Verslag werkconferentie Nassau-Dietzkazerne

Pagina 1 van 11

Vakgroep Ruimtelijk Ontwerp Prof. Cobbenhagenlaan 125

5037 DB Tilburg

Postbus 1180

5004 BD Tilburg

www.rijksoverheid.nl/eleni

Contactpersoon

Walter Kemp

Medewerker Gebiedsontwikkeling

Register Makelaar en Taxateur

w.j.c.kemp@dlg.nl

Datum

30 mei 2013

Werkconferentie 'Verkenning overtolligstelling Nassau-Dietzkazerne’

18 april 2013

Nassau-Dietzkazerne Budel

Inleiding

Het Ministerie van Defensie stelt de Nassau-Dietzkazerne naar verwachting in

2014 ‘overtollig’, wat zoveel inhoudt het terrein en de opstallen op korte termijn

door Defensie worden afgestoten en te koop aangeboden. Defensie is voornemens

het bestaande oefenterrein in stand houden, hetgeen mede bepalend is voor de

ontwikkelingspotentie van het kazerneterrein zelf. Voor een terrein van de

betekenis en omvang als de Nassau-Dietzkazerne is het van groot belang om goed

na te denken over een reëel toekomstperspectief en over de condities waaronder

een dergelijk terrein op de markt zou kunnen komen. Welke potentiële kopers zijn

er? Waar liggen kansen? Wat zijn de implicaties voor de omgeving?

Om te anticiperen op de afstoting heeft de Raad Vastgoed Rijksoverheid regio

Zuid de werkconferentie 'Verkenning overtolligstelling Nassau-Dietzkazerne’

Pagina 2 van 11

Datum

30 mei 2013

georganiseerd, met het doel om een eerste aanzet te geven om de mogelijkheden

en beperkingen van de locatie voor (tijdelijke) herbestemmingen /

gebiedsontwikkeling vanuit verschillende invalshoeken te bezien. Een breed

gezelschap bestaande uit betrokken Rijksvastgoed organisaties en regionale

overheden heeft op de werkconferentie ideeën en inbreng geleverd ten behoeve

van het beantwoorden van de bovenstaande vragen. De voorliggende rapportage

geeft de weerslag van de werkconferentie en wordt gebruikt als input voor het

Rijksvastgoedbedrijf RV(O)B, dat verantwoordelijk is voor de afstoot van de

Kazerne en werkt aan het opstellen van een programma van publieke eisen. De

verbeelding van de ideeën en de verslaglegging was in handen van de Dienst

Landelijk Gebied in opdracht van de RVR. Na een kleine fietsexcursie over het

terrein, zijn de betrokken genodigden partijen in een drietal groepen kort maar

intensief aan het werk gegaan om zoveel mogelijk ideeën op papier te krijgen.

Achtergronden van de Kazerne

De Nassau-Dietzkazerne (tot 1983 Legerplaats Budel) werd gebouwd in 1956 en

werd van 1963 tot het einde van 2005 gebruikt op de heide van Budel voor

basisopleiding van rekruten voor de infanterie object bescherming. De kazerne

wordt momenteel door de Nederlandse strijdkrachten gebruikt, hoofdzakelijk door

de Koninklijke Militaire School van de Landmacht. De stationering van Duitse

troepen was te danken aan een verdrag tussen Nederland en Duitsland op 17

januari 1963, de Budel-Seedorf overeenkomst. In ruil voor de plaatsing van

Nederlandse legerorganisaties in Seedorf voorzag het verdrag in de legering van

infanterie-eenheden in een luchtmachtkazerne in Budel van vergelijkbare grootte.

De eerste Duitse soldaten arriveerden vervolgens in juni 1963 op de legerplaats.

Pagina 3 van 11

Datum

30 mei 2013

Van 1963 tot 1996 waren er verschillende bataljons gestationeerd. Na een

herstructurering van luchtmachttraining was in Budel van 1997 tot 2005 de Air

Force Training Regiment gelegerd.

De kwaliteit: gevarieerd, groen, ruimte en bereikbaar

Het kazerneterrein heeft een oppervlakte van circa 120 ha en is gelegen in zowel

Noord-Brabant en Limburg, als in de gemeenten Cranendonck en Weert.

De Nassau-Dietzkazerne ligt op een zeer strategische locatie. Het complex is zeer

goed ontsloten via verschillende vervoersmodaliteiten. Het licht naast de A2, met

een vrijwel directe aansluiting. Treinstation Maarheeze ligt op nog geen

anderhalve kilometer afstand. Op een paar kilometer afstand ligt het vliegveld

Kempen Airport. Het vliegveld is aangewezen als openbaar Internationaal

luchtvaartterrein, hetgeen wil zeggen dat er vliegtuigen mogen worden

afgehandeld die een spanwijdte tot maximaal 24 meter hebben en/of een

wielbasis tot maximaal 6 meter hebben. Er vinden circa 80.000 vliegbewegingen

plaats per jaar. Diverse overheden maken gebruik van de luchthaven voor politie-,

brandweer- en milieuvluchten.

Het complex neemt een belangrijke plek in binnen de structuur van een

uitgestrekt natuurgebied. Rust, ruimte en variatie zijn woorden waarmee het

terrein worden gekwalificeerd. De intrinsieke kwaliteit van het terrein behelst met

name een heldere interne infrastructuur met een gedifferentieerd aanbod van

bestaande bebouwingseenheden, waarvan sommigen nog vrij recent gerenoveerd

zijn. Geen van de bebouwingseenheden heeft een monumentenstatus.

De omgeving vormt ook een aandachtspunt. Vanuit de omgeving worden ook

randvoorwaarden aan de plek gesteld; enerzijds vanuit de natuurkwaliteiten

(Natura 2000), anderzijds vanuit de (hinder)contouren en veiligheidspunten

vanuit de A2, de nabijgelegen zinkfabriek en het vliegveld.

Afrastering langs de

Kuikensvendijk

Pagina 4 van 11

Datum

30 mei 2013

Werksessie De opzet van de werkconferentie was voor een belangrijk deel geïnspireerd op ‘de

Schetsschuit’, een werkwijze die is ontwikkeld door DLG. Daarbij zoeken experts

op ruimtelijk gebied en betrokkenen uit de streek (ondernemers, bewoners,

vertegenwoordigers van belangenorganisaties) tijdens een interactief

ontwerpatelier naar oplossingen voor een ruimtelijke opgave. Die opgave kan heel

breed zijn: het kan gaan over de inrichting van een beekdal, maar bijvoorbeeld

ook over de inpassing van een infrastructuur of een afstotingstaakstelling van

rijksvastgoed. Al tekenend worden ontwikkelingsrichtingen verkend en uitgezet,

op basis waarvan bestuurders en betrokkenen in het gebied heldere keuzes

kunnen maken. De ruimtelijk ontwerpers van DLG faciliteren dit proces door

wensen vanuit verschillende disciplines te integreren en in beeld te brengen.

Een schetsschuit duurt normaal gesproken één tot drie dagen; in deze

werkconferentie hebben we ons beperkt tot twee uur. De opzet van de

schetsschuit is dat door het comprimeren van de gezamenlijke inspanning in een

zeer korte afgebakende periode, ruimtelijk processen een krachtige impuls kunnen

krijgen. De werkconferentie laat zien dat je met die werkwijze zelfs in twee uur al

een aantal goede aanzetten daartoe kan genereren. Het doel was om in eerste

ronden een aanzet te geven om de mogelijkheden en beperkingen van de locatie

voor (tijdelijke) herbestemmingen/gebiedsontwikkeling te bezien en aan elkaar te

presenteren, en om een tweede ronde een nadere uitwerking te maken van enkele

ontwikkelingsrichtingen.

Eerste ronde

In drie verschillende groepen is gewerkt aan de verkenning van de ideeën en

aanwezige kennis over marktvragen en potentiële ontwikkelingen kan een groslijst

worden opgesteld van potentiële nieuwe (deel)functies en invullingen:

Oefencentrum

� Multidisciplinair oefen- en opleidingscentrum (Nationaal Oefenterrein);

� Technisch opleidingsinstituut; � Asbestsaneringsschool.

Sport en Recreatie

� Sportcomplex (tennis, paardensport (olympisch), mountainbike);

� Lawaaisporten bv motorcross; � Buitenevenemententerrein; � Pretpark, met als specifieke

aanduiding een militair pretpark; � Congrescentrum; � Grootschalige

hotelaccommodatie; � Verblijfsrecreatie:

trekkershutten, camping; � Teambuildingsprogramma’s; � Paintballparcoursen.

Wonen

� Landgoederen; � Buitenplaatsen; � Huisvesting sektes (sic).

Zorgverlening

� Health clinic; � Wellness centrum; � (Ouderen)zorg; � Integrale zorg met verblijf,

behandeling en dagbesteding (meerdere doelgroepen: kinderen, patiënten met een ernstige of meervoudige beperking; ouderen met gezondheidsproblemen).

Natuur en milieu (groen)

� Natuurterrein of natuurcompensatiecomplex;

� Rijkswietteeltplantage; � Energiepark (onder andere

biomassaproductie), ook zonnepanelen en windenergie.

Overige invullingen

� Kunst en cultuur (kunstenaarscollectief), buitenbeeldentuin;

� Logistiekpark.

Pagina 5 van 11

Datum

30 mei 2013

Kansen: kiezen of delen

Naast het onderscheiden van een aantal kansrijke opties was een belangrijke

constatering bij de deelnemers dat het terrein dusdanig veelzijdig is dat er veel

voor te zeggen valt om niet op voorhand van één ontwikkelingsrichting uit te

gaan, maar goed te kijken naar de mogelijkheden voor gemengde functies. Op

deze manier kan beter worden ingespeeld op vraag en aanbod, vormen van

tijdelijk gebruik of partiële ontwikkelingen.

Door voort te borduren op de bestaande (interessante) menging van rood en

groen en de direct aangrenzende natuur, kan in de ontwikkeling en bijbehorende

onderhandelingen gespeeld worden met de balans rood en groen. Immers het

geheel wordt er overwegend sterker op. Een gezonde ontwikkeling met financiële

basis samen met versterking van het bestaande natuurgebied.

Het maatschappelijk rendement, gekoppeld aan de bestaande kwaliteiten en

potenties in de omgeving, wordt door de deelnemers verwacht bij:

� duurzame energie/energietransitie

bij de in te zetten ontwikkeling, sowieso intern, maar wellicht zijn ook

koppelingen te leggen met de omgeving (zoals de zinkfabriek);

� natuurbehoud en –ontwikkeling

natuurwaarden zijn een belangrijke deel van de huidige betekenis van het

terrein maar kunnen een belangrijke plus betekenen voor het

vestigingsklimaat;

� kosteneffectief in de breedte

de afstoting en ontwikkeling moet kostenneutraal, bij voorkeur extra

meerwaarde opleveren, ook nadien;

� gebruik door meerdere overheden

als meerdere overheden voordelen kunnen halen uit de herontwikkeling

worden meerdere vliegen in één klap geslagen;

� grondstrategie

permanent afstoten en verkopen, versus erfpacht (pacht is macht).

De kracht wordt vooral gezien in de combinatie. Zo kan synergie gevonden

worden tussen een oefen- en trainingscentrum met een hotel en/of een

congrescentrum, of kan landgoed wonen met de ontwikkeling van buitens goed

samen gaan met zorgfuncties. De combinatiemogelijkheden zijn divers en hoeven

ook nog niet volledig gedefinieerd te zijn. Functies kunnen daarnaast ook tijdelijk

worden ingezet. Juist in de flexibiliteit en de combinatieruimte zit de kans voor

een slimme uitvoeringsstrategie, die kan inspelen op de actuele vraag. Een

geleidelijke ontwikkeling van herbestemmen en transformeren, met een eveneens

flexibele grondstrategie.

Uitwerking kansrijke ontwikkelingen

De meest kansrijke ontwikkelingen die uit de groslijst worden gedefinieerd en het

meest werden genoemd door de deelnemers zijn: - Nationaal Oefencentrum (in combinatie met hotel- en congrescentrum); - Zorgdorp of –landgoed (breed ingezet); - Evenemententerrein (in combinatie met hotel- en congrescentrum).

Pagina 6 van 11

Datum

30 mei 2013

Voor wat betreft logistiek of industrie worden de kansen klein geacht, aangezien

op regionaal niveau al de nodige terreinen zijn aangewezen of zelfs worden

ontwikkeld.

Nationaal Oefencentrum

In Nederland zijn diverse oefencentra voor met name brandweer en BHV. De

mogelijkheden voor politie, defensie en grootschalig optreden zijn echter uiterst

beperkt. Vaak wordt hiervoor uitgeweken naar Zweden of het grootschalig

multidisciplinair oefencentrum in Weeze.

Het vrijkomen van een dusdanig grote locatie als de Nassau-Dietzkazerne in een

vrij perifere omgeving en reeds voorzien van een keur aan objecten, variërend

van bioscoop, zwembad tot wooncomplexen, biedt een sterke uitgangsbasis voor

het ontwikkelen van een grootschalige oefenlocatie voor alle

veiligheidsprofessionals, zoals brandweer, politie, GHOR, Rode Kruis, beveiliging

en marechaussee. Door de combinatie met een hotel- en congrescentrum kan een

gedeeld waarde worden gecreëerd. De voordelen van het terrein zijn: het is

uitermate geschikt (voorzieningen op het terrein, aanpalende oefenterrein,

uitloopgebied); het is fijn als het er een beetje ruig, niet al te netjes aan toe kan

gaan. Er zijn geen hindercirkels of een milieuzonering, Duitse klanten komen

gemakkelijk naar Budel (‘overloop’ van Weeze).

Het verleden heeft wel uitgewezen dat een goede bezettingsgraad essentieel is

voor het duurzaam instandhouden van een dergelijk centrum. De vraag is dan of

dit alleen door de markt gedragen kan worden of dat een dergelijke ontwikkeling,

ook gelet op het maatschappelijk belang, meer in een PPS-constructie gegoten

dient te worden. Ook voor de veiligheidsketen betekent dit uiteindelijk een

structurele besparing, ondermeer van reiskosten.

Pagina 7 van 11

Datum

30 mei 2013

Voor een oefencentrum kan feitelijk worden volstaan met de huidige oppervlakte

en de meeste voorzieningen en opstallen. Een optie is nog wel om een deel van de

gronden te ruilen, zodat het accent meer in de richting van het Brabantse deel zou

kunnen komen te liggen en de Limburgse kant meer betekenis voor de natuur

krijgt. Oefenen moet óók in het weekend mogelijk zijn, met name voor de vele

vrijwillige brigades die door de week slecht of niet kunnen oefenen.

Zorg op maat

Er worden diverse zorgcampussen in Nederland ontwikkeld, maar met name

gericht op concentreren van zorgaanbieders en onderzoeksinstellingen. Voor de

Nassau-Dietzkazerne kan juist ingezet worden op het samenbrengen van vraag en

aanbod. Niet voor één specifieke doelgroep, maar voor meerdere doelgroepen.

Voor jongeren die specialistische zorg nodig hebben zou een beschermde

woonomgeving kunnen worden aangeboden. Dat kan ook van tijdelijke aard zijn,

zoals in het geval van crisisinterventie. Voor ouderen kan speciale zorg worden

aangeboden met extra aandacht voor diagnostiek en behandeling. Voor deze

doelgroep is het van belang dat de locatie harmonieus en veilig is. Op die wijze

zou een soort 21ste eeuwse versie van Het Dorp kunnen ontstaan, met een

bredere opzet.

Het gaat dus om landelijk, groen wonen met alle zorg en ontspanning voor de

deur; met grote mate van zelfvoorzienendheid. In een breed spectrum van

voorzieningen, zorgaanbieders, woonvormen en aanverwante functies kan een

interessant gevarieerd gebied ontstaan. Ook dit leent zich uitermate voor een

geleidelijke transformatie.

Recreatie/Evenemententerrein

Hoewel meteen al werd aangegeven dat er geen sprake mag zijn van concurrentie

met het nabijgelegen, toekomstige Hof van Cranendonck (een ontwikkeling in de

vorm van een kloosterburcht, met onder andere twee hotels, een restaurant, een

conferentie- en vergadercentrum, een theaterzaal, een eigen streekwinkel en een

streekmuseum), worden er door de deelnemers toch kansen gezien voor een

onderscheidende vorm van een evenemententerrein.

Bij de inrichting van het terrein is het zaak om zoveel mogelijk van de huidige

kwaliteiten te benutten. Zo is het goed denkbaar om het bijbehorende

parkeerprogramma te organiseren op één van de huidige asfaltvlakken. Om de

autostromen te scheiden van het langzaam verkeer en openbaar vervoer, lijkt het

verstandig om een nieuwe aansluiting op de Randweg-oost te maken. De interne

ontsluitingsstructuur van de kazerne is goed bruikbaar; binnen die context is het

goed denkbaar dat een centraal veld wordt vrijgemaakt van bebouwing en

bosschages. Hierdoor ontstaat er een multifunctionele ruimte die gebruikt kan

worden voor uiteenlopende doeleinden, zoals popconcerten, fancyfairs of

springconcoursen (paardensport). Een deel van de huidige bebouwing zou ingezet

kunnen worden als overnachtingsmogelijkheid.

Voordeel van het huidige terrein is dat er rondom het centrale veld heel veel

ruimte is voor de logistieke opbouw van buitenevenementen. Dat gaat om

parkeerruimte, maar ook om tijdelijke stalling van goederen en wellicht ook

Pagina 8 van 11

Datum

30 mei 2013

dieren. De aanwezigheid van de sportzaal en ook het zwembad vormt een

belangrijke pré voor het organiseren van grootschalige sportevenementen

(kleedruimte, wasgelegenheid, etc)

Natuur en energie als aanvullende kansen

Natuur ziet men als een vaste constante. Het is het wisselgeld in de ontwikkeling.

Ontwikkeling en versterking van natuur draagt ook zeker bij aan de verwaarding

van het terrein. Afhankelijk van de intensiteit en belasting van de nieuwe invulling

kan daarnaast ook worden geopteerd voor het ontwikkelen van een buffergebied.

Dit kan ook verstandig zijn gelet op potentiële omgevingsrisico’s, zoals

natuurbrand. Overigens wordt ook voorgesteld om wellicht natuurcompensatie

van elders hier in te zetten, zodat elders ruimte ontstaat voor ontwikkelingen.

Daarmee zou je het in de meest extreme variant volledig om kunnen zetten naar

natuur. Anderzijds zou je bij sloot ook de ondergrond als bron kunnen gebruik,

bijvoorbeeld voor zandwinning.

Evenals natuur kan ook energie een vaste constante zijn in alle ontwikkelingen. Bij

voorkeur inzetten op energieneutraal, maar bij voorkeur met een plus… dus de

ontwikkeling kan fungeren als energieleverancier. Dit biedt dan weer een extra

financiële basis voor een kwalitatieve ontwikkeling.

Pagina 9 van 11

Datum

30 mei 2013

Tot slot: aanbevelingen en aandachtspunten

Meerdere leden gaven goede en gefundeerde voorstellen en suggesties die verder

gingen dan alleen een alternatief voor het huidige gebruik.

Aan Defensie: Bij de afweging om af te stoten moet vastgoed een wezenlijk

onderdeel van de overweging vormen. Emotie speelt vaak een rol bij onderdelen.

Ook dient overwogen te worden wat defensie niet meer kan, als het terrein is

afgestoten. Er bestaat een spanning tussen het drukken van de beheerkosten van

terreinen en het maximeren van de verkoopopbrengst. Soms moet je een lagere

verkoopopbrengst accepteren door minder beheeruitgaven. Soms moet je meer

beheren om hogere opbrengsten bij de verkoop te halen.

In ieder geval moest bij het zoeken naar een herbestemming een commerciële

lange termijn instelling worden aangehouden. Geopperd werd om tijd te winnen

om op langere termijn het terrein te ontwikkelen als unieke (luxe) woonlocatie.

Tot die tijd kan er geoefend worden. Als er te rigoureus gesloopt wordt, komt

niemand weer in beweging, is de urgentie eraf als er uitzicht is op financiering.

Bij de ontwikkeling van het terrein zou er vooral geen overheidssturing op de

fysieke inrichting moeten zijn, nadat er een bouwhistorisch onderzoek is gedaan.

De kopende partij dient een plan in te dienen dat vervolgens zou moeten worden

getoetst aan de Gemeentelijke en Provinciale regelgeving.

Een goede relatie met de buurman (Van Gansewinkel) is van belang voor de

procesgang. Het is zaak hem in een vroeg stadium te betrekken bij plannen en

initiatieven.

Pagina 10 van 11

Datum

30 mei 2013

Lijst van deelnemers

Has van Helvoort h.van.helvoort@sre.nl

Hans wassenberg hwassenberg@brabant.nl

Tim van Sikkelerus tim.van.sikkelerus@knp.politie.nl

Han Bolsenbroek Han.Bolsenbroek@knp.politie.nl

Lei Heijkers ljj.heijkers@prvlimburg.nl

Peter Petrus p.w.f.petrus@minfin.nl

Jan Joossen J.Joossen@MINDEF.nl

Henk Knippels henk.knippels@rvob.nl

Edwin Verhoeven edwin.verhoeven@rvob.nl

Brain Versaevel br.versaevel@mindef.nl

Maud Niessen mauden@brabant.nl

Walter Kemp w.j.c.kemp@dlg.nl

Wijnand Tichelhoven W.G.B.Ticheloven@dlg.nl

Bas van Amerongen bas.van.amerongen@rws.nl

Hans kluijfhout j.d.kluijfhout@minlnv.nl

Andries Bouma a.p.bouma@dlg.nl

Kees Carlier kees.carlier@rvob.nl

Gerard van Langen GCA.v.Langen.01@mindef.nl

Jannita Robberse jannita.robberse@rws.nl

Peter de jong p.a.l.m.jong@minfin.nl

Harry Boeschoten h.boeschoten@staatsbosbeheer.nl

Kees van der Vaart j.vaart@minfin.nl

Hans Boogert hans.boogert@rws.nl

Bert pronk a.pronk@minfin.nl

Frans Burgers frans.burgers@rws.nl

Hein Langenhuijsen hein.langenhuijsen@rws.nl

Mein van Essen meine.van.essen@rws.nl

Nicole Verblakt Nicole.Verblakt@rgd.minbzk.nl

Maud Niessen M.Niessen@staatsbosbeheer.nl

Jan Vrielink J.A.Vrielink@dlg.nl

Pagina 11 van 11

Datum

30 mei 2013

Frank Nat franknat@vrbzo.nl

Eric de Vetter eric.devetter@rvob.nl

Cees Lodders cees.lodders@rvob.nl

Geert Jan Klerx gertjan.klerx@rvob.nl

Bert-Jan Akkermans bert-jan.akkermans@rvob.nl

Remi van Wees remi.vanwees@rvob.nl

Frans Jozef Magis frans-jozef.magis@rvob.nl

Nico Smiet nico.smiet@rvob.nl

Kees Doorakkers KeesDoorakkers@vrbzo.nl

Marion Cremers RJPJB.Creemers@prvlimburg.nl

Jeroen Verkuijlen JJA.Verkuijlen@mindef.nl

Stewart Adriaansen SJ.Adriaansen@mindef.nl

Dhr. van Rijnsbergen lhpa.v.rijnsbergen@mindef.nl

Hans Fleskens jcm.fleskens@mindef.nl

Erik Haak HE.Haak@mindef.nl

Daan Somsen Daan Somsen mindef.nl

Albert Lindert Albert te Lindert mindef.nl

Jaco Poldermamn j.c.polderman@dlg.nl

Karin Dijkstra m.k.dijkstra@dlg.nl

Tonnie Passau T.Passau@weert.nl

Hans van Engen h.c.van.engen@dlg.nl

Bertram de Rooij b.l.de.rooij@dlg.nl

Thei Moors t.moors@dlg.nl