I T A L I Ë MAGA Z I N E40 41I T A L I Ë MAGA Z I N E

Het achterland van Ligurië

Bij Ligurië denkt men al snel aan de populaire Cinque Terre. Minder bekend is het achterland van de Bloemenrivièra, waar mysterieuze, eeuwenoude bergdorpjes als Apricale, Bajardo en Castelvittorio boven het glooiende berglandschap van de Nervia-vallei uitrijzen.

TEKST ANNE-LOT HOEK FOTOGRAFIE ANNE-LOT HOEK & JEROEN JANSEN

‘Het ruige landschap past goed bij het karakter van de mensen’

I T A L I Ë MAGA Z I N E42 43I T A L I Ë MAGA Z I N E

Middenin de vallei doemt het middel-eeuwse stadje Dolceacqua voor ons op tegen een indrukwek-

kende rotspartij. Bovenop de berg staat een eeuwenoud kasteel en een ronde stenen ponte overbrugt de twee delen van het plaatsje aan weerszijden van de

rivier Nervia. Claude Monet was meteen betoverd door de schoonheid van Dolceacqua: toen hij het gebied in 1884 bezocht kon hij niet anders dan het stadsaanzicht en de Ponte Romano vast-leggen op doek. Op iets minder dan een half uur rijden vanaf de Franse grensplaats Menton waan je je al volledig in Italiaanse sferen. De eerste grote Italiaanse plaats vanaf de grens is het mondaine Ventimiglia, een badplaats waar de Engelse fine fleur

in vroegere tijden graag vertoefde. Vanaf de kustweg rijd je zo richting Dolceacqua. Als je via de wirwar aan kleine donkere straatjes in het oude La Tera-gedeelte – richting het kasteel – de berg opklimt, is het niet moeilijk om je een voorstelling te maken van de 12de eeuw, toen de gra-ven van Ventimiglia het kasteel bouwden ter verdediging van de vallei. De over-koepelde straatjes ruiken helemaal naar geschiedenis. Een paar straatkatten schieten weg achter massieve houten

deuren. Bij de enoteca is de beroemde Rossese-wijn te koop, de zoetige rode wijn die Dolceacqua beroemd maakte. Keizer Napoleon schijnt er zelfs verschil-lende dozen van naar Parijs te hebben laten verzenden omdat hij er zo dol op was. De unieke druif komt alleen rond Dolceacqua voor en er wordt maar een beperkte hoeveelheid wijn van gebotteld. Bovenaan de straatjes wacht een mooi uit-zicht over de stad en de omliggende vallei vanaf het kasteel. In de winkeltjes lig-

Openingspagina’s: het middeleeuwse centrum van Dolceacqua. Linker- pagina, met de klok mee: een pleintje in Castelvittorio; de fontein van Isolabona; Il Santuario di Nostra Signora delle Grazie bij Isolabona. Deze pagina: ‘Borgo Medievale’ Apricale, met op de achtergrond Perinaldo. >

I T A L I Ë MAGA Z I N E44 45I T A L I Ë MAGA Z I N E

gen allerlei ambachtelijke producten uit de streek uitgestald, van de eveneens beroemde lokale extra vergine olijfolie en taggiasca-olijven tot geschilderde stads-aanzichten en keramiek.

Ruig karakterTerug in het nieuwere gedeelte van het stadje, Borgo genaamd, begeven we ons naar bed & breakfast Talking Stones, waar we in de keuken worden ontvangen door de Duitse gastvrouw Monika, die net een gemarineerde kip in de oven schuift. We slapen in een sfeervolle kamer dicht-bij het dakterras, dat een geweldig uitzicht op de oude stad aan de overkant biedt. ’s Ochtends kun je er ontbijten, bij slechter weer wijk je uit naar de keuken, waar de gastvrouw ovenverse broodjes, een eitje, een sapje, kaas uit de omgeving en huisgemaakte jams presenteert. ‘Het is een type Italiaan hoor, de Liguriër’, vertelt Monika desgevraagd. ‘Echt een boerenvolk, vroeger waren het schapen-herders. Het ruige landschap past goed

bij het karakter van de mensen.’ Ligu-riërs zijn inderdaad niet zomaar een volk. Voordat de Kelten Europa veroverden bewoonden ze grote gedeelten van het continent. Rond 1800 voor Christus had-den deze robuuste Italianen zelfs Duits-land, Zwitserland, Frankrijk, Zuid- Engeland, Ierland, Noord- en Centraal- Italië en Corsica gekoloniseerd. De oude Grieken schreven al over de Ligurische stammen in de Franse Provence en Noord-Italië, waar de plaatselijke Griekse kolonies met de taaie vechters te maken kregen. Later gingen de Liguriërs op in de stammen van de Keltische verove-raars. Keizer Augustus gaf de regio de naam Liguria, tegenwoordig het gebied tussen de Franse grens en de Italiaanse provincies Piemonte, Emilia-Romagna en Toscane. De Keltische roots vind je

Links: de Sant’Antonio Abate-kerk, Dolceacqua. Deze pagina, met de klok mee: een heilige plek in de druïdengebedsplaats in Bajardo; zicht op Perinaldo; lunch op het strand van Ventimiglia.>

47I T A L I Ë MAGA Z I N E

nog overal terug. Bijvoorbeeld net buiten de stad, waar stenen met tekeningen, Keltische symbolen en een graftombe aan de vroege geschiedenis herinneren. ‘Ze steken ook vuurwerk af op kerst-avond en vieren Sint-Sebastiaansdag’, vertelt Monika. ‘Dan trekt er een processie door de straten met laurier-bomen die gedecoreerd zijn met gekleurde hosties.’ Excursies naar de kapel van San Bernardo, het klooster en de Ca’ du Maigu-grotten zijn een aanrader om de geschiedenis van het gebied te leren kennen. De route voert langs de oude muilezelpaden door de heuvels met olijf-gaarden en Keltische rotstekeningen. Volgens Monika is er ook nog een ander beroemd plaatselijk festival, dat uit de

feodale tijd van de beroemde Venti-miglia-aristocratie stamt. Op 16 augustus maken de vrouwen een michetta, een brood in de vorm van een vrouwelijk kruis waarmee ze door de straten gaan. Dat doen ze ter viering van de afschaf-fing van de primae noctis: een oude traditie die het de feodale heren toestond om een bruid op haar huwelijksnacht te onteren. ‘Dat wordt hier groots gevierd, vooral door de vrouwen.’ Michetta is inmiddels een lokale specialiteit die je bij bijna alle bakkers kunt kopen.

Typisch bergdorp De volgende dag vertrekken we al vroeg om de omgeving te verkennen. Op weg naar een van de mooiste middeleeuwse dorpjes langs wat de Strada dell’Olio wordt genoemd, passeren we vlak na het dorp Isolabona een bijzonder kerkje. Als we uitstappen en naar binnen gaan, begrijpen we van een vriendelijke dorp-bewoonster dat Il Santuario di Nostra Signora delle Grazie het vaste bedevaarts-oord was van de beroemde actrice Grace

Kelly. Steevast kwam ze vanuit Monaco naar deze kerk gereden, iets waar de locals nog steeds erg trots op zijn. Vanuit Isolabona kun je twee routes verder het gebied in nemen: de afslag naar het plaatsje Rocchetta Nervina met zijn mooie groene middeleeuwse straatjes en zijn waterbronnen waarin men ’s zomers verkoeling vindt, of richting de bergdorpen Apricale en Perinaldo. Hoe-wel de routes geweldig schijnen te zijn om te bewandelen of met de fiets te

Deze pagina, linksboven: de poorten naar de druïden- gebedsplaas in Bajardo; daaronder: de schilder-achtige SP64 door de Val Nervia; daaronder: Piazza del Borgo in Apricale; rechts: uitzicht op Dolceacqua vanaf het dak van B&B Talking Stones. Rechter-pagina: panorama van het hooggelegen Buggio.

bedwingen, bekijken we het landschap vandaag vanuit de auto. De weg naar Apricale is adembenemend: tussen de glooiende groene bergen en langs oude olijfgaarden zie je af en toe een ruïne uit vervlogen tijden liggen. Je kunt zelfs boven langs het dorp rijden via een heel smal weggetje met haarspeldbochten en schitterende uitzichten. Vanaf de centrale piazza, omringd door een oud parochiekerkje, het oratorium van San Bartolomeo met zijn roze fresco’s, het 11de-eeuwse Castello della Lucertola en een agglomeratie van kleine straatjes, trappen, doorkijkjes en gewelven, heb je een prachtig uitzicht over de omgeving. Apricale is geheel terecht benoemd tot een van de mooiste dorpen van Italië. Het voormalige handels stadje functioneerde tot de 16de eeuw als een onafhankelijk stadstaatje en ademt de sfeer van een echt Italiaans bergdorp. Los van het geluid van kerk-klokken en voetballende kinderen is het rustig. Een paar oude van dagen met

wandelstok nemen de dag door bij de gotische fontein terwijl de lokale restau-ranthouders de tafellakens uitschudden. Het is het type dorp waar helemaal niets gebeurt. Hoewel er nog maar zo’n zes-honderd inwoners in het dorp te vinden zijn, heeft het net als de regio een rijke geschiedenis van de handel in lokale producten. Via de nog altijd aanwezige ezelsroutes werden boter, melk, kaas, wilde kruiden, vijgen en olijfolie vanuit de bergen naar de kust vervoerd, waar-vandaan zout en gedroogde vis mee terug werden genomen. Samen vormen deze ingrediënten nog steeds de beroemde Ligurische keuken. Een van de tentjes waar je die nog goed kunt proeven is La Locandi dei Tarrochi op de Via Roma; de lokale producten en wijnen zijn om je vingers bij op te eten.

DruïdentempelDe route vervolgt naar het nog hoger in de bergen gelegen pittoreske Peri-naldo, maar wij nemen de afslag naar

Tussen de glooiende groene bergen en langs oude olijfgaarden zie je af en toe een ruïne uit vervlogen tijden liggen

>

I T A L I Ë MAGA Z I N E48 49I T A L I Ë MAGA Z I N E

Bajardo, een mysterieus dorp waarvan gezegd wordt dat het in de tijd van de Kelten door ‘druïden’ werd bezocht. Begin 20ste eeuw telde Bajardo meer dan 1500 inwoners, nu zijn dat er nog minder dan een kwart daarvan. Dit bijzondere dorp is een rond 900 voor Christus gebouwde Keltische neder-zetting waar delen van een druïden-tempel nog te bezichtigen zijn. Druïden waren een soort priesters binnen de Keltische godsdienst, die we vooral kennen als de mannen met lange witte baarden uit de strips over Asterix en Obelix. In juli vindt er zelfs een ‘druïden-festival’ plaats waarbij de bewoners zich verkleden als de dorpsgenoten van de beroemde Gallische striphelden. De over-blijfselen van de tempel zijn in de 17de eeuw geïntegreerd in een kerk waarvan

het dak in 1887 instortte. De honderd boeren die zich op dat moment in de kerk bevonden kwamen daarbij allemaal om het leven. Het dorp biedt een panoramisch uitzicht op de omgeving, met enerzijds in de verte de Middellandse Zee en anderzijds de Ligurische bergen. Na een mooie wande-ling rond het dorp en een bezoek aan de eeuwenoude gebedsplaats genieten we van een lunch op het dorpspleintje bij Osteria Ra Culeta. Het kleine eetcafeetje staat bekend om de bajoccolio, een soort koekjes met lokale taggiasca-olijfolie, en de fameuze Ligurische hartige taarten. Het familiebedrijf zit hier al decennia en we worden er zeer gastvrij ontvangen. We krijgen een bord gekookte granen met Parmezaanse kaas voorgeschoteld, gran pistau, een oud boerenrecept uit de streek, gewoon om te proberen. De eige-naresse legt uit dat er ook nog een behoorlijke scheut taggiasca-olijfolie in het midden gegoten wordt, dan is het gerecht pas echt compleet.

Adelaarsnest Voldaan zitten we even later weer in de auto richting Castelvittorio, een van de mooist gelegen dorpen in de regio, dat plots als een adelaarsnest vanuit de groen beboste bergen opdoemt. Het vrijwel verlate landschap met die hoge mysterieuze nederzettingen is een erfenis van de Ligurische stammen die hun dorpen hoog in de bergen bouwden om zich tegen de vijand te kunnen wapenen. In Castelvittorio lijkt de tijd

Met de klok mee: het terras van B&B Home Away met uitzicht op Apricale; een terras aan zee; zonnebaden op het strand van Ventimiglia; het dakterras van Talking Stones; uitzicht op de kust tussen Venti- miglia en Bordighera. Rechterpagina: onder- weg van Isolabona naar Apricale. >

51I T A L I Ë MAGA Z I N E

LOGERENLa Casetta di Vale

Vicolo Borgogno 5, Dolceacqua, tel. +39 0184 206175, www.lacasettadivale.it.

Talking StonesVia San Bernardo 5, Dolceacqua, tel. +39 0184 206393, www.talkingstones.it.

HomeAway ApricaleVia Novembre 28, Apricale, www.homeaway.com.

La Locanda dei Carugi Via Roma 12/14, Apricale, tel. + 39 0184 209010, www.locandadeicarugi.it.

Munta e CaraPiazza Vittorio Veneto 2, Apricale, tel. +39 0184 209030, www.muntaecara.it.

Apricus LocandaVia IV Novembre 5, Apricale, tel. +39 0184 209020, www.apricuslocanda.com.

Agriturismo Castel DhoVia Roma 1, Castelvittorio, tel. +39 0184 241824.

La Pecora NeraVia degli Ulivi 18/20, Rocchetta Nervina, tel. +39 345 4690888, www.lapecoranerabeb.ea29.com.

ETEN & DRINKENOsteria dell’Acqua Dolce

Lekker eten uit de streek.Via Patrioti Martiri 33, Dolceacqua, tel. +39 0184 205032, www.osteriacquadolce.it.

La FavoritaDe simpele, heerlijke lokale Ligurische keuken.Strada San Pietro 1, Apricale, tel. +39 0184 208186, www.lafavoritaapricale.com.

La Locanda dei Tarocchi Eenvoudig, lokaal eetcafeetje. Via Roma 42a, Apricale, tel. +39 0184 208643.

La Capanna da BacìKlassieker in de streek, mooie ambiance en dito uitzicht. Via Roma 14/16, Apricale, tel. +39 0184 208137, www.baciristorante.it.

Osteria Ra CuletaLokale specialiteiten in een gastvrije ambiance. Piazza De Sonnaz 13, Bajardo, tel. +39 0184 673092, www.raculeta.com.

Osteria del PorticoEen verborgen topper: een lokaal zesgangendiner inclusief wijn, koffie en een likeurtje voor ! 25.Via Umberto I 6, Castelvittorio, tel. +39 0184 241352.

Hotel Lago Bin Goed eten in een hotel met zwembad.

Località Morga, 18035 Rocchetta Nervina, tel. +39 0184 207108, www.lagobin.it.

DOENWandelen en fietsen langs

de olijfgaarden van de Strada dell’Olio.

In het oude gedeelte van Dolceacqua de klim maken naar Castello dei Doria met onderweg een stop bij de enoteca voor een glas Rossese.

De heilige gebedsplek van de druïden bezoeken in Bajardo en de lokale gran pistau proberen.

Zwemmen en berg-beklimmen rond Rocchetta Nervina.

De bergdorpen Apricale en Castelvittorio bezoeken.

te hebben stilgestaan. Op het kleine centrale pleintje bovenin het dorp stroomt water uit een fontein die duide-lijk eeuwen als put heeft dienstgedaan. Bij een klein stalletje worden groenten van het land verkocht. Als we even later de klokkentoren Santo Stefano bekijken, het hoogste punt van het dorp, en het aangrenzende barokke kerkje, valt het ons op dat de omliggende huizen ofwel erg bouwvallig zijn, ofwel prachtig gerenoveerd. Uit een van de mooie wit-gekalkte woningen met tuinmeubilair voor de oude groene deur komt een Engelsman met een boodschappentas naar buiten. De nieuwbakken inwoner van het bergdorp legt uit dat Castel-vittorio nog maar zo weinig inwoners

telt dat veel van de verlaten woningen door buitenlanders worden gekocht en opgeknapt. Hij vindt het er goed toeven: ‘Als je wakker wordt hoor je eigenlijk niets anders dan de kerkklokken en wat geiten vanuit de bergen. Je kunt de lekkerste lokale producten krijgen en prachtig wandelen en fietsen in de omgeving.’ Hij raadt ons aan te eten bij Osteria del Portico, een familie-restaurant met mooi uitzicht op de bergen en de vallei. Voor 25 euro kies je zelf hoeveel gangen je wilt eten, met een ristretto en een grappa toe.

Lokale favorietToch keren wij terug naar Apricale om wat later op de avond aan te schuiven bij La Favorita, een lokale favoriet iets buiten het dorp. Het bijzondere van dit restaurant is vooral het vlees, dat ter plekke op de grote indoor grill gegaard wordt, van lam tot wild zwijn. Maar je kunt er ook terecht voor een heerlijke verse pasta met smakelijke Ligurische pesto, en vergeet niet de zabaglione con pansarole (een gefrituurd deegje in sabayon) toe te proberen, een lokale must-eat. Met het mooie uitzicht op de Nervia-valllei erbij zak je langzaam weg in de huiselijke sferen van het gast-vrije restaurant. Ingmar Nelson, de Zweedse eigenaresse van het HomeAway-appartement met uitzicht op het dorp waar we die nacht verblijven, raadt ons nog een paar goede restaurants in de buurt aan. Ze kwam hier drie jaar geleden met haar man en werd op slag verliefd op Apricale en de omgeving. Op het geheel gerenoveerde appartement dat ze sindsdien verhuurt komen veel Nederlandse, Duitse en Zweedse gasten af. ‘Ieder terras biedt uitzicht op de bergen en het dorp en je kunt het fruit zo van de bomen plukken in de tuin’, vertelt ze verrukt. Ingmar verhuurt de appartementen vanaf zeven nachten, dan kun je het gebied pas echt goed leren kennen. ‘Er komen hier vaak mensen op doorreis, die terugkomen voor een langer verblijf. Het is gewoon een heel bijzonder plekje.’

Met de klok mee: monument ter nagedachtenis aan omgekomen schippers bij Ventimiglia; het dakterras van Talking Stones; het terras van Home Away. Rechts: villa tussen Ventimiglia en Bordighera.

TIPS & ADRESSEN