Reflectieproduct eindassessmentMedium: Tijdschrift

De journalistieke relevantie van het modeblad Elle

Geschreven door: Birgit van Rooij

Inleiding

Sinds een jaar schrijf ik als freelance journalist/auteur voor de bladen Mijn Geheim en Intens. Deze bladen richten zich op levensverhalen. Zo kom je als journalist/auteur in contact met mensen die een heftig, niet alledaags, triest of juist vrolijk verhaal willen delen. In december 2012 ben ik voor de eerste keer op eindassessment gegaan en helaas gezakt. In mijn portfolio had ik twee artikelen gestopt die ik geschreven heb voor Mijn Geheim. Tijdens het assessment werd dit inhoudelijk besproken. De eerste vraag die mij gesteld werd was: “In hoeverre is dit journalistiek?”

Dat vond ik een hele interessante vraag waar ik op dat moment niet echt een eenduidig antwoord op had. Want wat valt er precies onder journalistiek en is er een duidelijke scheidingslijn tussen journalistieke content en een ‘gewoon’ verhaal? Mode en lifestyle zijn onderwerpen die me erg interesseren, daarom wil ik me graag hierop richten in mijn product. Daarom schrijf ik mijn reflectieproduct over journalistieke relevantie van het modeblad Elle.

Om antwoord te krijgen op mijn hoofdvraag, ga ik eerst op zoek naar literatuur waarin beschreven staat wat volgens deskundigen journalistiek is. Deze ‘voorwaarden’ beschrijf ik en aan de hand daarvan toets ik verschillende content uit het blad Elle. Om het overzichtelijk te houden, heb ik ervoor gekozen om mijn onderzoek te richten op de jaren 2011 en 2012. Ik heb expres de bladen uit 2013 niet meegenomen in mijn onderzoek, omdat dit jaar nog niet eens voor de helft om is. Om het toch actueel te houden, heb ik ervoor gekozen niet té ver terug te gaan. Trends spelen namelijk een grote rol binnen modejournalistiek en dit is tijdgebonden.

Ik richt me in mijn analyse op thema’s die door de jaren heen terugkomen in de tijschriften. Met behulp van de literatuur en de voorwaarden die gesteld worden om iets te bestempelen tot journalistiek, kan ik toetsen welke bladen binnen de modejournalistiek relevant zijn. Deze gegevens noteer ik in een schema zodat ik daarna een duidelijk overzicht heb. Hierdoor kan ik zelf makkelijker reflecteren op mijn bevindingen en daar een conclusie aan verbinden. In de bijlagen vindt u de artikelen die ik geanalyseerd heb.

Het modetijdschriftElleVerschijnt: maandelijks

Is opgericht door: Pierre Lazareff en zijn vrouw Hélène Gordon

Verscheen voor het eerst in: 1945

Heeft als hoofdredactrice in Nederland: Cécile Narinx

Wordt uitgegeven door: Hachette Filipacchi Media

Heeft de volgende rubrieken: reportages, columns, mode en beauty

Heeft een abonnee oplage van: 18.500

Heeft als doelgroep: vrouwen tussen de twintig en vijfendertig jaar oud die geïnteresseerd zijn in mode/lifestyle, hoogopgeleid zijn en een bovenmodaal tot (zeer) hoog inkomen hebben.

Heeft ook de volgende edities: Elle Decoration, Elle Eten

Kost in de winkel: € 5,25,-

Hoofdstuk 1: Journalistieke relevantie

Wanneer we zoeken naar de betekenis van journalistiek, komen we meerdere beschrijvingen tegen in literatuur en op internet:

- Verslaggeving- wat te maken heeft met het presenteren van nieuws- Journalistiek is te omschrijven als het verzamelen van meestal nieuwe of actuele

gegevens, ze bewerken en met enige regelmaat publiceren voor het publiek in het algemeen of voor bepaalde publieksgroepen

- Journalistiek is het door de journalist beroepsmatig verzamelen, verzenden, verspreiden en becommentariëren van actuele gegevens van algemeen belang die geschikt worden gemaakt voor publicatie in diverse media zoals kranten, tijdschriften, televisie en radio. Deze publicaties worden aangemerkt als ‘nieuws’.

Alle omschrijvingen hangen dus samen met nieuwswaarde. Om te bepalen waar teksten aan moeten voldoen om onder de noemer ‘journalistiek’ te vallen, ben ik op zoek gegaan naar verschillende literatuur van zowel Nederlandse en buitenlandse auteurs. Hieronder staan de ‘voorwaarden’ waar content (volgens de schrijvers) aan moet voldoen om tot journalistiek bestempeld te worden.

David Randall – The Universisal Journalist (2011)

In dit boek beschrijft Randall in hoofdstuk 2 (The Limitations of Journalism) wat volgens hem nieuws en journalistiek is.

- News is the unusual (nieuws is het ongewone)- It’s something fresh (het is verfrissend)- It’s also something that people have not heard before (mensen hebben er nog nooit

van gehoord, het is niet eerder gepubliceerd)- Is of interest to readers (het is interessant voor de lezer)

Hij beschrijft daarbij dat het laatst genoemde punt erg lastig te bepalen is. Wat voor de één interessant is, hoeft dat voor een ander niet te zijn. Hij stelt daarbij de vragen: “Is het ‘strong’ of is het slechts ‘sexy’?” en “Is dit verhaal tweehonderd woorden waard of zevenhonderd?” Dat is volgens Randall een probleem waar journalisten over heel de wereld mee worstelen.

Freerk Teunissen schrijft in zijn boek ‘Wat is nieuws?’ uit 2005 over de criteria voor nieuwswaarde. Op die manier toetst hij of verschillende onderwerpen journalistiek relevant zijn, zo ook de watersnoodramp in Nederland. Onderstaand de criteria van Teunissen.

- Dichtbijheid in tijd (acuteel)- Dichtbijheid in afstand (hoe dichter bij, hoe groter de kans dat het nieuws wordt.

Het hangt echter wel af van waar je je bevindt op de wereld)- Dichtbijheid in beleving (het nieuws sluit aan bij de belevingswereld van de lezer)- Uniciteit (hierbij gaat het om het unieke en ongewone)

- Verandering (dit woord hangt samen met ‘beweging’.- Elitepersonen (belangrijke personen binnen een gemeenschap)- Elitelanden (belangrijke landen en regio’s in de wereld)- Elite-instanties (belangrijke instanties zoals Greenpeace en KNMI)- Emotie, spanning en sensatie (uitingen die het publiek raken, zoals een huilende

Maxima of een boze politicus)- Gevolgen voor de doelgroep van het medium (gevolgen voor het publiek na een

gebeurtenis)- Beschikbaarheid (het aanwezig zijn van informatie en beelden. Zonder informatie

is er geen nieuws)

In het proefschrift van Antonius Adrianus Maria Rennen uit het jaar 2000 worden de criteria als volgt omschreven:

- Journalistiek wil burgers informeren oftewel op de hoogte brengen, kennis laten nemen van mogelijk voor hen interessante zaken uit de samenleving.

- De grondslag van journalistiek is actualiteit. Het is iets wat voor mensen interessant of relevant is, wat ze vandaag bezighoudt, wat hen zorgen baart en waar ze elkaar op aanspreken.

In het Basis boek Journalistiek van Nico Kussendrager en Dick van der Lugt worden de volgende criteria omschreven:

- Conflict. Strijd vormt een belangrijke bron van nieuws.- Actualiteit. Hoe verser het nieuws, hoe beter.- Belang voor de lezer. Er is een persoonlijk of maatschappelijk belang aanwezig.- Afstand. Het nieuws staat dicht bij de lezer.- Bekendheid. Namen maken nieuws en lezers zijn daarin geïnteresseerd. - Afwijking. Een gebeurtenis die afwijkt van wat normaal is, vormt nieuws. - De eerste de beste. Iets dat voor het eerst plaatsvindt of iemand die iets voor het

eerst doet, vormt nieuws. Denk hierbij aan: de eerste man op de maan, de eerste vrouwelijke arts enzovoorts.

- Omvang. Hoe groter een gebeurtenis, hoe nieuwswaardiger.- Amusement. Media hebben ook de taak om het publiek te vermaken.- Gevolgen. De gevolgen van een gebeurtenis vormen een belangrijk criteria.

Hierboven staan de criteria beschreven volgens deskundigen uit verschillende takken binnen de journalistiek. Opvallend is dat er veel overlapping zichtbaar is. De auteurs vinden vaak dezelfde ‘voorwaarden’ belangrijk om iets als journalistiek en/of nieuwswaardig te beschouwen. Actualiteit is (vanzelfsprekend) een criterium dat telkens terugkomt. In het volgende hoofdstuk vindt u een lijst die samengesteld is uit bovenstaande criteria. Hierbij zijn dubbele criteria verwijderd en enkele criteria samengevoegd om zo een helder schema te creëren. Hierdoor kan inhoud op een overzichtelijke manier vergeleken en bekeken worden.

Hoofdstuk 2: Artikelen

Om een beeld te krijgen over de journalistieke content binnen Elle, heb ik ervoor gekozen om artikelen gethematiseerd te bekijken. Ik heb onderwerpen gekozen die erg speelden in de jaren 2011 en 2012. Daarnaast heb ik er bij mijn keuze op gelet om totaal verschillende onderwerpen te selecteren, die toch allemaal erg bij Elle passen. Ik heb de volgende thema’s gekozen:

1. ‘Groene’ mode2. Social media3. Ambitie4. Psyche

1. Groene mode

Over dit onderwerp is slechts één artikel in twee jaar tijd geplaatst. Het gaat over nieuwe technieken om synthetica zacht en fijn aan te laten voelen. Het artikel is gepubliceerd in februari 2011 in de Trendgidds SS 2011, pagina 38 t/m 40. Nr 1 (in het schema)

2. Social media

Bij dit thema heb ik twee artikelen gevonden. Het eerste gaat over personal branding via sociale netwerken. Het is gepubliceerd in januari 2011, pagina 59 t/m 61. Nr 2

Het tweede artikel gaat over flirten op Facebook en is gepubliceerd in mei 2012, pagina 81 t/m 84. Nr 3

3. Ambitie

Ik heb twee artikelen gevonden die te maken hebben met dit thema.

Nr 4 Het eerste gaat over Nederlandse vrouwen, parttime werk en het gebrek aan ambitie. Dit artikel staat gedrukt in de uitgave februari 2011, pagina 77 t/m 79.

Nr 5 Het tweede artikel gaat over vijf ambitieuze vakvrouwen binnen de mode. Dit artikel is te vinden in Elle oktober 2011, pagina 84 t/m 88.

4. Pysche

Ook over dit thema zijn twee artikelen gepubliceerd in twee jaar tijd.

Nr 6 Het eerste stuk gaat over het zelfbeeld van de Nederlandse vrouw en is te vinden in de uitgave juni 2011, pagina 124 t/m 126.

Nr 7 Het tweede artikel heeft betrekking op angst om te baren. Dit is gepubliceerd in juni 2012, pagina 83 t/m 85.

Schema: journalistieke relevantie getoetst aan de hand van artikelen

Art 1 Art 2 Art 3 Art 4 Art 5 Art 6 Art 71 Actueel **** **** **** **** * **** ****2 Ongwoon

**** ** **** **** ** * ****

3 Nooit van gehoord

** * *** * * * **

4 Interesse-gebied

**** **** **** **** **** **** ****

5 Emotie * *** *** ** * ** ***6 Bekende mensen

* * * * * * *

7 Grote omvang

* *** ** *** * **** **

8Amuse-ment

**** **** **** *** **** *** ***

9 Gevolgen

* ** * **** **** *** **

10 Conflict

** * * **** * *** *

1. Het is actueel2. Het is ongewoon/afwijkend/uniek3. Mensen hebben er nog nooit van gehoord4. Sluit aan bij interessegebied5. Emotie/spanning/sensatie6. Bekende mensen7. Grote omvang8. Amusement9. Grote gevolgen10. Conflict

* = Niet/geen sprake van

** = Slechts een beetje

*** = Ja

**** = Zeer veel/groot

Hoofdstuk 3: Analyse

Het schema wijst uit dat Elle erg inspeelt op de actualiteit. De redactie weet precies wat er speelt en zoekt daar hun eigen invalshoeken bij. Juist door deze (vaak creatieve) invalshoeken en daarbij mooie illustraties en foto’s, sluit het erg aan bij de lezers van het tijdschrift. Onderwerpen als ambitie, (groene) mode, psyche/bewustzijn en social media zijn thema’s die nu erg spelen en aansluiten bij de belevingswereld van de doelgroep (20 t/m 35 jaar).

Opvallend is dat de actualiteiten binnen de thema’s niet over bekende mensen gaan en dat de artikelen meestal niet met conflicten te maken hebben. Ook is te zien dat er juist kleine/geen ‘gevolgen’ zijn maar ook zeer grote. Dat Nederlandse vrouwen vaak parttime werken heeft grote gevolgen voor de maatschappij, maar dat Facebook ingezet kan worden om te flirten kent weinig of geen gevolgen. Elle laat dus een variatie zien tussen uitersten.

Het schema wijst uit dat Elle zich niet zo richt op nieuwtjes. Het tijdschrift richt zich meer op achtergronden en verdieping binnen een thema, in plaats van op onderwerpen waar we nog nooit van gehoord hebben. Thema’s als ‘groen’ mode en parttimers zijn hier voorbeelden van. Het zijn actuele thema’s, maar het zijn onderwerpen waar we allemaal al van gehoord hebben.

Met mijn analyse aan de hand van thema’s heb ik slechts voor een gedeelte inzicht gekregen in de journalistieke relevantie van Elle. Het zijn namelijk maar een paar artikelen die ik onder de loep genomen heb. Om een compleet oordeel te vellen over journalistieke relevantie, moet er ook naar andere content binnen het blad gekeken worden.

Het tijdschrift is voornamelijk gevuld met advertenties en advertorials, afgewisseld met een aantal teksten. Commerciële advertenties voor merken en producten domineren het blad. Om een voorbeeld te geven: In een editie uit 2012 stond een achtergrondverhaal over het sieradenmerk Pandora. Verderop in het blad kwam ik een advertorial tegen. Deze sluikreclame ging over belangrijke momenten in het leven en dat vrouwen dit vaak vieren met de aankoop van een sieraad. De vijf (!) pagina’s die daarop volgden, bestonden uit foto’s van nieuwe producten van het merk, aanbiedingen en verkoopadressen.

Het blad prijst dus merken aan in de vorm van advertorials en deze merken komen dan ook nog eens terug in bijvoorbeeld een serie over dé musthaves voor de zomer. Dit wordt dus gedaan vanuit commerciële doeleinden. Dit brengt de onafhankelijkheid ernstig in gevaar. Het blad wekt de indruk dat moderedacteuren (dus deskundigen) op een eerlijke manier voorlichting geven over hippe merken en producten, maar dat is dus niet het geval. Commerciële doeleinden spelen een grote rol bij de selectie van content.

Hoofdstuk 4: Conclusie

Aan de hand van mijn analyse en research, concludeer ik dat Elle slechts in een bepaald opzicht journalistiek relevant is. De artikelen (die doorgaans erg scherp geschreven zijn), zijn actueel, sluiten aan bij de interesses van de lezer, zijn vaak uniek (aparte invalshoeken) en amuseren het publiek. Daarnaast heeft Elle vaste rubrieken en wordt er voor afwisseling gezorgd door middel van reportages, columns, tips en dergelijke. Elle onderscheidt zich ook door mooie, informatieve illustraties. In dat opzicht kan er geconcludeerd worden dat deze inhoud relevant is binnen de modejournalistiek.

Wanneer er gekeken wordt naar het totaalplaatje van het tijdschrift Elle, kan er geconcludeerd worden dat de journalistieke relevantie een stuk kleiner is. Dit omdat het tijdschrift grotendeels bestaat uit reclamecampagnes, zowel verhuld als niet verhuld. Journalistiek hoort onafhankelijk te zijn. Natuurlijk zie ik wel in dat Elle financiën nodig heeft om content te produceren, maar nu vind ik de verhouding tussen commercie en journalistieke inhoud niet in balans. Daarnaast vind ik de grote hoeveelheid sluikreclame (zoals beschreven hierboven) niet bijdragen aan de onafhankelijkheid. De lezer wordt hiermee verkeerd geïnformeerd en in een bepaalde richting gestuurd. Hiermee bedoel ik dat het publiek gestimuleerd wordt om bijvoorbeeld een bepaald product te kopen wat aangeprezen wordt door Elle.

Het is dus lastig om een allesomvattende conclusie te verbinden aan mijn research. Bepaalde content binnen Elle is zeker relevant te noemen, maar de overige (sluik)reclame dus totaal niet. Er kan dus gesteld worden dat Elle slechts deels een journalistieke relevantie heeft.