Plinius – Epistula 4.19

EEN VOORBEELDIGE ECHTGENOTEPlinius schreef deze brief aan de tante van zijn echtgenote, Calpurnia. Hierin toont hij zijn respect en liefde voor haar.

C. PLINIUS CALPURNIAE HISPULLAE SUAE S. Gaius Plinius groet zijn Calpurnia Hispulla.

CUM sis pietatis exemplum, fratremque optimum et amantissimum tui pari caritate dilexeris, filiamque eius UT tuam diligas, nec tantum amitae ei adfectum verum etiam patris amissi repraesentes, non dubito maximo tibi gaudio fore, CUM cognoveris dignam patre, dignam te, dignam avo evadere.

Omdat jij een voorbeeld van toewijding bent, en jij je beste en jou zeer liefhebbende broer met passende liefde lief hebt gehad, en jij zijn dochter zoals de jouwe lief hebt, en jij niet alleen aan haar de liefde van een tante, maar ook van een verloren vader betoont, twijfel ik niet dat het voor jou tot de grootste vreugde zal zijn, wanneer jij zult hebben vernomen dat ze zich ontwikkelt tot waardig aan haar vader, waardig aan jou, waardig aan haar opa.

sis, dilexeris, diligas coniunctivus causalistui genitivus obiectivus bij amantissimumnec tantum … verum etiam niet alleen … maar ookrepraesentes coniunctivus concessivusfore = futurum essegaudio (esse) dativus finaliscognoveris futurum exactumdignam patre t/m avo trikolon, asyndeton, anafoor, parallellie

Summum est acumen, summa frugalitas; amat me, QUOD castitatis indicium est. Accedit his studium litterarum, QUOD ex mei caritate concepit. Meos libellos habet, lectitat, ediscit etiam. Qua illa sollicitudine, CUM videor acturus, quanto, CUM egi, gaudio adficitur!

Aan haar is de hoogste scherpzinnigheid, de hoogste bezonnenheid; ze houdt van me, wat het kenmerk van haar kuisheid is. Hierbij komt de interesse in de letteren, die zij uit haar liefde voor mij heeft opgevat. Mijn boekjes heeft ze, leest ze, leert ze zelfs van buiten. Zij wordt geraakt door welke bezorgdheid wanneer zij ziet dat ik een pleidooi ga houden en door zo een grote vreugde wanneer ik en pleidooi heb gehouden!

summum t/m frugalitas anafoorest dativus possessivus; ellips van eiquod relativum met ingesloten antecedenthis Voeg in toe: hierbij; verwijst naar summum t/m frugalitaslitterarum genitivus obiectivus bij studiummei genitivus obiectivus bij caritatehabet, lectitat, ediscit trikolon, climax, asyndeton; benadrukt de betrokkenheidacturus = causam acturus een pleidooi houden

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Een voorbeeldige echtgenote ∙ 1

Disponit, QUI nuntient sibi , QUEM adsensum, QUOS clamores excitarim, QUEM eventum iudici tulerim. Eadem, SI quando recito, in proximo discreta velo sedet, laudesque nostras avidissimis auribus excipit. Versus quidem meos cantat etiam formatque cithara non artifice aliquo docente, SED amore, QUI magister est optimus.

Zij regelt de mensen, opdat zij aan haar berichten, welk bijval, welke schreeuwen ik heb geactiveerd, welk resultaat van het oordeel ik heb behaald. Tevens, als ik op een keer voordraag, zit ze vlakbij afgescheiden door een gordijn, en neemt ze onze complimenten met de gretigste oren op. Zij zingt zelfs mijn verzen en begeleidt ze met de citer, omdat niet een of andere vakman onderwijst, maar de liefde, die de beste leermeester is.

qui relativum met ingesloten antecedent; vul aan hominesnuntient coniunctivus finalisquem, quos, quem repetitioexcitarim = excitaverim; coniunctivus perfectum actiefexcitarim, tulerim coniunctivus interrogativusquando = aliquando

(na ni, nisi, num en ne, gaat ali- niet met -quisje mee!)discreta velo afgescheiden door een gordijn; het gordijn was een soort

deur om de verschillende kamers van elkaar te scheiden. Schrijvers droegen vaak voor uit hun eigen werk, alleen de vrouwen konden hier niet bij zijn. Daarom ging Calpurnia in de buurt zitten, maar wel ‘stiekem’ achter een gordijn.

nostras dichterlijk meervoudartifice aliquo t/m amore ablativus absolutus

His ex causis in spem certissimam adducor, perpetuam nobis maioremque in dies futuram esse concordiam. Non ENIM aetatem meam aut corpus, QUAE paulatim occidunt ac senescunt, SED gloriam diligit.

Op grond van deze redenen word ik naar een zekere hoop gebracht, dat de eendracht voor ons eeuwigdurend en groter van dag tot dag zal zijn. Want niet mijn leeftijd of lichaam, die langzamerhand ondergaan en oud worden, maar de roem heeft ze lief.

Nec aliud decet tuis manibus educatam, tuis praeceptis institutam, QUAE nihil in contubernio tuo viderit, NISI sanctum honestumque, QUAE denique amare me ex tua praedicatione consueverit.

En niets anders siert een door jouw handen grootgebrachte vrouw, door jouw voorschriften onderwezen vrouw, die niets in jouw omgang met iemand heeft gezien, tenzij een heilig en fatsoenlijk ding, dat tenslotte zich heeft gewend uit jouw prijzen mij te beminnen.

tuis t/m institutam parallellieeducatam, institutam zelfstandig gebruik, vertaal door vrouw toe te voegenviderit, consueverit coniunctivus definitivussanctum honestum zelfstandig gebruik, vertaal door dingen toe te voegentua praedicatione Hispulla sprak van jongs af aan al met veel lovende

woorden over Plinius tegen Calpurnia.

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Een voorbeeldige echtgenote ∙ 2

NAM, CUM matrem meam parentis loco vererere, me a pueritia statim formare, laudare, talemque, qualis nunc uxori meae videor, ominari solebas. Certatim ERGO tibi gratias agimus, ego, QUOD illam mihi, illa, QUOD me sibi dederis, quasi invicem elegeris. Vale.

Want, omdat jij mijn moeder respecteert als ouder, was je gewoon mij vanaf mijn kinderjaren meteen te vormen, te prijzen en te voorspellen dat ik zodanig zal zijn, zoals ik nu schijn aan mijn echtgenote. Dus wij betuigen dank aan jou om strijd, ik omdat je haar aan mij, zij omdat jij mij aan haar hebt gegeven, alsof jij ons voor elkaar hebt uitgekozen. Vaarwel.

vererere = verereris; indicativus praesens passief; deponens dederis coniunctivus omdat quod een subjectieve reden aangeeftelegeris coniunctivus door quasiego quod t/m me sibi parallellie; beiden zijn haar even dankbaar

© Pascal Gunsch Latijn CE2015 Een voorbeeldige echtgenote ∙ 3