VERSLAG LAB85 2017 · visualisatie op een abstracte plattegrond van de Hoogstraat ... Binnen de...

VERSLAG LAB85 2017

2

INHOUDSOPGAVE INTRODUCTIE .......................................................................................................................................... 4OPGAVE 1, MAPPING ............................................................................................................................. 5ONTWIKKELING..........................................................................................................................5BETROKKENPARTIJEN............................................................................................................6

WEBSITE.....................................................................................................................................7BETROKKENPARTIJEN............................................................................................................7

OPGAVE 2, MUSEUMKWARTIER ............................................................................................................ 8INRICHTINGPLEINSTEDELIJKMUSEUMSCHIEDAM...................................................................8DOORONTWIKKELINGVANJENEVERMUSEUMNAAREENMUSEUMMETMEERBELEVING....9ZICHTBAARHEIDENTOEGANKELIJKHEIDVANHETJENEVERMUSEUM......................................9TIJDELIJKEINVULLINGVANVOORMALIGEBIOSCOOPDEMONOPOLE......................................9VERKOOPVANDEMONOPOLE................................................................................................10HOOGSTRAAT85......................................................................................................................10OVERDRACHTVANDEHAVENKERK..........................................................................................10DIVERSEINITIATIEVENENNIEUWEONDERNEMERSMUSEUMKWARTIER..............................10

OPGAVE 3, STEDELIJKE NEXT ECONOMY .............................................................................................. 11OPGAVE 4, BELEVING AANLOOPROUTES ................................................................................................ 12ETALAGES.................................................................................................................................12STAKEHOLDERSSCENARIO’S....................................................................................................12

STAKEHOLDER SCENARIO: CREATIEF PROFESSIONAL DIE WERKT OP NR. 85..............13STAKEHOLDER SCENARIO: ONDERNEMER UIT DE BUURT.............................................14

RAAMSTICKERS.........................................................................................................................15BETROKKENPARTIJEN..........................................................................................................15

FEESTDERLEEGSTAND.............................................................................................................15AANTALBEZOEKERS.................................................................................................................16BETROKKENPARTIJEN..........................................................................................................16

PHONETALES–STOLPERSTEINEVERHALEN............................................................................17STEDELIJKEDOELSTELLING...................................................................................................17EDUCATIEVEDOELEN(inontwikkeling)................................................................................17BELEVING..............................................................................................................................18DOELGROEP..........................................................................................................................18PLANNING/INZET................................................................................................................18

BETROKKENPARTIJEN..............................................................................................................18INVENTARISATIEMOGELIJKHEDENECOCOIN...........................................................................18OPBRENGSTEN......................................................................................................................20

OPGAVE 5, DIGITAL MANUFACTURING .................................................................................................. 21OPBRENGSTEN......................................................................................................................22

3

BETROKKENPARTIJEN..............................................................................................................22- MBO:DavinciCollege,TechniekCollegeRotterdam........................................................22

COMMUNICATIE .................................................................................................................................... 24LAB85LOGO,WEBSITEENGERICHTEMAILING........................................................................24SLACK........................................................................................................................................24MAATSCHAPPELIJKBUSINESSPLAN..........................................................................................24BEELDVERHAAL.........................................................................................................................24

KENNISDELING EN REFLECTIE ................................................................................................................ 25WORKSHOPSOVERKOEPELENDETHEMA’S..............................................................................25PROEFTUINNLNETWERKBIJEENKOMSTEN.............................................................................25PITCH........................................................................................................................................26TAFELGESPREK..........................................................................................................................26INTERVIEW...............................................................................................................................26BINNENSTADSCHIEDAM..........................................................................................................26NETWERKGESPREKKENENINTERVIEWS..................................................................................26BALANCEUNBALANCE..............................................................................................................26

FINANCIËLE VERANTWOORDING .......................................................................................................... 26CONCLUSIE ............................................................................................................................................ 27BIJLAGE .................................................................................................................................................. 28

APPARATUURLIJST................................................................................................................28STAKEHOLDERSCENARIO’S..................................................................................................30ECOCOINONDERZOEK..........................................................................................................40BEELDVERHAALMAAKWINKEL.............................................................................................52

4

INTRODUCTIE

Dit is het verslag van het stadslab LAB85 in Schiedam voor de aanjaagperiode in 2017, het project werd gefinancierd door het Stimuleringfonds Creatieve Industrie binnen het programma: Stadslabs – Samen werken aan dorp, stad en land. In het afgelopen jaar zijn er veel activiteiten gerealiseerd. Er is ondertussen flink meer reuring in de Hoogstraat gekomen, er zijn vijf opgaven gerealiseerd met daarin ook vaak nog een aantal onderdelen, waarover we hier verslag doen. Tijdens het kwartier maken in het afgelopen jaar bleek dat de opgeven zoals we deze vooraf geformuleerd hadden enigszins overlappen, met name een aantal onderdelen van opgave 2 (museumkwartier) en opgave 4 (aanlooproutes) kunnen verwisseld worden. Voor de leesbaarheid van deze verslaglegging hebben we ze gegroepeerd rondom de trekker van desbetreffende (deel) opgave. Als reflectie willen we wel vermelden dat de gezamenlijke partners eigenlijk gehoopt hadden om verder te zijn in het realisatie proces van wat we ondertussen zijn gaan noemen: de MaakWinkel, een creatieve maak en beleef winkel op Hoogstraat 85. We vertrouwen er echter op dat de kennis, maatschappelijke waarde en inspiratie die dit proces opgeleverd hebben ook bij u de boventoon zullen voeren. In de bijlage is onder het Beeldverhaal voor de realisatie van de MaakWinkel toegevoegd en enkele onderdelen van het Maatschappelijk Businessplan, deze zijn voortgekomen uit de vooraf opgestelde opgaves.

5

OPGAVE 1, MAPPING

Trekker: ARD / AtelierRuimDenkers Visualiseren uitkomsten Hoogstraat plus en Grid 360 door middel van mapping. Dit zijn plankaarten waarop de uitkomsten worden verwerkt (gemapt) en waar verschillende thema’s over elkaar heen gelegd kunnen worden. Het resultaat is een visueel communicatief document dat conclusies en lopende initiatieven die hier aan gekoppeld zijn inzichtelijk maakt. Hieruit kan een visie voor de Hoogstraat worden gedistilleerd. ONTWIKKELING In de loop van de afwikkeling van het Stadslab LAB85 is de opgave van de mapping doorontwikkeld, bijgesteld en aangescherpt. Middels het participatietraject Hoogstraat plus (geïnitieerd door gemeente Schiedam) heeft ARD / AtelierRuimDenkers de mogelijkheid gekregen plankaarten en een visie tot een visueel communicatief document te maken. Het participatietraject van Hoogstraat plus is afgerond op 12 april 2017. De input van de verschillende participatiebijeenkomsten zijn gecategoriseerd en gevisualiseerd. Een doorontwikkelde radiale wortelstructuur maakt het mogelijk de grote hoeveelheid aan input te visualiseren. Stapsgewijs komt men middels het diagram tot besluiten die de basis vormen voor de toekomstige ontwikkeling van de Hoogstraat. Om de discussies en gesprekken tijdens de bijeenkomsten met feitelijke informatie te voeden zijn verschillende thema’s, zoals functies, leegstand en bouwkundige status van de panden aan de Hoogstraat in kaart gebracht. Verschillende probleemstellingen en vraagstukken zijn stapsgewijs op de juiste plek geland middels visualisatie op een abstracte plattegrond van de Hoogstraat Tal van analyses van zowel de beleving als de feitelijkheden brengen voortschrijdende inzichten voor de toekomst van de Hoogstraat. De resultaten staan online en zijn in te zien op de website van Gemeente Schiedam.

Radiale wortelstructuur Abstracte plattegrond van de Hoogstraat

6

BETROKKEN PARTIJEN - Gemeente Schiedam (organisatie) - Deelnemers aan de participatiebijeenkomsten (Hoogstraat ondernemers, Schiedammers, Hoogstraat bewoners, Hoogstraat winkeliers) - Architectenbureau ARD / AtelierRuimDenkers (visualisaties) - Stedelijk museum Schiedam (gastheer)

7

WEBSITE Tijdens de LAB85 bijeenkomst (02 maart 2017) is opgave 1, Mapping aangescherpt en komt naar aanleiding van de Hoogstraat plus resultaten focus op de volgende punten: - website om aanwezige informatie interactief te ontsluiten - Verbinding van LAB85 met Hoogstraat plus resultaten (via ARD / AtelierRuimDnkenkers en Gemeente) De uitkomsten van het Hoogstraat plus traject kunnen meer interactief worden ontsloten. Dat gebeurt met een interactieve website om een deelbare (online) omgeving met daarop de kaarten en de diverse informatielagen te maken. De gebruiker moet in staat zijn om ‘te spelen’ met informatielagen, zodat nieuwe inzichten te verkrijgen zijn en gedeeld kunnen worden. Het resultaat is een overzicht van lopende initiatieven of programma in de Hoogstraat.

Op een vastgestelde URL, http://www.hoogstraatschiedamkaart.nl/, wordt binnenkort een online kaart gemaakt waarop de Hoogstraat in Schiedam te zien is. De vormgeving van deze kaart is zoals de illustratie van ARD / AtelierRuimDenkers, te zien op https://www.schiedam.nl/Docs/gemeente/Gebiedsontwikkeling/Hoogstraat Plus/presentatie beelden hoogstraat plus.pdf. De kaart is een afbeelding. Over de kaart heen komt een in- en uitklapbaar filter waarmee bepaalde lagen tegelijkertijd aan en uit gezet kunnen worden. Deze lagen zijn semi-transparante afbeeldingen die over elkaar heen gelegd worden. De filter is scrollbaar, zodat er een flink aantal lagen in kunnen. In de URL staat ook vermeld of het filter open- of dichtgeklapt is, zodat een externe website de online kaart op die manier kan plaatsen. De kaart kent 2 zoomniveau’s: uitgezoomd (overzicht van de straat) en ingezoomd (details). Omdat de kaart een liggend formaat heeft is de website optimaal te gebruiken op groot scherm. Bij een kleiner schermen wordt de kaart geschaald, zodat altijd de gehele straat te zien is. Bovenstaande automatisering is met een specialistisch bureau op dat gebied uitgedacht. De kosten die hiermee gemoeid gaan bedragen €2525,- voor het maken van een startopzet. Onderhoud en het telkens updaten van de content is daar niet in meegenomen. Bovengenoemd onderzoek met een dergelijk toegespitst resultaat concludeert dat er nieuwe financiering nodig is om tot uitvoer te kunnen komen. Het huidige budget is niet toereikend. In een volgende stap wordt gekeken welke partijen willen bijdragen en /of welke financiering er middels subsidies kunnen worden aangevraagd. BETROKKEN PARTIJEN - Stadslab LAB85 (tbv input en brainstorm) - Gemeente Schiedam (ondersteuning) - Architectenbureau ARD / AtelierRuimDenkers (uitwerking idee) - Ontwerpwerk (technische realisatie)

Voorbeeld van feitelijke informatie Hoogstraat

8

OPGAVE 2, MUSEUMKWARTIER

Trekker: Gemeente Schiedam In deze opgave wordt het gebied rondom de musea versterkt tot centrale plek van waaruit bezoekers de rest van de binnenstad ontdekken. Een deelopgave gaat over het verbeteren van de zichtbaarheid en de culturele verbindingen binnen het Museumkwartier en de relatie naar de rest van de Hoogstraat. Binnen deze opgave werd er gewerkt aan de volgende projecten en ontwikkelingen die spelen binnen het museumkwartier: INRICHTING PLEIN STEDELIJK MUSEUM SCHIEDAM Het stedelijk museum is een beeldbepalend rijksmonument aan de Hoogstraat. Gelegen op de kruising met de Appelmarkt verbindt het de Lange Haven en de Hoogstraat. Het plein voor het museum is nu een onbestemde en ongedefinieerde plek. Het mist uitstraling, is onaantrekkelijk om te zitten en enigszins verwaarloosd in onderhoud. Met de plannen om het plein op te knappen en opnieuw in te richten wordt gezorgd voor een aantrekkelijke verbinding tussen museum, plein en museumkwartier. Een aantrekkelijk museumplein kan bijdragen aan: Aantrekkingskracht van de Hoogstraat; Het verbinden van de Lange Haven en de Hoogstraat; Het duurzaam organiseren van evenementen in de Hoogstraat; De aantrekkingskracht van het museum, door het zichtbaar te maken als museum en de drempel voor nieuwe doelgroepen, met name Schiedammers, te verlagen. De volgende oplossingen / uitgangspunten zijn door het museum met diverse stakeholders besproken en kunnen een bijdrage hieraan leveren:

o Het verlenen van een opdracht aan een kunstenaar/kunstenaars, met als doel het aantrekkelijk maken van het verblijf op het plein, het bijdragen aan de zichtbaarheid en herkenbaarheid van het museum en het verlagen van de drempel voor bezoekers;

o Het opknappen van de buitenzijde van het gebouw, waar nodig en mogelijk, met als doel het

bijdragen aan de aantrekkingskracht van de Hoogstraat en het museum;

o Het sluiten van de oude entree tot het museum, met als doel het vergroten van de aantrekkingskracht van het plein en het uitbreiden van de mogelijkheden om het plein te gebruiken voor evenementen;

o Het aanpassen voor de voorzieningen op het plein met het oog op verduurzaming voor evenementen;

o Het aanpassen van de bestrating van het plein, met als doel het vergroten van de aantrekkingskracht

van het plein en het verbinden van het plein met de omringende omgeving;

o Het vergroenen van het plein

9

DOOR ONTWIKKELING VAN JENEVERMUSEUM NAAR EEN MUSEUM MET MEER BELEVING Met de uitvoering van het masterplan gaat het Jenevermuseum op een bijzondere, veelzijdige en verrassende manier informeren over alle soorten jenever-erfgoed (cultureel, historisch, industrieel en immaterieel). De stad Schiedam speelt daarin als jenever-hoofdstad van de wereld een zeer grote rol. ‘Beleving’ is het toverwoord. ZICHTBAARHEID EN TOEGANKELIJKHEID VAN HET JENEVERMUSEUM Met de openstelling van de steeg tussen de Lange Haven en de Hoogstraat en de doorbraak van de steeg naar de binnentuin van het Jenevermuseum, is het museum toegankelijk geworden vanaf de Hoogstraat. Naast de steeg worden in de Hoogstraat 89 en 91 erfgoedlogies (B&B) gerealiseerd en voor de begane grond zijn er plannen voor een zaak gespecialiseerd in duurzame koffie. De beoogde partij zoekt hierbij nadrukkelijk de samenwerking met het achterliggende Jenevermuseum. Voor de steeg zelf is een kunstproject in ontwerp uitgevoerd door de Schiedamse kunstenaar Sjef Henderickx waarbij brandijzers van jenevermerken worden verwerkt. De steeg zal na verwijdering van het tussenportaal van de Havenkerk ook verbinding leggen met de Lange Haven en de Havenkerk.

TIJDELIJKE INVULLING VAN VOORMALIGE BIOSCOOP DE MONOPOLE De Monopole is nu de werkplek voor ARD / AtelierRuimDenkers en vanuit deze locatie is door ARD / AtelierRuimDenkers en Jan Sluijter (fotograaf) in samenwerking met de gemeente Schiedam, de provincie Zuid-Holland, Platform 31, Anke Bodewes Makelaardij O.G. en de Rabobank het Feest der Leegstand georganiseerd.

Verder biedt de Monopole locatie sinds augustus 2017 plek aan 15 studenten van de Minor opleiding Urban Interaction Design van de Hogeschool Rotterdam. Binnen de minor Urban Interaction Design wordt bestudeerd hoe mensen de stedelijke ruimte om zich heen eigen maken. Er wordt onderzocht welke rol digitale media hierbij kan spelen. Hierbij staan de behoeften en belangen van individuen en groepen in de stad centraal. Er wordt kritisch gekeken naar het huidige leven in de stad om zodoende nieuwe betekenisvolle verbindingen tussen mensen, dingen en plaatsen te ontwerpen. Deze verbindingen worden bereikt via co-design sessies en ‘learning by doing’. De centrale vraag hierbij is hoe technologie hun eigen leefomgeving kan verrijken. De vraagstukken kunnen betrekking hebben op een diversiteit aan domeinen, maar de voorkeur gaat uit naar vraagstukken die geplaatst kunnen worden in de publieke ruimte en de verbindingen tussen mensen. De gemeente is opdrachtgever voor de studenten en heeft de volgende onderzoeksvraag geformuleerd:

HoekandetoekomstvisievandeHoogstraatgerealiseerdwordenmetnameinrelatietothetthemabelevingenbetrokkenheid?Hoeversterkjedebetrokkenheidvanbewoners,(culturele)instellingenenondernemersopdeHoogstraatvanuitverschillendebelangen?Hoekunnenpositieveontwikkelingenenbehoeftesinbeeldwordengebrachtenuitgewerkt(toolsenproducten)?Welkekleineingrepenkunnengrootverschilmaken?(positivedesign).

10

Eind januari 2018 worden de resultaten aan de straat gepresenteerd. VERKOOP VAN DE MONOPOLE De Monopole is medio oktober 2017 in de verkoop gezet. Bijzonder is dat bij de beoordeling programma leidend zal zijn op bieding. Eind van het jaar sluit de inschrijftermijn en de verwachting is dat diverse partijen een plan voor de Monopole zullen indienen. Hierbij zal ook gekeken worden of het plan aansluit bij de kernwaarden uit de stadsmarketing: authentiek, levendig en vernieuwend.

HOOGSTRAAT 85 Naast de Monopole heeft de gemeente Schiedam in het museumkwartier een tweede vastgoed object in eigendom Hoogstraat 85. Voor de invulling van dit pand wordt gekeken naar een mix van ‘maakindustrie’ ambachtelijk en innovatie: The Next Economy (zie ook opgave 3 & 5 en de bijlage) Op dit moment wordt er op deze locatie gewerkt aan een project van XPRMNT vanuit het Hoogstraat plus programma voor het maken van uithangborden. Verder werken zij in opdracht van het Jenevermuseum aan het 3D printen van jeneverkruiken.

OVERDRACHT VAN DE HAVENKERK Er lopen gesprekken tussen de eigenaar van de havenkerk, de stichting tot Restauratie en Instandhouding van de kerk aan de Lange Haven (SRI) en BOEI om te komen tot overdracht van de Havenkerk. Hierbij is de doelstelling dat de restauratie van de Havenkerk wordt afgerond en de kerk een evenementenlocatie blijft.

DIVERSE INITIATIEVEN EN NIEUWE ONDERNEMERS MUSEUMKWARTIER Ook kleine initiatieven hebben de afgelopen periode bijgedragen aan het versterken van het Museumkwartier. Een goed voorbeeld hiervan is de knuffelwinkel die het theater aan de Schie samen met de Stokerij heeft ingericht ter promotie van de kerstvoorstelling Sofie en Lange Wapper van de Stokerij (uitvoering december 2017). Hiervoor willen zij voor het eind van het jaar 10.000 knuffels hebben ingezameld die na de voorstelling aan een goed doel worden geschonken. Ook het etalageproject van de Winkelmeiden zorgt voor aantrekkingskracht van het gebied. Verder wordt het museumkwartier steeds meer gevuld met kleine lokale enthousiaste ondernemers die aansluiten bij de ambities voor het gebied. Voorbeelden hiervan zijn Atelier Anita de Groot (ontwerpster van kleding), Atelier Femm (goudsmid) en Pita’s delicatessen cakes (taartdecoratie).

11

OPGAVE 3, STEDELIJKE NEXT ECONOMY

Trekker: Platform Digital Manufacturing Deze opgave is een strategische opgave die vooral op de groei, verankering en verduurzaming van LAB85 gericht is. Van meet af aan is er voor de planvorming van LAB85 ingezet op duurzame productieprocessen en – materialen en nieuwe digitale productie processen. Zo wordt het ambachtelijke karakter, waar de gemeente Schiedam op inzet voor de Hoogstraat, aangevuld worden met nieuwe ambachtelijkheid. In opgave 3 wordt onderzocht hoe de impact van de duurzaamheid en nieuwe productieprocessen verankerd kan worden. Op 2 november 2017 organiseerde Platform Digital Manufacturing, Grid 360 en The Patching Zone hiervoor een bijeenkomst rondom de economische transitie van de Hoogstraat van de oude naar de nieuwe duurzame economie. Er werd gesproken over de aanjaagrol die LAB85 op de Hoogstraat 85 hierin kan spelen. En hoe de Hoogstraat transitie aangehaakt kan worden bij de agenda van de Roadmap Next Economy voor de Metropool Rotterdam -Den Haag. De meeting werd bezocht door een brede groep experts uit het onderwijs, bedrijfsleven, lokale en regionale overheid. De middag heeft veel inzichten opgeleverd (zie het verslag in de bijlage), hoe LAB85 in te richten, welke partijen er zich kunnen gaan vestigen, hoe e.e.a. georganiseerd kan worden en hoe de continuïteit geborgd wordt. Bovendien is duidelijk geworden dat er een nauwe samenwerking moet gaan plaatsvinden met de opleidingen, bedrijven en bewoners in de Hoogstraat en het stadscentrum. De vestiging van LAB85 staat niet op zichzelf. In feite zou het ingebed moeten worden in een breder verband. Het probleem leegstand en het niet aansluiten op de Next Economy, beperkt zich niet alleen tot de Hoogstraat, maar is in feite in het gehele stadscentrum van Schiedam aan de orde. Het is nu de ideale timing om de transitie, gedragen door de quadrupel Helix, in te zetten. Een belangrijke aanjager om het project te laten slagen kan de aansluiting bij de Roadmap Next Economy zijn. De EU (Maros Sevkovic als trekker) heeft de MRDH-regio aangewezen als voorbeeld van een transitie van een gehele regio. Hierdoor zal de komende periode een fundingtraject op gang komen waar “voorbeeldprojecten” zich voor kunnen aanmelden. Wanneer er een goed uitgewerkt projectplan komt voor de transitie van het centrum van Schiedam (dat breed gedragen wordt) en als voorbeeld kan dienen voor andere steden in Europa met eenzelfde problematiek, dat is er een goede kans dat dit project kan aansluiten bij de RNE. Het lijkt PDM een goed idee om, naast het LAB85 project, met de Gemeente Schiedam te gaan werken aan een strategisch projectvoorstel om in te dienen bij de RNE. Na de bijeenkomst van 2 november 2017, is er een vervolgoverleg geweest met de organiserende LAB85 partners: GRID360, PDM en The Patching Zone voor de afstemming van de vervolgstappen. The Patching Zone is ondertussen in overleg met vertegenwoordigers van Next Education (onderdeel van de Roadmap Next Society) om tot een voorstel voor de RNE rondom Next Education in Schiedam te komen.

12

OPGAVE 4, BELEVING AANLOOPROUTES

Trekkers: Stichting Mooi Werk & The Patching Zone Deze opgave betreft een aantal experimenten waarbij de beleving van de (toekomstige) bezoeker en ondernemer centraal staan. We bekijkende aspecten van de straat, waar historie en toekomst samenkomen met gebruikmaking van nieuwe technologie. Hiervoor onderzoeken we steeds de relatie tussen drie niveaus; fysiek, online en de beleving in de gemengde realiteit dan wel tegelijkertijd. Deze opgave heeft een aantal concrete, conceptuele en ontwerponderzoek resultaten opgeleverd.

ETALAGES De gemeente Schiedam heeft de Winkelmeiden opdracht gegeven om, samen met de winkeliers uit de Hoogstraat, de etalages van lege panden tijdelijk te decoreren met verwijzing naar de lokale winkels (zie opgave 2). In de kleine etalage van Hoogstraat nummer 85, heeft The Patching Zone in samenwerking met ARD / AtelierRuimDenkers, een etalage ingericht met een stellage waarin monitoren verwerkt zijn. Via deze monitoren worden de voorbijgangers geïnformeerd over de acties en betrokkenen van LAB85. Deze installatie is uitgevoerd door Suzanne van Rossen, David Jonas, Yoana Buzova The Patching Zone.

STAKEHOLDERS SCENARIO’S Wij zien Hoogstraat 85 in de nabije toekomst voor ons als DE plek waar letterlijk en figuurlijk samen waarde gecreëerd wordt door creatieve ondernemers, winkelend publiek, hobbyisten, S’dammers, toeristen en de gemeente. Het wordt, wat ons betreft, een werk-, leer-, inspiratie-, ontmoetingsplek, een winkel en koffiecorner. Het wordt ontwikkeld vanuit een maatschappelijk duurzame gedachte; er wordt van en met elkaar geleerd, apparatuur gedeeld en geïnvesteerd (in natura) in het aanjagen van deze bijzondere plek en het revitaliseren van de Hoogstraat in S’dam. Nummer 85 huisvest (jonge) creatieve ondernemers met een goede

13

opleiding, sterke nieuwe economie affiniteit en innovatieve en ondernemende instelling. Zij kunnen, na een opstartperiode, doorst(r)omen naar een eigen studiowinkel in de straat of elders in S’dam en ondertussen altijd verbonden blijven voor samenwerking en apparatuur gebruik op nummer 85. In eerdere expertmeetings en workshops is voorgesteld dat Nr. 85 een hybride plek wordt met verschillende en elkaar versterkende functies op het oog, deze functies houden elkaar in balans als een maatschappelijk verantwoord onderneming waarbij de mens, leefomgeving en winst / omzet met elkaar in evenwicht zijn. Om een beter beeld te krijgen van de betrokkenen ontwikkelde The Patching Zone en XPRMNT Stakeholders Scenario’s; hierin volgen we aan de hand van persona (archetypes van gebruikers) een aantal toekomstige gebruikers, partners, bezoekers en deelnemers van de MaakWinkel op Hoogstraat 85. Deze scenario’s bieden informatie over hun interesses, wensen en hun rol met betrekking tot de maatschappelijke en commerciële waardecreatie. Deze scenario’s bieden informatie over hun interesses, wensen en hun rol met betrekking tot de maatschappelijke en commerciële waardecreatie. Hieronder vindt twee behoorlijk uiteenlopende maar duidelijk gelieerde stakeholders scenario’s. De hele serie is bijgevoegd als bijlage, de scenario’s zijn een onderdeel van het Maatschappelijk businessplan.

STAKEHOLDER SCENARIO: CREATIEF PROFESSIONAL DIE WERKT OP NR. 85 ‘Waardemakers van de MaakWinkel op nummer 85’

Beleving scenario: Aan de start van MW@85 waren deze ondernemers al bezig met de gemeente om de Hoogstraat gevels te renoveren met 3d prints. Via de gemeente zijn zij het MW@85 project ingerold en hoorden bij de kickstarters van de hub MW@85. De ondernemers hebben hun apparatuur en materiaal op locatie van MW@85 staan en werken vanuit daar aan hun projecten waaronder de gevels van de Hoogstraat. Ze werken op de werkplekken en maakplaats aan hun projecten in de straat en de stad. Dit doen zij in samenwerking met andere partners van MW@85, de gemeente en winkeliers uit de Hoogstraat. Daarnaast zijn de de ondernemers wekelijks te vinden op locatie om in de koffie+meetup ruimte met nieuwe talenten te praten of in de overleg+presentatie ruimte om de vorderingen van hun project te tonen. Ze werken samen met de gemeente en ondernemers van de straat en zijn opdrachtgever voor studenten en die ze ook begeleiden bij het ontwerpproces. Als een student zich heeft bewezen zijn de ondernemers bereid om hun opdracht(en) onder begeleiding uit te besteden aan de young professional. Ook begeleiden zij studenten, (young) professionals en geïnteresseerde hobbyisten in het gebruik van verschillende apparatuur en zitten ze geregeld met de MW@85 partners om de tafel om de vorderingen binnen MW@85 te bespreken. Beleving touchpoints: -Vanaf begin af aan betrokken bij MW@85 -Mogelijkheid om apparatuur en materialen op locatie te plaatsen, in de buurt van de projecten -Samenwerking met andere partners binnen MW@85 en Schiedam -Koffie+meet up ruimte als goede (eerste) afspraak locatie voor projecten -Werkplekken en maakplaats met allerlei bruikbare apparatuur en materialen -Mogelijkheid om talent te spotten in plaatselijke kweekvijver

14

Wensen: o Goede oven voor keramiek o Schiedam als aantrekkelijke woon-werkplek o Gebruik kunnen maken van netwerk in Schiedam o Talent spotten (kweekvijver) o Zelf profileren op retail gebied Bijdragen: o Beschikbaar stellen apparatuur o Kweekvijver begeleiden o Opdrachtgeverschap voor (young) professionals o Medevormgevers van de herontwikkeling van de Hoogstraat o Uitvoering opdrachten van winkeliers en gemeente in de straat o Lezingen, demonstraties, workshops

STAKEHOLDER SCENARIO: ONDERNEMER UIT DE BUURT ‘Innoveren als ondernemer van en voor de toekomst’ Beleving scenario: De ondernemer/professional uit de Hoogstraat weet van alle ontwikkelingen, zo ook MAAKWINKEL waar de ondernemer als buurman van MAAKWINKEL zelf betrokken is geweest bij de ontwikkelingen. Als de ondernemer langskomt bij MAAKWINKEL loopt hij via de winkel naar de koffie+meetup plek om daar te lunchen of zijn afspraken te ontmoeten. Op deze koffie+meetup plek ontmoet hij ook andere ondernemers uit de buurt waarmee hij netwerkt en hij ontmoet (young) professionals die bezig zijn met hun projecten op de maakplaats. Zodoende leert de ondernemer welke nieuwe apparaten handig kunnen zijn voor haar eigen onderneming. Recentelijk heeft ze al gebruik gemaakt van de 3d printers door daar originele Schiedamse huisjes te printen die zij kon gebruiken voor haar Jenever winkel. Op de maakplaats ontmoet de ondernemer weer andere peers en groeit haar netwerk in de Hoogstraat. Tegenwoordig is er ook een transferpers op de maakplaats en de ondernemer bedenkt zich dat zij bedrijfskleding kan laten drukken voor haar onderneming wat haar enthousiast maakt. Ook bedenkt de ondernemer dat zij nog wat materiaal heeft die goed van pas zouden kunnen komen op de maakplaats. Na wat instructies van een young professional weet de ondernemer hoe je gebruik maakt van de transferpers en kan zij de volgende keer haar bedrijfskleding hier laten bedrukken. Beleving touchpoints: -Koffie + meetup locatie met open en gezellige sfeer -Koffie + meetup locatie en maakplaats waar peers elkaar ontmoeten -Gebruik maken van de beschikbare apparatuur en materiaal op de maakplaats. -Mogelijkheid om eigen materiaal in de maakplaats te gebruiken en te geven. Wensen: o Netwerk opbouwen, peers en mogelijke partners ontmoeten

15

o Openbare ontmoetingsplek: koffie plus o Debat en netwerken o Apparatuur delen Bijdragen: o Goed buurmanschap o Zaken met elkaar gaan doen o Verbinding met de buurt en straat o Netwerken o Onderdeel van innovatief leef- en werkklimaat o Ambassadeurs

RAAMSTICKERS Naast het ontsluiten van de informatie op een interactieve manier is er gewerkt om de uitkomsten van Hoogstraat plus zichtbaar te maken voor het publiek. Een aantal uitkomsten zijn gemobiliseerd en uitgewerkt. Bij meerdere leegstaande panden in de Hoogstraat waar (verbouwings)plannen voor in de maak zijn is een ‘under construction’-bord geplaatst. De plannen en mogelijkheden voor het pand worden hiermee overzichtelijk en in een stijl aan het publiek onthuld. ARD / AtelierRuimDenkers heeft meegedacht en mede-gefaciliteerd hoe vorm te geven aan deze uiting. Tevens heeft ARD / AtelierRuimDenkers het beeldmateriaal verzorgd. De etalages zijn hiermee gevuld met de verbeelding van de nieuwe plannen voor de panden en zijn daarbij aantrekkelijk voor passanten en relevant voor commerciële geïnteresseerden.

BETROKKEN PARTIJEN - Stadslab LAB85 (Verbinding van LAB85 met Hoogstraat plus resultaten) - Gemeente Schiedam (uitwerking) - Architectenbureau ARD / AtelierRuimDenkers (uitwerking van de uiting) - Stichting de Winkelmeiden (uitvoering)

FEEST DER LEEGSTAND Het Feest der Leegstand (organisatie ARD / AtelierRuimDenkers, website: www.feestderleegstand.nl) is een tweedaags evenement geweest (10 en 11 november 2017) waarbij de Leegstand in Schiedam in een positief daglicht is gezet. Tijdens dit festival is het gelukt om de constateringen voortkomend uit het Hoogstraat plus traject feitelijk en inzichtelijk te maken voor het grote publiek: de leegstand op de Hoogstraat is op een positieve manier getoond en beleefd.

16

Hoogstraat 156/158: In een leegstand winkelpand is door een architectenbureau tekst en uitleg gegeven over de toekomstige plannen op deze plek. Inspiratie! Hoogstraat 111: Middels een kunstinterventie is verbeelding van het publiek geprikkeld en is een leegstand winkelpand onder de positieve aandacht van het publiek gebracht. Creatie! Hoogstraat 122: Deze winkel is getransformeerd naar 2 woningen. Ontwikkelaar en architect hebben tekst en uitleg gegeven hoe zij dat hebben gedaan en hoe dat is gelukt. Motivatie! AANTAL BEZOEKERS We hebben op 11 november ongeveer 300 bezoekers ontvangen op de verschillende Hoogstraat adressen. BETROKKEN PARTIJEN

- Stadslab LAB85 (Verbinding van LAB85 met Hoogstraat plus resultaten) - Architectenbureau ARD / AtelierRuimDenkers en Jan SLuijter Photography (organisatie en initiatie) - Gemeente Schiedam, Provincie Zuid-Holland, Robobank Rotterdam, Anke Bodewes Makelaardij,

Urbannerdam, S’Dam, Erfgoedhuis Zuid-Holland, Plaform31, Anna Vastgoed & Cultuur, De Winkelmeiden, Bobby’s GIN (partners festival)

- ArchitectuurMAKEN (presentatie op locatie Hoogstraat 122; architect) - SDH-Vastgoed (presentatie op locatie Hoogstraat 122; Ontwikkelaar) - Jos Tas (pandeigenaar Hoogstraat 111) - Baschz Leeft (kunstenaar kunstinterventie Hoogstraat 111) - Restauro Architecten (presentatie op locatie Hoogstraat 156/158; architect - Voor alle betrokken partijen zie: www.feestderleegstand.nl

Hoogstraat 122: Inspiratie Hoogstraat 111: Creatie!

Hoogstraat 156/158: Motivatie

17

PHONE TALES – STOLPERSTEINE VERHALEN Phone Tales is een voorstel voor een project dat is geïnitieerd door twee LAB85 partners: Stichting Mooi Werk en The Patching Zone. Het initiële projectvoorstel is in een iteratief proces door de LAB85 partijen en betrokken lokale partijen doorontwikkeld tot een concept voor een Stolpersteine beleving. Dit concept wordt nog verder doorontwikkeld in nauwe samenwerking met lokale partijen: Stichting Stolpersteine Schiedam; VO en PO scholen.

STEDELIJKE DOELSTELLING Met het project hopen we nieuwe jeugdige bezoekers naar de straat te trekken, via een culturele beleving. In de Hoogstraat liggen een aantal zogenaamde Stolpersteine, dit zijn gedenkstenen die herinneren aan de, tijdens de tweede wereldoorlog, gedeporteerde en vermoorde bewoners. De stichting Stolpersteine Schiedam organiseert jaarlijkse een filmvertoning om scholieren van primair en voortgezet onderwijs te informeren over deze tragische gebeurtenissen. Wij hopen dat met dit project de verborgen verhalen, achter de Stolpersteine in de Hoogstraat en Schiedam levend gehouden worden maar ook gedeeld en verlevendigd worden via hedendaagse mediakanalen. We verwachten dat dit een waardevolle aanvulling of verdieping is op hetgeen er tot nu toe aangeboden wordt door Stichting Stolpersteine en dat dit het begin van een langdurige samenwerking met de primaire en voortgezet onderwijs scholen in Schiedam zal zijn. Het project kan als ijsbreker dienen waarmee we nieuwe doelgroepen interes-seren en zo tot meer diversiteit in de straat te komen. Uiteraard hopen we dat deze kennismaking met de straat een begin is voor een lange termijn betrokkenheid. EDUCATIEVE DOELEN (in ontwikkeling) In Phone Tales maken de leerlingen, onder begeleiding van Stichting Mooi werk, Stichting Stolpersteine Schiedam en The Patching Zone een geluidsverhaal, muziek en geluidsfragmenten. Deze worden verbonden aan specifieke locaties van de stenen, dit zijn zogenaamde audio-hotspots. Er wordt door de leerlingen gewerkt aan een scenario, verteltechnieken en opnames die passen bij mobiele toepassingen. Tegelijkertijd maken de leerlingen kennis met de archieven van Stichting Stolpersteine en speciale lokaties in de stad. We overleggen ook of er tussen de gedenkstenen een meer algemeen verhaal kan worden verteld over hetgeen er in de tweede wereldoorlog in de Hoogstraat is gebeurd. Idealiter komt er een uitwisseling tussen verschillende generaties tot stand tijdens het event (presentatie van de audio walk).

18

BELEVING Phone Tales wordt een, op lokatie gebaseerde, audiobeleving. Tijdens het wandelen door de Hoogstraat ervaren de deelnemers de algemene (in de straat) en persoonlijke verhalen (bij de stenen) van degene die gedeporteerd en omgekomen zijn in de tweede wereldoorlog. Door het beluisteren van deze audio-hotspots ervaren de deelnemers de Hoogstraat alsof ze haar door iemand anders' oren beleven.

DOELGROEP Primaire doelgroep: leerlingen van de bovenbouw (groep 8) van de primaire scholen / basisscholen en onderbouw (brugklassen) en van secundaire scholen / voortgezet onderwijs. Secundaire doelgroep: bewoners en winkelend publiek, ondernemers Hoogstraat en directe omgeving en stedelijke ontwikkelaars, deze groep sluit aan tijdens het event. Tertiaire doelgroep: toeristen uit Schiedam en elders PLANNING / INZET Startdatum: voorbereiding en inplannen najaar / winter 2017 / 2018 Uitwerken verhalen met de leerlingen: in de periode tussen januari en maart 2018 Event: voorjaar – zomer 2018 Einddatum: afronding en documentatie en voorbereiden volgende editie, najaar 2018, mogelijk met estafette naar leerlingen van het volgende jaar. We onderzoeken de mogelijkheid om in de toekomst tot een mogelijke samenwerking te komen met de kunstenaar Gunter Demnig, die het Stolpersteine project in Europa geïnitieerd heeft. BETROKKEN PARTIJEN

- Stichting Mooi Werk - The Patching Zone - Stichting Stolpersteine Schiedam - Div. Scholen in Schiedam, primair en voortgezet onderwijs

LINKS:https://en.wikipedia.org/wiki/Gunter_Demnighttp://www.hellolamppost.co.uk/https://www.fastcodesign.com/3042587/the-rise-of-urban-audio-tourshttps://medium.com/detour-dot-com/introducing-airbnb-audio-walks-da61b3daf20 INVENTARISATIE MOGELIJKHEDEN ECOCOIN

19

Er is gekozen voor de implementatie van een alternatieve munt omdat deze de lokale economie, de saamhorigheid en duurzaamheid in de wijk kan bevorderen. Namelijk als volgt:

• Het trekt nieuwe klanten aan: Bezoekers van de MaakWinkel, die in Lab85 Ecocoins verdient hebben, kunnen de munten in de Hoogstraat uitgeven dit is goed voor de lokale economie.

• Wij stellen voor dat de munt samen, met de gemeente, de bewoners en ondernemers ontworpen worden (co- creatie). Alleen al dit proces leidt tot meer saamhorigheid in de gemeenschap tussen de verschillende actoren.

• Als klanten uitleggen aan winkeliers waarom ze de alternatieve munt gebruiken en wat voor voordelen het eventueel voor de winkelier heeft brengt dit sterkere connecties tussen bewoners en lokale winkeliers tot stand. Doordat de klanten een sterkere binding met de winkeliers krijgen zijn ze eerder geneigd om bij hun boodschappen te doen. Dit is positief voor de lokale saamhorigheid en de lokale economie.

• De focus in de lokale economie komt meer op het MKB te liggen, de munt kan namelijk alleen in de buurt worden uitgegeven. De munten die de grote ketens (bijvoorbeeld Albert Heijn) ontvangen moeten worden uitgegeven in de buurt en komen zo uiteindelijk altijd bij het MKB terecht. Dit stimuleert de lokale economie.

• Ook gaat de munt maatschappelijke uitsluiting van bevolkingsgroepen tegen. Als er wordt gekeken naar de Makkie, een gemeenschapsmunt die in Oost - Amsterdam is ingevoerd, is er te zien dat deze munt ervoor heeft gezorgd dat de oudere, arme mensen uit de buurt, die niet meer deel konden nemen aan de maatschappij (ze konden niet meer zelfstandig naar de kapper, de groenteboer, enz. lopen en hadden ook geen geld voor een taxi), door de Makki wel weer deel konden nemen aan de maatschappij.

• Een alternatieve munt kan duurzame acties (bijvoorbeeld recyclen, bomen planten) bevorderen door buurtbewoners te belonen met munten voor het voltooien van duurzame acties. Ook kan het mensen die duurzame producten kopen belonen (people powered money).

• De munt kan bijdragen aan bewustwording rondom de mogelijkheden van duurzame productieprocessen waarbij gebruik gemaakt wordt van nieuwe technologie en sustainable retail in de Hoogstraat, dit kan uitgroeien tot een Unique Selling Point (USP) van de Hoogstraat

20

De bedoeling is dat deze munt meegroeit met de uitbreiding van Lab85, tegelijkertijd de saamhorigheid in de straat verbetert, de lokale economie weer op gang helpt, duurzaamheid onder de bevolking promoot en die, waar mogelijk, aanhaakt bij het project Roadmap Next Economy (RNE). Met deze doelen voor ogen zijn we terechtgekomen bij de Ecocoin. OPBRENGSTEN Resultaten van deze activiteit: voorstel in de vorm van een propositie (zie bijlage) en infographic filmpje die zijn gemaakt aan de hand van interviews met lokale winkeliers, initiatiefnemers Proosje muntje, beleidsmedewerkers van de Gemeente Schiedam, betrokkenen Ecocoin: Next Nature Network, Qoin.com e.a. door Ivar Frisch, Yoana Buzova, Anne Nigten, The Patching Zone.

21

OPGAVE 5, DIGITAL MANUFACTURING

Het kwartiermaken voor de opgave Digital Manufacturing is gestart met een design workshop (20 april 2017) met alle betrokkenen. De uitkomsten van deze workshop vormen de basis voor een vlekkenplan en een beeld van het gebouw. Dit beeld is vervolgens verder uitgewerkt in een beeldverhaal (zie bijlage) door Carol Hol (Concire).

Vervolgens is er een profiel geschetst van de creatieve ondernemers, een concept voor de winkel en de daarbij horende prioritering van apparatuur (zie bijlage). Dit heeft geleid tot een globale schets van de ruimte, waarin we uitgaan van flexibel gebruik en een groeimodel van een MaakWinkel. De specificaties en randvoorwaarden die hieruit voortkwamen voor de verbouwing zijn opgesteld door Grid 360 (Bureau Bouwkunde) Dit is als onderdeel van het Maatschappelijk Businessplan voorgelegd aan de gemeente Schiedam, de eigenaar van het vastgoed.

22

OPBRENGSTEN Hieronder vatten we onze bevindingen van bovengeschetste Digital Manufacturing activiteiten (opgave 5) samen:

- De meerwaarde van Hoogstraat nr. 85 ligt zowel in de fysieke investering van het pand als in de gedeelde apparatuur die aansluit bij de activiteiten in de straat / de herontwikkeling van de straat met de Next Economy visie als vertrekpunt. Hierbij worden de machines ingezet voor de beoogde samenwerking met het technisch mbo en de creatieve ondernemers van LAB85.

- Met de gemeente is allereerst door Grid 360 gesproken over verschillende scenario’s met betrekking tot het kwartiermaken van de Hoogstraat vanauit nr. 85. Hierbij is de keuze op de verhuuroptie gevallen. Volgens dit scenario blijft de gemeente eigenaar van het pand, investeert ze in het pand en derft de huurinkomsten. De kerngroep van partners die gaan inkwartieren zorgen voor een deel van de opbrengsten. De gemeente zal ook partner blijven in de programmering van het pand.

- LAB85 wordt opzet door een kerngroep die de spin-off van het LAB in gang gaan zetten. Hierbij behoren Gemeente Schiedam, Concire, The Patching Zone, XPRMNT, MooiWerk, Grid360. In de aanloopperiode (ontwerpfase + prijs & contractvorming) zal het team, gecoördineerd door The Patching Zone, activiteiten gaan ontplooien om Lab85 al voor de opening voor te stellen aan de stad.

- Diegene die gebruik maken van Lab85 conformeren zich aan de doelstellingen die LAB85 stelt. Dit betekent dat er duidelijk en zichtbaar activiteiten worden ontplooid die ten goede komen van de programmering van de straat. Hierbij zetten wij in op samenwerkingsverbanden tussen de lokale opleidingspartners: Hogeschool Rotterdam (hbo) en Techniek College Rotterdam, vesting Scheidam (mbo), de kerngroep LAB85, de gemeente en lokale ondernemers. Deze samenwerking zal worden ingezet om gevelrenovatie van de Hoogstraat vorm te geven.

- De voorgestelde verbouwing is gericht op het casco inclusief installaties. De staat van het pand vraagt om goede bouwkundige verbouwing wil het bruikbaar zijn voor de beoogde activiteiten. Hierbij wordt de verbouwing in twee fases geknipt. De eerste fase zal noodzakelijk zijn voor het inhuizen en gebruik van het pand. De tweede fase zal een gezamenlijk traject (met technisch MBO, kerngroep en de gemeente) worden voor de ontwikkeling van de gevel van het pand.

- Separaat is er door de gezamenlijke partners een machinelijst opgesteld (zie bijlage) die randvoorwaardelijk is voor het slagen van de programmering. Met de kerngroep wordt onderzocht op welke manier deze machines kunnen worden toegevoegd aan het machinepark. Te denken valt aan eventueel crowdfunding, een sociale maatschappelijke investeerder, het opkopen van tweedehands maar in goede staat verkerende machines. Dergelijke manier van aankopen past perfect in het principe van circulaire economie.

- De exploitatieberekening is gericht op huurinkomsten van LAB 85, de afschrijving van de aangekochte machines en service- en onderhoudskosten om Lab85 draaiende te houden. Het model is gebaseerd op het feit dat het eerste jaar de verhuuropbrengst nog niet optimaal zal zijn. De verwachting is dat na 4 jaar geen verlies meer wordt gedraaid.

Ondertussen is er een overleg gestart tussen XPRMNT, The Patching Zone en de coördinator Real Life Learning Projects van het Techniek College Rotterdam over samenwerking op het gebied van digital manufacturing met de opleiding Bouw & Verbouw van TCR in Schiedam. BETROKKEN PARTIJEN

LAB85: PDM, XPRMNT, Grid 360 (Bureau bouwkunde, Concire), Gemeente Schiedam, The Patching Zone, Mooi Werk - MBO: Davinci College, Techniek College Rotterdam Roadmap Next Economie

24

COMMUNICATIE

Naast de eerder genoemde website van opgave 1, Mapping, hebben de volgende communicatie activiteiten plaatsgevonden: LAB85 LOGO, WEBSITE EN GERICHTE MAILING Voor de communicatie naar de buitenwereld is er een logo voor LAB85 door The Patching Zone ontworpen op basis van de banaanvorm die voortkomt uit de plattegrond van de straat en met daarbij ook een verwijzing naar de locatie van nummer 85. Ook is er een eenvoudige Wordpress website opgezet. Via de geïntegreerde online kalender konden geïnteresseerden de activiteiten volgen. De opgave-specifieke communicatie, uitnodigingen, agenda’s en verslagen rondom LAB85 activiteiten heeft haar weg gevonden via uitnodigingen voor specifieke doelgroepen van de verschillende workshops, interviews, netwerkgesprekken. Het Feest der Leegstand is via een eigen communicatie traject gepromoot. De voortgang en de introductie van de betrokkenen is aan de voorbijgangers in de straat gepresenteerd via de monitoren in de etalage van Hoogstraat 85. SLACK Voor de LAB85 projectpartners is er een slack werkomgeving opgezet waar de uitnodigingen voor externe activiteiten, voortgangsrapportages en instructies voor administratieve zaken opgeslagen werden.

MAATSCHAPPELIJK BUSINESSPLAN De uitkomsten van de hierboven beschreven opgaven leiden tot een visie en de rol die LAB85 (of het vervolg op LAB85) kan spelen voor de ontwikkeling van het museumkwartier en op termijn ook voor de Hoogstraat. Dit is uitgewerkt in een eerste versie van een Maatschappelijk businessplan dat opgesteld is door Grid 360, XPRMNT en The Patching Zone. Dit maatschappelijk businessplan is aangeboden aan de gemeente Schiedam. Een aantal onderdelen van dit maatschappelijk businessplan zijn bijgevoegd in de bijlage. BEELDVERHAAL Omdat het hierboven genoemde Maatschappelijk Businessplan niet geheel aan de verwachtingen van de gemeente Schiedam voldeed is er, op basis van het Maatschappelijk Businessplan en de gesprekken met de gemeente Schiedam een beeldverhaal voor de ontwikkeling van de MaakWinkel op nr. 85 geschreven. Hierin wordt een beeld, een scenario geschetst van de fasering en uitrol van de MaakWinkel op Hoogstraat 85 (zie bijlage).

25

KENNISDELING EN REFLECTIE

Kennisdeling en communicatie gingen in LAB85 vaak hand in hand, in deze paragraaf besteden we aandacht aan de interactieve momenten van kennisuitwisseling en reflectie.

WORKSHOPS OVERKOEPELENDE THEMA’S Tijdens de uitvoering van LAB85 zijn er 3 algemene workshops voor en met de LAB85 partners georganiseerd. In de eerste workshop werd de focus van het stedelijk werkgebied voor LAB85 bepaald, zo werd er afgesproken dat LAB85 niet over de gehele Hoogstraat maar in deze eerste fase alleen over het museumkwartier zou gaan. Ook werden tijdens deze workshop de uitkomsten van het Hoofdstraatplus programma gedeeld en besproken en overlegd hoe deze verder door ontwikkeld konden worden binnen LAB85. Tijdens de tweede workshop werden het beeld, de uitstraling en de functies voor Hoogstraat 85 geschetst in mood-boards. Hier werd ook de basis gelegd voor het vlekkenplan en de randvoorwaarden die gesteld worden aan de inrichting en de communicatie van de plek met de straat. De derde algemene workshop had een meer praktisch karakter, naast een voortgangsrapportage was dit een hands-on sessie waarbij de uitvoering en het uitwisselen van ervaring tussen de partners centraal stond. PROEFTUIN NL NETWERK BIJEENKOMSTEN Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Bureau het Noordzuiden organiseerde een aantal Proeftuin NL bijeenkomsten rondom verschillende thema’s. Vanuit LAB85, participeerde The Patching Zone in 3 edities rond thema’s die raakvlakken hadden met de werkzaamheden in de Hoogstraat: de Proeftuin NL in Utrecht rondom Herbestemming en cultureel programmeren; in Dordrecht rondom Klimaatadaptatie, water en energie en in Amsterdam rondom Transformatie en verdichting in steden. Met name de terugkerende discussies rondom monetaire waarde creatie versus maatschappelijke waarde creatie en samenwerkingsvormen met een gemeente als partner waren zeer relevant en waardevol voor de ontwikkeling van LAbB85 tot nu toe. We konden, als ‘startend’ lab, hiervan leren maar ook onze ervaringen en bevindingen delen met collega stadsmakers. Deelnemers: Ivar Frisch, Harry Kotey, Anne Nigten (The Patching Zone)

26

PITCH Tijdens het Roadmap Next Economy Congres 2017 (7 dec.), georganiseerd door RNE, werd LAB85 gepitched in Lijm en Cultuur te Delft. Deelnemers vanuit LAB85: Carol Hol (Grid 360, Concire), Rene Dukker (PDM), Anne Nigten (The Patching Zone) TAFELGESPREK Op 10 november 2017 vond er een tafelgesprek plaats met de gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland en beleidsmakers van de gemeente voorafgaand aan het Feest der Leegstand. Deelnemers vanuit LAB85: Marjolein van Doorn (gemeente S’dam), Renske Dzon (Mooi Werk), Ivar Frisch, Anne Nigten (The Patching Zone) INTERVIEW Op 12 oktober 2017 heeft er een leidraad gesprek plaats gevonden door Kees Machielse van Platform 31 met Anne Nigten (The Patching Zone). Dit gesprek ging over de ervaringen binnen Lab85 in relatie tot de huidige en toekomstige ontwikkelingen van de binnenstad van Schiedam, ten behoeve van de publicatie over de toekomstige ontwikkelingen van binnensteden in Nederland. http://www.platform31.nl/ BINNENSTAD SCHIEDAM In het ‘s’Maak’ het magazine van de Binnenstad Schiedam en ‘Schiedam een binnenstad vol leven’, de actualisatie van uitvoeringsprogramma binnenstad (maart 2017) is aandacht besteed aan LAB85.

NETWERKGESPREKKEN EN INTERVIEWS Er zijn voor de verschillende opgaves informele gesprekken, netwerkgesprekken en interviews gehouden met zeer uiteenlopende stakeholders & betrokkenen in de straat en in de stad waaronder Energie Initiatief Schiedam, studenten en docenten Hogeschool Rotterdam, Stichting Stolpersteine Schiedam, ondernemers uit de Hoogstraat, Winkelmeiden, initiatiefnemers van het Proosje Muntje, stadsmakers van de binnenstad in Schiedam, beleidsmedewerkers en vele andere.

BALANCE UNBALANCE The Patching Zone is uitgenodigd voor de organisatie van de internationale Balance Unbalance conferentie in 2018. Op basis van de LAB85 activiteiten is de gemeente Schiedam onlangs als partner aangeschoven en is er besloten dat Balance Unbalance volgend jaar in Schiedam georganiseerd wordt rondom nieuwe waarde systemen t.b.v. stedelijke revitalisatie en nieuwe retail concepten met en door creatieve makers in het licht van de duurzaamheidsthematiek.

FINANCIËLE VERANTWOORDING

De begroting, zoals opgemaakt ten behoeve van een bijdrage van het Stimulerings Creatieve Industrie, is zonder majeure wijzigingen uitgevoerd.

27

CONCLUSIE

In retrospectief bleek het toch vaak lastig om tot een optimale synchronisatie van tempo en ambitie tussen de partners vanuit de vier betrokken domeinen (overheid, ondernemers, burgers, educatie) te komen. Met name het verwachtingspatroon rondom de verbouwing en investering van het pand op Hoogstraat 85 lagen ver uiteen. De gemeentelijke voorkeur voor een scenario waarbij ze zelf eigenaar van het pand blijven vergt een andere rol dan wanneer hier b.v. een externe investeerder bij betrokken zou worden. Op basis van de gemeentelijke voorkeur is er een maatschappelijk businessplan opgesteld waarin duidelijk wordt dat de betrokken partijen als partners op moeten trekken voor de realisatie van de MaakWinkel. Dit betekent dat rollen en verantwoordelijkheden verschuiven en dat veroorzaakte soms ongemak en frictie binnen de organisaties en dus vertraging. Omdat er nu nog geen start gemaakt is met de verbouwing van Hoogstraat 85, blijft een belangrijk deel van de activiteiten nog onzichtbaar voor de ondernemer of voorbijganger in de Hoogstraat. LAB85 heeft zich in dat opzicht nog niet voldoende geconcretiseerd. Maar laten we niet voorbijgaan aan de grote hoeveelheid waardevol materiaal, inzichten, kennis en potentieel dat naar boven is gekomen in dit jaar. Die is niet alleen relevant voor Schiedam maar ook voor andere middelgrote gemeenten met verlaten winkelstraten! Bovendien vormt dit een belangrijke humuslaag voor de volgende stap van dit stadslab in Schiedam: het doorpakken en programmeren van Hoogstraat nr. 85, het Museumkwartier, de Hoogstraat.

30

STAKEHOLDER SCENARIO’S Kickstarters van MAAKWINKEL

‘Waardemakers van de MAAKWINKEL’ Beleving scenario: Aan de start van MAAKWINKEL waren deze ondernemers al bezig met de gemeente om de Hoogstraat gevels te renoveren met 3d prints. Via de gemeente zijn zij het MAAKWINKEL project ingerold en hoorden bij de kickstarters van de hub MAAKWINKEL. De ondernemers hebben hun apparatuur en materiaal op locatie van MAAKWINKEL staan en werken vanuit daar aan hun projecten waaronder de gevels van de Hoogstraat. Ze werken op de werkplekken en maakplaats aan hun projecten in de straat en de stad. Dit doen zij in samenwerking met andere partners van MAAKWINKEL, de gemeente en winkeliers uit de Hoogstraat. Daarnaast zijn de de ondernemers wekelijks te vinden op locatie om in de koffie+meetup ruimte met nieuwe talenten te praten of in de overleg+presentatie ruimte om de vorderingen van hun project te tonen. Ze werken samen met de gemeente en ondernemers van de straat en zijn opdrachtgever voor studenten en die ze ook begeleiden bij het ontwerpproces. Als een student zich heeft bewezen zijn de ondernemers bereid om hun opdracht(en) onder begeleiding uit te besteden aan de young professional. Ook begeleiden zij studenten, (young) professionals en geïnteresseerde hobbyisten in het gebruik van verschillende apparatuur en zitten ze geregeld met de MAAKWINKEL partners om de tafel om de vorderingen binnen MAAKWINKEL te bespreken. Beleving touchpoints: -Vanaf begin af aan betrokken bij MAAKWINKEL -Mogelijkheid om apparatuur en materialen op locatie te plaatsen, in de buurt van de projecten -Samenwerking met andere partners binnen MAAKWINKEL en Schiedam -Koffie+meet up ruimte als goede (eerste) afspraak locatie voor projecten -Werkplekken en maakplaats met allerlei bruikbare apparatuur en materialen -Mogelijkheid om talent te spotten in plaatselijke kweekvijver Wensen: o Goede oven voor keramiek o Schiedam als aantrekkelijke woon-werkplek o Gebruik kunnen maken van netwerk in Schiedam o Talent spotten (kweekvijver) o Zelf profileren op retail gebied Bijdragen: o Beschikbaar stellen apparatuur o Kweekvijver begeleiden o Opdrachtgeverschap voor (young) professionals o Medevormgevers van de herontwikkeling van de Hoogstraat o Uitvoering opdrachten van winkeliers en gemeente in de straat o Lezingen, demonstraties, workshops

31

Startende Industrieel product ontwerper

‘Betaalbare werkplek voor creatieveling in de dop’ Beleving scenario: Via zijn netwerk hoorde de starter over MAAKWINKEL in Schiedam waar je je creativiteit los kan laten op een maakplaats en werkplek tegen een laag tarief. Een plek waar creatievelingen heengaan om gebruik te maken van de aangeboden apparatuur en hun concepten te delen met elkaar. Dit leek de starter een inspiratievolle plek en hij besloot om erheen te gaan en te kijken of het de juiste locatie is om zijn freelance projecten uit te voeren. Bij binnenkomst op de MAAKWINKEL ziet de starter de winkel met unieke zelf ontworpen producten maar ook de maakplaats en werkplekken waar mensen werken. Hij besluit om naar de 3d printers te lopen waar iemand bezig is om te 3d printen. De starter raakt in gesprek met de mensen op de maakplaats en werkplekken en hoort hun ideeën en projecten die zij uitvoeren in dit pand. Hij hoort over de materialen bibliotheek die beschikbaar is. De starter raakt enthousiast over de materialen bibliotheek en de projecten die worden uitgevoerd en vindt de creatieve en open sfeer die hij ervaart prettig. Hij bekijkt de ruimte met green screen en VR-brillen en ziet dat er 360 graden camera’s beschikbaar zijn waardoor hij nog enthousiaster raakt van alle mogelijkheden bij MAAKWINKEL. Vervolgens loopt hij naar de koffie+meetup plek om wat te drinken en raakt in gesprek met een young professional die hem vertelt wat er allemaal gaande is in het pand. Hij krijgt een rondleiding van de young professional die hier al een tijdje komt en samen gaan zij via de trap naar de eerste verdieping waar ook een maakplaats is met apparaten en meer werkplekken. Tijdens de rondleiding ziet hij ook de voorzieningen en de overleg en presentatie plek. Vervolgens lopen ze via de trap naar het groene dak waar de young professional het uitzicht ziet over Schiedam. De young professional besluit op de weg naar beneden om in een proefperiode gebruik te maken van een werkplek in het pand waarbij hij gebruik kan maken van de apparatuur op de maakplaats, de kennisuitwisseling tussen creatievelingen en het netwerken met die creatievelingen en waar hij onderdeel kan worden van de ontwikkeling in de Hoogstraat. Beleving touchpoints: -Kennis verkregen over MAAKWINKEL via mond op mond reclame -Winkel met unieke zelf ontworpen producten -Maakplaats met 3d printers en ander apparatuur -Koffie +meetup locatie -Eerste verdieping met werkplekken, maakplaats, voorzieningen en overleg/presentatie plek -Groene dak met uitzicht over Schiedam Wensen: o Betaalbare en flexibele werkplek (incl. flexibel contract) o Kennisuitwisseling met andere creatievelingen / gelijkgestemden / profs. o Toegang tot apparatuur (Bijvoorbeeld: materialen bibliotheek, 3d printers en VR technologie) o Ontvangst klanten / collega’s o Inspiratie o Netwerken o Ondernemen (zien en gezien worden) o Winkel als verkooppunt

32

Bijdragen: o Aantrekken van nieuwe / andere young professionals (leren met en van elkaar) o Essentieel onderdeel van de kweekvijver o Verjonging in de straat o Instructeurs high tech apparatuur o Winkel bemanning, rondleiding & verkoop o Inspiratie & co-creatie o doorstroom naar (woon) werken winkelruimtes in de straat o Aanbod / producten voor verkoop in de straat o Marketing van de straat o Beleving o Lezingen en demonstraties

Textiel MKB met drie startende ZZP’ers (persona) ‘Doorgroeimogelijkheden voor Schiedamse textiel mkb’ Beleving scenario: Door de gemeente is deze startende textiel mkb met drie zzp’ers uit Schiedam terecht gekomen bij MAAKWINKEL. De gemeente bood de drie zzp’ers een flexibel contract aan om in het pand te werken en kennis uit te wisselen. De drie zzp’ers werken gezamenlijk aan kleding met daarop zelfgemaakte ontwerpen die op de kleding worden gedrukt met een transferpers. De transferpers die een van de drie zzp’ers al bezat kon een plek krijgen op de maakplaats op de eerste verdieping van MAAKWINKEL. Zelf lopen zij dagelijks door de winkel naar de hun werkplek op de eerste verdieping naast de maakplaats. Ze lunchen vaak op de koffie+meetup plek op de begane grond en praten daar met anderen over nieuwe concepten. Op de maakplaats delen ze kennis uit met andere professionals over de apparatuur en soms maken ze gebruik van de overleg/presentatie ruimte waar zij hun nieuwe collectie tonen. Ze beheren een webshop maar zij mogen hun kleding ook verkopen in de winkel op de begane grond en kunnen hun werk exposeren in de etalage van het pand. In verloop van tijd willen zij samen groeien als mkb en in een pand aan de Hoogstraat gaan zitten tegen een goede prijs maar willen daarvoor eerst meer naamsbekendheid krijgen en genoeg omzet draaien. Beleving touchpoints: -Mond op mond reclame: Kennis verkregen over MAAKWINKEL via de gemeente / partners -Mogelijkheid om eigen apparatuur in de maakplaats te zetten. -Maakplaats met werkplekken voor gelijkgestemden. -Koffie +meetup locatie. -Winkel en etalage met eigen ontworpen producten tentoongesteld. -Doorgroeimogelijkheden vanuit MAAKWINKEL naar pand in de straat. Wensen: o Betaalbare en flexibele werkplek (incl. flexibel contract) o Kennisuitwisseling met gelijkgestemden o Winkel (verkooppunt) en website o inspiratie o Netwerken o Dat de identiteit van het pand rauwe, open authenticiteit en onafheid uitstraalt o Dat de visie van hoogstraat transformatie voelbaar en beleefbaar is in interieur /

33

exterieur van het pand o Ondernemen in de nieuwe economie o Medezeggenschap bij ‘selectie’ van partners, huurders Bijdragen o Aanjaag- en mentor rol o Inspiratie o Instructeurs o Voordragen sprekers o Partners o Visie en commitment o Binden doelgroepen o Netwerken o Ondernemen (zien en gezien worden) o Verspreiden van nieuwe economie in de omgeving o Kwaliteitsmonitoring o Beleving o Lezingen en demonstraties

Hbo studentengroep met affiniteit voor technologie ‘Bijdrage leveren aan vernieuwing en verjonging in de Hoogstraat’ Beleving scenario: De school is partner van MAAKWINKEL en besloot om zes studenten hier te laten werken aan technologische toepassingen in de Hoogstraat om de Hoogstraat te vernieuwen. De zes studenten kregen bij binnenkomst een rondleiding door het pand waarbij zij de winkel, maakplaats, werkplekken, voorzieningen en het groene dak waarna ze een presentatie kregen over hun opdracht op de eerste verdieping bij op de overleg/presentatie plek. Als student mogen zij gebruik maken van de maakplaats en een werkplek. Gedurende hun project mogen zij met (young) professionals kennis uit delen en concepten uitwerken als deze (young) professionals daar open voor staan. Als zij Schiedammers willen interviewen mogen ze daarvoor de koffie+meetup plek over de overleg/presentatie ruimte voor gebruiken in het pand. Vervolgens gaan zij aan de slag in het pand om op de maakplaats kennis te verwerven en prototypes te bekijken van andere (young) professionals zodat zij zien wat er mogelijk is. Er heerst een creatieve en open sfeer waardoor de studenten zich op hun gemak voelen. Ze maken gebruik van de maakplaats, de greenscreen en de IoT hoek waar ze kunnen solderen en gebruik kunnen maken van arduino materiaal. Ze krijgen de mogelijkheid om hun concepten, prototypes en producten voor te leggen of te verkopen aan de ondernemers om zo te leren verkopen. Aan het einde van het project besluiten een paar studenten om voor een laag tarief een flexibel contract aan te gaan om gebruik te kunnen blijven maken van de maakplaats en werkplek. Beleving touchpoints: -Kennis verkregen over MAAKWINKEL dankzij schoolproject. -Rondleiding door het pand waarbij de studenten de creatieve sfeer ontdekken van MAAKWINKEL -Maakplaats met werkplekken waar professionals werken en de studenten instructies kunnen geven. -Flexibele contracten voor behoud van werkplek en gebruik maakplaats na schoolproject.

34

Wensen: o Werkplekken o Innoveren in een veilige omgeving met instructeurs o Netwerk / partners o Inspiratie o Apparatuur o Instructeurs o Mentors / Incubators Bijdragen: o Inspiratie, aanjagen en energie in co-creatie o Jong talent & vitaliteit o Dragen bij aan de kweekvijver o Brengen apparatuur in o Mentoring o Beleving in de straat (events) o Innovatie en entertainment in de straat (games)

Ondernemer uit de buurt ‘Innoveren als ondernemer van en voor de toekomst’ Beleving scenario: De ondernemer/professional uit de Hoogstraat weet van alle ontwikkelingen, zo ook MAAKWINKEL waar de ondernemer als buurman van MAAKWINKEL zelf betrokken is geweest bij de ontwikkelingen. Als de ondernemer langskomt bij MAAKWINKEL loopt hij via de winkel naar de koffie+meetup plek om daar te lunchen of zijn afspraken te ontmoeten. Op deze koffie+meetup plek ontmoet hij ook andere ondernemers uit de buurt waarmee hij netwerkt en hij ontmoet (young) professionals die bezig zijn met hun projecten op de maakplaats. Zodoende leert de ondernemer welke nieuwe apparaten handig kunnen zijn voor haar eigen onderneming. Recentelijk heeft ze al gebruik gemaakt van de 3d printers door daar originele Schiedamse huisjes te printen die zij kon gebruiken voor haar Jenever winkel. Op de maakplaats ontmoet de ondernemer weer andere peers en groeit haar netwerk in de Hoogstraat. Tegenwoordig is er ook een transferpers op de maakplaats en de ondernemer bedenkt zich dat zij bedrijfskleding kan laten drukken voor haar onderneming wat haar enthousiast maakt. Ook bedenkt de ondernemer dat zij nog wat materiaal heeft die goed van pas zouden kunnen komen op de maakplaats. Na wat instructies van een young professional weet de ondernemer hoe je gebruik maakt van de transferpers en kan zij de volgende keer haar bedrijfskleding hier laten bedrukken. Beleving touchpoints: -Koffie + meetup locatie met open en gezellige sfeer -Koffie + meetup locatie en maakplaats waar peers elkaar ontmoeten -Gebruik maken van de beschikbare apparatuur en materiaal op de maakplaats. -Mogelijkheid om eigen materiaal in de maakplaats te gebruiken en te geven. Wensen: o Netwerk opbouwen, peers en mogelijke partners ontmoeten

35

o Openbare ontmoetingsplek: koffie plus o Debat en netwerken o Apparatuur delen Bijdragen: o Goed buurmanschap o Zaken met elkaar gaan doen o Verbinding met de buurt en straat o Netwerken o Onderdeel van innovatief leef- en werkklimaat o Ambassadeurs

Geïnteresseerde hobbyisten ‘Een “knutseldag” met technologie voor elke leeftijd’ Beleving scenario: Vader en kinderen lopen door de Hoogstraat en langs de MAAKWINKEL. Zij zien door de ramen de maakplaats en de winkel met etalage en besluiten naar binnen te gaan om rond te kijken. Ze gaan in de koffie+meetup hoek zitten bekijken de ruimte met daarin de winkel, de werkplekken en maakplaats. Tijdens het drinken van de koffie ontdekt de vader dat het servies en bestek ge3dprint is. Dan vertelt de serveerster dat de vader en kinderen zelf ook iets mogen 3d printen voor een kleine prijs en dat er naast 3d printen nog meer mogelijkheden zijn op de maakplaats. De vader en twee kinderen raken geïnteresseerd en lopen na hun koffiepauze naar de maakplaats. Op de maakplaats praten zij met mensen die bezig zijn met hun eigen projecten. Een young professional die daar bezig is besluit de vader en kinderen, de borduurmachine en transferpers uit te leggen waarmee de kinderen hun eigen print op en organisch katoen t-shirt kunnen krijgen. De kinderen worden enthousiast en gaan aan de slag met een tekening wat op een t-shirt gedrukt wordt. Ondertussen legt de young professional uit over de andere apparaten op de maakplaats aan de vader en verteld over het groene dak die te bereiken is via de trap naast de winkel. Enige tijd later, met twee bedrukte t-shirts en een hoop inspiratie lopen de vader en kinderen naar de kassa om af te rekenen en besluiten ze gezamenlijk om volgende keer als het mooier weer is, het groene dak te bekijken en hunzelf te printen met de 3d scanner en printer. Thuis bekijken de vader en kinderen de website van MAAKWINKEL en zien dat er in de aankomende weken een aantal events plaatsvinden. Een event is een workshop gericht op kinderen waarbij zij leren hoe je een eigen Internet of Things object. De kinderen willen er graag heen en de vader besluit hun ervoor aan te melden. Beleving touchpoints: -Aanblik / Indruk MAAKWINKEL (etalages, winkel en maakplaats) van buiten -Koffie+meetup hoek met MAAKWINKEL serveerster die verteld over 3dprint mogelijkheden in de maakplaats. -Maakplaats met 3d printers, borduurmachine, transferpers en ander apparatuur -Met de transferpers maken de kinderen hun eigen bedrukte t-shirt waardoor zij geïnspireerd raken om volgende keer nog meer zelf te maken in MAAKWINKEL. -Contact met andere makers en projecten -(Kennis over) Het groene dak

36

-Website met informatie over events (workshops, presentaties etc.) die plaatsvinden bij MAAKWINKEL. Wensen o Toegang tot loyality / vrienden Lab85 programma o Uitnodigende en laagdrempelige plek o Zien en kopen unieke locale ontworpen en geproduceerde collectie o Kwaliteit en ontmoeting klopt met elkaar (hip, design, wisselende programma’s, betaalbaar) o Schiedam maken in eigen stad / S’dam maakt het / S’dam maakstad o Bezoeken tuin op het dak voor ontbijt /lunch o Unieke beleving Bijdragen o Mond op mond reclame over unieke beleving bij MAAKWINKEL o Omzet o Duurzame relatie bewoners en lab o Levendige straat o Opgang brengen van toerisme o Lange termijn: vriend van MAAKWINKEL via loyalty programma / Lab 85 valuta o Reclame in de winkel en straat (bedrukte eco-friendly tasjes, t-shirts etc).

Betrokken schiedammer ‘Vernieuwer van en voor Schiedam’ Beleving scenario: De Schiedamse burger wandelt geregeld door het centrum en zo ook door de Hoogstraat. Hier ziet hij al een tijdje de veranderingen die plaatsvinden op MAAKWINKEL en hij loopt regelmatig naar binnen om te kijken wat er nu in de winkel te vinden is. Via de winkel gaat hij zitten in de koffie+meetup hoek om daar zijn lunch te eten of koffiepauze te nemen. Daar ziet hij op de schermen verschillende mappen van de Hoogstraat die door ARD zijn gemaakt. Op de schermen worden alle partners binnen MAAKWINKEL die meewerken aan de vernieuwing en verduurzaming van de Hoogstraat getoond. Hierdoor weet de Schiedammer welke partijen bezig zijn met het verbeteren van zijn stad en straat. Met mooi weer gaat de Schiedammer de trap op naar het groene dak. Op zijn weg naar beneden loopt hij langs de maakplaats om te zien welke projecten daar nu uitgevoerd worden. Sommige professionals die er werken kent hij uit de buurt en hij praat met hun over de projecten die ze aan het uitvoeren zijn. Soms wordt hij uitgenodigd om een presentatie bij te wonen in de presentatie/overleg ruimte waar het gaat over projecten van de mkb’ers of professionals in de straat. Zo houdt hij alle vernieuwingen van zijn stadcentrum bij. Beleving touchpoints: - Aanblik / Indruk MAAKWINKEL etalages, winkel en maakplaats) van buiten -Koffie + meetup locatie met open en gezellige sfeer -Kennismaken met alle betrokken partners en partijen die bijdragen aan vernieuwing en verduurzaming van de Hoogstraat en Schiedam -Mogelijkheid om eigen apparatuur in de maakplaats te zetten

37

Wensen: o Delen (met de Havenkerk) o Koffie (etc) o Debat / sprekers (aansluitend op themas rondom de toekomst die in de straat / S’dam spelen bijv: werkgelegenheid, next society, next economy, oude en nieuwe ambachten o Expositie / tentoonstelling voortgang van projecten in de Hoogstraat / Schiedam Bijdragen: o Beleving van Next Society, Next Economy o Omzet en inkomsten o Loyalty programma o Draagvlak in Schiedam o Schiedan als innovatieve woon-werkplek o Zingeving

Investeerders van MAAKWINKEL ‘Investeren en innoveren voor de toekomst van de Hoogstraat’ Beleving scenario: De investeerders van MAAKWINKEL komen langs om de projecten te bekijken die door en voor mensen in de Hoogstraat worden gemaakt. Als investeerder komen zij geregeld langs bij MAAKWINKEL. In de etalage zien zij al projecten geëxposeerd staan en producten van projecten in de winkel. Vervolgens lopen zij naar de koffie+meetup plek om daar een kopje koffie drinken en te netwerken. Dan lopen zij of nemen zij de trap naar de overleg/presentatie ruimtes waar zij presentaties krijgen over het verloop van verschillende projecten waarin zij geïnvesteerd hebben. Hierna lopen zij naar de werkplekken en maakplaats om daar het proces te bekijken van verschillende projecten en met verschillende (young) professionals te praten over hun projecten en hoe de investering van de investeerders tot uiting komt. Als investeerder in de voorzieningen lopen zij ook langs de voorzieningen om te kijken of alles nog goed draait. Beleving touchpoints: -Expositie in de etalage -Producten van (hun geïnvesteerde) projecten -koffie+meetup plek om te netwerken -Overleg/presentatie ruimte -Werkplekken, maakplaats en voorzieningen waar hun investeringen tot uiting komen Wensen: o Opleiden werknemers o Schiedam als aantrekkelijke woon-werkplek o Creatief en innovatief vestigingsklimaat o Talent spotten (kweekvijver) o Trots

38

Bijdragen: o Beschikbaar stellen apparatuur o Financiële impulsen o Opdrachtgeverschap voor (young) professionals

Recreatief winkelende toerist in Schiedam ‘Toerist op zoek naar het nieuwe jasje om het oude mooie Schiedam’ Beleving scenario: De toerist komt via aanlooproutes op de Hoogstraat terecht en besluit langs het Jenevermuseum te gaan. Tijdens zijn bezoek aan het Jenevermuseum ziet hij 3dgeprinte oude huisjes uit Schiedam waar jenever in zit. De toerist raakt nieuwsgierig en vraagt na aankoop van een 3dgeprint huisje waar de huisjes gemaakt worden. De kassière vertelt de toerist dat het op MAAKWINKEL plaatsvindt, waar het nu MAAKWINKEL heet. De toerist ontdekt dat deze locatie twee deuren verder is en besluit langs te gaan bij MAAKWINKEL. Terwijl hij naar MAAKWINKEL toeloopt ziet hij in de ramen al de maakplaats, werkplekken, expositie en winkel. Het oogt open en laagdrempelig waardoor de toerist een kijkje binnen wilt nemen. Via de winkel waar hij verschillende 3dprints ziet, loopt hij naar de maakplaats om daar de 3d printers aan het werk te zien. Een young professional verteld de toerist waar hij bij de 3d printer naar kijkt en legt uit welk project de young professional momenteel aan het doen is. De toerist raakt enthousiast zodra hij hoort dat hijzelf ook gemakkelijk iets maken bijv 3d printen, een t-shirt of tas bedrukken of met 360 graden camera’s foto’s maken die hij later kan bekijken met een VR bril. Na een scan te hebben gemaakt van zichzelf met de 3d scanner en een klein poppetje van zichzelf te hebben uitgeprint in 3d, neemt de toerist een kopje koffie in de koffie+meetup ruimte. Hier maakt hij een foto van zijn zojuist ge3dprinte zelfbeeld en plaatst er een foto van op Instagram. De young professional die de toerist net uitlegde waar de 3d printer is, loopt naar de toerist toe en verteld hem over de workshop die hij over twee weken gaat geven bij LAB85 waarbij de young professional gaat uitleggen hoe je het beste gebruik kan maken van een 3d scanner, 3d printer en 3d software. Dit lijkt de toerist leuk om bij te wonen en hij besluit zich in te schrijven voor de workshop. Na nog wat te hebben gepraat met de young professional bedenkt de toerist dat hij na de workshop sowieso nog een keer naar MAAKWINKEL wil komen om een t-shirt te maken met daarop prints gedrukt. Beleving touchpoints: -Aanlooproutes naar de Hoogstraat -Via partner van MAAKWINKEL kennis verkregen over MAAKWINKEL -Aanblik / Indruk MAAKWINKEL (etalages, winkel en maakplaats) van buiten -Maakplaats en werkplekken waar je inspiratie opdoet van andere makers -Optie om verschillende dingen te maken met een beetje begeleiding -Koffie+meet up ruimte om even te relaxen -Contact met andere makers en projecten -Optie voor workshops om meer kennis te vergaren over apparatuur / materialen in de maakplaats. Wensen o Uitnodigende en laagdrempelige plek o Kwaliteit en ontmoeting klopt met elkaar (hip, design, wisselende programma’s, betaalbaar)

39

o Schiedam maken in eigen stad / S’dam maakt het / S’dam maakstad o Unieke beleving Bijdragen o Mond op mond reclame over unieke beleving bij MAAKWINKEL o Omzet o Levendige straat o Opgang brengen van meer toerisme o Reclame online, in de winkel of straat (foto 3d print, bedrukte eco-friendly tasjes, t-shirts etc).

40

ECOCOIN ONDERZOEK

De Ecocoin

Eeninventarisatiem.b.t.deinvoeringvandeEcocoinindeHoogstraatenbinnenstadvanSchiedam

41

Inleiding De Ecocoin is een digitale valuta die als doel heeft om duurzame acties te belonen. Hieronder vallen, ter illustratie, afval recyclen, bomen planten, het gebruik van duurzame productie materialen, organiseren van informatieavonden en workshops rondom een duurzame economie. Minder evidente acties zoals, de hond van de buurman uitlaten of het promoten van de Hoogstraat, kunnen echter ook beloond worden met Ecocoins, aangezien acties als deze de sociale cohesie in een wijk verhogen. De Ecocoin is ontwikkeld in de vorm van een app. In de toekomst wil Ecocoin waarschijnlijk gebruik gaan maken van de Blockchain technologie, een technologie die online, peer to peer en snel dataverkeer mogelijk maakt. Op dit moment is de Ecocoin nog in ontwikkeling. Wij (The Patching Zone) geloven dat de Ecocoin de sociale cohesie van de Hoogstraat kan bevorderen, dat de Ecocoin kan zorgen voor een toename van de lokale welvaart en dat de Ecocoin ervoor zorgt dat Schiedam actief deel kan nemen aan het project “Roadmap Next Economy", door middel van het bevorderen van de duurzaamheid in de Hoogstraat. Dit is lucratief voor de ondernemers en de bewoners in de Hoogstraat en voor de Gemeente Schiedam omdat zo de toestroom van nieuwe ondernemers, bewoners en toeristen naar de Hoogstraat zal toenemen en omdat Schiedam op deze manier zowel regionaal als nationaal, op de kaart komt te staan. De Ecocoin is bedacht door Next Nature Network (NNN). Next Nature Network is een Nederlands bedrijf, gevestigd in Amsterdam. Het is een internationaal netwerk platform dat een brug wil slaan tussen technologie en natuur en zo de toekomst realiseert in het heden (nextnature.net/welcome/). Next Nature Network werkt samen (betreffende het Ecocoin project) met het bedrijf Qoin.com. Een bedrijf dat al meer dan twintig jaar, over de hele wereld (bijv. Moskou, Kenia, San Francisco en België), gemeenten, bewoners en ondernemers, helpt met het opzetten van alternatieve munten in hun wijk. Zodat deze wijken weer kunnen profiteren van de voordelen van globalisatie en weer effectief en efficiënt deel kunnen nemen aan de economie. Enkele voorbeelden van succesvolle projecten zijn 'Bergen op Zoom en Tholen' en de 'Brixton Pound' (Qoin.com). Daarnaast heeft “The Patching Zone”, een non-profit organisatie, een belangrijke, verbindende rol gespeeld in de introductie en het opstellen van het plan om de Ecocoin te implementeren in de Hoogstraat. The Patching Zone is een transdisciplinair R&D medialaboratorium waar professionals, samen met master-, (post-) doc-studenten en promovendi, de krachten bundelen (https://patchingzone.net/nl/over-ons).

Context Schiedam is een mooie, oude jenever stad met 77.888 inwoners, op een afstand van twintig minuten fietsen van Rotterdam Centraal. In tegenstelling tot Rotterdam kosten de woningen in Schiedam vrij weinig, wat Schiedam een aantrekkelijke potentiële woonplek maakt voor (toekomstige) studenten die te weinig geld hebben om in Rotterdam een woning te bemachtigen. (Gemeente Schiedam, NOS)

42

Tegelijk ligt de binnenstad op een afstand van vijftien minuten lopen van het station Schiedam Centraal en bevat deze veel, oude, mooie gebouwen, gelegen tussen de pittoreske grachten. Ook staan er veel molens en zijn de reclames van de oude Jenever fabrieken in de stad bewaard gebleven, wat de binnenstad een historisch en cultureel aanzien geeft. Dit is aantrekkelijk voor de toeristen. Daarnaast worden er meerdere culturele evenementen gehouden in de stad die uitermate geschikt zijn voor gezinnen. Het gaat hierbij om evenementen zoals het Suikerzoet festival, het chocolade festival en het Brandersfeest. Deze feesten worden volop bezocht en brengen een fijne, levendige sfeer teweeg in Schiedam. Kortom, schiedam, en met name de binnenstad, heeft erg veel potentie. Echter, als er wordt gekeken naar Schiedam en met name “de Hoogstraat” (dé winkelstraat van Schiedam, parallel aan de oude haven, vlak naast het Jenevermuseum en om de hoek van de chocoladefabriek Bontekoe) zien we dat van de aanwezige potentie erg weinig wordt benut. De goedkope woningen in de binnenstad maken Schiedam aantrekkelijk voor studenten. Echter, zijn er voor de Rotterdamse studenten weinig aantrekkelijke voorzieningen; er zijn nauwelijks uitgaansgelegenheden of andere openbare ontmoetingsplekken. Behalve de goedkope woningen is er voor de Rotterdamse studenten geen reden om naar Schiedam te komen. Daar komt bij dat er in de Hoogstraat sprake is van veel leegstand en dat de gebouwen slecht zijn onderhouden. Door de aanzienlijke leegstand krijgt de Hoogstraat een onaantrekkelijke uitstraling waardoor er minder bezoekers (hieronder vallen toeristen, maar ook inwoners, die hun dagelijkse boodschappen moeten doen) komen. Als gevolg wordt de Hoogstraat minder interessant voor nieuwe ondernemers en bestaande ondernemers die zich al in de Hoogstraat hebben gevestigd. Voor hun wordt Rotterdam interessanter. De Schiedamse kookwinkel Habitas bijvoorbeeld had eerst een goedlopend filiaal in de Hoogstraat, inwoners vanuit heel Schiedam kwamen naar de Hoogstraat om daar hun kookspullen te kopen. Het ging zo goed met Habitas dat ze besloten om een tweede filiaal te openen in de markthallen in Rotterdam. Als gevolg van het feit dat de Hoogstraat zoveel leegstand kent en het feit dat Schiedam t.o.v Rotterdam geen speciale waarde voor ondernemers toevoegt, verschoof de focus van Habitas volledig naar Rotterdam, waardoor hun filiaal in de Hoogstraat langzaamaan een steeds kleinere klantenkring kreeg en de Hoogstraat dus minder bezoekers. (Interview Larissa van Le Marché, 2017)

43

Inventarisatie Als reactie hierop heeft The Patching Zone in samenwerking met de Gemeente Schiedam en andere partners (Mooi Werk, ARD, Grid 360, Jenever museum, Stedelijk museum) het project Lab85 opgezet. Op Hoogstraat 85 wordt een ontmoetingsplek en winkel met makerspace gerealiseerd, waar kleine startup bedrijfjes zich goedkoop kunnen gaan vestigen en vervolgens, tegen bepaalde voorwaarden, voor een speciaal tarief door kunnen stromen naar een pand in de Hoogstraat. Het doel van deze MaakWinkel op nummer 85 is om meer jonge creatieve ondernemers zich te laten vestigen in de Hoogstraat (en daarmee Schiedam) en zo de aanwezige potentie in de Hoogstraat te benutten om zo van de Hoogstraat weer een florerende straat te maken. Tegelijkertijd wil Lab85 ook aansluiten bij de doelstellingen van Roadmap Next Economy, een project om de MRDH regio voor te bereiden op de nieuwe economie. Dit willen ze bereiken d.m.v het invoeren van de volgende transitiepaden:

1. Smart digital delta, focust zich op de transitie naar een digitale samenleving (blockchain, IoT, enz)

2. Smart energy delta, de transitie van fossiele energie naar duurzame energie 3. Circulair economy, focust zich op het bewerkstelligen van een circulaire economie 4. Entrepreneurial Region, focust zich op het creëren van een ondernemerscultuur 5. Next society, focust zich op meer transdisciplinair onderwijs. (RNE, 2016)

Als onderdeel van het project Lab85 zijn wij (the Patching Zone) op zoek gegaan naar de mogelijke implementatie voor een alternatieve muntsoort voor de Hoogstraat en later de binnenstad van Schiedam. Er is gekozen voor de implementatie van een alternatieve munt omdat deze de lokale economie, de saamhorigheid en duurzaamheid in de wijk kan bevorderen. Namelijk als volgt:

● Het trekt nieuwe klanten aan: Bezoekers van de MaakWinkel, die in Lab85 Ecocoins verdient hebben, kunnen de munten in de Hoogstraat uitgeven, dit is goed voor de lokale economie.

● De munt moet samen, met de gemeente, de bewoners en ondernemers ontworpen worden (co creatie). Alleen al dit proces leidt tot meer saamhorigheid in de gemeenschap tussen de verschillende actoren. (saamhorigheid)

● Als klanten uitleggen aan winkeliers waarom ze de alternatieve munt gebruiken en wat voor voordelen het eventueel voor de winkelier heeft brengt dit sterkere connecties tussen bewoners en lokale winkeliers tot stand. Doordat de klanten een sterkere binding met de winkeliers krijgen zijn ze eerder geneigd om bij hun boodschappen te doen. Dit is positief voor de lokale saamhorigheid en de lokale economie.

● De focus in de lokale economie komt meer op het MKB te liggen, de munt kan namelijk alleen in de buurt worden uitgegeven. De munten die de grote ketens (bijvoorbeeld Albert Heijn) ontvangen moeten worden uitgegeven in de buurt en komen zo uiteindelijk altijd bij het MKB terecht. Dit stimuleert de lokale economie.

● Ook gaat de munt maatschappelijke uitsluiting van bevolkingsgroepen tegen. Als er wordt gekeken naar de Makkie, een gemeenschapsmunt die in Oost - Amsterdam is

44

ingevoerd, is er te zien dat deze munt ervoor heeft gezorgd dat de oudere, arme (de mensen zitten rond het minimuminkomen) mensen uit de buurt, die niet meer deel konden nemen aan de maatschappij (ze konden niet meer zelfstandig naar de kapper, de groenteboer, enz. lopen en hadden ook geen geld voor een taxi), door de Makki wel weer deel konden nemen aan de maatschappij. Dit gebeurde als volgt: Een buurtbewoonster kwam met het idee voor een klein openbaar vervoer bedrijf voor de buurt. Dit bedrijf had als doel om de oude, arme buurtbewoners voor één makkie in de buurt rond te rijden. Dit project is vervolgens gefinancierd door middel van crowdfunding van Makkies; buurtbewoners uit de wijk legden allemaal een paar makkies in. Hierdoor kon een busje worden gekocht en kon een chauffeur worden ingehuurd. De oude buurtbewoners kunnen nu weer zelfstandig naar de markt of de kapper en worden niet meer uitgesloten van de maatschappij. Dit tegengaan van maatschappelijke uitsluiting heeft ervoor gezorgd dat de kennis van de oude mensen (die eerst niet kon worden gedeeld, aangezien ze alleen thuis zaten) weer wordt overgedragen op de jongere generatie, de oude mensen weer geld uitgeven in de buurt en dat de samenhorigheid erg verbeterd is (de mensen uit de buurt hebben samen een bedrijf voor de buurt opgezet).

● Een alternatieve munt kan duurzame acties (bijvoorbeeld recyclen, bomen planten) bevorderen door buurtbewoners te belonen met munten voor het voltooien van duurzame acties. Ook kan het mensen die duurzame producten kopen belonen (people powered money).

● De munt kan bijdragen aan bewustwording rondom de mogelijkheden van duurzame productieprocessen waarbij gebruik gemaakt wordt van nieuwe technologie en sustainable retail in de Hoogstraat, dit kan uitgroeien tot een Unique Selling Point van de Hoogstraat

De bedoeling is dat deze munt meegroeit met de uitbreiding van Lab85, tegelijkertijd de saamhorigheid in de straat verbetert, de lokale economie weer op gang helpt, duurzaamheid onder de bevolking promoot en die, waar mogelijk, aanhaakt bij het project Roadmap Next Economy (RNE). Met deze doelen voor ogen zijn we terechtgekomen bij de Ecocoin.

De Ecocoin is een digitale valuta die als doel heeft om duurzame acties te belonen. Hieronder vallen, ter illustratie, afval recyclen, bomen planten, het gebruik van duurzame productie materialen, organiseren van informatieavonden en workshops rondom een duurzame economie, of carpoolen. Minder evident duurzame acties zoals, de hond van de buurman uitlaten of het promoten van de Hoogstraat, kunnen echter ook beloond worden met Ecocoins, aangezien acties als deze de sociale cohesie in de wijk verhogen. De Ecocoin is ontwikkeld in de vorm van een app. In de toekomst wil Ecocoin waarschijnlijk gebruik gaan maken van de Blockchain technologie, een technologie die online, peer to peer en snel dataverkeer mogelijk maakt. (Lewis Just, Ecocoin projectleider, 2017)

45

De Hoogstraat De Ecocoin kan op verschillende manieren ingevoerd en gebruikt worden. Bij deze verschillende scenario’s wordt vooral ingegaan op de verhouding tussen de Ecocoin en het monetaire systeem vanaf “Fase 2 De Hoogstraat” : Optie 1: De Ecocoin wordt geïmplementeerd als betaalmiddel, bewoners en bezoekers van Lab85 kunnen met de Ecocoin goedkoper producten kopen bij winkels in de Hoogstraat en de winkels kunnen bewoners of andere winkels betalen voor (duurzame) acties, dit varieert van iets groots zoals het aantrekken van nieuwe ondernemers in de Hoogstraat tot aan iets kleins zoals winkeliers helpen met hun boodschappen. Ook kunnen de winkels de Ecocoins sparen voor later. Ze kunnen de Ecocoins echter niet omwisselen tegen Euro’s, er moet namelijk een “moneyflow”(de Ecocoins moeten in circulatie blijven) van Ecocoins gerealiseerd worden. De winkeliersvereniging in samenwerking met de bewoners, de gemeente, Lab85 en de vertegenwoordigers van Ecocoin bepaalt wie, hoeveel Ecocoins verdient. Optie 2: De Ecocoin wordt geïmplementeerd als betaalmiddel in de Hoogstraat voor producten en diensten, de winkeliers en ondernemers kunnen de Ecocoin wel inwisselen voor Euro’s. Dit gebeurd bij een centrale organisatie, deze bestaat bijvoorbeeld uit de werknemers van Ecocoin, vertegenwoordigers van de winkeliersvereniging, bewoners en Lab85, deze organisatie controleert hoeveel er wordt ingewisseld. Ecocoins kunnen hier gekocht en verkocht worden. De waardebepaling van de munt en hoe de- en inflatie voorkomen kunnen worden zou nog overlegd moeten worden. Deze organisatie bepaalt niet waar, hoeveel Ecocoins aan worden uitgegeven. Dit wordt bepaald door de winkeliersvereniging, de gemeente Schiedam en Ecocoin. Optie 3: De Ecocoin wordt geïmplementeerd als betaalmiddel in de Hoogstraat voor producten en diensten. De winkeliers, ondernemers en buurtbewoners kunnen de Ecocoin in het begin niet inwisselen tegen Euro's en later kunnen ze de munten alleen inwisselen tegen Euro’s als ze het geld gebruiken voor een project/product/plan dat bevorderend is voor de duurzaamheid, lokale economie of de saamhorigheid in de wijk. Wanneer Ecocoins geruild mogen worden tegen Euro’s wordt bepaald door de winkeliersvereniging, gemeente Schiedam, Ecocoin en Lab85. De transacties worden gecontroleerd door een onafhankelijke centrale organisatie, zodat corruptie makkelijker kan worden tegengegaan. Deze optie is een combinatie van optie 1 en optie 2.

Voor- en nadelen van de verschillende scenario’s:

Optie 1 voordelen:

· De Ecocoin krijgt een goede basis in de Hoogstraat. Winkeliers en ondernemers in de Hoogstraat kunnen besluiten hun Ecocoins te sparen voor later of om bezoekers met Ecocoins te belonen voor het verrichten van duurzame acties in de straat of voor het kopen van duurzame producten in hun winkel. Als de eigenaren kiezen om ze te sparen is het nog

46

steeds voordelig voor de Hoogstraat omdat de Ecocoins uiteindelijk toch daar uitgegeven moeten worden. · Als de winkeleigenaren er voor kiezen om de Ecocoins uit te geven, zal het gelijk voor een verhoging van de maatschappelijke waarde in de Hoogstraat zorgen, op duurzaam, economisch en sociaal vlak; De bewoners, winkeliers en ondernemers uit de straat zullen zich samen inzetten om de aantrekkelijkheid en duurzaamheid van de straat te verbeteren, waardoor de lokale economie en de saamhorigheid in de wijk beter zullen worden. · De verbinding tussen de buurt en Lab85 wordt sterker. De Ecocoin valt onder het project van Lab85, doordat de gebruikers van de Ecocoin hun munten niet in kunnen wisselen tegen de Euro zullen ze in het begin alle Ecocoins die ze verdienen uitgeven in Lab85. Hierdoor zullen de winkeliers en bewoners in de Hoogstraat meer affiniteit krijgen met Lab85, waardoor diens gewenste impact op de omgeving groter wordt.

Opmerking: Er kan worden beïnvloedt dat de bewoners in deze situatie hun Ecocoins sparen of juist snel uitgeven. Dit laatste heeft naar mening van The Patchging Zone meer invloed op de revitalisatie van de Hoogstraat en kan onder andere bewerkstelligt worden door middel van 'negatieve rente'. Bij negatieve rente wordt één munt (in dit geval één Ecocoin) na de uitgave per dag (dit kan ook per week of per maand zijn) steeds minder waard. Zodra de munt is uitgegeven krijgt hij zijn originele waarde weer terug. Hierdoor worden gebruikers van de munt gestimuleerd om de munt snel uit te geven, dit is goed voor de economie. Nadelen:

· Een erg groot nadeel is dat de ondernemers in de Hoogstraat in het begin korting op producten moeten geven zonder dat ze de munten in kunnen wisselen tegen Euro’s. Op de lange termijn zullen de ondernemers er nog steeds profijt van hebben (ze kunnen namelijk zelf ook Ecocoins gebruiken om goedkoper boodschappen te doen of om de maatschappelijke/duurzame waarde van hun winkel te verhogen), maar om dit te laten slagen moeten de ondernemers enorm veel vertrouwen hebben in de Ecocoin en het scenario dat de Ecocoin een succes gaat worden en dat ze later alsnog hun winst eruit kunnen behalen. Gezien de huidige situatie in de Hoogstraat is dit zéér onwaarschijnlijk (de ondernemers in de Hoogstraat hebben al veel met kortingsbonnen gewerkt en korting gegeven, ze moeten hun geld verdienen en hebben geen zin om nog meer korting te geven).

Optie 2 voordelen:

· De winkeliers kunnen de munten omwisselen tegen de Euro. Dit betekent dat de winkeliers geen geld “verliezen”, zoals bij optie 1, met het accepteren van de Ecocoin als betaalmiddel, maar dat ze de munten in kunnen wisselen voor Euro’s, waardoor het voor de winkeliers gelijk duidelijk is dat hun koopkracht toe zal nemen (verliezen staat hier tussen haakjes omdat de winkeliers bij optie 1 niet echt geld verliezen, maar het zo kan het op de korte termijn wel aanvoelen voor hun).

· Het wordt makkelijker en aantrekkelijker om gebruik te maken van de Ecocoin voor bedrijven die dit nog niet doen. De bedrijven kunnen namelijk gewoon Ecocoins kopen bij de

47

centrale organisatie en hoeven deze niet te verdienen. Hierdoor breidt het Ecocoin netwerk zich sneller uit en dus ook de toestroom naar de Hoogstraat.

Nadelen:

· Wat echter een enorm nadeel is bij optie 2 is dat de creatie van de sociale en duurzame waarde in de Hoogstraat nauwelijks tot stand komt. Winkeliers en bewoners stappen weliswaar sneller over op Ecocoins, maar ze zullen waarschijnlijk veel van hun Ecocoins (als niet allemaal) inwisselen voor Euro's. Hierdoor zal het hele project niet van de grond komen zoals bedoeld; Mensen zullen niet samenwerken om de Hoogstraat een betere plek te maken, maar zullen individueel te werk gaan om zichzelf rijker te maken. Voor een succesvolle revitalisatie van de Hoogstraat is samenwerking tussen de bewoners, de ondernemers en de gemeente essentieel. · Ook gaat het feit dat nieuwe bedrijven gewoon Ecocoins kunnen kopen, loodrecht in tegen het idee van de Ecocoin; Mensen worden beloond (een intrinsieke beloning is hierbij de echte motivatie, maar de munt zorgt voor een extra duwtje in de rug) voor duurzame acties. Waardoor er geen garantie bestaat dat mensen de munt echt gaan gebruiken voor bevordering van de duurzaamheid of de saamhorigheid en de Ecocoin zijn doel verliest.

Optie 3 Voordelen: · Één voordeel van dit systeem is dat het voor de ondernemers in de Hoogstraat gelijk duidelijk is dat zij baat hebben bij de implementatie van de Ecocoin; zij kunnen namelijk de Ecocoins later inwisselen tegen Euro's, wat hun koopkracht vergroot. · De Ecocoin krijgt een goede basis in de Hoogstraat. Winkeliers en ondernemers in de Hoogstraat kunnen besluiten hun Ecocoins te sparen voor later of om bezoekers met Ecocoins te belonen voor het verrichten van duurzame acties in de straat of voor het kopen van duurzame producten in hun winkel. Als de eigenaren kiezen om ze te sparen is het nog steeds voordelig voor de Hoogstraat omdat de Ecocoins uiteindelijk toch daar uitgegeven moeten worden. · Als de winkeleigenaren er voor kiezen om de Ecocoins uit te geven, zal het gelijk voor een verhoging van de maatschappelijke waarde in de Hoogstraat zorgen, op duurzaam, economisch en sociaal vlak; De bewoners, winkeliers en ondernemers uit de straat zullen zich samen inzetten om de aantrekkelijkheid en duurzaamheid van de straat te verbeteren, waardoor de lokale economie en de saamhorigheid in de wijk beter zullen worden. · De verbinding tussen de buurt en Lab85 wordt sterker. De Ecocoin valt onder het project van Lab85, doordat de gebruikers van de Ecocoin hun munten niet in kunnen wisselen tegen de Euro zullen ze in het begin alle Ecocoins die ze verdienen uitgeven in Lab85. Hierdoor zullen de winkeliers en bewoners in de Hoogstraat meer affiniteit krijgen met Lab85, waardoor diens gewenste impact op de omgeving groter wordt.

Nadelen:

· Het is erg ingewikkeld om een alternatieve munt succesvol te koppelen aan het monetaire systeem. Ten eerste krijgt men te maken met in- en deflatie. Hoe zorgt men ervoor dat munt t.o.v. de Euro dezelfde waarde behoudt? Of wil men juist dat de munt in waarde toe- of afneemt? Ten tweede moet men zich afvragen in hoeverre het invoeren van

48

een alternatieve munt legaal is en welke juridische obstakels erbij komen kijken (hier zou Qoin.com bijv. kunnen helpen).

De Ecocoin is op dit moment nog een project in ontwikkeling en is tot nu toe slechts op festivals ingezet. Het is daarom nog niet duidelijk hoe hij het best in een kleine wijk geïmplementeerd kan worden en daar op zichzelf kan functioneren. Daarom hebben wij verschillende scenario’s uitgedacht die mogelijk gerealiseerd (in gezamenlijk overleg met de burgers, de gemeente en andere stakeholders vanuit het oogpunt van co creatie) zouden kunnen worden in Schiedam. Overigens is het feit dat de Ecocoin zelf ook nog een project in ontwikkeling is (flexibel) juist erg nuttig voor de implementatie in Lab85 en Schiedam: Lab85 is zelf een experiment, met een focus op innovatie en technologie, en zal zichzelf dus ook nog gaan ontwikkelen. Daarbij is een flexibele gemeenschapsmunt van groot belang omdat de munt en Lab85 zich zo aan elkaar kunnen aanpassen voor het beste resultaat. Fasering Voor allevoorgaande scenario’s stellen we de volgende fasering voor: Fase 1 (pilot fase) Lab85: Introductie ecocoin in Lab85. De Ecocoin wordt geïntroduceerd op het suikerzoet filmfestival (dit kan nog ter discussie worden gesteld) en wordt geïmplementeerd in Lab85. Hier kan de munt worden gebruikt bij het kopen van producten en voor het voltooien van bepaalde (duurzame)acties, voor elke duurzame actie krijgt een klant bijvoorbeeld één Ecocoin waar de klant dan weer een kopje koffie of een product in de winkel van kan kopen. De munt kan nog niet worden ingewisseld tegen echt geld (het wordt dus niet gekoppeld aan het monetaire systeem). Het inwisselen van de Ecocoin tegen de Euro zou namelijk als gevolg hebben dat mensen gelijk hun Ecocoin zouden inwisselen en dat het project dus onmogelijk van de grond zou kunnen loskomen. Deze fase is bedoeld om de bedrijven, inwoners en bezoekers kennis te laten maken met de munt en zorgt ervoor dat de werknemers van Ecocoin, Lab85, de gemeente en belangrijke inwoners het concept kunnen aanpassen aan de belangen en capaciteiten van de Hoogstraat. Aangezien de Ecocoin nog een op zichzelf staand experiment is, is dit van essentieel belang. Aan het einde van deze fase kan een bedrijf als Qoin.com een workshop komen geven aan de buurtbewoners, ondernemers, de gemeente en andere stakeholders over hoe we de munt het best op lange termijn kunnen laten werken. Wie, hoeveel Ecocoins verdient, wordt in deze fase bepaalt door de mensen van Ecocoin, de beheersstichting en de directeur van Lab85. Fase 2 De Hoogstraat: uitbreiding gebruik ecocoin in de straat Wanneer Lab85 wat stabieler is en wanneer meer bedrijven en ondernemers zich hebben gevestigd in de Hoogstraat, kan de Ecocoin worden uitgebreid naar de (hele) Hoogstraat. Naast bezoekers van Lab85 en bedrijfjes in Lab85 kunnen nu ook bewoners en winkeliers in de Hoogstraat Ecocoins verdienen (de munt circuleert nu niet alleen in Lab85, maar ook de Hoogstraat), bijvoorbeeld door het recyclen van hun afval of door een actie te verrichten die de

49

saamhorigheid verbetert (een diner voor de hele straat). Lab85 kan dienen als een centrale organisatie waar de munten verdient kunnen worden en waar mensen terecht kunnen met hun vragen. De winkeliersvereniging besluit in samenwerking met de gemeente Schiedam, Ecocoin en de Beheersstichting, wie, hoeveel Ecocoins verdient. Er lopen coaches rond die winkeliers helpen bij het gebruik van de Ecocoin. Fase 3 De binnenstad: verspreiding van de Ecocoin naar de binnenstad Vervolgens zouden we de Ecocoin langzaam per straat kunnen uitbreiden of een paar straten in het centrum kunnen kiezen om de Ecocoin in te voeren om ze zo naar elkaar toe te laten groeien (ook dit zou moeten worden overlegd met de burgers, de ondernemers en de gemeente). Als de Ecocoin per straat uitgebreid zou worden, zou dit als voordeel hebben dat er een duidelijk gebied ontstaat waar de munt uitgegeven kan worden. Zou de Ecocoin in een niet aangrenzende straat worden ingevoerd dan ontstaat er weliswaar een minder duidelijk afgebakend gebied, maar de verschillende straten die gebruik maken van de Ecocoin zouden nu beter met elkaar verbonden worden en zouden elkaar bijvoorbeeld handelsvoordelen kunnen bieden.

50

Discussie Het doel van de Ecocoin, het mogelijke effect ervan en waarom de Ecocoin past bij Lab85 en Schiedam is duidelijk. Echter blijven er nog wel enkele vragen over die op dit moment nog niet goed beantwoord kunnen worden. Om deze vragen te kunnen beantwoorden moet er overlegd worden tussen Lab85, Ecocoin, gemeente Schiedam, de bewoners van de Hoogstraat en de ondernemers in en rondom de Hoogstraat. Opkomende vragen waar we rekening mee moeten houden zijn: 1. Wil men juist dat de munt in waarde toe- of afneemt of hetzelfde blijft? Hoe wordt dit bewerkstelligt? 2. Welke juridische obstakels kunnen we tegenkomen? Waar moeten we rekening mee houden? 3. Hoe wordt corruptie bij de distributie van de munt tegengegaan? Hoe wordt voorkomen dat mensen hun vrienden 'gratis' Ecocoins geven (devaluatie) ? En hoe wordt ervoor gezorgd dat de waardebepaling van de munt niet wordt beïnvloedt op zo'n manier dat iemand er persoonlijk voordeel bij heeft? 4. Welk scenario is het meest haalbaar en wenselijk? 5. Hoe kan de Ecocoin het best geïntroduceerd worden? 6. Hoe wordt de Ecocoin verspreid naar de binnenstad?

Conclusie De Ecocoin is een digitale valuta die als doel heeft om duurzame acties te belonen. Al met al past de Ecocoin erg goed bij Lab85 en diens doelstellingen; het is een experiment, het moet gecreëerd worden voor en door de burgers, de gemeente en de ondernemers, het zal de sociale cohesie van de Hoogstraat kunnen bevorderen, het zal zorgen voor een toename van de lokale welvaart en het zal ervoor zorgen dat Schiedam actief deel kan nemen aan het project "Roadmap Next Economy", door middel van het bevorderen van duurzaamheid in de Hoogstraat. Dit is lucratief voor de ondernemers en de bewoners in de Hoogstraat en voor de Gemeente Schiedam omdat zo de toestroom van nieuwe ondernemers, bewoners en toeristen naar de Hoogstraat zal toenemen en omdat Schiedam op deze manier zowel regionaal als nationaal, op de kaart komt te staan.

51

Bronnen

- How to write a business case 1: https://resources.workfront.com/project-management-blog/how-to-write-a-business-case-4-steps-to-a-perfect-business-case-template

- Hoe ontwikkel ik een propositie: https://www.slideshare.net/DirkHeuff/propositie-ontwikkeling-algemeen

- Roadmap Next Economy,bezochtOctober2017, https://mrdh.nl/RNE - Rob Hopkins, 2008, The Transition Handbook: from oil dependency to local resilience - New Economics Foundation, 2015, People Powered Money, Designing, developing and

delivering community currencies. - Gemeente Schiedam, 2017 https://www.schiedam.nl/hoogstraatplus - NOS, bezochtOctober2017, https://lab.nos.nl/projects/huizenmarkt/index.html- https://nos.nl/artikel/2193830-schiedam-is-kampioen-leegstand-maar-het-gaat-de-

goede-kant-op.html Wie zijn we?

- http://ecocoin.com - https://www.nextnature.net/welcome/ - https://www.patchingzone.net/nl/ - http://www.qoin.com

52

BEELDVERHAAL MAAKWINKEL (Selectie)

1

De MaakWinkel van Schiedam

Carol Hol, 15 november 2017

Er staat een steiger voor de etalage. De steiger

is een teken aan de wand van het pand aan de

Hoogstraat 85. Het teken is: “er gebeurt hier

wat. Dit pand is nog lang niet klaar”. Dat is ook

te zien aan de steiger zelf. Die is onaf. Dat zal in

de periode van 2018 tot 2022 ook zo blijven. Het

is een tijdelijke constructie, die doorloopt en de

bezoeker meeneemt van buiten naar binnen, het

pand in. Aan de binnenzijde van de ramen van

de etalage zet de steiger zich als installatie voort.

Daar vertakt de installatie zich, waardoor er op de

begane grond van het pand verschillende ruim-

ten ontstaan. De ruimten zijn adaptief en kunnen

variëren in grootte, indeling en openheid en laten

zich in hun eigen tempo vullen. De installatie is

een organisme, dat zich voedt met de behoeften in

de tijd. Het groeit, breekt af, begint opnieuw maar

dan net weer anders. Het programmeert de prikkel

om op tijd te veranderen en up-to-date te blijven.

De installatie is een beleving, die mensen aantrekt

en initiatieven aanzuigt. Het is een eenvoudige

constructie, die gebruik maakt van ambachtelij-

ke en herwinbare materialen in combinatie met

toepassingen van nieuwe technologieën, zoals

3D-printing en 4D-gestuurde mobiles. Het is een

demonstratie van ambachtelijke nijverheid en nieu-

we maakindustrie. Het is een metafoor.

2018

De gehele ruimte op de begane grond van het

pand is gebruiksklaar gemaakt. De begane grond

is een doos, die als casco is opgeleverd: geverfd,

gewit, gerepareerd en geëgaliseerd. De verwar-

ming doet het en alle noodzakelijke infrastructuur

(ventilatie, kabels en leidingen, wifi-netwerk, ver-

lichting, toiletten, pantry, spoelbak) is aangebracht.

De etalage is intact en grotendeels transparant,

waardoor het casco zich naar buiten toe als een

grote kijkdoos presenteert. Op straat is te zien hoe

VOORWOORD

CAROL HOL 15 NOVEMBER 2017

53

2

3 Voorwoord

4 2018

7 2020

11 2022

15 NA 2020

16 UIT BEELD

17 NOOT

INHOUDSOPGAVE

54

3

VOORWOORD

De MaakWinkel van Schiedam

Carol Hol, 15 november 2017

Er staat een steiger voor de etalage. De steiger

is een teken aan de wand van het pand aan de

Hoogstraat 85. Het teken is: “er gebeurt hier wat.

Dit pand is nog lang niet klaar”. Dat is ook te zien

aan de steiger zelf. Die is onaf. Dat zal in de

periode van 2018 tot 2022 ook zo blijven.

Het is een tijdelijke constructie, die doorloopt en

de bezoeker meeneemt van buiten naar binnen,

het pand in. Aan de binnenzijde van de ramen

van de etalage zet de steiger zich als installatie

voort. Daar vertakt de installatie zich, waardoor er

op de begane grond van het pand verschillende

ruimten ontstaan. De ruimten zijn adaptief en

kunnen variëren in grootte, indeling en openheid

en laten zich in hun eigen tempo vullen.

De installatie is een organisme, dat zich voedt met

de behoeften in de tijd. Het groeit, breekt af, begint

opnieuw maar dan net weer anders.

Het programmeert de prikkel om op tijd te

veranderen en up-to-date te blijven. De installatie

is een beleving, die mensen aantrekt en initiatieven

aanzuigt. Het is een eenvoudige constructie, die

gebruik maakt van ambachtelijke en herwinbare

materialen in combinatie met toepassingen van

nieuwe technologieën, zoals 3D-printing en

4D-gestuurde mobiles. Het is een demonstratie

van ambachtelijke nijverheid en nieuwe maak-

industrie. Het is een metafoor.

55

4

2018

De gehele ruimte op de begane grond van het

pand is gebruiksklaar gemaakt. De begane grond

is een doos, die als casco is opgeleverd: geverfd,

gewit, gerepareerd en geëgaliseerd. De verwar-

ming doet het en alle noodzakelijke infrastructuur

(ventilatie, kabels en leidingen, wifi-netwerk,

verlichting, toiletten, pantry, spoelbak) is aan-

gebracht. De etalage is intact en grotendeels

transparant, waardoor het casco zich naar buiten

toe als een grote kijkdoos presenteert. Op straat

is te zien hoe de steiger van binnen zich als een

vertakkende installatie in het casco voortplant.

Dit beeld is niet statisch en zal periodiek als

onderdeel van de programmering een andere

vorm aannemen.

Het beeld bij binnenkomst is dat van een intrige-

rende totaal-ruimte, die de moeite waard is om ver-

der te ontdekken en te ontginnen, al dan niet aan

de hand van de installatie. De eerste vraag, die

dit beeld roept is: “wat is dit voor een ruimte en

wat is hier aan de hand?”. Het oog van de bezoe-

ker wordt vanzelf getrokken naar het hart van de

ruimte. Dat is de plek, waar makers en hun hulp-

krachten aan het werk zijn. Zij laten zich inspireren,

hebben ideeën, maken daar een ontwerp van

(design thinking) en ontwikkelen op basis daarvan

(prototypes van) producten. Dit gehele proces is

life te aanschouwen en mee te maken, maar het

gaat wel anders dan vroeger het geval was.

Want dat valt ook gelijk op: geen ruimte waar

het stof van zagen, schuren en metaal bewerken

penetrant in de lucht hangt, maar een sfeervol

(niet klinisch) ingerichte ruimte, waarin enkele

3-printers en -scanners, waaronder een kera-

miek 3D-printer, een kleine lasercutter en een

CNC-freesmachine (geschikt voor hout, plastic

en textiel) aan het werk zijn. Zij vormen bij elkaar

een dynamisch landschap van overkapte

machines en computers, schermen, een studio

opstelling (greenscreen), bewegende apparaten

en op elkaar inwerkende toestellen en een

56

5

keramiek oven. Laboratoriumachtige tafels staan

opgesteld, waarop wordt geprint, los gereedschap

ligt, wordt getekend en dingen in elkaar worden

gezet. Er is overigens in dit landschap plaats voor

houtbewerking in een afgescheiden maar wel van

buitenaf zichtbare ruimte waar makers staan te za-

gen, te boren en te timmeren. Een werkbank staat

in de hoek, die het mogelijk maakt om juist die mix

van oud en nieuw tot stand te brengen. In dit zich

ontplooiend landschap zitten, bewegen en werken

de makers en hun hulpkrachten, waaronder enkele

rookies. In 2018 groeit dit aantal door naar een

team van ongeveer 10 mensen, waarvan de kern

uit drie makers bestaat.

Zij maken producten, zoals lifestyle- en design-

voorwerpen, voor de verkoop, meestal in opdracht,

in toenemende mate ook voor verkoop in de win-

kel. Kleding en schoenen op maat ge3D-print. “Je

eigen merk. Keramiek, gemaakt volgens je eigen

ontwerp. Ook handige huishoudelijke dingen, maar

dan in je eigen huisstijl gemaakt, zoals servies

of een stuk gereedschap dat nog niet bestaat”.

Ontwerpers (makers), zoals Annemarie Piscared,

komen er in de MaakWinkel regelmatig over vertel-

len. Zij maakt servies waarvan het glazuur gemaakt

is van fijnstof uit specifieke plekken in Rotterdam

(stadslab Luchtkwaliteit Rotterdam),

zie: https://www.citylab010.nl/plannen/servies

Zeldzame onderdelen, die bij de Gamma of Ikea

niet meer te krijgen zijn, maar die in de Maak-

Winkel zonder veel probleem nagemaakt kunnen

worden. Met veel materialen kan er op den duur in

de MaakWinkel gefreesd, gelasercut en ge3D-print

worden. In het begin zijn de keuzes nog beperkt.

Later, als de apparatuur op niveau is gebracht, kan

aan de wens van de klant meer worden voldaan.

De winkel is niet echt een volledig uitgeruste

winkel. Het is nu nog een placemaker. De produc-

ten zijn te zien in enkele vakken van de installatie

dichtbij de etalage. De winkel is hybride, want kent

57

6

naast een in het oog springende fysieke plek ook

een digitale versie: de webwinkel. In dit geval is

dat een on-line platform dat interactief is. Klanten

kunnen er een bestelling plaatsen voor een kant

en klaar op locatie gemaakt product, maar kunnen

ook zelf als co-creator maakopdrachten geven en

kennis en concepten uitwisselen.

Gasten, die de plek zelf fysiek bezoeken, worden

te woord gestaan door iemand van het team. De

makers zijn toegankelijk. De één op één benade-

ring van klanten is een heilig principe, dat aan de

basis staat van het in co-creatie bedenken met en

het ter plekke realiseren van de wens van de klant.

Op de begane ruimte heeft de installatie ook een

ruimte gecreëerd voor een eenvoudige coffee

corner, die tevens dienst doet als ontmoetingsplek.

Er staat een lange huistafel, waarboven robuuste

lampen (zelf ge3D-print) hangen, met stoelen en

een koffieapparaat. Kenniswerkers beginnen de

plek te ontdekken en brengen daar een tussenuur-

tje door op weg naar de volgende afspraak.

De programmering van de MaakWinkel bereikt in

dit stadium nog geen groot publiek. Try-outs en

pilots moeten de programmering op gang bren-

gen. Dit is het jaar waarin de programmering zich-

zelf moet uitvinden op weg naar een invulling, die

recht doet aan de ambitie om de vier werelden van

de Quadruple - Onderzoek, Onderwijs, Onderne-

merschap en Overheid - daar een plek in te geven.

Het zijn die werelden, die de pijlers van de

MaakWinkel gaan vormen (1).

De aanzet is gegeven: studenten van de Hoge-

school Rotterdam kwartieren in de MaakWinkel.

In 2018 is dat een groep van ongeveer 20 groot.

Hun aantal zal volgens afspraak de komende

jaren tot 40 toenemen. Zij worden begeleid door

The Patchingzone, die samen met de makers de

programmering van de MaakWinkel oppakt. Young

professionals, rookies en studenten zijn actief bij

de opzet en uitvoering van deze programmering,

58

15

NA 2020

De transitie van de Hoogstraat naar een stads-

straat van de nieuwe economie begint zichtbaar

te worden. De leegstand, waarom de Hoogstraat

in voorgaande jaren zo berucht was, verdwijnt

geleidelijk, wat overigens niet alleen de verdienste

van de MaakWinkel zelf is. Ondernemers en winke-

liers, eigenaren, investeerders en initiatiefnemers

hebben de handschoen opgepakt en dragen bij

om van de Hoogstraat weer een succes te maken.

Sommigen maken gebruik van de skils van de

mensen van de MaakWinkel en laten componenten

van hun pand of producten daar maken: werk met

werk maken! De restauratie van enkele gevels van

panden aan de Hoogstraat is aan de gang, waar-

voor de MaakWinkel onderdelen, die elders niet

of nauwelijks meer verkrijgbaar zijn, zoals unieke

ornamenten, 3D-print.

De MaakWinkel is ondertussen een aansprekend

onderdeel geworden van het grootstedelijk netwerk

van soortgelijke makerspaces. Met het niet zover

weg gelegen gebied M4H, waar ook veel maak-

bedrijven zich hebben gevestigd, is een alliantie

aangegaan.

Werkende weg is er een community van makers,

klanten en andere gebruikers van de MaakWinkel

ontstaan. Die is inmiddels stevig genoeg om de

stap te zetten naar een vorm van zelforganisatie

met de bedoeling om de MaakWinkel zelfstandig te

exploiteren. De MaakWinkel transformeert naar een

onderneming, die zichzelf kan bedruipen, mogelijk

als onderdeel van de eerder genoemde alliantie

of soortgelijke vormen van samenwerking in het

stedelijk netwerk van verwante organisaties.

VERSLAG LAB85 2017 · visualisatie op een abstracte plattegrond van de Hoogstraat ... Binnen de...

Documents

Transcript of VERSLAG LAB85 2017 · visualisatie op een abstracte plattegrond van de Hoogstraat ... Binnen de...