Verslag Beuningen

Donderdag 16 mei 2019

2

Inhoud 1. Inleiding ........................................................................................................................................... 3

2. Opzet van de bijeenkomst ............................................................................................................... 3

Programma ...................................................................................................................................... 3

Dialoog ............................................................................................................................................. 3

Deelnemers ..................................................................................................................................... 3

Terugkoppeling ................................................................................................................................ 3

3. Verslag dialoog ................................................................................................................................ 4

Tafel: Duurzaam Wonen, Financiële Zelfredzaamheid en Voeding en Gezondheid ........................... 4

Fase Ervaringen delen ..................................................................................................................... 4

Fase Visualiseren toekomstbeeld .................................................................................................... 5

Fase Vormgeven .............................................................................................................................. 7

Fase Verwezenlijken ........................................................................................................................ 7

Kansenkaartjes ................................................................................................................................ 8

Tafel: Circulaire Economie ................................................................................................................... 9

Fase Ervaringen delen ..................................................................................................................... 9

Fase Visualiseren toekomstbeeld .................................................................................................. 11

Fase Vormgeven ............................................................................................................................ 11

Fase Verwezenlijken ...................................................................................................................... 12

Kansenkaartjes .............................................................................................................................. 13

4. Mentimeter ................................................................................................................................... 14

5. Overzicht deelnemers ................................................................................................................... 15

6. Colofon .......................................................................................................................................... 15

7. Bijlage: inleiding ............................................................................................................................ 16

3

1. Inleiding Hartelijk dank voor je bijdrage aan de bijeenkomst op donderdag 16 mei. Tijdens de dialoog hebben

we de kansen en mogelijkheden om de brede welvaart in de gemeente Beuningen te versterken met

zijn allen verkend.

2. Opzet van de bijeenkomst

Programma

19.00 uur Welkom en ontvangst

19.30 uur Inleiding door Martin Visser

(Directeur Bedrijven en Particulieren, Rabobank Rijk van Nijmegen)

20.00 uur In Dialoog

21.45 uur Plenaire terugkoppeling inhoud / Mentimeter

22.00 uur Afsluiting en borrel

Dialoog

De dialoog werd volgens de methode van ‘Appreciative-Inquiry’ (Waarderend Onderzoek) vormgegeven. Getrainde gespreksleiders begeleidden de dialoogtafels door de vijf fasen van de AI-Dialoog. Als eerste was er de kennismaking. Daarna werden de deelnemers gevraagd hun eigen ervaringen te delen. Vervolgens deelden de deelnemers hun beeld van de toekomst (droom). Tot slot konden zij aangeven wie en wat er voor nodig zijn om deze gewenste situatie te realiseren en wat deelnemers hier zelf aan bij willen dragen.

Deelnemers

In totaal waren er tijdens de bijeenkomst 2 dialoogtafels met in totaal 16 deelnemers.

Terugkoppeling

Van de dialoog is per tafel een verslag gemaakt door de verslagleggers. Daarnaast is aan het einde van de sessie input opgehaald via de Mentimeter. Deze uitkomsten van de bijeenkomst zijn verwerkt in dit verslag en worden gedeeld met de deelnemers van de bijeenkomst. Samen met de uitkomsten van de andere 4 dialoogsessies in het Rijk van Nijmegen worden deze vertaald naar initiatieven. Met RvN@ wordt onderzocht waar een match ligt met bestaande initiatieven en bekijken we kansen voor nieuwe initiatieven. In de zomer informeren we alle betrokkenen via een digizine (digitale nieuwsbrief) over de opzet en het verloop van de dialoogsessies en de uitkomsten. Alle betrokkenen die dat hebben aangegeven, ontvangen een uitnodiging voor een vervolgbijeenkomst met RvN@ op 5 november.

Hartelijk dank voor jouw belangrijke bijdrage aan deze dialoogsessie!

4

3. Verslag dialoog

Tafel: Duurzaam Wonen, Financiële Zelfredzaamheid en Voeding en Gezondheid

Fase Ervaringen delen

Aangeboden vanuit Gemeente Beuningen om coach te krijgen per wijk. 2 keer om de tafel gezeten, dit heeft geleid tot resultaten, is knap duur en ingewikkeld. Goed om gezinnen op weg te helpen, met een hele straat. Sommige hebben echt stappen gezet. Zou best uitgedragen mogen worden om meer te doen. Allemaal van gas af is nog wel een aantal te stappen te ver. Dit initiatief heet het appeltaart gesprek.

Met zonnepalen begonnen, met buren. Nu op maandag op energieloket op zolderpark. Aankomende zondag met stand over energie op lentefeesten in het dorp. De vriendschap onderling was al goed, maar wordt hierdoor sterker. Andere onderwerpen, zoals langer thuis wonen komen dan vanzelf. Veel mensen weten niet van het bestaan van het energie loket. Er is veel info geweest, maar er was maar weinig animo. Ik zou meer bekendheid willen, het meer uitdragen. Je hebt elkaar nodig, we moeten elkaar helpen, zeker als we ouder worden. Het is negatief dat er weinig mensen komen. Te weinig bekendheid.

Seniorenvereniging probeert dit onderwerp bespreekbaar te maken. Vereniging heeft 1700 leden. Dan krijg je de tent wel vol.

Woningen zouden zowel duurzaam als betaalbaar moeten zijn. In Winssen is er sprake van vergrijzing, de jeugd trekt weg, omdat er geen woningen zijn die ze kunnen betalen. Zelfredzaamheid van oudere mensen neemt dan ook af. In Beuningen heb je meer doorsnee woonwijken, opa’s en oma’s passen op kinderen, kinderen helpen ouderen. Gespreide leeftijd is belangrijk in een wijk, zodat mensen elkaar kunnen helpen op het sociale vlak. Jongeren tussen de 20-30 zijn helemaal niet bezig met energie. Zij kunnen al geen eigen huis betalen, laat staat dat ze met energie bezig zijn. Ouderen blijven vaak in de grote woning achter, dat is soms niet veilig.

Wij hebben een makelaar in huis gehad. We hebben een groot huis en zouden een bungalow willen. Maar die zijn niet te koop, er is geen aanbod. Het advies was om te verbouwen en te blijven wonen. Maar het is een groot huis, er staat dan veel leeg en je gebruikt alleen beneden.

Gemiste kans voor de seniorenvereniging. Voor de zonnepalen hadden we elkaar moeten opzoeken. Je ziet de panelen in de straat komen, zonder gezamenlijk overleg. Samen weten we meer. Ik nodig het energieloket uit om te komen praten en samen op te trekken.

Leuk om te horen. Initiatief isoleren, zonnepanelen, samen optrekken, levert sociale contacten op. Dus het mes snijdt aan meerdere kanten. Als 200 mensen zich aanmelden voor het energie loket scheelt dit in de kosten.

Ik heb veel gereisd. Veel gezien. We maken onze eigen wereld kapot. Dat realiseren we ons niet voldoende. Ik ben gepensioneerd.

Molen. Niet geïsoleerd. Buiten van riet, goede isolatie. In de voet heb je 6 gaskachels. Gemeente zegt jullie stoken heel veel. Horen nu niets meer van gemeente. In andere gemeente subsidie gekregen.

Je hebt last van het vocht, je stookt niet voor de warmte. Is dat niet iets om naar te kijken?

Gemeente levert commentaar, maar trekt niet samen op.

Wordt aangeboden om naar energieloket te komen. Maar er mogen geen zonnepalen op de molen door het riet.

Gemeente betaalt de rekening, maar doet nu niets.

5

Is er bij de gemeente een coördinator voor duurzaamheid? Daar moet iemand voor komen. Deze kapitein bepaalt dan de richting. Wat is de grootste vereniging in Beuningen? Wij, de seniorenvereniging. Waarom vragen ze ons niet?

Ik ben ook bezig met zonnepalen op het dak van ons veebedrijf. We kunnen kijken of we het willen/kunnen koppelen, wij kunnen 1200 panelen leggen. Wil iemand investeren?

Je kan ook subsidie aanvragen. Er is een postcode collectief.

Het plan is net klaar, in 2040 moet Beuningen energie neutraal zijn. De Gemeente heeft hier beleid op gemaakt. Hoe ga je dat doen? Wij hebben hier een plan van gemaakt, dit heet Energiek Beuningen. We gaan nu over naar een coöperatie. Er zijn 2 sessies geweest met de gemeenteraad, 1 bij de commissie en 1 bij de raad zelf. Het niveau was laag, ze hadden geen idee wat ze zeiden. Iedereen wil een andere kant op. We hebben een logisch plan ingeleverd, een nieuwe stap gezet. Nu willen ze het gaan overdoen, maar daar zal wel hetzelfde uitkomen. Wat ik vooral mis is de drijvende kracht. Iedereen kijkt naar de nadelen. Als we zo doorgaan gaat ons eco-systeem eraan. Problemen zijn huizenhoog. Mensen zeggen; het is duur, maar kijk naar wat het oplevert, wat het voordeel is, niet in geld, maar in de leefomgeving. Gisteren was nog op tv, een groot windturbinepark, de bevolking is erbij betrokken, paar tientjes per persoon, als je zoiets collectief doet, dan kun je iets mobiliseren.

Waarom is de kleur grijs, waarom niet rood?

Als het bovenin niet lekker loopt, dan valt het uit elkaar. Ik vind dat de Gemeente dit moet oppakken.

Energiek Beuningen is een initiatief van de gemeente.

We hebben de banken ook nodig, het kost heel veel geld.

Terugkomend op coöperatie. We moeten met de boeren om de tafel. Je moet het met z’n allen doen en daarna bij de Gemeente neerleggen.

We moeten allemaal draakvlak creëren. Verzorgen van de oude dag, zelfredzaamheid. Samen in een coöperatie, je leert elkaar dan goed kennen. Jonge ondernemers helpen. Mensen in een flat kunnen dan ook mee betalen, deze mensen hebben dan goedkope stroom en boeren kunnen het financieel redden.

Rode draad/ zwarte vlek: duidelijke rol voor lokale overheid. Draagvlak bij bewoners, aanbieden bij gemeente.

We gaan dit nu toch ook samen met andere gemeentes doen? Dan wordt het wel complexer.

Maar wij gaan door.

Draagvlak creëren bij bewoners, hoe doe je dat? Wat krijgen ze terug? Korting, tegemoetkoming.

ARN, wat gebeurd er met deze afvalwarmte?

Deze gaat naar Nijmegen. 30% van duurzaamheid hier komt van ARN

Oh oke, wist ik niet.

Windmolens. Op meer paarden wedden om energie neutraal te worden. Alleen met zonnepanelen red je het niet.

Fase Visualiseren toekomstbeeld

We zijn begonnen met Duurzaam wonen

90% duurzame energie realiseren in Beuningen, zonder verlies van landbouwgrond.

Ieder huis energie neuraal

Alles inruilen voor elektrisch, fietsen/brommers. Iedereen van het gas af. Bliksemvanger.

In Peking rijdt geen 2takt brommer meer, mijn droom is alles elektrisch. Overheid zegt het, het mag niet meer.

6

90% zelfvoorzienend. Collectief gebouw waar afspiegeling van samenleving woont. Met vriendenkring

4 dorpen, zoveel mogelijk energie neutraal, waar bijna iedereen bijna zelfredzaam is door samen te werken. Dan kan ik met gerust hart met pensioen

Duurzaam wonen, zonder gebruik van fossiele brandstoffen. dus ook geen energierekening.

Energieneutraal (technisch), rekening houden met elkaar, de boel bij elkaar houden (maatschappelijk)

De stroom in 2030 is 0, gasrekening 0, totaal 0. Geen vervangende belasting om op n andere manier belasting binnen te schrapen. Zoals WOZ, motovatie hypotheek af te lossen.

Omdat we eerst alle fases voor het thema Duurzaam wonen hebben behandeld, was er nog maar weinig tijd over voor de andere thema’s. We hebben de andere 2 thema’s samengevoegd en gevraagd naar de droom en de zorg van een ieder.

FINANCIELE ZELFREDZAAMHEID / VOEDING GEZONDHEID

Droom: duurzaam leven in Beuningen. Mijn zorg is de sneltrein die steeds harder gaat. Als we niet snel ingrijpen ontspoort de trein.

Mijn droom is 1 maatschappelijk netwerk. Nu is alles apart. Samen maken we morgen. Elkaar meer helpen. Signalen eerder oppakken. Hulp van buren. Kan veel makkelijker. Oog voor elkaar. 30 jaar geleden meer buurtbinding. Hoe komt dit?

Mijn droom is een jaarlijkse molenmars. 14 maart 2020 is het weer zover. Afgelopen weekend was er molenmarkt. Dit is bedacht om de molen te promoten. Molenmars.nl is op zoek naar sponsors. 15a20km. Niet via wandelvereniging. Perspectief zegt kom een keer naar het molenhuis in Beuningen, we kunnen vast iets combineren met elkaar of in elkaar laten opgaan. Zo is er het Lente ommetje. Er zijn genoeg ideeën. Beuningse klompenpad, ook zo’n mooi voorbeeld. Wordt veel gebruik van gemaakt. Het kan. Samenwerken. Seniorenvereniging doet ook dingen met de molen, 3 activiteiten. Kaartjes uitgewisseld. Molen en Stg perspectief. Winsen krijgt nu ook een klompenpad, waarom komt deze niet langs de molen. Advies om meer uiting te geven aan molen.

RVN@ / zolderpark / energie loket / seniorenvereniging / Stg perspectief / samen winkel in centrum / Rabobank ?? hulp

Actief bewegen voor jong en oud om zo gezond te zijn/te blijven. Dementie. Als je veel beweegt, contact hebt met anderen, helpt dit allemaal om dementie te voorkomen. Mensen worden steeds dikker. We moeten meer bewegen. We doen veel aan sport in gemeente Beuningen, seniorenverenigingen en samenwerking met sportscholen. Problemen zitten volgens mij niet in beweging, maar in voeding. Voeding doet heel veel. Hier moeten we bewust mee bezig zijn. Senioren leven gezonder dan de jeugd.

Speeltuintjes in de gemeente Beuningen worden afgebroken. Dit zijn sociale ontmoetingspunten. Dit blijft een vreemd plan. Kinderen moeten meer bewegen, waarom deze actie?

Mensen meer bewust maken van wat ze eten, meer laten beleven. Meer voedsel rechtstreeks vanuit de boer. Stg Perspectief wil wel met 30 kinderen naar de boer komen. Seniorenvereniging komt ook al. Kinderen laten beleven wat ze eten. Mensen meer bewust maken. Er kunnen dan foto’s geplaatst worden in de cirkel (krantje seniorenvereniging met 1700 leden).

Het Dijkmagazijn komt ook wel eens naar de boer.

Bewuster moet voeding en gezondheid omgaan. Mensen weten niet wat ze eten.

Samen meer dingen doen. Dromen delen. Elkaar helpen op sociaal vlak, dan los je samen ook andere problemen op. Maatschappelijke netwerk. Sociale controle. Meer toezicht. Niet werkende en werkende bezig houden.

Cultuur creëren dat je met elkaar praat.

Veel aandacht voor zwakkere.

7

Obesitas. Gemeente doet hier iets aan. Voedingskant. Begin bij de kinderen.

Fase Vormgeven

Wat is er nodig?

In een wijk samenkomen

Gecoördineerde aanpak

Er is altijd discussie.

We zitten in een polderland, we moeten een middenweg vinden.

Wens om coördinatie van bovenaf te doen. Iedereen mist het overzicht.

We moeten voor elkaar zorgen

Het beleid moet duidelijk zijn. Van bovenaf sturen.

Weet ik niet, dat van bovenaf sturen. Er komen juist goede initiatieven uit de kleine initiatieven

Als Gemeente een wijk aanwijst, dat werkt toch ook niet?

Er zijn 2 initiatieven: de mensen komen zelf met zonnepanelen. Dit moet de bevolking zelf doen. Dit ligt toch bij Pieter de Klein en zijn team. Gemeente Beuningen komt met een initiatief om zon meer te versterken. Je kan uitrekenen wat dit oplevert, dat is te weinig.

Wij hadden een initiatief met 6 buurtbewoners, we hebben dat samen gedaan.

Het aanbod van de Gemeente was niet interessant. Bevolking moet het toch zelf doen. Gemeente moet wel voorwaarde scheppen. Er zijn verschillende ervaringen.

5.000 geïnvesteerd, 12% rendement. Energie neutraal op rekening.

Modaal gezin zou hierbij gebaad zijn.

Er moeten ook oplossingen komen waar je geen geld voor nodig hebt.

Mensen die het zelf niet kunnen betalen, hebben het het hardst nodig hebben. Maar hoe? Postcode collectief. Ik heb een neef met landbouwgrond, hij zegt, zonnepanelen op de schuur is prima, maar niet op de grond.

In Duitsland langs de snelwegen zie je veel zonnepanelen.

Fase Verwezenlijken

Er moet een platform komen om ideeën van boeren om te investeren te regelen. Mensen bij elkaar brengen.

Beuningen vraag / aanbod bij elkaar brengen. Maandag energie loket. Past bij nieuwe functie van zolderpark. In het centrum van Beuningen zou een sociaal centrum moeten zijn, een prettig kennis huis. RVN@ ligt volgens mij op zijn gat. Het was de bedoeling om hier op het zolderpark een sociaal centrum te creëren. Dit stuk zou veel meer in de aandacht moeten staan. Meer bij elkaar stoppen.

Welke panden staan er in Beuningen leeg? 7 /8 panden leeg. Gemeente wil dit NIET huren. De drempel om binnen te lopen zou veel lager zijn als je in het centrum zit. Zichtbaarheid beter.

Ja een gemeenschappelijke ruimte. Zou Rabobank Rijk Van Nijmegen hier een rol in kunnen spelen.

8

Kansenkaartjes

Thema – voor beleidsplan VoSB (seniorenbond)

Samen meer ondernemen

Gegevens uitwisselen voor efficiëntie

Gezondheid meer prioriteit geven

Jeugd bewust maken van wat we eten, wat gezond is en waar het vandaan komt.

Kinderen bewust maken obesitas terugbrengen

Sponsors en zelfgezinde zoeken voor de Molenaars (wandelmars)

Samenwerking VoSB (seniorenbond) en Energie Loket. communicatie naar 1750 leden, gezamenlijke aanbieding, info center gebruiken.

Bekendheid creëren in gemeente.

In gesprek met Energie Loket

Voor de energie coöperatie een beleidsplan voor zonnepanelen opstellen.

Nog een schoolsessie organiseren

Hard werken en verbinden

Vraag en aanbod uitwisselen vraag naar klimaat neutrale woningen

Hartelijk dank voor jouw belangrijke bijdrage aan deze dialoog!

9

Tafel: Circulaire Economie

Fase Ervaringen delen

ARN aantal jaren goed bezig door zoveel mogelijk wat er aan afval wordt ingeleverd te zien als grondstof. Kan niet met alles zoals asbest en nog niet te recyclen materialen. Compost weer ophalen bij gemeentewerf of compostuitdeler bij ARN. Initiatief om luiers te recyclen met bijna werkend proces.

Gelegenheid voor schoolkinderen om langs ARN te gaan met basis van producten hoe deze lineair bij hen eindigen en hoe dat anders kan. Van productieproces tot afbraak. Mooie vorm om op andere manier les te krijgen. Nijmegen faciliteren met warmtenet.

In het klein. Heel dicht bij jezelf houden. Probeert een kruiwagen te delen met buren. Of een ladder, delen van spullen en doorgeven. Is ook geven en nemen uit intro. Ook plastic rapen. Wanneer je dat in je eigen omgeving doet, dan ligt er steeds minder. Binnen een half jaar zie je de verandering komen. Bewustzijn lopen met een hesje en stok, niet alleen praten maar ook doen.

Zwerfvuil in vorige woonwijk teams opgezet voor zwerfvuil. Er gaat veel arbeidskracht verloren dit weer op te halen. Voorkomen. Opruimen met kinderen in vorige woonplaats. Vrouw papier prikken. Ook bij hond uitlaten meenemen. Zijn kleine dingen.

Klompenpad gerealiseerd. Hier ligt geen zwerfvuil. Is een bepaald publiek. Hoe kracht vinden dat bij dat publiek ligt? Bewust zijn.

Liever dat afval bij ARN komt dan in milieu.

Omgeving velden Beuningse boys vanwege wijkhelden schoon. Vaste man (Kor) loopt met vuilniszak over terrein. Aantal mensen die voortouw nemen en dat het overgenomen wordt. Op grond gooien is belediging voor Kor.

In Bangkok is afval op straat gooien door overheid strafbaar. In NL niet handhaven ook strafbaar. Tegengeluid: blij dat hier niet op dergelijke wijze gehandhaafd wordt, te zwaar.

Hoe is het tussen route supermarkt en middelbare school? Op route Mac Donalds veel afval. Auto’s met vier mensen die afval uit auto laten vallen. Niet op in durven grijpen. Zou liever aanspreken.

Opvoeden, bewustzijn en aanspreken om zwerfvuil te voorkomen is gezamenlijke conclusie. Begint bij je zelf. Voorleven hoe je het voor jeugd wil hebben.

Toelevering bouw. Plastic verpakkingen, recyclen zand stenen etc. Bij bereidheid voor recyclen wordt half geluisterd. Zeggen dat industrie 100% recyclebaar is. Is niet waar maar in definitief rapport blijft verkeerd beeld staan. Niet alles kan van 100% gerecycled. Ook reëel zijn in wat woningen mogelijk is. Misschien is nu 40% max haalbare. Er zijn maar enkele materialen die 100% recyclebaar zijn. Metaal is haalbaar. Gipsrestafval blijft. Protocol met groot bedrijf zitting in Zwitserland. Niet detecteerbaar of mag het er niet inzitten. Recycling gips ligt op z’n gat omdat baas niet aan mee wil werken en niemand zegt dat er niks in zit qua asbest. Beeldvorming hele industrie door 1 man. Een van grote drie, ook andere twee grote bedrijven gaan niet over. Jammer dat 10 jaar werk voor niets. Zit hoog. Niet detecteerbaar zou voldoende moeten zijn. Is actie om autoriteit in Duitsland onder druk te zetten om regels te veranderen. Politieke zaken die spelen. Zandwinning is nodig voor bouw en dat blijft. Ook in klimaattafels.

Wanneer blijven bouwen aan aardbeving bestendig huis betekent dit dat zuivere grondstoffen in combi met gerecycled spul nodig is. 2030-2040 einddoelen. Doen stinkende best.

Drie jaar geleden eerste elektrische auto en schoner maken van diesels. Nu Volkswagen komende jaren 15 miljard euro investeren om elektrische auto’s te maken. Iemand anders aan bewind gekomen. Kan dus ook snel veranderen in 3 jaar.

1 ding van meer kanten bekijken. Kolencentrales. Goede oplossingen voor rest. Nu moeten kolencentrales eraf. Niet meerekenen dat gips in NL grondstof kwijt is en in Frankrijk halen is ook

10

transport. Eerlijk blijven is het punt. Het past politiek niet vaak. Is vaak onkunde. Co2 in Duitsland door vrachtwagens die door Duitsland rijden.

Hoe ver gemeente Beuningen is met opdrachten waar bedrijven aan moeten voldoen. Zit in opdracht geven/aanbesteden.

CPO in Ewijk 16 mensen begonnen wel/geen gas. 2010 hadden toen moeten zeggen gasloos, toen te slap had opdrachtgever als eis mogen stellen. 70-80.000 woningen per jaar. Behoefte aan duidelijkheid. Consequenties oplossen maar over 30 jaar geen gas meer. Moeten wel naar nieuwe dingen zoeken.

Alternatieve bouwstoffen voor woningen

Omslag in denken. Amerika bouwt in hout.

Aantal bouw ondernemingen in regio die circulair kunnen bouwen. Veel vraag kunnen bouwbedrijven niet aan.

Gaat om combinatie.

Hout is hergroeibaar, kunnen terug planten. Bij zandafgravingen komt niet terug.

Pallets in houtkachel is ramp.

Samson co2 neutraal, te weinig co2 voor groei van bomen. Is andere manier van kijken. Co2 niet altijd slecht.

Waar op richten? Veel twijfels veel onduidelijkheid. Politieke partijen gaan door met standpunten zonder bewijzen.

Tesla met bouw co2 neutraal pas bij 700.000 km.

Wageningen bezig met gras laten groeien 8-10 meer co2 opname dan normale grasmat. Efficiency van natuur niet hoog, materialen verbeteren om efficiency te verhogen.

Nieuwe ontwikkelingen. Politiek stelt uit omdat veel zaken in ontwikkeling zonder duidelijk en concreet.

Veel oppervlakte te creëren voor deze oplossing met gras.

Inherent aan communicatiestroom wat is goed en wat is niet goed.

Duurzaamheid is makkelijker. Hoeveel energie verbruik je? Circulair is moeizamer, is veel onbekend over. Dat is ook bij politiek zo. Mensen die veel van weten in panels met onderwijs, overheid en burgers om samen stappen te zeten. Bespreken met elkaar. Kleine initiatieven in de buurt. Is wereldvraagstuk.

Niet mogelijk om in iedere gemeente een expert op alle gebieden te hebben. Taak voor provincie om gemeenten te helpen.

In RvN beter podium voor Wageningen zodat ze invloed krijgen en nu blijft het slechts bij publicatie voor de freaks. Zoek een podium vanuit Rabo /RvN@ met meer kritische omvang zorgen dat mensen gehoord worden.

Ook taak voor degene die dat vindt en meedoet met RvN@, dat kan Wageningen zelf doen. Ze (uni Wageningen) willen geen energie steken om naar buiten te gaan. Je moet ze faciliteren in communicatie/businessmodellen.

Kleine zaakjes ipv groot warenhuis. Directe manier. Leuk om te doen.

Mooi dat het terugkomt in lokale economie. Is ook circulair.

Tweedehands kan opwaardering gebruiken. Delen van spullen en ook hergebruik van spullen.

1 cent meer betalen voor benzine waarvoor dan bomen laten planten. Actie door shell. Lastig recyclen . Vanuit overheid boete/straf anders geen prikkel en dan kiezen goedkoopste oplossing. Eerste mentaliteit niet betalen voor afval. Sancties opleggen vrijwillig gebeurt het niet .

Sanctie voor ondernemer die investeert in best beschikbare duurzame middelen. Wat beste effect op besparen is, is onderzoek naar gedaan is deze wetgeving. Mensen die in bedrijven over investeringen gaan, zien dit als een slimme manier.

Vlieggas werd niet gebruikt door sanctie en dan wordt opgelost.

Bewustwording met paplepel ingieten. Gelijk aan campagne: Melk moet. Slogans die aanspreken voor jeugd.

11

Sommige veranderingen inzetten en oude weg afsluiten. Bij afval bij nieuwe middelen. Geen mogelijkheid meer bieden voor oude middelen. Kinderen op bezoek bij ARN komen voor informatie. Goede beweging.

Door betalen voor afval en hergebruik heeft reductie tot 1/3 of 1/5 plaatsgevonden ten opzichte van vroeger. Dus betalen werkt.

Fase Visualiseren toekomstbeeld

CE interpreteren als geld wat hier circuleert in lokale economie houden. Door lokaal energie op te wekken, ook in beheer bij lokale energiecoöperaties. Engie in Ewijk zonnepark waar winst naar aandeelhouders gaan. Opbrengst kan ook in lokale economie blijven, bijvoorbeeld in sport zoals Beuningse Boys.

Elke kern 5000 euro per jaar voor doel. Bij Resse in Reeth. 4 windmolens. Windpark Nijmegen-Betuwe.

Regionale productie en regionaal consumeren. Boerderij in Aerdt om lokaal af te zetten. Lokale restaurants. Kwaliteit om te blijven doen. Kleine voetafdruk ondanks dat het nog wel vlees produceert. initiatieven vanuit Nijmegen binnen Betuwe spullen verzamelen omdat er toch al transport is, hier gebruik van maken. Biefstuk bij de buren halen/produceren. Wijn kan ook lokaal. Kan per saldo ook voordeliger worden.

Met agrariërs en Radboud project gezonde korte ketens. Lokale agrariërs kunnen leveren en voor ziekenhuis betekent het juiste/gezonde diëten. Gepaste maaltijden prettiger voor patiënt, voor kok leuker om te maken en de producten komen uit de regio. Tevredenheid. Aantal ligdagen teruggelopen. Het kan dus. Er gebeurt al veel in regio.

Meer communiceren over succesvolle initiatieven.

Golf met inzamelen van vuil. Leest geen successen. Deel successen.

Wijchenaren hebben gescheiden afval ophalen weggestemd. In Beuningen succesvol afval scheiden.

Elektrische auto is de toekomst. Deelgebruik van auto en met name elektrisch. Lokale initiatieven steunen (ook door de bank) gericht op deelgebruik.

Ook in zorg ook met CPO samen huizen bouwen. Toename senioren doelgroep. Kiezen van een woonvorm waarbij je samen alles organiseert.

Alles door elkaar heen wonen, diversiteit in de wijk. Klein en groot door elkaar. CPO iedereen wil 2 onder 1 kap of vrijstaand. Niemand wil in tussenwoning. Voor jonge starters kan een tussenwoning interessant zijn, belangrijk om elkaar te kennen.

Alert zijn op ontwikkelingen, daarna waterstof en behoefte aan informatie en uitleg. Er heersen veel onnuttige verhalen. Volgende auto zal elektrisch zijn, maar er zijn ook beelden dat waterstof afwachten beter is. Kent het verhaal niet.

Waterstof kost nog energie om op te wekken. Meeste wordt nu industrieel gemaakt. Transport via gasleidingen. Elektrische auto als tussenfase tot waterstof kan. Ook vertellen wat effect in hele keten is, met o.a. accu’s. Electrische auto is duurzaamheid maar wat is recyclebaar en hoe wordt aangekeken naar grondstoffen die eenmalig gebruikt kunnen worden.

Ook voor zonnecellen is een infrastructuur nodig. Kan niet aan gaan verplichten op te slaan in accu’s zoals in Duitsland. Zonnecellen accu’s nodig en dat kan nog niet.

Vertel het eerlijke verhaal. Gebrek aan kennis, goede informatievoorziening en communicatie en de succesverhalen. Meer uitdragen en enthousiasme kijken naar wat er al is.

Fase Vormgeven

Artikel in Gelderlander over positief denken. Rubriek met betrekking tot circulaire economie en duurzaamheid, zodat we laten zien wat we al goed doen. Elkaar een veer geven. Doen we te weinig. Positieve berichten goed vrijgeven iedere stap is er een.

12

Educatie op scholen gaat al beter, veel meer milieu onderwerpen en duurzaamheidsvraagstukken aan orde. Ook lezing houden over dit soort onderwerpen zodat jeugd in problematiek meerolt.

Veel jongeren gaan al veel meer in mee.

In gang zetten ook bij docenten. Meer informatie zoeken om goede boodschap te kunnen vertellen.

Hoe weet leraar wat de goede boodschap is?

Initiatief technieklokalen: mooi project in provincie met overheidsgeld. Grootste drempel is leraar op school. Anders laten denken computechnical thinking. Leraar bang dat overvleugeld wordt door leerlingen. Zou combinatie moeten zijn van praktijk en leraar om samen traject in te gaan. Is project in Maas en Waal op miniatuurschaal. Bedienen van apparaten. Zetten geweldige stappen met RvN@. Praten nog veel met school, geen verstand van onderwijs.

Vroeger godsdienstles op school. Generatie met geloofsbeleving valt in groot gat. Bij CE zelfde. We hebben het ergens over. Niet met paplepel mee gekregen daar zitten gaten.

Wanneer je met mensen praat, gaan ze wel mee en gaan ze het leuk vinden.

Positief stuk in krant van wat wel goed gaat.

In gesprek met ROC om CE in programma te krijgen. Lastig geaccrediteerd diploma gebaseerd op een waarde. Zitten in onderwijsmethodiek dat getoetst wordt. Is oude economie. Vernieuwing is nodig. Er gaan stemmen op in onderwijs voor verandering.

Vrijwilligers brengen veranderingen teweeg.

Bij de HAN doceren veel mensen vanuit hun vakgebied/praktijk. Bij ROC nog veel echte leerkrachten. Een omslag met praktijkervaring is gewenst. Voordoen, na doen en merken dat het leuk is. Droom dat je dit mag blijven doen en kans om te vertellen.

Televisie belangrijke rol door voorlichtingsmateriaal. Prof Scheerder op begrijpbare manier uitleggen wat er met mensen aan hand is. Docenten kunnen dit ook meenemen en in klas. Ondersteunen met leerpakketten. Kan ook via andere media.

Fase Verwezenlijken Bijdrage leveren aan kwaliteit van leven nu en later van mensen uit Beuningen e.o.

Stimuleren van hergebruik en delen van producten. Het leggen van een verband tussen duurzaamheid en circulaire economie.

Meer info-materiaal (doen)verzamelen om goede lesprogramma’s te maken/beïnvloeden.

Politiek ook lokaal onder druk zetten om sneller energiedoelstellingen te halen.

Ik ga in een theaterstuk een ‘plastic jutter’ spelen en maak van plasticafval objecten. Dit ging niet vanzelf. Stapje voor stapje gelukt.

Ik ben graag bereid om bestuurlijk een bijdrage te leveren aan een lokaal initiatief op het gebied van energie opwekken.

Ik blijf actief binnen onderwijs voor Techniek voor kinderen 11-14 jaar. Kansen: zie goed toe op statiegeld inning en besteden.

Grote daken op industrieterrein actief benutten voor zonnepanelen. Woonwijken actief verduurzamen door objectief advies en maatwerk-oplossingen.

Meedenken over positieve communicatie. Verbinden doelgroepen.

13

Kansenkaartjes

Grenzen aan de groei. Hoe kijkt men daar tegen aan? Heeft de bank nog het idee van groei als basis van vooruitgang? Zouden we anders tegen aan moeten gaan kijken.

Wel woningbouwbehoefte, maar geen grondstoffen meer. Serieus over nadenken.

Groei inherent aan groei van samenleving.

Circulaire economie herstel van oude waarden. Terugbrengen in lokale economie. Ouders voorop. Uitbundige consumptie-economie te gemakkelijk neergezet. Minder consumptie, meer economie en circulair maken. Oude waarden meenemen in huidig gedrag.

Van bezit naar gebruik. Licht kopen in plaats van een lamp.

Appartementen voorzien van wasmachines etc. voor gezamenlijk gebruik. Mensen met afstand tot arbeidsmarkt kunnen was doen. Gesprek over voeren. Ouders niet meer in huis hebben wonen. Extra woning in tuin voor ouders. Ouders zorgen voor kinderen wanneer er jonge kinderen zijn en later zorgen kinderen weer voor ouderen. Adviseurs van de bank bespreken dit ook met klanten. Bewustwording creëren.

Groei financieel commercieel vastgoed. ‘Slecht’ vastgoed wordt niet meer gefinancierd, focus op verduurzaming van vastgoed en nieuwe woningen.

Verduurzaming door particulieren blijft ver achter.

Kortingen op investeringen in duurzamer maken van huis of duurzaam bouwen.

Ruimte in hypotheek om duurzaam te investeren zonder dat je naar notaris hoeft.

Hoe zorgkosten betaalbaar houden? Mantelzorgers. Proberen positieve ontwikkeling aan bij te dragen.

Groei is niet meer winst maar ook innovatie. Hergebruik van wat er is. Zit ook een verdienmodel in door het beter te maken.

Gezonde eiwitten. Leren kwaliteit waarderen en dan vanzelf andere dingen weglaten. Bewustwording en daardoor mentaliteitsverandering.

14

4. Mentimeter Aan het eind de bijeenkomsten werd gezamenlijk de uitkomst van de bijeenkomst opgehaald. De deelnemers werden gevraagd:

15

5. Overzicht deelnemers Joseph Vink, Kees Ackerman, Janny van der Vleuten, Joop Pors, Martin Fleuren, Wim Zegers, Peerke Claassen, Joost Geutjes, Claus Huijkelom, Sjon Dubbers, Henri Bakhuis, Maria van Kempen, Eric van Dijk, Gerard van der Zon, Ger van Boxem, Alphons Klomberg.

6. Colofon

Initiatief van Rabobank Rijk van Nijmegen Antoine Driessen (Directievoorzitter) Martin Visser (Directeur Bedrijven en Particulieren) Anneke Slofstra (Adviseur Coöperatie & Maatschappelijke Impact) Guido Velthuis (Trainee Rabobank)

Kenniscentrum Bankieren voor Nederland Christel Hoeksema Rogier Aalders Gesprekbegeleiders Dialoog Femke Janssen Steenberg Eric Hendriks

Verslagleggers Anneke Slofstra Maartje Stevens-Thijssen

16

7. Bijlage: inleiding

17

18

19