbod en aansluiting bij het vervolg.

Conclusie en trends betreffende de uitstroom:Doorgaans zijn we goed in staat om bij instroom een passend uitstroomperspectief te formuleren. Door uitstromende so-leerlingen in het reguliere voortgezet onderwijs (intensieve) ambulante onderwijskundige begeleiding vanuit Visio te bieden wordt bijgedragen aan een bestendige plaatsing in het vo.Door een goede voorbereiding op uitplaatsing middels o.a. een stage traject en een goede samenwerking met de dagbesteding binnen Visio is het voor veel uitstromende vso-mb leerlingen mogelijk een goed passende en bestendige dagbestedingsplaats te realiseren.

36

Onderwijskundige ontwikkelingen binnen de school

Project VZEMB, Kijk wat kan!Binnen Visio Onderwijs Haren bestond de afgelopen 4 jaar (tot 2018) het V(Z)EMB project in samenwerking met het Kindercentrum (KC) van Visio. Het V(Z)EMB project richt zich op het bieden van onderwijs aan kinderen met een visuele (zeer) ernstige meervoudige beperking in de leeftijd van vier tot twintig jaar. Het gaat om kinderen en jongeren die eerder volledig onderwijs bij Visio volgden én kinderen/jongeren met een verondersteld onderwijsperspectief die voorheen een kinderdagcentrum bezochten (in eerste instantie de bezoekers van het Kindercentrum van Visio De Heukelom te Haren). Hieronder wordt uitgelegd waarom dit project gestart is.Gezondheidsproblemen hebben een grote invloed op het functioneren van mensen met een verstandelijke beperking. Mensen met (zeer) ernstige meervoudige waaronder verstandelijke beperkingen vormen wat dat betreft een bijzondere risicogroep. De gezondheidspro-blemen kunnen tot gevolg hebben dat veel ingeplande activiteiten en therapieën niet kunnen doorgaan.

Analoog hieraan werd gedacht dat het volgen van onderwijs niet mogelijk was voor de groep (V(Z)EMB kinderen en jongeren. Met het project is het tegendeel bewezen: met passende ondersteuning die rekening houdt met de lichamelijke conditie van het kind kan ook deze groep kinderen onderwijs volgen. Dat bete-kent dat hen in Haren een combinatie van onderwijs en zorg wordt aangeboden. In het project werd daarnaast een passend onderwijscurriculum voor V(Z)EMB leer-lingen én een scholingsprogramma voor medewerkers ontwikkeld en geïmplementeerd. Tot slot is gewerkt aan een landelijke verspreiding van het onderwijs-curriculum voor deze leerlingen in de leeftijdsfase van vier tot twintig jaar én het realiseren van een structu-rele financiering van de onderwijs ontwikkel groepen (OOG). Bij het verschijnen van deze schoolgids is mbt dit laatste onderwerp nog geen uitsluitsel verkregen.

Uitgangspunten voor de ontwikkeling van het curricu-lum waren de bestaande leerlijnen zoals ontwikkeld door de landelijke cluster 1 scholen. Deze leerlijnen zijn echter minder geschikt voor de doelgroep van V(Z)EMB leerlingen. De geselecteerde kernleergebieden Zelfred-zaamheid, Sociaal-emotionele ontwikkeling, Senso-motoriek (of zintuiglijke ontwikkeling), Communicatie en Spel zijn beschreven in kleinere tussenstappen en vanuit een lager startniveau.

TransitieplanBinnen Visio Onderwijs heeft het managementteam (MT) een opleiding gevolgd bij het CBE. Doel van deze opleiding is het onderwijs van Visio Onderwijs naar een nog hoger plan te brengen, om zodoende de leerlingen met een visuele beperking optimaal voor te bereiden op deelname aan de samenleving. Onderdeel van deze opleiding is het maken van een transitieplan voor de school. Voor de school in Haren heeft Karin Rademaker dit transitieplan opgesteld en er is in het afgelopen schooljaar op voortgeborduurd door de interim-school-leider. Enkele zaken uit dit plan:

A) “De school en de omgeving Wij tonen onz e activiteiten om leerlingen te leren

zich in de buitenwereld goed te kunnen handhaven in groepen, goed samen te kunnen werken en –leven met anderen en zo zelfstandig mogelijk te zijn, door verantwoording af te leggen, maar ook actief de publiciteit te zoeken. We positioneren de school binnen Visio en de omgeving nadrukkelijker dan voorheen, via het maken en uitvoeren van een plan m.b.t. naamsbekendheid; via de benoeming van medewerkers die de rol van “neuzen voor nieuws” op zich nemen en nieuws verspreiden; via het periodiek benaderen van externe stakeholders, bijv. vervolg-opleidingen van ex-so leerlingen en dagbestedings-organisaties van ex-vso mb leerlingen, op hun tevredenheid met onze prestaties.

Het betek ent ook, dat we open staan voor nog betere werkwijzen van buiten de school, ook als dat betekent, dat we vertrouwde afspraken en ziens-wijzen overboord moeten zetten of ‘compromissen’ moeten sluiten.

B) De schoolorganisatie W e denken na over het so onderwijs op langere ter-

mijn en onderzoeken mogelijkheden tot aanhaking

37

bij het regulier onderwijs of andere hybride vormen van samenwerking met het reguliere onderwijs. We hebben daarmee een start gemaakt; er is beleid geïnitieerd, ontwikkeld en in uitvoering genomen m.b.t. intensieve ambulante onderwijskundige bege-leiding voor o.a. ex-so leerlingen binnen het regu-liere vervolgonderwijs en een geleidelijke overstap naar regulier onderwijs door steeds meer dagen per week de leerling naar de gewone basisschool te laten gaan. In het kader van één-kind-één-plan

or ganiseren we nieuwe zorg-onderwijsprogramma’s Kind & Jeugd, met daarin vaak een prominente rol voor leraren als proces coördinator. We zijn intensie-ver gaan samenwerken met andere Visio domeinen.

C) Borging van kwaliteit W e handhaven onze opzet mbt de PDCA borging,

evenals de monitoring door de werkgroep kwaliteit, o.a. aan de hand van de landelijke Visiomaat (over-zicht van welk MT-lid wanneer het initiatief neemt tot het evalueren van gezamenlijk beleid binnen het onderwijs van Visio).

D) Onderwijsinhoud We hebben op de landelijke studiedag in april 2017 een discussie g estart over onze vorm van lesgeven.

Wij hanteren thans het directe instructiemodel in nagenoeg elke les gedurende de hele lesdag en alhoewel we dit model zeker voor de cognitieve vakken gaan handhaven en ons hierin kunnen verbeteren, vragen we ons af of we hiermee nog voldoende aansluiten bij het hedendaagse leren van kinderen. Wetenschappelijke inzichten wijzen ons op het belang van projectmatig onderwijs, waarin themagericht aan verschillende doelen tegelijker-tijd gewerkt kan worden. Naar verwachting biedt deze manier van onderwijzen nieuwe uitdagingen en nieuwe effectieve manieren van leren aan leerlingen en we starten in het schooljaar 2017-2018 dan ook met pilots projectmatig onderwijs in alle groepen.

V oor de (e)mb leerlingen blijven we bewaken dat naast zorg voldoende leertijd beschikbaar blijft én dat noodzakelijk onderzoek, (paramedische)behan-deling en verzorging (financieel) geboden kan blijven worden. Deze zaken zijn in meer of mindere mate voor genoemde doelgroep voorwaardelijk voor het kunnen leren.

W e hebben ons ICT onderwijs als speerpunt voor de komende jaren aangemerkt. In 2016 zijn de ICT vaar-digheden van alle onderwijsmedewerkers in kaart gebracht en waar nodig wordt via gerichte deskun-

digheidsbe vordering gewerkt aan het optimaal kunnen begeleiden van de leerlingen bij het gebruik van computers, Ipads en educatieve software. Daarnaast zijn ICT leerlijnen voor alle leerlingen (doelgroep en leerjaar) vastgesteld en in gebruik genomen. Er zijn in nagenoeg alle klassen digibor-den met aantrekkelijke software beschikbaar en alle leerling computers zijn in 2017 vervangen.

Binnen de so af deling werken alle leerlingen met de leerlijn. Binnen de mb afdeling zijn we in 2016 gestart met het screenen van de leerlingen zodat ze met de juiste hulpmiddelen werken aan de doelen die leiden naar het perspectief van de leerling. In het ICT paspoort wordt dit vastgelegd waarna de leraar middels de leerlijn verder gaat.

E) Opbrengstgericht werken W e stellen vast welk reëel (standaard) ambitieniveau

we voor onze te onderscheiden doelgroepen kunnen aanhouden tegen de achtergrond van de door ons ervaren opdracht om iedere leerling zoveel mogelijk bagage mee te geven voor zijn verdere, zo zelfstandig mogelijke leven ín de maatschappij.

T evens bekwamen wij ons verder in het analyseren an sich: niet alleen constateren dat iets wél/niet goed werkt, maar meer achterhalen waarom iets wél/niet werkt en hoe verbetering gerealiseerd moet/kan worden, gezien de beschreven belem-merende en bevorderende factoren bij het leren van iedere individuele leerling.

F) Professionalisering Gaande weg is in de afgelopen jaren steeds meer het

besef ontstaan, dat we de leraren in staat moeten stellen en stimuleren om voortdurend hun kennis en (feedback)vaardigheden volgens de nieuwste inzichten op peil te houden. Niet alléén als het gaat om kennis van en vaardigheden in het leren omgaan met visuele beperkingen, maar óók als het gaat om vakspecifieke (didactische) kennis en kunde.

In het meerjar enopleidingsplan 2017-2021 is be-

38

schreven welke scholing iedere medewerker dient te volgen (conform –nieuwe- eisen aan vooropleiding en aan de uit te oefenen functie binnen Visio).

We zijn in 2016-2017 gestart met het cyclisch werken z oals bedoeld in professionele leergemeenschap-

pen (PLG’s). Iedereen, betrokken bij het lesgeven in de klas, is mede verantwoordelijk voor en aan te spreken op het bereiken van samen geformuleerde doelen. Op langere termijn wordt gestreefd naar het toepassen van professionele leergemeenschappen met collega’s van andere scholen.

Er is gezamenlijk vastgesteld, dat er veel behoefte bestaat aan het beter kunnen omgaan met f eed-

back; zowel het geven als ontvangen van kritische feedback op het functioneren wordt als moeilijk en lastig ervaren. Er is in 2017 twee maal een studiedag geweid aan dit onderwerp.

W e gaan leraren in 2017-2018 scholen in het uitoe-fenen van de taak van proces coördinator (Kind & Jeugd) en in het werken in KVS, het digitale cliënt-dossier.

We scholen het team zo nodig in het lesgeven in of ondersteunen in het toepassen van braille. Naast intervisie en andere kennisoverdracht tijdens g ezamenlijke studiedagen is -op verzoek van de

leraren- in 2015-2016 ook gestart met een ‘kijkje bij de buren”. Iedereen heeft kunnen aangeven of men bij een collega of buiten de school wil observeren of participeren in de les, om zodoende de eigen kennis

en kunde te aan te scherpen en te verbreden. Dit bouwen we verder uit.

De interim schooll eider heeft, samen met de coör-dinatoren van de VOH, een deel van het traject van het CBE gevolgd. Feedback op het eigen functioneren van het team, leidinggevenden en andere Visio collega’s wordt benut om het eigen presteren verder te verbeteren. Ook onderwijsmedewerkers in de klas hebben het eigen functioneren ‘gewaardeerd’ en de uitslag gaf inzicht in te versterken capaciteiten.

In het schooljaar 2016-2017 hebben meer dere team-bijeenkomsten plaatsgevonden tussen het CBE en het team van de VOH.

G) Huisvesting In aanl oop naar de vorming van een expertisecen-

trum Kind & Jeugd in Noord Nederland ontwikkelen we samen met de andere domeinen van Visio een plan om onze expertise en aanbod te bundelen op één plek. We streven naar huisvesting van alle betrokken medewerkers rondom Kind & Jeugd op het terrein van de Heukelom.

H) Samenwerking met ouders en andere externe partijen Het v erstevigen van de samenwerking met ouders

en andere relevante stakeholders is een belangrijk thema. Ouders zien we als belangrijke partners in het opvoeden en onderwijzen van hun kinderen en van hen én andere stakeholders gaan we waarde-volle feedback op onze prestaties verwerven. We maken in 2017-2018 een plan om dit partnership te effectueren. In dit plan definiëren we om welke partners het gaat en op welke wijze we hen op welke thema’s gaan raadplegen.

OnderwijsinspectieDe Inspectie van het Onderwijs heeft in 2015, 2016 en in 2017 volgens het nieuwe waarderingskader (op onder-delen) vastgesteld dat de school, zowel de so, so-mb als de vso-mb afdeling, een basisarrangement verdient. De inspecteur richtte zich bij de bezoeken op het door-lichten van diverse documenten, leerling dossiers en toets gegevens; bezocht lessen in verschillende klas-sen; had gesprekken met leerkrachten, de Commissie Leerlingenzorg en de directie. De grondige onderzoeken resulteerden in een positieve beoordeling van het onderwijs op onze school: de inspecteur was steeds vol waardering voor ons pedagogisch klimaat. We nemen de aanbeveling van de inspecteur over om onze ambi-ties (wat willen we bereiken) meetbaar te omschrijven, opdat we op grond van méér metingen kunnen vast-stellen of we tevreden zijn over bereikte resultaten.

39

Sociale VeiligheidIn de afgelopen jaren heeft Visio veel aandacht ge-schonken aan haar sociale veiligheidsbeleid. Binnen heel Visio ligt de focus op het de cliënt/leerling leren omgaan met de eigen seksualiteit en het voor-komen van seksueel ongewenst gedrag; naast het ontwikkelen en implementeren van beleid op dit thema hebben tevens 0 metingen over de ervaren veiligheid onder leerlingen (> 6 jaar, excl. emb) en medewerkers plaatsgevonden. De gegevens zijn verwerkt in actie-plannen en zullen naar verwachting leiden tot een toe-name van de ervaren veiligheid bij de 1e effectmetingen (voor medewerkers in 2017 en voor leerlingen in 2018). Tevens worden metingen ontwikkeld voor de doelgroep ≤ 6 jaar en leerlingen met een ernstige meervoudige beperking; hierbij zal sprake zijn van interviews met ouders en observaties in de klas.In het kader van het wettelijk verplicht te voeren sociale veiligheidsbeleid binnen het onderwijs heeft Visio Onderwijs beleid ontwikkeld en ingevoerd; zo doen we mee aan een jaarlijkse sociale veiligheidsmeting onder leerlingen en ouders en hebben we drie aandacht functionarissen sociale veiligheid/ coördinatoren tegen pesten (Inge Hordijk, Thessa Westra en Erika Hartman). We hebben afgesproken, dat we minimaal 2 x per jaar ons veiligheidsbeleid gaan bespreken met de leerlin-genraad.

Medezeggenschap leerlingen

LeerlingenraadBinnen de school bestaat een leerlingenraad. Ieder schooljaar vinden er desgewenst verkiezingen plaats, zodat andere leerlingen plaats kunnen nemen in de raad. Sommige groepen kennen een vaste (verkozen) vertegenwoordiger; andere (mb) groepen laten de afvaardiging rouleren. De leerlingenraad vergadert minstens eenmaal per maand met de schoolleider. Het verslag van de vergadering en nieuwe bespreekpunten worden in de klas met alle leerlingen besproken.

Meten van leerlingentevredenheid en veiligheids-belevingPeriodiek wordt een tevredenheidsonderzoek onder de so/so-mb (bovenbouw)leerlingen en de vso-mb leerlin-gen uitgezet om het welbevinden en de betrokkenheid van de leerlingen te meten. De uitkomsten worden verwerkt en de verbeterpunten worden in het jaarplan van de school opgenomen.

OuderparticipatieVisio Onderwijs hecht zeer aan een actieve betrokken-heid van de ouders bij het onderwijsleerproces van hun kinderen op alle afdelingen. De ouders kennen hun kind tenslotte het best en het onderwijs sluit beter aan bij het kind wanneer er regelmatig overleg en contact is tussen ouders en leerkrachten. Visio verwacht dat ouders ook zelf contact opnemen als er vragen of problemen zijn met (het onderwijs aan) hun kind. Visio probeert zo goed mogelijk ouders te informeren over en te betrekken bij alles rond de school en hun kind.

Ouderbetrokkenheid wordt gestimuleerd door:

Educatief partnerschapIn het verleden was er een duidelijke taakverdeling tussen ouders en school. School was verantwoordelijk voor het onderwijs, de ouders voor de opvoeding. De afgelopen jaren vindt er een verschuiving plaats naar educatief partnerschap. Dat wil zeggen: opvoeding en onderwijs zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ouders en school, al blijft het natuurlijk zo dat de school en de ouders verschillende eindverantwoorde-lijkheden hebben. Natuurlijk blijven de ouders eind-verantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen en de school voor het onderwijs. Een voorwaarde voor goed educatief partnerschap is onderling vertrouwen tussen ouders en leraren.De gedachte achter educatief partnerschap is dat de school en de ouders een gemeenschappelijke inspan-

40

ningsverplichting hebben. Zij streven beide hetzelfde doel na: de optimale ontwikkeling van het kind. Onderwijsondersteuning van ouders De ouders worden door het schooljaar heen uitgenodigd voor diverse activiteiten, zoals ouderinformatiebijeen-komsten, de oudercontactdag en de Kerstviering.Ook worden thema- of ouderavonden georganiseerd waarbij ouders elkaar, deskundigen en leerkrachten kunnen ontmoeten. Bij feesten en vieringen worden ouders uitgenodigd om te helpen en soms deel te nemen.Ouders zijn, na telefonische afspraak, altijd welkom voor een bezoek aan de klas, om te kunnen beleven hoe het onderwijs aan hun kind wordt aangeboden. Ouders worden ook betrokken bij het organiseren en uitvoeren van educatieve excursies.Betrokkenheid van ouders (en leerlingen) bij keuze- en schakelmomentenWanneer onderzoeken hebben plaatsgevonden worden ouders altijd uitgenodigd om de rapportages te bespre-ken (bijv. loopbaanonderzoek). Jaarlijks vindt gezamen-lijk de OPP-bespreking (evaluatie van vorderingen en vaststellen onderwijsprogramma komend schooljaar) plaats. Bij de overgang naar het vso-mb of uitstroom naar regulier onderwijs of dagbesteding vindt een eind-gesprek plaats.Betrokkenheid van ouders bij medezeggenschap (G)(MR); zie ook deel 4 in deze gids.Een afvaardiging van elke school heeft zitting in de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR) van Koninklijke Visio Onderwijs. Voor Haren neemt een medewerker van de aob, Pascal Grootveld, deel aan de GMR. De GMR en lokale MR-raden geven advies of instemming met voorgenomen besluiten over allerlei beleidszaken van Visio Onderwijs. De vertegenwoordi-ging in de MR van de locatie Haren in het schooljaar 2017-2018 bestaat uit de volgende leden:- Namens de ouders: drie vacatures. - Namens het personeel: Ingrid Roossien, Karin van Dijk en een vacature.OudertevredenheidPeriodiek wordt een tevredenheidsonderzoek onder de ouders uitgezet om het welbevinden en de betrok-kenheid van de ouders te meten. Daarnaast wordt een selectie van ouders gevraagd om de jaarlijkse veilig-heidsmonitor in het kader van het sociale veiligheids-beleid in te vullen. De uitkomsten worden verwerkt en de verbeterpunten worden in het jaarplan van de school opgenomen.Heldere communicatie en informatieoverdrachtAlle belangrijke informatie, nieuwsbrieven, foto’s van activiteiten zijn op de (besloten pagina van de) website van school te vinden. Via de Visio website kunnen

ouders snel en direct zaken opzoeken die op school spelen en leven. Een inlogcode wordt op verzoek aan-gemaakt. Ouders ontvangen regelmatig een nieuws-brief van de eigen klas en/of de directie. Ouders van kleuters en (jonge) leerlingen met een meervoudige beperking krijgen een “heen-en- weerschriftje” via de mentor; een contactschriftje waarin dagelijks de gang van zaken van het individuele kind wordt bijgehouden. Bij de rapportuitreiking en toezending van (de evaluatie van de) OPP’s -tweemaal per jaar- is er de mogelijkheid een gesprek aan te vragen met de mentor/leerkracht over de vorderingen van het kind.

Ons teamHet team van de school in Haren bestaat uit diverse functies, te weten (tussen haakjes staan de medewer-kers in dienst van het onderwijs vermeld):

Directeur Marcel JanssenHet management van Koninklijke Visio Onderwijs bestaat landelijk uit een bovenschoolse directeur, een adjunct directeur en zeven schoolleiders van de scholen en de aob.Schoolleider Marian OfficierDe schoolleider van iedere school is integraal verant-woordelijk voor de inhoud van het onderwijs en de zorg; voor het personeel en voor de verdeling en het beheer van middelen van de school.

41

Coördinator Inge Hordijk en vacatureOp de school in Haren wordt de schoolleider onder-steund door twee coördinatoren. Deze coördinato-ren van de so en de so/vso-mb geven uitvoering aan onderwijsinhoudelijke en organisatorische processen. Ze coördineren de dagelijkse gang van zaken, zien toe op de implementatie van onderwijsvernieuwingen, ze coachen de leraren en leveren een bijdrage aan de ont-wikkeling van leerstof en leermiddelen.Gedragswetenschapper vacatureDe gedragswetenschapper ondersteunt en begeleidt de medewerkers bij bijzondere situaties betreffende of rondom leerlingen. Voorbeelden hiervan zijn het om-gaan met leerlingen met autisme spectrum stoornis-sen (ASS), het aanleren van bepaalde vaardigheden of kennis aan onderwijsmedewerkers en het omgaan met probleemgedrag. Via de gedragswetenschapper kan eventueel een consulententeam worden ingeschakeld. Dit is een extern team van specialisten dat specifieke kennis en extra middelen tot zijn beschikking heeft. De functionaris werkt nauw samen met gedragsweten-schappers van R&A voor het verrichten van (ontwik-kelings-) onderzoek bij leerlingen. Verder is de gedrags-wetenschapper betrokken bij de plaatsing van nieuwe leerlingen en de uitstroom van schoolverlaters.

Leraar Lize Groothuis, Joan de Jong, Marty Meijer, Miek Kappenburg, Anneloes Kleefman, Lies Meester, Carlijn van Rees, Pieternel Spiekstra, Thessa Westra, Willemiek Blijham, Andrea Heinemann De leraren zijn de regisseurs van en eerstverantwoor-delijken voor het onderwijsaanbod en tevens het eerste aanspreekpunt voor ouders/ verzorgers. Zij vervullen de rol van procescoördinator (zie ‘samenwerking Kind & Jeugd’). De leraren zijn (mede) verantwoordelijk voor het onderwijsleerproces van de leerlingen in hun eigen of neven-klas. Zij sturen de leraarondersteuners, de onderwijsassistenten en eventuele zorgassistenten aan in de dagelijkse uitvoering van het werk.Leraarondersteuner Yvonne Alkema-vd Meij, Saskia Huitsingh, Erika vd Meij, Johan Poelman, Ingrid RoossienDe leraarondersteuners werken in de klas en voeren een deel van het onderwijsproces zelfstandig uit onder verantwoordelijkheid van de leerkracht. Niet iedere klas heeft een leraarondersteuner.Onderwijsassistent Elsbeth Bieze, Sandra Robbe- Brouwer, Simone Henstra, Coba Hofsteenge, Hilda de Jonge, Annette Kruize, Christien Merkelijn, Jessica Simons, Ria vd Veen, Trea Wegter, Els Wiersma, Anita WildeboerDe onderwijsassistent werkt naast de leraar of de leraarondersteuner in de klas. De onderwijsassistent ondersteunt het onderwijsproces. Niet iedere klas kent een onderwijsassistent.Zorgassistent Mark Anderson en zorgassistenten in dienst van het KindercentrumDe zorgassistenten werken alleen in klassen met leerlingen voor wie extra zorguren beschikbaar zijn, bijv. geïndiceerd vanuit WLZ (Wet Langdurige Zorg) en waarbij met ouders/verzorgers een (financiële) over-eenkomst mbt het leveren van extra zorg is afgesloten. De zorgassistenten bieden begeleiding, zorg en onder-steuning aan leerlingen op het gebied van onder andere eten, drinken, toiletgang en voeren voorbehouden en risicovolle handelingen als bijv. het verzorgen van PEG-sondes uit.Vakleraar Yvonne Wicherts en Harmina WoldhekEr zijn vakleraren voor de vakken bewegingsonderwijs (gymnastiek en zwemmen) en muziek. Afhankelijk van de leervragen nemen de leerlingen in (sub) groepen deel aan de vak lessen. Tevens is vanuit de Stichting HVO Primair een vakleraar humanistisch vormingsonderwijs voor de bovenbouw van het so/so-mb beschikbaar. Therapeut en trainer Marij de Lange, Inge Pruiksma, Bert Hindriks, Coba HofsteengeBinnen Visio Onderwijs Haren bestaat de mogelijkheid tot behandeling en ondersteuning door een fysiothera-peut, een ergotherapeut en een logopedist, mits deze

42

behandeling ondersteunend is aan/ voorwaardelijk is voor het goed kunnen volgen van onderwijs. De inzet van therapeuten onder lestijd moet zijn goedgekeurd door de Commissie Leerlingen Zorg. Bij plaatsing van nieuwe leerlingen vindt altijd een screening door de fysiotherapeut mbt de motorische ontwikkeling en logopedist mbt de spraakontwikkeling en het gehoor plaats. Er zijn eigen trainers beschikbaar voor trainin-gen met betrekking tot oriëntatie en mobiliteit.Secretaresse/ administratieve functie Femke Popma, Tamanna Taher, IJnschje DubbeldDe secretaresses en de administratief assistente verzorgen alle secretariële en administratieve werk-zaamheden in het kader van de leerling-administratie, de personeelsadministratie, de financiële admini-stratie, het beantwoorden van de telefoon en andere beheerstaken voor de schoolleider. Conciërge en medewerker huishoudelijke dienst Hans Kruijt, Corine BodewesDe conciërge verricht allerlei taken binnen de school, zoals het uitvoeren van allerlei reparaties, het verrich-ten van huishoudelijke werkzaamheden en het vervoe-ren van leerlingen naar het zwembad. De medewerker huishoudelijke dienst voert huishoudelijke taken uit en beheert voorraden. Het (dagelijks) schoonmaken van de school vindt plaats door een extern bedrijf.StagiairElk schooljaar bieden wij de gelegenheid aan studenten om stage te lopen. Het betreft vooral studenten vanuit de opleidingen MBO onderwijsassistent (OA), MBO so-ciaalpedagogisch werker (SPW), ALO (bewegingsonder-wijs), de PABO (Pedagogische Academie Basis Onder-wijs), HBO sociaalpedagogische hulpverlening (SPH) en orthopedagogiek (wetenschappelijk onderwijs).VrijwilligersOp diverse momenten gedurende het jaar zijn er vrijwil-ligers betrokken bij allerhande activiteiten binnen de school.

Praktische zaken van A tot Z

Activiteiten en ouderbijdrageWe besteden aandacht aan feesten en feestdagen als Sinterklaas, Kerstmis en Pasen. Ook hebben we soms een projectweek. De ouderbijdrage is voor het school-jaar 2017-2018 vastgesteld op € 35,00 voor het eerste kind en € 25,00 voor ieder volgend kind. Mede uit deze bijdrage worden de kleinere noodzakelijke uitgaven be-kostigd die de leerlingen ten goede komen, zoals bij-voorbeeld traktaties op sportdagen en kerst- en paasmaaltijden. Voor alle duidelijkheid: het betreft een vrijwillige bijdrage. De bijdrage kan worden overge-maakt op IBAN rekeningnummer NL26ABNA0213309009

tav Koninklijke Visio Huizen onder vermelding van “ouderbijdrage Visio Onderwijs Haren en de naam van de leerling”.

Voor de leerlingen organiseren we een meerdaags schoolkamp of een dag- schoolreisje; dit is afhankelijk van de leeftijd en mogelijkheden van de leerlingen. Het is een waardevolle activiteit voor de leerlingen, maar de kosten in geld en menskracht drukken behoor-lijk zwaar op onze begroting. Met instemming van de medezeggenschapsraad vragen wij een eigen bijdrage aan de ouders van wie de kinderen meegaan op een eendaagse of meerdaagse schoolreis. De eigen bijdrage is € 75,00 bij twee overnachtingen; € 50,00 bij een enkele overnachting en € 25,00 voor een eendaagse schoolreis. Deze bedragen zijn overeenkomstig lande-lijk beleid. De bijdrage kan worden overgemaakt op IBAN rekeningnummer NL26ABNA0213309009 t.a.v. Koninklijke Visio Huizen onder vermelding van “school-reis Visio Onderwijs Haren, afdeling so of mb én de naam van de leerling”. Als er omstandigheden zijn waardoor u deze kosten niet kunt betalen verzoeken wij u om contact op te nemen met de schoolleider. Samen met u zoeken wij naar een oplossing.

Curatele, bewind en mentorschapSoms zijn mensen niet in staat om hun eigen belangen te behartigen. Dit kan zowel op financieel gebied als op het persoonlijke vlak het geval zijn. Ondercuratele-stelling, onder bewindstelling en mentorschap zijn vooral bedoeld als bescherming tegen anderen die mis-bruik van de situatie kunnen maken. De maatregelen zijn alleen mogelijk bij meerderjarigen. De maatregelen kunnen wel al worden aangevraagd voordat iemand meerderjarig is. Ze gaan dan in op het moment dat die persoon meerderjarig wordt. - De ondercuratelestelling is bedoeld voor mensen die

zowel hun financiële als hun persoonlijke belangen niet kunnen behartigen.

- Onder bewindstelling is van toepassing op goederen van mensen die door hun lichamelijke of geestelijke toestand tijdelijk of blijvend niet in staat zijn om hun financiële belangen te behartigen.

- Mentorschap is bedoeld voor mensen die hun per-soonlijke belangen niet kunnen behartigen. De men-tor helpt met het maken van keuzes of het nemen van initiatieven.

Meer informatie vindt u via: www.rechtspraak.nl

Financiële regelingen- Financiering 18+ Onze school biedt onderwijs tot 20 jaar tenzij er eerder geen onderwijs doelen meer te behalen zijn.

43

Jongeren kunnen vanaf hun achttiende jaar een Wa-jong uitkering aan vragen, tenzij ze nog een opleiding volgen of naar school gaan. Voor meer informatie kunt u terecht bij: (http://www.uwv.nl/particulieren/arbeidsbeperkt/index.aspx).

Schoolgaande jongeren en studenten vanaf 18 jaar kunnen wel een beroep doen op de wet werk en bijstand (WWB): (http://www.rijksoverheid.nl/on-derwerpen/bijstand/vraag-en-antwoord/wanneer-heb-ik-recht-op-bijstand.html). Ouders kunnen deze bijstandsuitkering aanvragen bij hun gemeente. De leerling heeft recht op bijstand vanaf de dag dat bij de gemeente bijstand wordt aangevraagd. Het is de eigen verantwoordelijkheid van ouders dat dit op tijd gebeurt. Na de aanvraag bij de gemeente volgt er een individuele beoordeling of de leerling recht heeft op een bijstandsuitkering. Waarschijnlijk zullen de leer-lingen van onze scholen vrijstelling krijgen voor het zoeken naar werk.

Op grond van het “op weg helpen naar een zo zelf-standig mogelijk leven” kunnen de twee jaar onder-wijs die nog resten vermoedelijk goed gekeurd worden. Dit blijft echter wel afhankelijk van de individuele beoordelaar van de gemeente.

- Tegemoetkoming Scholieren. Jongeren vanaf achttien jaar die voltijds op het Voortgezet Onderwijs zitten, kunnen in aanmerking komen voor de regeling Tegemoetkoming Scholieren. Deze tegemoetkoming is een gift en gaat in vanaf

het kwartaal na de 18e verjaardag. Ouders krijgen dan geen kinderbijslag meer. Aanvragen via het formulier Aanvraag tegemoetkoming scholieren: https://duo.nl/particulier/images/7148.pdf, hhet liefst vóór het einde van het schooljaar (31 juli). Er wordt een basi-stoelage toegekend en afhankelijk van het inkomen van ouders soms ook nog een aanvullende toelage. Indien de jongere op kamers woont, is de toelage ho-ger dan wanneer bij ouders gewoond wordt. Gebruik de rekenhulp (https://duo.nl/particulier/deurmat/service/rekenhulpen/rekenhulp-tegemoetkoming-scholieren.jsp) om te zien hoeveel toelage mogelijk is.

Voor meer informatie over deze regeling wordt u verwezen naar DUO.- Wet Langdurige Zorg (WLZ). Bij langdurige ziekte, handicap of ouderdom kan aan- spraak gedaan worden op de WLZ; een eenmaal afge-

geven indicatie is levenslang geldig. De indicatie kan aangevraagd worden bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). Om te beoordelen of iemand in aanmerking komt voor zorg, neemt het CIZ samen met u uw ge-

zondheid of de gezondheid van uw kind en uw woon- en leefsituatie onder de loep. U kunt aangeven bij het CIZ of u zorg in natura (ZIN) of persoonsgebonden

budget (PGB) wilt ontvangen. De voorwaarden om PGB te kunnen aanvragen zijn erg aangescherpt. Verdere informatie kunt u vinden via de website van het CIZ: www.ciz.nl of www.hoeverandertmijnzorg.nl

- Zorgverzekering. Voor onderzoeken en behandelingen van thuiswo-

nende kinderen en jongeren door R&A van Visio moet een beroep gedaan worden op de zorgverzekering. Bij hulpvragen zal de medewerker van het Cliëntservice-bureau van Visio die met u bespreken; deze medewer-ker kan u helpen indicaties aan te vragen.

- Aanvragen voor vergoedingen voor bijv. hulpmiddelen Bij het UWV kunnen deze aanvragen alléén digitaal

worden ingediend via www.uwv.nl/particulieren; uw kind dient wel over een geldig digid te beschikken (zo nodig aanvragen via www.didid.nl)

- Gezamenlijke website van overheden, UWV, CIZ, etc. Voor het regelen van zorg, hulp of financiële steun

voor gehandicapten, chronisch zieken en ouderen kunt u de gezamenlijke website van overheden, UWV, CIZ, etc. bezoeken: www.regelhulp.nl

Foto’s, videoIn het kader van festiviteiten worden regelmatig foto’s genomen van de leerlingen. Tevens worden er video- opnames gemaakt voor verschillende doeleinden. Dat kan zijn om het gedrag of de vaardigheden van de leerling in beeld te brengen. Het kan ook zijn om het pedagogisch handelen van de medewerkers in beeld te brengen. De foto’s en videobeelden zijn in principe bedoeld voor intern gebruik. Extern kunnen de foto’s en videobeelden gebruikt worden voor voorlichting in de schoolgids, op de website en in andersoortige informatiemiddelen. Er wordt vooraf middels een toestemmingsverklaring aan de ouders gevraagd om toestemming voor het maken en het gebruik van beeld-materiaal te verlenen. In principe geldt deze verklaring gedurende de gehele schoolperiode, tenzij de ouders

44

anders aangeven. Aan ouders wordt dringend gevraagd niet zo maar foto’s waarop andere leerlingen of mede-werkers van de school dan hun eigen kind staan op sociale media te plaatsen. De ouders van de andere leerling(en) en onze medewerkers stellen dit mogelijk niet op prijs.

Gym- en zwemkledingEen deel van de leerlingen zwemt onder begeleiding van een vakleraar. U dient voor uw kind voor zwemkle-ding en een handdoek te zorgen. Voor de gymlessen verwachten wij dat u sportkleding en gymschoenen (so) meegeeft.

Leerplicht en schoolverzuimWat het schoolverzuim betreft moeten wij ons houden aan de Leerplichtwet. Dit betekent dat we ongeoor-loofd verzuim moeten doorgeven aan de leerplichtamb-tenaar van de gemeente waar de leerling woont. - Als uw kind ziek is en daardoor niet naar school kan

komen rekenen wij erop dat u de taxi en de school belt voordat de school begonnen is. Wilt u ervoor zorgen dat de school beschikt over een telefoonnum-mer waarop u overdag te bereiken bent in geval van ziekte van uw kind? Misschien ten overvloede wijzen wij u erop dat een ziek kind niet op school thuishoort.

- In bijzondere gevallen kan de onderwijstijd vermin-derd worden. De reden en de consequenties hiervan moeten duidelijk worden vastgelegd in het ontwik-kelings- perspectief. De inspecteur wordt hiervan zo nodig op de hoogte gebracht. In een dergelijk geval hebben wij een medische verklaring van u nodig.

- In zeer uitzonderlijke gevallen mag de school buiten de officiële schoolvakanties maximaal tien school-dagen vrij geven, wegens de specifieke aard van het beroep van één van de ouders, maar dit mag niet plaatsvinden in de eerste twee weken van het schooljaar of bij schoolverlaters in de laatste week van hun schoolgang. Een verzoek tot verlof moet minimaal twee weken van tevoren schriftelijk aan de schoolleider worden voorgelegd.

- Een verzoek om extra verlof in geval van gewichtige omstandigheden voor meer dan tien dagen per jaar dient minimaal een maand van te voren ingediend te worden bij de schoolleider en de leerplichtambtenaar van de gemeente waarin leerling woont. Is het verlof noodzakelijk op grond van een sociale of medische indicatie dienen de ouders een verklaring van een arts of maatschappelijk werker te overleggen waar-uit blijkt dat het verlof noodzakelijk is.

- Vrij vragen voor één of meerdere dagdelen of dagen kan alleen in speciale gevallen zoals: verhuizing, artsenbezoek, huwelijk van een familielid, ernstige

ziekte of overlijden van een familielid, jubileum van een familielid.

- Het indienen van een aanvraag voor extra verlof van de leerling dient schriftelijk plaats te vinden bij de schoolleider via een standaardformulier; deze is te downloaden via de besloten pagina van de school op de website (http://www.visio.org/onderwijs/locaties-visio-scholen/haren)

LesuitvalDe lesuitval bij Visio onderwijs is minimaal. Vergade-ringen en besprekingen zijn zoveel mogelijk na school-tijd. Studie-en margedagen voor medewerkers worden voorafgaand aan het schooljaar vastgesteld en bekend gemaakt. Bij ziekte van een leraar wordt deze direct vervangen of zoeken we binnen het team een andere oplossing.

Lijst met nuttige adressenSchoolarts: Mevrouw Nance de Jong, p/a GGD Groningen, Postbus 584, 9700 AN Groningen, T 050 367 40 47

De arts onderzoekt de leerlingen in ieder geval één keer na plaatsing binnen de school. In het instroomon-derzoek wordt de lichamelijke conditie van de leerling gescreend. Zo vindt een gehoortest en een meting van lengte en gewicht plaats. Ouders/verzorgers wordt altijd om toestemming voor het doen van onderzoek gevraagd. Tevens is er een gesprek met ouders nav de screening.

Landelijke klachtenfunctionaris Visio: De klachtenfunctionaris en het ambtelijk secretariaat zijn bereikbaar via e-mailadres klacht@visio.org of telefoon: 088 585 85 52. Het indienen van een klacht bij de Klachtencommissie verloopt schriftelijk via: E-mail:klacht@visio.org of per post: Koninklijke Visio t.a.v. Klachtencommissie voor cliënten en leerlingen, Postbus 1180, 1270 BD Huizen.

Externe vertrouwenspersoon (oa seksuele intimidatie): Voor klachten over seksueel misbruik, seksuele inti-midatie, ernstig fysiek of geestelijk geweld, kunt u contact opnemen met de vertrouwensinspecteur van de Onderwijsinspectie T 0900 111 31 11

Centraal meldpunt vertrouwensinspecteurs: Voor klachten over seksueel misbruik, seksuele intimidatie, ernstig fysiek of geestelijk geweld, kunt u contact opnemen met de vertrouwensinspecteur van de Onderwijsinspectie T 0900 111 31 11

45

MEE: 1 MEE Friesland, T 058 284 49 11 info@meefriesland.nl /www.meefriesland.nl 2 MEE Groningen, T 050 527 45 00 mee@meegroningen.nl / www.meegroningen.nl 3 MEE Drenthe, T 0592 30 39 99 post@meedrenthe.nl

Lunchpakket, fruit en tussendoortjesWe verwachten van u dat u dagelijks eten en drinken voor in de pauzes aan uw kind meegeeft.

OngevallenverzekeringVoor de leerlingen van de scholen is een ongevallen-verzekering afgesloten. Ook tijdens evenementen in schoolverband zoals bij een schoolkamp of tijdens stage is de verzekering van toepassing. Bagage is bij schoolactiviteiten niet via de school verzekerd. Schade aan kleding of brillen evenmin. Ook diefstal van goede-ren valt niet onder de verzekering van school. Tot slot verzoekt de school u om voor uw kind een Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.

OverblijvenVisio Onderwijs Haren kent lestijden van 08.45 uur tot 15.15 uur (op woensdag tot 12.30 uur). Ook tijdens de middagpauze zorgt de school voor opvang en toezicht.

Persoonsgebonden budget (PGB)Wie overweegt een PGB aan te vragen kan voor infor-matie bellen met Per Saldo: 0900 742 48 57. U kunt ook bellen met de informatielijn van de Federatie van Ouderverenigingen Verstandelijk Gehandicapten (FvO), de PGB Helpdesk Naar Keuze: 030 236 37 89 of de web-site bezoeken: www.pgb-vg.nl. Ook MEE beantwoordt vragen over het PGB.

SchoolbenodigdhedenOp onze school worden alle benodigde materialen door de school verstrekt.

SchoolregelsDe afdelingen hebben school-, klassen- en pleinregels opgesteld. Het gaat om afspraken over onder andere de omgang met elkaar in de school, in de klas en op het plein, praktische afspraken over de veiligheid van leerlingen en praktische afspraken rondom het gebruik van lokalen, ruimtes en materialen.

School- en lestijden

Maandag 08.45 tot 15.15 uur Dinsdag 08.45 tot 15.15 uur Woensdag 08.45 tot 12.30 uur Donderdag 08.45 tot 15.15 uur Vrijdag 08.45 tot 15.15 uur

Om 12.15 uur wordt er gegeten en de middagpauze is van 12.30 – 13.00 uur. Elke ochtend is er een kleine pauze van 10.15 – 10.30 uur.

Telefonisch contactWij verzoeken u om alleen buiten de lestijden contact op te nemen met de leraren of de therapeuten. Alleen in dringende gevallen kunnen wij u onder lestijd met hen doorverbinden.

TraktatiesWanneer uw kind jarig is besteden wij daar graag aan-dacht aan. In principe wordt de verjaardag gevierd binnen de eigen groep. Wij adviseren u vooraf contact op te nemen met de leraar omdat sommige van onze kinderen gehouden zijn aan een dieet. Wij geven de voor-keur aan een gezonde traktatie in plaats van aan snoep.

Uren onderwijsKinderen zitten gemiddeld acht jaar in het basisonder-wijs. Leerlingen die jonger dan zeven jaar zijn, moeten verplicht 880 uren onderwijs per schooljaar krijgen; voor bepaalde groepen vso leerlingen gaat het om 1000 uren onderwijs per jaar. Visio Onderwijs Haren voldoet ruimschoots aan deze eis; alle leerlingen volgen het rooster van minimaal 1000 uren per jaar (telling periode oktober–oktober). Als ouders/ verzorgers het noodza-kelijk vinden dat het wekelijks aantal uren onderwijs van hun kind jonger dan zeven jaar beperkt moet wor-den, dan kan in overleg een dagdeel gekozen worden, waarop de betreffende leerling geen onderwijs volgt.

46

Vakantie- en andere vrije dagenHet vakantie- en studie/margedagenrooster van het schooljaar 2017-2018 geldt voor beide afdelingen so en so/vso-mb:

Herfstvakantie 21-10-2017 t/m 29-10-2017

Kerstvakantie 23-12-2017 t/m 07-01-2018

Voorjaarsvakantie 24-02-2018 t/m 04-03-2018

Pasen, Goede vrijdag 30-03-2018 t/m 02-04-2018

Koningsdag, Meivakantie, 27-04-2018 t/m 13-05-2018Hemelvaart

Pinksteren 21-05-2018 t/m 21-05-2018

Zomervakantie 21-07-2018 t/m 02-09-2018

Op beide afdelingen worden nog 7 extra studie-/marge-dagen voor medewerkers toegevoegd (leerlingen zijn vrij). Te weten op 20/9/17, 9/10/17, 7/11/17, 15/2/18, 29/3/18 , 22/5/18 en 27/6/18.

Vervoer van en naar schoolHet vervoer van en naar school kan doorgaans iedere schooldag plaatsvinden per taxi of taxibus. Daar hoeft u doorgaans niets voor te betalen. Sommige gemeen-ten denken wel na over aanpassing van deze regeling. U ontvangt bij de inschrijving op school desgewenst een vervoersverklaring waarmee u bij uw gemeente het vervoer kunt aanvragen. Vervolgens krijgt u jaarlijks een formulier van uw gemeente; in sommige gevallen moet u zelf een formulier aanvragen bij uw gemeente. Als er problemen zijn met de toewijzing van het taxi-vervoer kan de school een bemiddelende of adviserende rol spelen. In een aantal gevallen zijn met gemeenten speciale afspraken gemaakt over het eerder dan normaal laten ophalen van leerlingen door de taxibedrijven; dit ingeval van calamiteiten (zoals bijv. storm). Andere gemeenten kennen hun eigen regels die u van hen kunt vernemen.

Als de school besluit dicht te gaan en de leerlingen eerder opgehaald moeten worden dan regulier is afge-sproken dat de mentoren van elke klas de ouders van hun leerlingen bellen en afspraken maken (o.a. regelen van vervoer). Deze afspraak wordt door de mentor genoteerd op een leerlingenlijst per klas en verwerkt in de aanwezigheids-registratie (geoorloofd verzuim). Op school wordt één persoon (bijv. de BHV er van die dag) verantwoordelijk gemaakt voor het totaal overzicht en het controleren van het nakomen van alle afgesproken acties.Leerlingen kunnen niet met de taxi mee als er geen

contact is geweest met hun ouders.Als de taxi vervoerder of gemeente besluit dat de taxi-chauffeurs de leerlingen eerder ophalen geeft de school de leerlingen niet eerder mee, dan nadat ouders de school hierover geïnformeerd zijn. Ook deze afspraak wordt door de mentor genoteerd op een leerlingenlijst per klas en verwerkt in de aanwezigheidsregistratie (geoorloofd verzuim). De mentor ziet toe op het nako-men van afspraken voor de eigen leerlingen.Deze informatie komt ook aan de orde tijdens de door Visio georganiseerde periodieke voorlichtingsbijeen-komsten voor taxichauffeurs.

Vrijstelling onderwijsactiviteitenLeerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs zijn verplicht deel te nemen aan alle onderwijsactiviteiten uit het onderwijsprogramma. Voor sommige onderwijs-activiteiten kunnen zowel de ouders als een meerder-jarige, handelingsbekwame leerling vrijstelling vragen bij het bevoegd gezag. Voor de vrijgestelde activiteiten komen in dat geval vervangende onderwijsactiviteiten in de plaats die beter aansluiten bij de mogelijkheden en behoeften van de leerling. Het bevoegd gezag bepaalt welke onderwijsactiviteiten dat zijn en onder welke voorwaarden een leerling vrijstelling kan krijgen. U moet er rekening mee houden dat we in principe geen zorg tijdens onderwijstijd aanbieden, tenzij deze voor-waardelijk is voor deelname aan het onderwijs.

47

Ziekmeldingen en schoolverzuimAls een leerling door ziekte afwezig is dient dit zo spoedig mogelijk gemeld te worden bij het secretariaat van de school of de eigen leraar tussen 08.15 – 08.30 uur. Bij niet gemelde afwezigheid van de leerling nemen we zo snel mogelijk contact op met de ouders/verzor-gers. Zoals u weet is uw kind verplicht de lessen bij te wonen. Zijn er andere redenen dan ziekte om niet op school aanwezig te zijn, dan is het noodzakelijk om hiervoor schriftelijke toestemming te vragen aan de schoolleider. Voor niet-leerplichtige leerlingen hante-ren wij dezelfde regels. Wanneer een leerling op meer dan twee niet aanslui-tende data in een maand afwezig is in verband met ziekte is dat aanleiding om in de Commissie Leerlingen-zorg na te gaan of er iets bijzonders aan de hand is. Er kan dan contact met u worden opgenomen door de schoolarts of een ander lid van genoemde commissie.

ZiekteEen ziek kind hoort thuis te zijn en niet op school. Wanneer uw kind bijvoorbeeld koorts of diarree heeft kan het niet naar school. Zorgt u er daarom ook altijd voor dat wij u kunnen bereiken voor het geval uw kind ziek wordt op school. Bedenk dat er op school ook kwetsbare medeleerlingen zijn, die we niet onnodig het risico op besmetting willen laten lopen; laat uw kind ook daarom goed uitzieken alvorens het weer gezond en fit naar school te laten gaan.

Zorg in OnderwijsVeel leerlingen hebben niet alleen behoefte aan het volgen van kwalitatief goed onderwijs, maar ook aan zorg en verzorging. Voor een gewone school is lesgeven en zorg bieden aan uw kind soms moeilijk te combine-ren. Door het brede dienstenpakket van Visio (naast Onderwijs ook Revalidatie & Advies en Wonen & Dag-besteding) hebben we de mogelijkheid om ook op onze school zowel onderwijs als zorg/revalidatie te bieden. Indien de behoefte aan zorg de zogenaamde ‘gebrui-kelijk zorg’ overstijgt, worden met ouders afspraken gemaakt over de financiering daarvan. Dit is dan voor-waardelijk voor deelname aan ons onderwijs. Binnen Visio streven we naar een optimale samenwer-king tussen Onderwijs en Zorg. ‘Eén kind, één plan’ via het domein overstijgende Kind en Jeugd programma is ons uitgangspunt. Hierbij nemen we de wettelijke kaders vanuit onderwijs in acht, zodat we onderwijstijd voor ieder kind effectief kunnen inzetten.

48

Deel 4

Raad van Toezicht, Raad van Bestuur, medezeggenschap, klachtenregeling en informatieverstrekking

Raad van Toezicht Koninklijke VisioDhr. E.F. (Erry) Stoové, voorzitterDhr. G.P.M. (Gre) LuytenDhr. Z. (Zeki) ArslanMevr. J. (Janneke) van Vliet, vicevoorzitterDhr. G. (Geert) JoostenMevr. J.Ch. (Juanita) Pawlikowskidhr. R. (Robbert) Belle

Raad van Bestuur Koninklijke VisioDhr. M. (Marten) de Bruine, voorzitterMevr. H.P. (Heleen) Griffioen

MedezeggenschapWat is de medezeggenschapsraad (MR) en wie zitten er in? Visio Onderwijs bestaat formeel uit drie onderwijs-instellingen; Noord, Midden en Zuid. Elke onderwijsin-stelling heeft een eigen medezeggenschapsraad (MR). De MR wordt gevormd door ouders en personeelsleden, die elk de helft van de zetels innemen. De omvang van de MR is afhankelijk van het aantal leerlingen en het aantal schoollocaties. De MR van Zuid heeft in totaal twaalf zetels, de MR Midden en de MR Noord hebben acht zetels. De personeelsgeleding van de MR vertegen-woordigt zowel de medewerkers van de schoollocaties als de medewerkers van de ambulante onderwijskun-dige dienstverlening. In de loop van 2017 zal in iedere MR een van de zetels van oudergeleding aangewezen worden voor een ouder van een leerling met ambulante onderwijskundige begeleiding.

Wat doet de MR?De MR is een wettelijk orgaan met wettelijke taken en verantwoordelijkheden. De rechten en bevoegdheden van de MR staan beschreven in de Wet Medezeggen-schap op Scholen (WMS). De MR heeft instemmings-recht en adviesrecht over zaken die van wezenlijk belang zijn. De ouder- en personeelsgeleding van de MR moeten bijvoorbeeld gezamenlijk instemmen met de schoolgids en het schoolreglement. Daarnaast heeft de oudergeleding instemmingsrecht over de besteding van de vrijwillige ouderbijdrage. In een aantal gevallen moet de directie over haar plannen met de school ad-vies vragen aan de MR. De MR kan ook ongevraagd een standpunt kenbaar maken aan de directie. De directie

is verplicht om ieder advies dat de MR geeft serieus te nemen, maar kan gemotiveerd besluiten het advies niet over te nemen. De directie is gericht op een positieve manier van samenwerken met de MR. Samen staan zijn voor het doel om optimale kansen te bieden aan leer-lingen met visuele beperkingen.

Gemeenschappelijke medezeggenschapsraad (GMR)Voor Visio Onderwijs als geheel bestaat een gemeen-schappelijke medezeggenschapsraad die periodiek overleg voert met het bestuur van Visio. De GMR bestaat net als de MR uit een oudergeleding en een personeelsgeleding. Voor iedere geleding zijn zes zetels beschikbaar, zodat er in totaal twaalf zetels zijn. In de loop van 2017 zullen twee zetels worden toegevoegd voor een ouder en een medewerker vanuit de ambu-lante onderwijskundige begeleiding. Een belangrijk deel van de GMR-leden is tevens MR-lid. Ook zonder MR-lid te zijn is het echter mogelijk om GMR-lid te worden. De GMR praat mee over alle zaken die betrek-king hebben op het gehele onderwijs van Visio. De GMR heeft instemmingsrecht over een nieuw strategisch beleidsplan voor Visio Onderwijs of wijzigingen in de onderwijskundige doelstellingen. Ook wordt er aan de personeelsgeleding bijvoorbeeld instemming gevraagd op personele inzet (bestuursformatieplan). Gezamenlijk moeten de ouder- en personeelsgeleding adviseren over het strategisch beleidsplan en wijzigin-gen in de organisatiestructuur.

49

Lid worden van de MR of de GMR?In de MR en GMR bent u dicht bij de bron. U bent snel op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen en beleids- zaken in het onderwijs van uw kind. U denkt en praat erover mee. Door uw deelname aan de MR of GMR krijgt u inzicht in de manier waarop Visio Onderwijs met finan-ciën, personeel en voorzieningen omgaat. Uw stem wordt gehoord en u heeft dus daadwerkelijk invloed.

De MR en de GMR vergaderen een aantal keer per jaar. De MR-vergaderingen vinden plaats in de regio (Zuid, Midden of Noord) waarvoor de MR is ingesteld. De GMR-vergaderingen vinden in Huizen plaats. Af en toe organiseren we een studieavond over een onderwerp dat door de MR of GMR zelf bepaald is. We vergoeden de reiskosten voor de MR- en GMR-leden en als ouder ontvangt u een presentievergoeding.

Is na het lezen van deze informatie uw nieuwsgierig-heid gewekt, heeft u belangstelling voor deze taak of wilt u wat meer weten? Neem dan gerust contact metons op. U kunt ons bereiken via de volgende e-mail-adressen:

MR Zuid: mrzuid@visio.org MR Midden: MR_Leden_HA@visio.orgMR Noord: MRVisioOnderwijsHaren@visio.orgGMR: gmr@visio.org

KlachtenregelingHet is van groot belang dat de school een veilige leer-omgeving biedt en er kwalitatief goed onderwijs wordt geboden. De leeromgeving moet vrij zijn van ongewens-te omgangsvormen zoals seksuele intimidatie, agressie en geweld. Visio voert een helder beleid rondom (sociale) veiligheid en stelt eisen aan haar eigen kwaliteit van onderwijs en bejegening. Toch kan er iets misgaan in het contact of in de uitvoering van het onderwijs, waardoor een leerling zich niet goed behandeld voelt. Visio hecht eraan om klachten van leerlingen snel en goed op te vangen en op te lossen. Dat hoort bij goede dienstverlening. Bovendien wil Visio leren van klachten en signalen van onvrede. Ze dwingen ons om kritisch te kijken naar de gang van zaken in de organisatie en deze, waar nodig, te verbeteren. Ook stelt de overheid regels voor de klachtenopvang, zowel in de zorg als in het onderwijs. Vanzelfsprekend houdt Visio zich aan deze regels. Bij klachten denken we al gauw aan conflicten, onenig-heid, meningsverschillen, strijd en problemen. Soms ernstig, soms minder ernstig. Visio staat open voor alle soorten klachten en alle signalen van onvrede. Leer-lingen moeten hun verhaal kwijt kunnen, zij moeten

terecht kunnen bij iemand die een luisterend oor heeft en hen helpt bij het oplossen van een probleem of het wegnemen van de onvrede. Mocht u, om welke reden dan ook, niet tevreden zijn en onvoldoende gehoor vin-den bij de schoolleiding dan kunt u gebruik maken van de klachtenregeling. Visio heeft een klachtenregeling voor leerlingen, cliënten en hun ouders. Binnen deze regeling zijn duidelijke procedures geformuleerd, zodat iedere klacht serieus en met zorg wordt behandeld.

Klacht indienenEr zijn twee manieren om een klacht in te dienen. De eerste mogelijkheid is het bespreken en behandelen van uw klacht of onvrede met de betrokken medewer-ker en eventueel de schoolleiding. De tweede mogelijk-heid – of wanneer de eerste manier niet tot de ge-wenste oplossing heeft geleid – is het indienen van een klacht bij de onafhankelijke Klachtencommissie voor cliënten en leerlingen.

Bespreking en behandeling van de klacht in onderling overlegAls een klacht in onderling overleg tussen ouders, leerling, medewerker en schoolleiding goed is bespro-ken leidt dit vaak tot een aanvaardbare oplossing en herstel van de vertrouwensrelatie. De ouders en de leerling kunnen hierbij hulp krijgen van een onafhanke-lijke vertrouwenspersoon of ombudsfunctionaris. Een vertrouwenspersoon kan ondersteuning bieden bij het verwoorden van de klacht of kan advies en informatie geven. Een ombudsfunctionaris kan een bemiddelende rol spelen. Behandeling door de Klachtencommissie voor cliënten en leerlingenHet indienen van een klacht bij de Klachtencommis-sie betekent dat een meer formele procedure in gang wordt gezet dan het bespreken van de klacht met de direct betrokkenen. Een klacht moet binnen een jaar na de gedraging of beslissing worden ingediend, tenzij de Klachtencommissie anders beslist. De Klachtencom-missie is een onafhankelijke commissie waarvan de leden niet aan Visio verbonden zijn. De Klachtencom-missie onderzoekt de klacht en stelt de betrokken partijen in de gelegenheid om hierop een toelichting te geven. De Klachtencommissie doet binnen zes we-ken uitspraak in termen van ‘ongegrond’, ‘gegrond’ of ‘gedeeltelijk gegrond’. Ook kan de Klachtencommis-sie aanbevelingen aan de Raad van Bestuur doen om opnieuw optreden van de klacht te voorkomen of ter verbetering van een situatie .

50

Meer informatie en contactOp de website van Visio vindt u onder het kopje ‘Over Visio’ (onderaan de homepagina) het onderwerp‘Klachtenregeling’. Via die pagina kunt u de volledige klachtenregeling downloaden en treft u de contactge-gevens van de vertrouwenspersoon/ombudsfunctionaris en de Klachtencommissie aan.

JaarverslagJaarlijks wordt een jaarverslag opgemaakt voor Koninklijke Visio als geheel. In het jaarverslag vindt evaluatie en verantwoording van het beleid plaats, de activiteiten en de resultaten. Ook de jaarrekening is in het jaarverslag opgenomen. Het jaarverslag wordt vóór 1 juni vastgesteld en openbaar gemaakt. In het jaar-verslag is ook de verantwoording van Visio Onderwijs opgenomen. Het jaarverslag is via de website van Visio te downloaden.

OngevallenverzekeringVoor de leerlingen van de scholen is een ongevallen-verzekering afgesloten. Ook tijdens evenementen in schoolverband zoals bij een schoolkamp of tijdens stage is de verzekering van toepassing. Bagage is bij schoolactiviteiten niet via de school verzekerd.

Schade aan kleding of brillen evenmin. Ook diefstal van goederen valt niet onder de verzekering van school. Tot slot verzoekt de school u om voor uw kind een Wette-lijke Aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.

PrivacyPersoonsgegevens van de leerling verwerken we met inachtneming van de regels van de Wet bescherming persoonsgegevens. Relevante gegevens van de leerling nemen we op in het leerlingendossier en gebruiken we alleen voor het doel waarvoor ze zijn opgenomen. Wanneer de leerling aanvullende zorg of dienstver-lening binnen Visio ontvangt (conform een overeen-komst) dan hebben degenen die direct betrokken zijn bij de uitvoering van de zorg of dienstverleningsover-eenkomst inzage in de gegevens, voor zover dit nodig is voor uitoefening van hun werkzaamheden. Hiervoor geeft u als ouder toestemming bij de aanmelding.

Schorsen en verwijderingOndanks alle aandacht die we besteden aan het bieden van een veilig klimaat binnen Visio Onderwijs – er is bij-voorbeeld een protocol aanwezig over het voorkomen en aanpakken van (cyber-)pesten – kan het voorkomen dat een leerling de veiligheid van medeleerlingen of medewerkers op enigerlei wijze in gevaar brengt. Er volgt dan direct een gesprek met de leerling en zijn ouders. Eventueel kan de schoolleider besluiten tot een time-out voor een bepaalde periode. Wanneer de problemen (zeer) ernstig zijn of wanneer na diverse time-outs de situatie niet beheersbaar blijkt kan het bevoegd gezag op advies van de schoolleider besluiten tot schorsing voor ten hoogste één week. Een schor-sing maken we schriftelijk aan de ouders bekend en bespreken we direct met de betreffende leerling en zijn ouders. De schorsing melden we schriftelijk bij de Inspectie van het Onderwijs en de leerplichtambtenaar.

Als ook het schorsen niet het gewenste effect heeft kan het verwijderen van de leerling van een school een vervolgstap zijn. De directie raadpleegt in dat geval de betrokken mentor en gaat een gesprek aan met de ouders. Vervolgens zal de directie het bevoegd gezag adviseren over het verwijderen van de leerling en dit advies voorzien van een deugdelijke motivering. Wanneer de ouders het niet eens zijn met het besluit kunnen zij dit binnen zes weken schriftelijk kenbaar maken. Hierop moet het bevoegd gezag binnen vier weken reageren. De school heeft een inspannings-verplichting van acht weken om voor de leerling een geschikte andere school te vinden. De leerplichtambte-naar en de Inspectie van het Onderwijs stellen we van de situatie op de hoogte.

51

Vrijstelling onderwijsactiviteitenLeerlingen in het (voortgezet) speciaal onderwijs zijn verplicht deel te nemen aan alle onderwijsactiviteiten uit het onderwijsprogramma. Voor sommige onderwijs-activiteiten kunnen zowel de ouders als een meerder-jarige, handelingsbekwame leerling vrijstelling vragen bij het bevoegd gezag. Voor de vrijgestelde activiteiten komen in dat geval vervangende onderwijsactiviteiten in de plaats die beter aansluiten bij de mogelijkhe-den en behoeften van de leerling. Het bevoegd gezag bepaalt welke onderwijsactiviteiten dat zijn en onder welke voorwaarden een leerling vrijstelling kan krijgen. U moet er rekening mee houden dat we in principe geen zorg tijdens onderwijstijd aanbieden, tenzij deze voor-waardelijk is voor deelname aan het onderwijs. Informatieverstrekking door de school aan gescheiden oudersAls ouders scheiden behouden zij meestal beiden het ouderlijk gezag over hun kind, ook al woont het kind maar bij één ouder. De school behandelt deze ouders gelijkwaardig en informeert hen allebei over het functioneren en de ontwikkeling van hun kind. Dit is de school wettelijk verplicht. Dit betekent dat we beide ouders uitnodigen voor ouderavonden en rap-portbesprekingen en dat zij beiden de rapporten krijgen toegestuurd. De niet-verzorgende ouder hoeft dus niet zelf om informatie te vragen. Als na een scheiding één van de ouders het ouderlijk gezag krijgt toegewezen, dan verstrekt de school alleen informatie aan de ge-zaghebbende ouder.

52

Belangrijke adressen Koninklijke Visio

Visio Onderwijswww.visio.org/onderwijs

Onderwijs Amsterdam>>> so en vsoSlotermeerlaan 1031063 JN AmsterdamT 088 585 60 00onderwijsamsterdam@visio.org

Onderwijs Breda>>> (v)so-mbGalderseweg 654836 AC BredaT 088 585 82 00onderwijsbreda@visio.org

Onderwijs Grave>>> so, vso en (v)so-mbJan van Cuykdijk 15361 HM GraveT 088 585 82 50onderwijsgrave@visio.org

Onderwijs Haren>>> so en (v)so-mbRijksstraatweg 284 9752 CL HarenT 088 585 75 00onderwijsharen@visio.org

Onderwijs Huizen>>> so en (v)so-mbOud Bussummerweg 761272 RX HuizenT 088 586 17 00onderwijshuizen@visio.org

Onderwijs Rotterdam>>> so, vso en (v)so-mbHeindijk 43079 PM RotterdamT 088 585 83 30onderwijsrotterdam@visio.org

Aob Zuid-NederlandHeindijk 43079 PM RotterdamT 088 58 58 299aobrotterdam@visio.org

Aob Noord-NederlandOud Bussummerweg 761272 RX HuizenT 088 586 17 00aobhuizen@visio.org

Cliëntservicebureau Koninklijke VisioAanmelding en informatieT 088 585 85 85

Klachtencommissie voor cliënten en leerlingenPostbus 11801270 BD HuizenT 088 585 85 52klacht@visio.org

Raad van Bestuur Koninklijke VisioPostbus 1180Amersfoortsestraatweg 1801272 RR HuizenT 088 585 50 00

53

Afkortingen en begrippen

Aob: ambulante onderwijskundige begeleidingCCE: Centrum voor Consultatie en ExpertiseCIZ: Centrum Indicatiestelling ZorgCSB: CliëntservicebureauCvO: Commissie van OnderzoekCvi: cerebrale visuele inperkingCLz: Commissie LeerlingzorgGMR: gemeenschappelijke medezeggenschapsraadKdv: kinderdagverblijfMb: meervoudige beperkingVvb: visuele en verstandelijke beperkingMR: medezeggenschapsraadOPP: ontwikkelingsperspectief(plan)OCW: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en WetenschappenPRO: praktijkonderwijsso: speciaal onderwijsvso: voortgezet speciaal onderwijs

Cluster 1: alle scholen voor leerlingen met een visuele beperkingDidactische benadering: de wijze van overdracht van kennis en vaardighedenExpertise: specifieke deskundigheidFysieke herinrichting: de aanpassingen in de leerom-geving zowel binnenin als rondom de schoolGroepsplan: organisatie van het onderwijs voor een groep leerlingen waarbij we planmatig werken aan de leer- en ontwikkelingsdoelen van de verschillende leerlingen en tegemoet komen aan de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen in die groepLeerlijn: aanwijzingen om met tussendoelen te komen tot een kerndoelLeerlingvolgsysteem: systeem om de ontwikkeling van een leerling te volgen en die te kunnen vergelijken met de beginsituatieLeerroute: pakket van kern- en tussendoelen behoren-de bij een bepaalde categorie leerlingenLeren leren: visie binnen het onderwijs gericht op het ontwikkelen van zelfstandigheid en zelfredzaamheid; deze visie heeft drie pijlers: leerling-initiatief, de leer-kracht als coach en een rijke leeromgevingMotorische ontwikkeling: ontwikkeling van de grove bewegingen (zoals lopen, rennen, springen en zwemmen) en de fijne bewegingen (zoals knippen, schrijven en tekenen)Onderwijs-zorgarrangement: totaal van onderwijs- en zorgdoelen die binnen de onderwijstijd gesteld wordenOnderwijsvoorwaardelijke zorg: zorg die nodig is om onderwijs mogelijk te kunnen maken voor een leerling

Ontwikkelingsperspectief: verwachte uitstroombe-stemming of -niveau van een so-leerling aan het eind van het speciaal onderwijs of van een vso-leerling aan het eind van het voortgezet speciaal onderwijs; ook voor leerlingen die ambulante onderwijskundige begeleiding ontvangen stellen we een ontwikkelings-perspectief op Ontwikkelingsperspectiefplan (OPP): individueel plan voor een leerling in het (v)so of een leerling in het regulier onderwijs die ambulante begeleid wordt, waarin de – met u als ouder overeengekomen – handelings-gerichte aanpak is beschreven die gericht is op het behalen van het vastgelegde ontwikkelingsperspectief Oriëntatie en mobiliteit: bewustzijn van waar je je bevindt in de ruimte en je daarin kunnen verplaatsenOrthopedagogische benadering: afstemmen van het handelen op leerlingen. Dit handelen is gericht op het creëren van een omgeving waarin de leerlingen tot onderwijs en ontwikkeling kunnen komen Orthodidactische benadering: afstemmen en aanpas-sen van de manier van onderwijs geven aan leerlingen met sociale problemen, leer- of gedragsproblemen, om de leerlingen tot leren en ontwikkeling te laten komen (of daarin verder te stimuleren)Pedagogisch klimaat: creëren van een omgeving waarin opvoedkundig verantwoord gewerkt wordtPedagogische benadering: de opvoedkundige benade-ring van de leerlingToelatingscriteria: criteria waaraan een leerling moet voldoen om te worden toegelatenUitstroommogelijkheden: mogelijkheden ná school, zoals vervolgonderwijs, betaalde arbeid, gesubsidieerde arbeid of dagopvangVerwijzers voorwerpen (of delen daarvan): plaatjes, foto’s of tekens die verwijzen naar een handeling, een ruimte of een activiteitZelfredzaamheid: het zich zelfstandig kunnen redden bij alledaagse handelingenZintuiglijke ontwikkeling: ontwikkeling van de zintui-gen, zoals visus, gehoor, tast, geur en smaak

54

ToelatingscriteriaKinderen met visuele beperkingen die belemmerend zijn voor het onderwijsleerproces en de participatie in de onderwijsleeractiviteiten, kunnen worden toegelaten tot onderwijs of ambulante onderwijskundige begelei-

ding van Visio. Na de aanmelding worden verschillende oogheelkundige onderzoeken verricht en gegevens verzameld. Vervolgens wordt er besloten of iemand wel of niet wordt toegelaten.

Schema ten behoeve van de indicatieEnkelvoudige beperking

Oogheelkundig In combinatie metToelating Toelating

gezichtsscherpte =< 0,3 Ja, altijd (behoort tot de doelgroep).en/of gezichtsveld = < 30° en/of hemianopsie en/of leesvisus =< 0,25

gezichtsscherpte 0,3 – 0,5 - stoornissen in de lagere visuele Toelating indien:functies (visueel sensorische functies en/of 1. de visuele beperking samenhangt met meetbareoculomotore functies) (bijvoorbeeld: visuele stoornissen

specifieke functiestoornissen, zoals contrast- 2. de visuele beperking leidt tot participatie problemen gevoeligheid en licht(over)gevoeligheid 3. er geen alternatieve verklaring voor de - gezichtsveldbeperking anders dan een participatieproblemen aanwijsbaar is concentrische beperking <30° Uitsluitend bij het voldoen aan alle hiervoor - stoornissen in de hogere visuele functies genoemde drie punten is een toelating voor

(visueel perceptuele cognitieve functies en/of behandeling of begeleiding geïndiceerdvisuomotorische functies)

- ontbreken (dan wel zeer beperkt aanwezig zijn) van compensatiemogelijkheden

gezichtsscherpte 0,3 – 0,5 progressieve aandoening (die de ontwikkeling Toelating indien de verwachting bestaat dat

van het kind of de jongere bedreigt) zich participatieproblemen zullen voordoen

- stoornissen in de lagere en/of hogere visuele Toelating indien:gezichtsscherpte > 0,5 functies zoals beschreven bij gezichtsscherpte 1. de visuele beperking samenhangt met meetbare

0,3 – 0,5 visuele stoornissen - interdisciplinair afwegen of er op grond van 2. de visuele beperking leidt tot participatie problemen

visuele beperkingen in het dagelijks leven 3. er geen alternatieve verklaring voor de participatie en/of cerebrale aandoeningen van het visueel problemen aanwijsbaar is systeem voldoende indicaties zijn voor Uitsluitend bij het voldoen aan alle hiervoor toelating tot onderzoek genoemde drie punten is een toelating voor

behandeling of begeleiding geïndiceerd

Voor leerlingen met een gezichtsscherpte van 0,3 tot 0,5 kan toelating tot onderwijs of ambulante onder-wijskundige begeleiding plaatsvinden, wanneer we op basis van onderzoek constateren dat de leerling over-wegend is aangewezen op een orthopedagogische en/of orthodidactische benadering.

Leerlingen met een meervoudige beperkingLeerlingen met een visuele én een verstandelijke be-perking noemen we leerlingen met meervoudige beper-kingen. Voor deze leerlingen gelden de toelatingscrite-ria op visueel gebied zoals hierboven beschreven.

Ernstige meervoudige beperkingenNaast een visuele en verstandelijke beperking kan er sprake zijn van een motorische beperking, autisme, progressieve ziektebeelden, epilepsie, spraak-taalpro-

blematiek en/of slechthorendheid. Genoemde bijkom-stige beperkingen zijn geen criteria voor toelating; de visuele beperkingen zijn immers leidend. Bij toelating is het echter wel belangrijk om zicht te krijgen op de ernst van de bijkomende beperking(en). Zo kunnen we de inzet van onderwijs voorwaardelijke behandelingen en therapieën zo goed mogelijk integreren binnen het dagelijkse onderwijs aan de leerling. Als er sprake is van een kind met zeer ernstige gedragsproblemen of als duidelijk aantoonbaar is dat het kind geen ontwikkelingsmogelijkheden heeft kunnen we het niet toelaten. Als er sprake is van een grote persoonlijke zorgbehoefte en/of extra ondersteunende begeleiding van een kind op het gebied van algemene dagelijkse levensverrichtingen kunnen we verzoeken extra zorg-begeleiding te faciliteren.

55

Nuttige adressenAlle locaties van Visio zijn te vinden op www.visio.org onder het kopje ‘Adressen’. De routebeschrijving naar de scholen kunt u vinden bij ‘Adressen onderwijs’.

OogverenigingPostbus 23443500 GH UtrechtT 030 299 28 78www.oogvereniging.nl info@oogvereniging.nl

Ooglijn (informatiepunt bij oogproblemen)T 030 294 54 44

Stichting Oogfonds NederlandPostbus 20863500 GB UtrechtT 030 254 57 11www.oogfonds.nlinfo@oogfonds.nl

Worldwide Vision(levert producten voor mensen met een visuele, auditieve en/of leesbeperking)Luxemburgstraat 75061 JW OisterwijkT 013 528 56 66www.worldwidevision.nl info@worldwidevision.nl

Iris Huys(levert hulpmiddelen voor slechtziende en blinde mensen)James Wattstraat 13 b2809 PA GoudaT 0182 52 58 89www.irishuys.nl info@irishuys.nl

Aangepast LezenPostbus 840102508 AA Den HaagT 070 33 81 500www.aangepastlezen.nl info@aangepastlezen.nl

DediconPostbus 245360 AA GraveT 0486 48 64 86www.dedicon.nl info@dedicon.nl

Stichting Uitgeverij XLHuygensstraat 12721 LT ZoetermeerT 070 367 60 58www.uitgeverijxl.nl info@uitgeverijxl.nl

Uitgeverij Grote Letter BibliotheekPostbus 5837400 AN DeventerT 0570 64 37 47www.groteletter.nl info@groteletter.nl

OV-BegeleiderskaartArgonaut Advies Postbus 305 3720 AH BilthovenT 030 - 235 46 61 www.ov-begeleiderskaart.nl

OnderwijsinspectieVoor vragen aan de Inspectie van het Onderwijs kunt u contact opnemen met:T 1400 (u betaalt alleen de gebruikelijke belkosten)www.onderwijsinspectie.nl

56

Visio Onderwijs

Koninklijke Visioexpertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen

www.visio.org

Volg ons op:

Visio Onderwijs is er voor kinderen van vier tot twintig jaar met een visuele beperking, al dan niet in combinatie met een andere beperking. Visio Onderwijs biedt speciaal onderwijs (so), voortgezet speciaal onderwijs (vso) en onderwijs aan kinderen met een meervoudige beperking (mb).

“Perspectief voor elk kind” is een belangrijk uitgangspunt van ons onderwijs. We willen als onderwijsorganisatie íeder kind, ongeacht de individuele beperkingen, een perspectief voor de toekomst bieden.

Vijfenzeventig procent van de kinderen met een visuele beperking gaat naar een gewone school met behulp van ambulante onderwijs-kundige begeleiding door Visio. Daarnaast heeft Visio onderwijslocaties in zes gemeenten: in Amsterdam (vso), Breda (mb), Grave (so, vso, mb), Haren (so en mb), Huizen (so en mb) en Rotterdam (so, vso en mb).De kerndoelen, zoals die binnen het reguliere onderwijs gelden, zijn het uitgangspunt en er bestaat voor leerlingen vanaf twaalf jaar de mogelijkheid om deel te nemen aan praktijkonderwijs, vmbo of havo.