Roma in Roemenië

Franse nieuwsSinds Frankrijk in juli dit jaar is begonnen met de uitzettingen van illegaal verblijvende mensen met een Roma cultuur, kan niemand meer ontkennen dat hier mensenrechten worden geschonden. In de afgelopen maanden heeft Frankrijk ongeveer duizend Roma overgebracht naar Roemenië en Bulgarije. Op deze acties is door vele landen gereageerd en uiteindelijk vond de Europese Commissie ook moeienis in deze situatie. Eurocommissionaris Redding (Justitie) vindt de circulaire van de Franse regering – daarin wordt de uitzetting van Roma als prioriteit genoemd – een schande en ziet de noodzaak van het starten van een procedure tegen de Franse regering. Dit zal een inbreukprocedure zijn, wat inhoud dat een lidstaat er formeel van wordt beschuldigd de EU-wet niet na te leven. In een memo van de Franse regering werd expliciet vermeld dat het gaat over personen met een Roma afkomst. Volgens EU recht moeten uitzettingen altijd individueel beoordeeld worden, proportioneel zijn en tenminste een maand van te voren worden aangekondigd.

Nederlands nieuwsEen actueel thema kan gemakkelijk overslaan naar andere landen. Zo staan de Roma in Nederland de laatste weken ook in het licht. Voor alsnog lijkt Nederland zich niet vuil te willen maken aan blinde uitzettingen, maar het slechts te willen richten op ‘criminele illegalen’ aldus Sterk (CDA). Roma zijn diverse mensen, zij vallen het meest op als ze in groepen leven. Iedere groep Roma is verschillend, je kan het zien als een familie. Er zijn groepen die welwillend zijn zich aan te passen en hun best te doen om zich te ‘gedragen’, zoals elk land dat net anders van ze verwacht. Andere groepen zijn ‘hardnekkiger’ te noemen. Ze laten zich niet graag benaderen door buitenstaanders, laat staan dat ze toelaten dat gemeenten of socialwork zich met hun cultuur bemoeien. De Roma cultuur heeft eigenaardigheden die voor ons Nederlanders, maar ook voor andere landen, soms zelfs schokkend zijn om ze te vernemen. Vele lezers van dit blog zullen het dan ook schokkend vinden te lezen dat het niet meer dan normaal is dat meisjes (maar jongens net zo goed) op jonge leeftijd worden uitgehuwelijkt. Wanneer een vrouw getrouwd is, mag deze geen andere mannen aanspreken zonder het bijzijn van haar partner. Verder is de schoolgang van Roma bedroevend te noemen. Velen kiezen er voor om geld te gaan maken in plaats van lang te leren. Vaak kiezen ouders er voor kinderen de straat op te sturen om te bedelen. Echter gebeurt dit in Nederland niet vaak meer omdat er de ruimte niet toe is in gemeenten. Roma in Nederland verdienen daarbij ook voldoende om hun kinderen niet aan het bedelen te hoeven zetten. Als vanzelfsprekend zijn er altijd uitzonderingen op de regel.

Onderzoek in RoemeniëIn het kader van het 4e jaars afstudeeronderzoek zijn wij (Herman Janssen en Raphaël Jenner) momenteel in de Roemeense stad Targu-Mures om onderzoek te doen naar de behoeften van jeugdigen en Roma. Jongeren in Roemenië verkeren onder andere levensomstandigheden dan de Nederlandse maatstaven. Het moge duidelijk zijn dat zij ook andere toekomst perspectieven hebben. Veel jongeren hebben het ‘oke’, drie kwart van de bevolking leeft boven de armoedegrens. Ze hebben te eten een degelijke woonruimte en studeren. Echter een afgestudeerde Roemeen verdient in de maand slechts 800 tot 1000 lei (200-250 euro). Het is haast onmogelijk hiervan rond te komen en veel mensen nemen daarom een tweede baan er bij. Veel jongeren blijven lang bij ouders inwonen. De meeste beseffen zich maar al te goed dat er in het westen veel te halen valt en overwegen serieus om een periode in het buitenland te werken. Het land verwacht de komende tien jaar geen afname in de emigratie van jonge mensen. De meesten willen kapitaal opbouwen en naar hun vaderland terugkeren. In de praktijk valt dat terugkeren vies tegen. Het zijn veelal universitair afgestudeerden die vertrekken, wat voor Roemenië een verlies van kennis betekent. De landelijke politiek zit vol met ‘vriendjes van’ en ministers hebben weinig verstand van zaken. Hierdoor worden vaak missers gemaakt en onjuiste investeringen gedaan. Het is te hopen dat er wat slimme jongeren met hart voor hun land zich op politiek willen gaan inzetten en zich naar minister posities opwerken.

Helaas is de landelijke afkeer voor politiek groot. Deze krijgt de schuld van alle problemen, ondanks dat de regering van deze democratie door het volk is gekozen. Politici beloven de mooiste dingen, maar wanneer ze aan de macht komen is de verleiding om hier van te profiteren te groot voor velen met macht.

Visuele cirkelVoor Roma zit het anders. Zij krijgen de schuld van onopgeloste misdaad en worden door een geruime meerderheid van de bevolking met de nek aangekeken. Lang niet alle Roma misdraagt zich. Grote groepen zijn opgegaan in de maatschappij en zullen zich eerder voorstellen als Roemeen of Hongaar. Ze hebben banen en kleden zich gangbaar. De probleemgroepen die het algemene beeld van Roma schetsen leven veelal in wijken bijeen. Het uiterlijk van deze wijken is te beschrijven als ‘sloppenwijken’. De stad Targu-Mures heeft twee van deze wijken. In Strada Dealului wonen 500 Roma waarvan 200 kinderen en tieners zijn. Voor de crisis had 80% een betaalde baan, echter is dit door bezuinigingen teruggebracht naar 5%. In de meeste bedrijven moeten Roma dan als eerste het veld ruimen. Hierdoor worden ze gedwongen in hun overlevingsinstinct te keren. Kinderen worden de straat op gestuurd om te bedelen; jongens lantefanteren en zijn ’s nachts actief om te stelen; kleine groepjes trekken er op uit om karton, plastic en metaal te verzamelen om het vervolgens voor een paar euro te verkopen; en jonge meisjes keren zich tot de prostitutie. Wanneer je de laatste vraagt waarom ze niet een gewone baan zoeken antwoorden ze: “ik verdien op een goede dag meer dan het maandsalaris van een werkende Roemeen”.Deze praktijken schetsen het beeld wat de gemiddelde Roemeen heeft van Roma. Door een gebrek aan acceptatie krijgen Roma niet de mogelijkheden die ze nodig hebben om zich aan te passen aan het land en cultuur waarin ze verblijven. Noodgedwongen blijven ze bij hun eigen – eeuwen oude – cultuur en laten ze zelden vreemdelingen toe. Laat staan dat ze zich laten vertellen wat ze moeten doen. En zeg eerlijk, dat is niet zo gek als je volk wordt gediscrimineerd.

LevensomstandighedenStrada Dealului ziet er nog best ok uit vergeleken met de andere wijk in Targu-Mures. In Valea Rece wonen 3000 Roma, waarvan 500 tot 800 kinderen en tieners, onder erbarmelijke omstandigheden. Op een regenachtige zomerdag is het al niet fijn vertoeven in de woningen waartussen we werden rondgeleid door de Giuri, de chef van de Roma samenscholing. Laat staan hoe het is om daar te wonen in de winters de koude Russische wind. Het kwik daalt tot -20. Toen wij de chef vroegen hoe het is in de winter, antwoordde hij: “Koud”. De hygiëne in deze Roma wijken is ook erbarmelijk te noemen. De leefomgevingen waarin de Roma leven zijn vergelijkbaar aan krottenwijken. Sanitaire voorzieningen ontbreken vaak en er zijn zelden meer dan één a twee waterpompen aanwezig. Hier moeten alle bewoners hun water vandaan halen. Zodra ze medische hulp nodig hebben kunnen ze naar het ziekenhuis of dokter gaan, daar moeten ze dan contant betalen en vaak meer dan de normale klanten. Geld hiervoor hebben ze bijna niet. Het schamele inkomen waarvan deze mensen moeten overleven is zelden genoeg om zichzelf en hun kinderen van te voeden. Van luxe kunnen ze alleen maar dromen. De regering belooft vaak om Roma te helpen, echter blijven beloofde gelden van zowel het rijk als de Europese Unie in de hoofdstad ergens op kantoren. In Valea Rece is er een woningbouw project aan de gang gesubsidieerd door de Unie. Welgeteld drie woningen rijzen uit de grond die leefruimte bieden aan 12 tot 16 gezinnen, met een opleverdatum na de winter. Let wel, deze gezinnen leven meestal met vier tot acht kinderen in één ruimte. Maar daarmee is het probleem nog lang niet verholpen. Roma hebben betrekkelijk menselijke wensen. Een ieder wenst zich een degelijke woonruimte en een toekomst voor hun kinderen. Met dat motto gaan ze ook dagelijks naar hun werk, aan het bedelen of stelen. Weinig komen hun – veelal financiële – problemen te boven en vergrijpen zich aan alcohol of het inhaleren van lijm dampen. Wanneer deze Roma eerlijke kansen worden geboden zullen zij daadwerkelijk aan een betere woonruimte werken, al neemt het bekostigen van hun woningverbeteringen vaak jaren in beslag. Steeds meer Roma sturen hun kinderen naar school, voor zolang ze dat kunnen bekostigen. Echter op de scholen worden Roma kinderen gediscrimineerd en achterin de klas geplaatst. Op de speciale Roma scholen

wordt de kinderen niets geleerd, gedurende één a twee uur spelen ze spelletjes en worden vervolgens weer naar huis gestuurd. Met kansen zullen Roma zich kunnen bewijzen en het beeld over hun cultuur kunnen bijwerken. Helaas lijkt dit een proces wat decennia gaat duren.

ToekomstperspectiefMet dit hopeloze beeld op de toekomst leven Roma van dag tot dag. Wat ze niet minder slim maakt. Door de eeuwen heen hebben Roma zich ontwikkeld tot uitermate creatieve mensen, vooral als het aankomt op overleven. Momenteel ziet het er naar uit dat er een stijgende lijn zit in de situatie rond Roma. Er zijn mensen die zich voor de Roma inzetten, al gebeurt dit nog mondjesmaat. Ouders leren hun kinderen om te stelen omdat ze een gebrek hebben aan andere kennis. Als alle Roma kinderen naar school zouden kunnen – en daar ook geaccepteerd worden – is het mogelijk dat ze realistische inzichten opdoen en zich aanpassen aan het land waarin ze wonen. Dat geld voor Roma wereldwijd. Vooralsnog zullen jongeren de lange Roma geschiedenis voortzetten.

Wat is nodigRoma hebben een hardnekkige mentaliteit wat voortkomt uit zelfbescherming. Om Roma daadwerkelijk iets aan te leren moet je eerst hun vertrouwen winnen. Dat is niet mogelijk als je ze een paar keer opzoekt. Ze zullen je wellicht te woord staan, maar je advies niet overnemen. Werken met Roma, dan spreken we over zij in sloppenwijken, vereist geduld. Je moet mensen kennen in hun wijk die je willen helpen. Zelf zal je er lange tijd veelvuldig moeten komen om de situatie te verbeteren. Ouders moeten leren hoe ze met financiën om gaan en het besef krijgen van het belang dat kinderen naar school gaan. Kinderen maar ook jeugdigen moeten gestimuleerd worden om naar school te gaan en deze ook daadwerkelijk af te maken. Kleine kinderen hebben baat bij dagopvang waar ze de basis van sociaal gedrag leren en ervaren hoe het is om met andere kinderen te spelen. Desondanks zal het probleem van Roma niet plotsklaps opgelost kunnen worden. Het vraagt decennia en een nationale welwillendheid om het beeld over Roma te verbeteren. Hiertoe is het ook nodig om de ‘normale’ bevolking bewust te maken van de reële situatie. Een visuele cirkel die lastig te doorbreken is, gezien de diameter van deze cirkel. Maar er is hoop!

Ben je geïnteresseerd in de situatie van Roma in Roemenië? Of wil je in actie komen voor Roma? Neem contact met ons op. Evenredig aan ons afstudeeronderzoek zullen wij een project lanceren voor Roemeense jongeren in tehuizen en Roma wat in de zomer van 2011 zal plaatsvinden.

Herman Janssen (hermanromania@gmail.com)Raphaël Jenner (raphaelromania@gmail.com)

Romania Project (2010) (www.romania-project.com)