V I S I E N O T A

P L A N T E N T U I N V A N M E I S E

O O 3 1 0 2 D

De Nat iona le P lan ten tu in i s een monument . Iedereen in V laanderen en Be lg ië ken t de tu in , met z i jn p rach t ige co l lec t ies , met z i jn indrukwekkende ser res .

De P lan ten tu in verd ien t evengoed z i jn p lek door he t vooru i ts t revend wetenschappe l i j k onderzoek da t ze con t inu lever t .

D i t maak t de P lan ten tu in to t een uitzonderl i jk park , to t een u i tzonder l i j ke tu in . Een ware bo tan isch parad i j s , da t zowe l op v lak van bezoekers a ls wetenschappers een ja ren lange t rad i t ie hee f t .

He t park zoek t de dag van vandaag naar een hern ieuwde identiteit , naar een n ieuwe ambi t ie da t z ich ver taa l t in een g ro te re d ivers i te i t van evenementen , in he t aan t rekken van meer bezoekers , en in he t verder u i tbouwen van he t wetenschappe l i j k lu ik .

H ie rb i j hoor t n ieuwe aangepas te accommodat ie . De hu id ige in f ras t ruc tu ren z i jn ach te rhaa ld , en kunnen de verwachte doe ls te l l i ngen n ie t langer opnemen.

Twee n ieuwe on thaa lgebouwen z i jn de bas isopdrach t , gekoppe ld aan he t herwaarderen van één van de ve le waardevo l le gebouwen b innen he t domein , en met een hers t ruc tu re r ing van de e redree f , da t de verb ind ing maakt tussen he t har t van he t park en de hoofd toegang N ieuwe laan. De vern ieuwingen vormen een duideli jk herkenningspunt voor de bezoekers , met een architecturale uitstral ing da t de uitzonderl i jkheid van de botanische tuin onderschr i j f t .

I N T R O S T R U C T U U R

Het p ro jec t , da t d ivers i s in zowe l aard a ls p rogramma, word t aangepak t op versch i l lende scha len . Eén duideli jk verhaal bes taa t voor de g loba le v is ie en conceptvorming . D i t ve rhaa l ken t oorsprong in de gesch ieden is en de evo lu t ie van he t park .

De doorver ta l ing op tussenschaa l gee f t de ge l i j ken issen en versch i l len aan tussen de twee toegangen. Op mic roschaa l word t ieder p ro jec t op z ich ge toond, coheren t in vormgev ing en aanpak .

De pro jec ten zoeken naar een u i tge lezen ba lans tussen arch i tec tuur en omgev ing , in een inc lus ieve aanpak voor duurzaamhe id . Het ene bes taa t n ie t zonder he t ander.

In oorsprong bes tond he t domein van de P lan ten tu in u i t twee kas tee ldomeinen: Kas tee l van Me ise en Kas tee l van Boechout . Be ide domeinen hebben een soor tge l i j ke evo lu t ie gekend. Vandaag is he t kas tee l van Me ise verdwenen.

De h is to r i sche ana lyse heef t a ls doe ls te l l i ng de focus te leggen op d ié karak te r i s t ieken en evo lu t ies d ie van be lang z i jn voor de g loba le v is ie - en conceptvorming voor de n ieuwe on thaa lgebouwen en heraan leg van de d ree f voor de P lan ten tu in . Om onders taande thema’s te du iden word t verwezen naar d r ie voornaamste per ioden tonen: 1777, m idden 19e eeuw (ne t voor aankoop Leopo ld I I ) en de hu id ige toes tand.

In 1777 toon t de Fer ra r i skaar t voor be ide domeinen een rech te kave ls t ruc tuur, een ne twerk van d reven a fgezoomd met r i j en bomen (voora l l i nde , iep en e ik ) d ie naad loos overgaan in he t omr ingende landschap. (schema 1 )Vanaf de 19e eeuw z ien we da t de be ide domeinen z ich a ls één gehee l beg innen te begrenzen en z ich losmaken van he t omr ingende landschap. De aan leg rond de kas te len verander t naar een organ ische padens t ruc tuur en meer beboss ing , voornamel i j k rond he t kas tee l van Me ise . A ls kon ing Leopo ld I I i n 1879 be ide domeinen aankoopt maak t h i j e r één landschappe l i j k park van met twee kas te len . Het romant isch landschapspark word t vo l led ig a fges lo ten van de omgev ing : de g ro te doork i j ken naar he t omr ingende landschap en he t na tuur l i j k in e lkaar overv loe ien van agrar isch en park landschap behoren de f in i t ie f to t he t ver leden. De

VERGRENZEN

FIGUUR KASTEEL dree f HOEVE

POORTEN

H I S T O R I S C H E A N A LY S E

aan leg van een r ingweg in he t domein , para l le l aan de openbare weg vers te rk t de g rens en c reëer t een du ide l i j ke bu f fe rzone. (schema 3)

Beide kas tee ldomeinen bes tonden in oorsprong u i t twee omwalde en t i te i ten : he t hooghof en he t neerho f . Het domein van Me ise on tw ikke l t z i ch sne l , de Fer ra r i skaar t (1772) toon t geen burch t meer maar een U-vormig lus tho f met daaraan verbonden he t pach tho f (hoeve) d ie z ich in de nab i jhe id van he t dorp bevond. Het domein van Boechout toon t z ich in deze l fde per iode a ls een feoda le burch t met on tw ikke l ing van he t neerho f ne t bu i ten de wa l len . (schema 1)In de 19e eeuw word t de re la t ie tussen he t kas tee l van Me ise en he t pach tho f vers te rk t , enerz i jds door he t door t rekken van de weg, anderz i jds v isuee l door een open gras land tussen de bomen (schema 2) . B i j de a fb raak van he t kas tee l van Me ise in 1944 verdwi jn t ook de weg tussen he t kas tee l en de hoeve, de v isue le as b l i j f t ech te r voe lbaar door de openhe id van he t landschap. Van de hoeve ze l f res te ren nog enke le muren , in 1979 werd op de funder ing een n ieuwe ambtswon ing gebouwd.In he t domein van Boechout word t in 1850 de e redree f aange legd (schema 2) . Onder he t gezag van kon ing Leopo ld I I word t 30 jaar la te r de V laamse hoeve gebouwd aan he t beg in van deze dree f , vermoede l i j k be t re f t he t een verbouwing van een eerdere L -vormige hoeve. (schema 3)In be ide domeinen is e r sprake van een kas tee l en een daar toe verbonden hoeve, de re la t ie e r tussen is ech te r zeer versch i l lend . In Boechout vormt de d ree f de l ink . Hoewel de bomen verdwenen z i jn i s deze as nog zeer

schema 1 / 1777 / rech te kave ls t ruc tuur schema 2 / 1850 / aan leg e redree f schema 3 / 1880 / evo lu t ie vergrenz ing

s te rk voe lbaar en s tuur t vanaf de g rens onmidde l l i j k to t he t har t van de s i te . In Me ise i s he t kas tee l en de hoeve nagenoeg verdwenen, door de res tan ten van de hoeve en de v isue le as in he t landschap is ech te r ook h ie r de h is to r i sche f iguur nog voe lbaar.

Vanaf he t e ind van de 19e eeuw, onder he t gezag van Leopo ld I I , i s e r sprake van een du ide l i j ke g rens rondom de domeinen. Op versch i l lende p laa tsen s lu i ten monumenta le toegangshekken he t domein fys isch a f van de bu i tenwere ld . We merken h ie rb i j op da t a l le toegangshekkens eenze l fde vormgev ing hebben wat de iden t i te i t van he t domein naar de bu i tenwere ld vers te rk t . Op twee p laa tsen s taan de hekkens op een ha l f rond ‘p le in ’ . D i t z i jn res tan ten van de ‘ ronde punten ’ van de ‘d ryp ikke l ’ , he t geb ied ten ZO van de s i te da t door kon ing Leopo ld I I werd verworven maar da t door de Be lg ische s taa t in 1938 n ie t werd aangekocht .

schema 4 / evo lu t ie bo tan ische tu in + dee lp ro jec ten schaa l 1 :7500

Schema 4 toon t de r i ch t l i j nen , vo lgende vanu i t de h is to r i sche ana lyse , d ie in he t on twerpproces z i jn opgenomen:

1. Het verder vergrenzen door he t s lu i ten van de g roene rand rond de P lan ten tu in . Enerz i jds za l d i t de P lan ten tu in (een groene ark van un ieke p lan tensoor ten) vers te rken , anderz i jds b ied t d i t de noodzake l i j ke bescherming ten opz ich te van de s teeds ‘hardere ’ omgev ing (A12) . De man ie r waarop de toegangen word t ingebed en vormgegeven in de g roene rand za l versch i l len voor de N ieuwe laan ten opz ich te van Me ise , reken ing houdende met de h is to r i sche versch i l len d ie e r waren en nog s teeds z i jn . De toegang in de N ieuwe laan - d ie aans lu i t op de d ree f en de h is to r i sche poor t – i s a ls een inc is ie doorheen de g roene grens . De toegang in Me ise za l meer open z i jn , reken ing houdende met de re la t ie to t Me ise en de h is to r i sch open z ich ten .Daar waar de omwal l ing v roeger de burch t beschermde tegen de v i janden za l de g roene gorde l rondom de P lan ten tu in z ich nu beschermen tegen de omgev ing .

2. Be ide toegangen bev inden z ich te r hoogte van de f iguur kas tee l – hoeve. De n ieuwe inkomgebouwen houden reken ing met deze h is to r i sche f iguur, meer nog de bes taande e igenschappen kunnen de n ieuwe inkomgebouwen k rach t b i j ze t ten . In de N ieuwe laan za l he t n ieuwe inkomgebouw in d ia loog gaan met de d ree f en geen concur ren t ie be tekenen. De hoeve b l i j f t a ls een a fzonder l i j ke en t i te i t z i ch tbaar, de bu i tenz i jde van de hoeve b l i j f t herkenbaar. B i j de toegang van Me ise word t de v isue le openhe id behouden. Door de res tan ten van he t o r ig ine le pach tho f in te ze t ten in he t on twerp k r i jgen ze opn ieuw be teken is .

R I C H T L I J N E N O N T W E R P

3. De poor ten-a l dan n ie t met de b i jhorende ronde p le in t jes -hebben een h is to r i sche en s tedenbouwkund ige waarde , ze z i jn ge ïn tegreerd in he t on twerp . De n ieuwe inkomgebouwen zu l len een b i j komende iden t i te i t ve r lenen aan he t domein . Hoewel ze door hun spec i f ieke p lek sowieso versch i l len worden ze omr ingd door eenze l fde vormentaa l

De ingang z i jde N ieuwe laan za l de komende ja ren ingr i jpend w i j z igen . N ie t a l leen op on thaa l in f ras t ruc -tuur, maar ook op v lak van park ing , t raml i jn , … worden er g ro te ingrepen verwacht . De gebouwde in f ras t ruc tuur d ien t h ie rop in te spe len .

In een geb ied da t a ls laa ts te b i j de Botan ische tu in i s gevoegd, s taa t op een behoor l i j ke beperk te opperv lak te een gro te dens i te i t aan (versch i l lende) gebouwen. De con tex t van de aangedu ide p ro jec tzone word t voora l bepaa ld door deze gebouwen : he t herbar iumgebouw, de V laamse hoeve, en een aanta l k le inere pav i l joenen.

Het n ieuwe on thaa lgebouw d ien t z ich te nes te len tussen deze ‘ tegens t r i jd ige ’ t ypes van gebouwen, een modern is t i sch vo lume aan de ene z i jde , een au thent ieke V laamse s t i j l -hoeve aan de andere . Het n ieuwe gebouw word t he t nieuw bindend element tussen de d iverse con tex ten .

Daarnaas t i s e r de aanwez ighe id van de Eredree f , een s t ruc tuur d ie de s tu r ing en he t perspec t ie f beheers t . Deze s t ruc tuur overheers t en i s vanaf de h is to r i sche poor t voe l - en z ich tbaar.

Ambi t ie van he t n ieuwe on thaa lgebouw is om niet in concurrentie te gaan met de twee aanwez ige typo log ieën , maar te zorgen voor een he ldere sturing

van f luxen waarb i j een duideli jke beleving cen t raa l s taa t . D i t be tekent da t we zoeken naar een ‘momentum’ , een kern da t d i rec te verwondering en s feer schept , zowe l op v lak van be leven is a ls z in tu ig l i j k : l i ch t , z i ch t , reuk , perspec t ie f .

He t gebouw nes te l t z i ch quasi onzichtbaar i n de g roene s inge l rond he t park . Het s lu i ten van de r ing samen met he t verzorgen van een momentum, zorg t voor een d i rec te in tens ieve be leven is van he t park . Gebouw en omgev ing worden op eenzelfde niveau gep laa ts t , evenwaard ig aan e lkaar, e lkaar vers te rkend. Het p ro jec t i s een interieur eerder dan een gebouw. De kern van he t gebouw is een open ronde ru imte , een quas i le t te r l i j ke u i t snede van de we lkomst tu in ( tu in d ie de bouwheer za l on tw ikke len a ls n ieuwe z in tu ig l i j ke be lev ing in de bo tan ische tu in . ) Deze kern word t ge f lankeerd door he t fac i l i ta i r p rogramma, op de f luxen van b innen- en bu i tengaan. A l le p rogramma is overz ich te l i j k , d i rec t en d rempe l loos bere ikbaar.

Het on thaa lgebouw N ieuwe laan is een gebouw da t i s on tworpen voor twee momenten : voor iedere dag , met gangbare aanta l len bezoekers , maar ook voor p iekmomenten , voor dagen met du izenden bezoekers . De kern fungeer t dus a ls expansievat , en kan ve le versch i l lende ac t i v i te i ten en dynamieken aan.

N I E U W E L A A N

ontwerpschets N ieuwe laan

Deze cen t ra le open ru imte zorg t ook voor een duideli jke sturing van de bezoekers , naar b innen en naar bu i ten . De ind iv idue le bezoeker, de g roepen, de wetenschapper, de passant , de w inke lbezoeker, iedereen v ind t z i jn p lek b innen he t gebouw.

De exp l i c ie te ‘uitsnedes’ u i t he t gebouw zorgen voor een b i j komende du ide l i j ke s tu r ing : de h is to r i sche poor t aan de N ieuwe laan k r i jg t z i jn verd iende p laa ts , word t nog meer monument a ls tevoren . Aan be ide kan ten van de poor t : twee du ide l i j ke fronten , de kassa ’s met een gro te comfor tabe le voor ru imte aan de ene z i jde , he t toer is t i sch in fopunt f lankeer t de andere z i jde , met z ich t op de N ieuwe laan met z i jn bezoekers , te voe t , met de f ie ts .

De hap aan de andere kan t van he t gebouw bege le id t de bezoekers naar de d ree f , naar he t Herbar iumgebouw, en naar de V laamse hoeve. Duideli jke sturing door architectuur . De p ro tagon is ten z i jn de gebouwen in een overwe ld igend groen decor.

De tu inw inke l en he t toer is t i sch in fopunt fungeren a ls communicerende vaten , met de ba l ie a ls cen t raa l gegeven. De in te rac t ie tussen be ide func t ies i s max imaa l , a lsook de in te rac t ie met de cen t ra le open ru imte . In de tu inw inke l z i t een g ro te open ru imte met w in te r tu in , da t zorg t voor bu i tens feer, l i ch t en warmte in de aanhorende func t ies .

z ich t op in te r ieur N ieuwe laan

z ich t op toegangspoor t N ieuwe laan

O N T H A A L N I E U W E L A A N

O N T H A A L N I E U W E L A A N

inp lan t ingsp lan / schaa l 1 :500

1. Toegangspoor t p lan ten tu in 2. Inkomgebouw N ieuwe laan 3. V laamse Hoeve 4. Po lyva len te zaa l 5. Herbar ium 6. E redree f 7. I Jske lder8. Voors te l Schu i l k iosk 9. We lkomstu in 10. Hoevep le in 11. Diens tweg conc ië rge naar s lapende toegang 12. Ter ras conc ië rge + carpor t13 . D iens tweg Herbar ium 14. N ieuwe laan 15. Schapenbaan 16. Personee lspad 17. Sugges t ie verp laa ts ing bes taand wachters lokaa l

1.

2.

3.4.

5.

13.

14.

15.

16.

6.

7.

17.

8.

9.

10.11.

12.

grondp lan / schaa l 1 :250

O N T H A A L N I E U W E L A A N

grondp lan / schaa l 1 :250

1. Toegangspoor t P lan ten tu in 2. Ha l f -overdek t voorp le in 3. Ticke tau tomaat 4. Kassa ’s 5. Kantoor 6. B innenberg ing + pos tpakke t tenk lu is 7. Bu i tenberg ing8. In fopanee l 9. Ingang 10. San i ta i r bezoekers 11. Ont leend iens t 12. E redree f 13. P re lude Welkomstu in 14. Tu inwinke l 15. Berg ing tu inw inke l 16. Tu inw inke l bu i tenru imte 17 . Ser re tu inw inke l 18. Dubbe le ba l ie 19. Toer is t i sch in fopunt 20. F ie tsens ta l l i ng 21. U i tgang

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

10.

11.12.

13.

14.

15.

A’

A

B’

B

16.

17.18.

19.

20.

9.

21.

8.

snede A-A’ / schaa l 1 :250 tu inwinke l bu i tenru imte

kantoor / kassa ingang u i tgang

ser re ba l ie u i tgang wacht ru imte

wacht ru imte

ingang berg ing

snede B-B ’ / schaa l 1 :250

O N T H A A L N I E U W E L A A N

Het pub l iek p rogramma word t voora l georgan iseerd in he t n ieuwe on thaa lgebouw N ieuwe laan. De foo tp r in t van de n ieuwbouw word t exp l i c ie t zo k le in moge l i j k gehouden. De V laamse hoeve neemt he t voora l semi -pub l iek p rogramma op z ich en fungeer t voora l a ls werk - en woonp lek . De V laamse hoeve word t vo l led ig in z i jn waarde ge la ten , z ie h is to r i sche no ta h ie ronder.

H ISTORISCHE NOTADe V laamse Hoeve is u i tgevoerd a ls een typerend neorena issance hoeve. Het hee f t een charmante u i t s t ra l ing da t per fec t kader t in de romant isch landschappe l i j khe id van he t park .

Op bas is van h is to r i sch onderzoek schu i l t de e r fgoedwaarde (be teken is van he t gebouw) voora l in de he ldere foo tp r in t van de U-vormige hoevetypo log ie in combina t ie met sobere geve ls met éénvoud ige mater ia len . De landschappe l i j ke f iguur van de poor t , d ree f , hoeve en kas tee l i s een be langr i j ke h is to r i sche onder legger.

Het ver t rekpunt b i j de herbes temming (en de ins tandhoud ing van de e r fgoedwaarden) i s de zorgzame accepta t ie van de u i te r l i j ke versch i jn ingsvorm van de hoeve d .w.z . in p laa ts van een n ieuwe vormentaa l op te d r ingen aan de h is to r i sche geve ls (aanpassen bes taande open ingen, n ieuwe arch i tec tu ra le ges tes ,…) word t een secuur a rch i tec tuurpro jec t op maat van de hoeve gemaakt waarb i j de bes taande mater ie van he t ex te r ieur he t ver t rekpunt i s (herkenbare agrar ische iden t i te i t , r i j ke gesch ieden is van de p lan ten tu in ) .

RENOVATIE VLAAMSE HOEVEDe 3 v leuge ls van de hoeve b l i j ven behouden voor de verde l ing van he t p rogramma, d ie vo lg t vanu i t de log ica van de s i te en de a rch i tec tuurkwa l i te i ten van de ru imtes .

De be langr i j ke pa t r imon ia le in te r ieure lementen worden behouden ( t roggewelven , hoo fdschouw, ke lder, bepaa lde kamers woongedee l te ,…) en gecombineerd met n ieuwe ingrepen (v ide , n ieuwe t rappen, vergro ten

van ru imtes) zodat een a rch i tec tu raa l - res taura-t ie f boe iend spann ingsve ld on ts taa t = behoud door on tw ikke l ing .De ingrepen in he t in te r ieur z i jn ger ich t op renovat ie en verduurzaming (versus geve ls op conserva t ie ) . Ook he t verp laa tsen van de gas tenverb i j ven naar on thaa l Me ise i s een vereenvoud ig ing in aanpak en c i rcu la t ie .

Verduurzaming hoeve: 1 . thermisch en akoes t i sch i so le ren wanden, daken v loeren (be te re akoes t iek + behoud thermische massa)2 . n ieuw houten bu i tenschr i jnwerk met thermisch en akoes t i sche beg laz ing 3 . vern ieuwen techn ieken (HVAC, ven t i la t ie sys teem D, v loerverwarming , e lek t ra , b randcent ra le ,…)

V L A A M S E H O E V E

grondp lan / schaa l 1 :250

1.

2. 3.

4. 5. 6. 7. 8.

C C’9.

10.

grondp lan / schaa l 1 :2501. Kantoren g ra f i sch bureau 2. Vergaderzaa l 3. Kantoora fde l ingshoofd 4. Personee ls ru imte on thaa l + hoeve 5. Kleedkamers6. San i ta i r personee l + po lyva len te zaa l 7. A fwashoek 8. Berg ing lever ing po lyva len te zaa l 9. Po lyva len te zaa l 10. Conc ië rgewon ing

snede C-C ’ / schaa l 1 :250

11.

12.

13.

10.

10. Conc ië rgewon ing 11. Ontvangs t ru imte 12. Vergaderzaa l 13 . Berg ing d iversen + techn ieken

n ivo 1 schaa l 1 :250

C C’

i n te r ieur po lyva len te zaa l

V L A A M S E H O E V E

POLYVALENTE ZAAL

De n ieuwe po lyva len te zaa l word t ne t jes ingepas t op de b innenkoer. Door de inpass ing van eenze l fde vormgev ing a ls b i j on thaa lgebouw N ieuwe laan kunnen de bes taande waardevo l le (geve l )bouwde len onaangeroerd z i ch tbaar behouden b l i j ven ( raam- en deuropen ingen, k roon l i j s ten ,…) .

De te hers te l len U-vormige b innengeve ls vormen op deze w i j ze decor voor de po lyva len te zaa l . De po lyva len te zaa l fungeer t zo a ls connector, f i l ter en verde le r.

De n ieuwe arch i tec tuur ingreep voegt een “schaa l ” (maat ) toe d ie aan de renovat ie van de hoeve een

vern ieuwde u i ts t ra l ing & k rach t b i j ze t (adres , toegang, goed func t ionerende zaa l met topvoorz ien ingen, …) .

De herbes temming vers te rk t de robuuste en compacte footprint van de hoeve in he t landschap(er fgoedambi t ie en verduurzaming) en s taa t in d i rec t con tac t met de we lkomst tu in .

De bes taande deur - en raamopen ingen b l i j ven behouden en worden op een ev iden te w i j ze ingeze t voor he t n ieuwe programma. Dankz i j deze s t ra teg ie i s he t moge l i j k om een zachte renovatie van de geve ls voorop te s te l len . De d ie f i j ze rs worden op s t ra teg ische pos i t ies verw i jderd om l i ch t inva l te verbe te ren .

De po lyva len te zaa l ze l f zo rg t met eenze l fde vormentaa l voor eenheid met de andere pav i l joenen. De zaa l b ied t een du ide l i j k perspectief op de we lkomst tu in . De ronde vorm in zowe l p lan a ls doorsnede b ied t een uitstekende akoestische performantie .

De z i j vo lumes fungeren a ls toegang, sas o f pod ium, en kunnen de g ro te re capac i te i t aan b i j spec i f ieke evenementen . Een akoes t i sch gord i jn zorg t voor a fs lu i ten van de cen t ra le ru imte . Een vee lvoud aan func t ies i s moge l i j k : l ez ingen, concer ten , recept ies , workshops , …

INGANG MEISE

De h is to r i sche bas is f iguur i s iden t iek : poor t , d ree f , hoeve , kas tee l . De context i s ech te r zeer anders. Contex t en perspec t ie f z i jn h ie r vo lop aanwez ig . Het verz ich t op he t meer (o r ig ine le z ich tas op he t (verdwenen) kas tee l i s van abso luu t be lang en te behouden.

Deze l fde func t ies a ls p ro jec t N ieuwe laan, maar k le iner, worden op een iden t ieke man ie r georgan iseerd , rond een open ru imte . H ie r i s d i t een open plein , waar de bezoeker z ie t hoe om te gaan met regenwater.

De h is to r i sche toegangspoor t word t sub t ie l ve rgeze ld van een on thaa lgebouw da t de bezoeker opneemt nààst de poor t , v ia de open voor ru imte . Op deze w i j ze

O N T H A A L M E I S E

word t de h is to r i sche z ich tas op he t kas tee l integraal behouden . He t n ieuwe on thaa l o rgan iseer t z ich rond een open cen t ra le ru imte , om de bezoekers te on tvangen en v ia de d ree f to t he t park toe te la ten . De historische muur word t in tac t ge la ten in he t n ieuwe pro jec t en k r i jg t een voorname rol toebedee ld .

Het n ieuwe on thaa lgebouw is een onderdee l van een compact totaalproject da t func t ies combineer t . Samen met de on thaa l func t ie word t een woonvo lume (conc ië rge en gas tenverb l i j ven) on tw ikke ld b innen de con touren van he t v roegere pach tho f .

De remin iscen t ie aan he t pach tho f word t bewerks te l l i gd door he t behoud en de inze t van de ‘ tu inmuur ’ in he t n ieuwe arch i tec tuurpro jec t .

De historische woonfunctie van de site word t h ie r vers te rk t . Deze s i te i s s teeds h is to r i sch verknoopt geweest met he t cen t rum van Me ise . Het oorspronke l i j ke pach tho f s tond in de buur t van de kerk van Me ise en i s op een bepaa ld moment b innen de g renzen van he t park opgenomen.

De gastenverbli jven passen z ich per fec t in de bes taande woonomgeving . De Brusse lses teenweg le id t rech ts t reeks naar he t dorpshar t van Me ise . D i t gee f t de moge l i j khe id aan de wetenschappers en de genod igden van de P lan ten tu in om op een kor te a fs tand van he t Herbar iumgebouw te verb l i j ven , maar ook d ich t b i j he t dorpskern van Me ise , en te genieten van de dorpssfeer rond de kerk van Me ise .

1.

2.

3. 4.

5. 6.

D’

D

E

E’

7.

8.

9.

10.11.

12.13.

14.

15.

16.

18.19.

20.

21.

22.23.

24.

25.

26.

17.

grondp lan / schaa l 1 :250

1. Bes taande poor t 2. N ieuwe ingang 3. Onthaa lzone 4. Kassa ’s 5. Tu inwinke l 6. B innenberg ing 7. In fopanee l 8. Ticke tau tomaat 9. Ingang / U i tgang 10. San i ta i r bezoekers11. Personee ls ru imte 12. A fva lberg ing 13. Fie tsens ta l l i ng 14. Bu i tenberg ing 15 . Techn ische ru imte / A la rmen 16. Gas tenkamers 17. L iv ing gas ten 18. Berg ing gas ten19. Douches 20. San i ta i r 21. Conc ië rgewon ing 22. Conc ië rge tu in 23. Carpor t 24. D iens tweg naar s lapende toegang 25. Gas ten tu in 26. Personee ls te r ras

snede D-D ’ / schaa l 1 :250 conc ië rge

gas ten verb l i j ven conc ië rge

berg ing onthaa l ru imte inkom

snede E-E ’ / schaa l 1 :250

O N T H A A L M E I S E

27.

27. Bovenverd iep ing Conc ië rgewon ingn ivo 1

D

D’

E

E’

z ich t op gas tenverb l i j ven Me ise

onthaa l Me ise

O N T H A A L M E I S E

f i guur Eredree f schaa l 1 :5000

2%2% 2%2%

1.15m 1.15m3.20m

1.15m 1.15m3.20m

kas tee l

Me ise

oranger ie

oranger ie

s lapende toegang

herbar ium

ser res

pachtho f

URA / ARA / LANDINZICHT, De Gavers , Hare lbeke

bes taand pro f ie l Eredree f

on tworpen pro f ie l Eredree f

1. wachtbu is e lek r i c i te i t , g lasveze l le id ing , ver l i ch t ing2. komex, s teens lag , onder funder ing

3. hwa herbar iumgebouwe eredree f r i ch t ing kas tee lv i j ve r4. a fva lwater kas tee l , pach tho f , d iens tgebouw, n ieuwser re com-

p lex , r i ch t ing n ieuwe laan

1.

2.3. 4.

1.

schaa l 1 :50

URA / ARA / LANDINZICHT, De Gavers , Hare lbeke

E R E D R E E F

Binnen de opze t van de bouwheer pas t n ie t enke l de n ieuwe gebouwde in f ras t ruc tuur, maar gaa t he t evengoed om de open ru imtes . De oo i t mag is t ra le Eredree f i s de basisstructuur i n he t park en he t g ro te re masterp lan , en b ied t meteen de eers te g ro te e rvar ing van de P lan ten tu in .

De leesbaarheid van de d ree f i s doorheen de gesch ieden is s te rk verminderd : de bomen van de d ree f z i jn g ro tendee ls verdwenen en aan weersz i jden z i jn comfor ts t roken aange legd . H ie rdoor i s de wande l ing over - in fe i te l i nks / rech ts naas t - de d ree f n ie t langer een p lech ts ta t ige landschappe l i j ke e rvar ing . Er word t ook weinig afwisseling geboden langsheen deze dree f naar he t har t van de P lan ten tu in .

Het hu id ig gebru ik i s zeer oncomfortabel en i s dus n ie t toeges temd op de d iverse , in te rna t iona le bezoekers d ie de P lan ten tu in w i l ve rwe lkomen. Een

comple te heraanleg met in tegra t ie van techn ische voorz ien ingen dr ing t z ich op . Het team s te l t voor om de oorspronke l i j ke allure en be teken is van de d ree f opn ieuw in e re te herstel len. De comfor ts t rook word t cen t raa l ge legd . Zo wande l t de bezoeker te rug cen t raa l over de d ree f , en worden zo een groo t aan ta l ac t ies moge l i j k , te rw i j l he t aanb l i k en de s feer word t behouden : de bes taande kasse ien heraan leggen aan be ide z i jden van d ie s t rook zorg t voor he t in tegreren van de nod ige techn ische le id ingen. Op d ie man ie r word t een natuurl i jke overgang gemaakt tussen gras , kasse i met g rasvoegen en de cen t ra le comfor ts t rook .

De l ink tussen kas tee l en N ieuwe laan word t te rug een he ldere landschappe l i j ke f iguur.

De d ree f word t een ac t i v i te i ten-dree f , waarop en waar langs meerdere zaken gebeuren en geprogrammeerd worden. Zo word t de d ree f in tens iever in be lev ing

en gebru ik . Naas t en voor he t on thaa lgebouw kan de welkomsttuin worden aange legd, in maximale interactie met de d ree f .

Daarnaas t i s een be te re on ts lu i t ing denkbaar voor de i jskelder , en kan he t e indpunt van de d ree f u i tmonden in een drietand , naar oa . kas tee l en pach tho f , da t op d ie man ie r nog meer he t cen t rum van he t n ieuwe bo tan ische park word t .

Signalisatie en meubilering l angs deze s t ruc tuur i s een per fec te bas is z i jn om verder te on tw ikke len in de to ta le p lan ten tu in , waarb i j re f lec t ies naar n ieuw en oud, naar p lan tenkunde en s igna l i t i ek een lud ieke en aangenaam to taa lbee ld genereer t .

He t team zou graag samen in verder over leg met de opdrach tgever en e r fgoedconsu len t de haa lbaarhe id van deze op loss ing onderzoeken en ver f i j nen .

z ich t op de Eredree f

E R E D R E E F

P. Zumthor, Serpent ine Ga l le ry, London

URA, GAV Recrea t ie f Domein De Gavers , Hare lbeke

Secch i - Vigano, Hos te l Wad i , De R ie len

A. Aa l to , Vi l l a Ma i rea , Noormarkku

S. Leweren tz , S t . Mark ’s Church , B jo rkhagen

S. Leweren tz , S t . Mark ’s Church , B jo rkhagen

URA, KAU Gymnasu im, Ukke l

URA, BCW Ontmoet ingscent rum, Woumen

L.Bo Bard i , Santo do Cer rado Kerk , M ina is Gera is

M A T E R I A L I T E I T / S F E R E N

Binnen he t d iverse pa t r imon ium van de P lan ten tu in , word t voor de n ieuwe toevoeg ingen gekozen voor p ro jec ten d ie z ich maximaal integreren i n de g roene omgev ing en d ie een duideli jke zintuigli jke beleving b ieden aan de bezoekers .

De keuze van mater ia len d ien t voora l samen gemaakt te worden met de bouwheer. De weds t r i jd fase geef t moge l i j khe id om een eers te voors te l te doen. De de ta i l fase en de zoek toch t naar he t ju is te evenwich t tussen bee ld , p rogramma, budget en duurzaamhe id zorg t voor een de f in i t ieve cor rec te inpass ing van he t to taa lp ro jec t in de omgev ing .

A l le mater ia len worden gekozen vanu i t hun NIBE-c lass i f i ca t ie . Daarb i j word t voora l de duurzaamhe id , hun (min imaa l ) onderhoud en de loka le ( re )p roduc t ie gez ien a ls le id raad in he t k iezen van he t mater iaa l . De mater ia len d ienen ook te besch ikken over een gro te g raad van tacti l i teit . Je moet he t mater iaa l aanraken.

De wanden worden opget rokken in een mass ieve handgevormde baksteen , opgemets t met g rove na tuurvoeg. De baks teen word t lokaa l geproduceerd en

heef t een ruw opperv lak . Punc tue le open ingen worden gemaakt voor gerichte zichten en perspectieven op de omgev ing . A l he t schr i jnwerk word t voorz ien in duurzaam hout.

De overgang tussen de groene omgeving en het gebouw word t verder on tw ikke ld door he t p laa tsen van een ex tens ie f groendak op de meeste vo lumes. D i t gee f t he t gebouw ook een bepaa lde iner t ie en zwaar te da t energe t i sch z i jn voordee l hee f t .

De kern o f he t in te r ieur van he t gebouw is open. De open r ing word t u i tgevoerd in te r p laa ts te ges to r t be ton . Door z i jn exp l i c ie te vorm heef t de f iguur z i jn e igen s te rk te en heef t géén s teunpunt nod ig . Het be ton word t in het zicht ge la ten . De a fwerk ing i s behoor l i j k ruw, waardoor na tuur l i j ke mossen z ich gaan man i fes te ren . Door z i jn u i t zonder l i j ke vorm capteer t deze r ing max imaa l zon en warmte (z ie la te r in duurzaamhe id)

De vas te meube ls in de openbare ru imte worden, ne t a ls de signalisatie en de logo’s b i j de func t ies voorz ien in brushed mess ing . D i t zo rg t voor een subtiele toevoeging van mater iaa l en tex tuur in he t h is to r i sche park .

Onze s t ra teg ie voor de inkomgebouwen en de res taura t ie -u i tb re id ing V laamse hoeve bes taa t u i t verschil lende consistente beslissingen.

Het inkomgebouw wensen we de te k l imat iseren vo lumes zo beperkt mogeli jk te houden. H ie rb i j w i l len we max imaa l passieve maatregelen te han teren voor de verwarming en ven t i la t ie van deze vo lumes. Techn isch wensen we zovee l moge l i j k warmte te recupereren v ia de cen t ra le c i rke lsegmenten d ie a ls warmte co l lec to r kunnen werken. Op deze w i j ze word t de a rch i tec tuur ook ingezet als zichtbaar energetisch element i n he t gebouw.

De V laamse Hoeve is de p lek voor cen t ra le opwekk ing voor be ide gebouwen waarb i j he t inkomgebouw a ls een sa te l l i e t word t beschouwd van de V laamse hoeve.

Het on thaa lgebouw ingang N ieuwe laan bes taa t u i t twee k le ine te verwarmen vo lumes waar kassa ’s , een k le in kan toor en de ba l ie z i jn ondergebrach t . In deze ru imtes zu l len een na tuur l i j ke ven t i la t ie en een s ta t i sche verwarming he t comfor t verzorgen.

Het vo lume van de tu inw inke l en he t reg ionaa l in fopunt wensen we te verwarmen met een luch tg roep. De pos i t ie h ie rvoor i s idea l i te r in een ke lder onder de greenhouse/serre.

De vent i la t ie en verwarming en verkoe l ing van deze ru imtes werk t b iva len t .

We hanteren zowe l een mechan ische ven t i la t ie t i j dens per iodes da t he t koud is en te warm.

De luch tg roep heef t een keuze in luch tname-pos i t ie : o f v ia de g reenhouse, voorverwarming van de zon o f v ia een aardwarmtewisse laar met luch tnamen in de schaduw in de bu i tenru imte tu inw inke l .

N O T A D U U R Z A A M H E I D

In vo l zomerse izoen kan he t CV-c i rcu i t in een change-over ook koud water naar de ba t te r i j b rengen zodat een toevoer tempera tuur van 18°C s teeds moge l i j k i s .

De versch i l lende zones worden gerege ld met een VAV-zone rege l ing .

Ti jdens weersomstand igheden d ie natuurl i jke venti lat ie toe la ten worden toevoer en a fvoer gerege ld v ia opengaande de len in geve l en dak van de g reenhouse.

De V laamse hoeve heef t een gemengde func t ie : kan to ren , po lyva len te zaa l en woonfunc t ie .

De kan toren wensen we u i t te rus ten met een goede hyg iënevent i la t ie en een s ta t i sche verwarming , rege lbaar per dee lzone. Bovend ien w i l len we he t concept van Grav i ty wa l l s gebru iken a ls verkoe l ing / koe l ing in de kan to ren .

Deze werken op hoge- tempera tu ren-koe lwater (pass ieve koe l ing warmtewisse laar ) a ls “ koe lconvec to ren” in een kas t . De opwekk ing van energ ie z ien we a ls een b iva len te ins ta l la t ie . Een warmtepomp water /geo thermie en een gaswandkete l .

Op de geothermie word t bovend ien ook een warmtewisselaar gep laa ts t . Via deze warmtewisse laar kunnen we koude aanb ieden v ia de koe lba t te r i j i n de luch tg roep en de ‘g rav i ty wa l l s ’ worden aanges lo ten op de geo-co l lec to r door midde l van een warmtepomp water /geo thermie en een warmtewisse laar. We benadrukken da t we statische systemen wensen te in tegreren in d i t bouwdee l zowe l in verwarming a ls in verkoe l ing .

Hoge tempera tuur (ver )koe len en lage tempera tuur verwarmen. D i t word t aangevu ld met een hyg iënevent i la t ie op

bas is van IDA k lasse 2 . De woonfunc t ie worden u i tgerus t met een s ta t i sche verwarming , rege lbaar per dee lzone.

De hyg iënevent i la t ie met verwarming en koe l ing word t u i tgebre id naar deze func t ies .

D i t concept b re iden we u i t met een zogenaamde ‘duurzaamheidscirkel’ , de cen t raa l hangende be tonnen koepe l . Door midde l van een eenvoud ig maar z ich tbaar e lement w i l len w i j de d i rec te l ink tonen tussen duurzaamhe id en a rch i tec tuur. Met name deze sch i l kan u i tgebre id worden met een b i j komende ‘energieschil ’ , op pos i t ie van de goede or iën ta t ie . In deze sch i l w i l len we een warmtecollector bouwen d ie a ls onders teun ing d ien t voor de verwarming van be ide gebouwen en de opwekk ing van san i ta i r warm water. De warmte za l hydrau l i sch over buffervaten besch ikken d ie worden gebru ik t o f b i j tevee l aan energ ie worden a fge laden aan de geothermie .

De in tegra t ie van de PV ce l len kan ook verder worden onderzoch t . Er i s vo ldoende dakv lak aanwez ig .

Het gebouwcomplex inkom Meise word t op dezelfde manier benaderd zoa ls de V laamse hoeve met u i tb re id ing van een duurzaamhe idsc i rke l .

Water da t een cen t ra le ro l spee l t in de P lan ten tu in , word t ook h ie r in de p ro jec ten in tegraa l opgenomen in de a rch i tec tuur. Het water da t van de be tonnen inverse koepe ls va l t , word t o fwe l opgevangen i n een g roene r ing (N ieuwe laan) o f word t opgevangen in g ro te ronde tonnen gevu ld met p lan ten d ie he t water f i l te ren . D i t wa ter kan na b i j komende zu iver ing worden ingezet a ls spoe l ing to i le t ten , a fspu i ten tu inger ie f , f i e tsen , …

Onders taande schetsen tonen de spec i f ieke ideeën voor he t to taa lp ro jec t . He t team wensen deze pr inc ipes g raag verder integraal te on tw ikke len in samenwerk ing met de exper ten b i j de bouwheer.

N O T A S T R U C T U U R

De dr ie n ieuwe gebouwen voor de p lan ten tu in van Me ise vo lgen een analoog structureel concept: Een c i rke lvormige cen t ra le ru imte word t overdek t door een grote betonnen schaal met ocu lus . In geva l van de twee inkomstgebouwen, he l t he t dak a f naar he t m idden (ho l le schaa l ) ; in geva l van de po lyva len te zaa l i s he t dak in he t m idden ju is t he t hoogs t (bo l le schaa l ) .

Dankz i j de schaa lvorm (ho l o f bo l ) t reden er enkel normaalkrachten op in he t be ton , en z i jn de momenten zeer beperk t . De scha len kunnen b i jgevo lg dun (15cm – 20cm) z i jn , en een eenvoud ige wapen ing vo ls taa t om gro te overspann ingen te rea l i se ren . Op deze man ie r maken we een zeer efficiënte s t ruc tuur.

In he t geva l van de ho l le schaa l z i t e r t rek in de schaa l ; de bu i tenr ing z i t onder d ruk ; de b innenr ing z i t onder t rek . In he t geva l van de bo l le schaa l z i t e r enke l d ruk in de schaa l ; de bu i tenr ing z i t onder t rek en de b innenr ing onder d ruk .

De oml iggende s t ruc tuur word t gevormd met eenvoudige standaardmaterialen.

De dragende wanden worden u i tgevoerd in metselwerk of in be ton . De radiale posit ionering zorg t voor een goede hor izon ta le s tab i l i te i t .

Voor de s tandaard p la t te daken k iezen we voor b reedp laa tv loeren (p réda l len) . Deze garanderen een sne l le , zekere en economische bouwmethode.

Een be toncons t ruc t ie hee f t ook he t voordee l da t de b randve i l ighe id geen verdere maat rege len behoef t , en da t de cons t ruc t ie ze l f – ind ien verzorgd u i tgevoerd en gewenst – in het zicht kan b l i j ven en e r dus geen ex t ra a fwerk ingskos ten d ienen voorz ien te worden.

Funder ingDe sonder ing geef t aan da t de bovens te g rond laag noga l s lap i s .We voorz ien daarom een strookfundering, aangezet op -1 ,4m, onder de d ragende l i j nen . De p laa t op he t ge l i j kv loers word t u i tgevoerd a ls een funder ingsp laa t op vo l le g rond.