-

pagina 34

Van huize woudrust naar woudrustlaan Ed Dekker De Woudrustlaan bestaat 33 jaar. Bij de plaatselijke carnavalsvereniging De Broek-hennen is dat een jubileum. Dit artikel is grotendeels gebaseerd op een boekje dat in het jaar 2000 verscheen bij het 30-jarig bestaan van het woonwijkje in Hensbroek. Dit boekje verscheen echter in zeer kleine kring. De Woudrustlaan bestaat uit 47 woningen. De eerste bewoners vestigden zich er in het voorjaar van 1970. Het verhaal over de nu 33-jarige Woudrustlaan begint ruim 37 jaar geleden, op 8 februari 1966. Op die dag had burgemeester J.P. Straathof van Hensbroek op het gemeentehuis aan de Dorpsweg een gesprek met het bestuur van de Stichting Tehuis voor Bejaarden Woudrust te Oostwoud. De gemeente Hensbroek – toen nog zelfstandig – wilde zo’n drie hectare grond van ‘Woudrust’ aankopen voor de bouw van woningen. De gemeente had hiervoor weiland op het oog achter het noodgebouw van de rooms-katholieke kerk Sint Marcus dat in 1964 is gezet. Van het beoogde stuk weiland pachtte mevrouw Geertruida Zwagerman-Hagtingius 3,2 hectare. Zij, weduwe van Willem Zwagerman, woonde op Dorpsweg 25 te Hensbroek.

Grondtransactie Het gesprek ten gemeentehuize op 8 februari 1966 was vruchtbaar. De gemeente nam drie hectare en twintig are grond over van de Stichting Tehuis voor Bejaarden Woudrust. De transactie was onderdeel van een ruiling van gronden tussen gemeente en stichting. Hierbij kreeg de Stichting Woudrust een perceel grond van Dirk Wit uit Hensbroek in handen. Ten kantore van notaris Willem Appel te Obdam zetten burgemeester Jacobus Petrus Straathof en burgemeester Pieter Smit van Midwoud, als voorzitter van de stichting, op 5 september 1968 hun handtekening. Aanvankelijk wilde de gemeente vrijstaande bungalows bouwen op een deel van de verworven gronden. Het nieuw opgemaakte bestemmingsplan ‘Hensbroek 1968’ gaf dat ook aan. Bungalows bleken echter te duur te zijn. Er bestond onvoldoende interesse voor. Uiteindelijk koos de gemeente voor twee-onder-een-kaphuizen. De prijzen van dit type woningen waren aanvaardbaar. Het bouwplan bestond uiteindelijk uit 47 huizen: achttien twee-onder-een-kapwoningen, 28 rijtjeswoningen en één vrijstaand woonhuis.In 1969 begon het bouwrijpmaken van het terrein. De nieuwe wijk van Hensbroek werd voltooid in 1971 met het herbestraten van de weg. De eerste woningen

werden betrokken in het voorjaar van 1970. Dit jaar geldt als het begin van de Woudrustlaan. Waarom? Waarom een nieuwe woonwijk? ,,Woningnood heerst er thans niet meer”, zei burgemeester Straafhof in 1966 tot de gemeenteraad. ,,Wel blijft er echter woningbehoefte bestaan”, benadrukte hij. Over het nieuwe plan schreef het Noordhollands Dagblad in april 1969 in een artikel over het bouwrijpmaken van de gronden: ‘Het is voor een gemeente altijd prettig als er vraag is naar woningen. Dat betekent dat de gemeente leefbaar is. Hensbroek blijkt ook in trek te zijn bij hen die aan een eigen woning een rustige omgeving de voorkeur geven’. Twee aannemers bouwden de huizen aan de Woudrustlaan: de bedrijven G. Grooteman te Hensbroek en N.J. Boots uit Obdam. Het bouwplan werd in 1971 afgerond met de herbestrating, het maken van een zandbad met beperkte speelgelegenheid voor de jeugd en aanleg van parkeerplaats en trottoirs. Het project Woudrustlaan werd in 1972 uitgebreid met elf garageboxen. De Woudrustlaan is het tweede dorpswijkje van Hensbroek. De eerste nieuwbouw in het dorp waren zes woningwetwoningen in het plan Kooimanweg. Met dit uitbreidingsplan werd in 1964 begonnen en bestond voorts uit bebouwing aan de Van Duivenvoordestraat en Van Maurikstraat. Ruilverkaveling De jaren zestig waren belangrijk voor Hensbroek. In die periode is er veel gebeurd. Met het gesprek op 8 februari 1966 in het Hensbroeker gemeentehuis met de Stichting Tehuis voor Bejaarden Woudrust te Oostwoud werd de aanzet gegeven voor de ontwikkeling van de Woudrustlaan, zoals we zagen. De ruilverkaveling, die het aanzien van de polder Hensbroek stevig veranderde, was vijf jaar eerder afgerond. Alle blokken verkaveld land waren in het eerste halfjaar van 1961 opgeleverd en in cultuur gebracht. Met de verkaveling van de polder Hensbroek (620 hectare groot) was in april 1959 begonnen. Sloten werden gedempt met zand uit een grondwinplaats in de polder. Daar deed een zandzuiger onophoudelijk zijn werk. Met de 600.000 kubieke meter zand die uit de put naar boven is gehaald, zijn 134 kilometer sloot gedicht in de polder Hensbroek en twaalf kilometer nieuwe weg aangelegd. De zandput werd later omgetoverd tot De Leijen. Dit

bestand v

anaf oudobdam

-hensb

roek.

nl

-

pagina 35

centrum voor dagrecreatie van totaal tien hectare werd geopend op 11 mei 1966. Op de gedempte Molensloot Een van de sloten die werden gedicht met het gewonnen zand was de Molensloot. Die lag achter de zuidelijke bebouwing van de Dorpsweg (de oneven zijde). Precies op de Molensloot zijn de woningen Woudrustlaan 19, 38, 40, 48 en 50 gezet, een aantal andere voor een deel. Er gebeurde dus veel in de jaren zestig in Hensbroek. De Sint Marcusparochie kreeg in 1964 haar eigen kerk. Het godshuis werd als noodgebouw gezet aan de nieuwe Burgemeester Kooimanweg. Het noodgebouw is voor de parochianen nog steeds de plek van samenkomst. Een andere belangrijke gebeurtenis voor Hensbroek was de bouw van de bejaardenflat aan de Van Duivenvoordestraat in 1966. Ook kleuterschool De Springplank is dat jaar aan de Van Duivenvoordestraat gezet. Het aantal inwoners steeg in de jaren zestig met bijna 150. De gemeente Hensbroek ging 1960 in met 1110 ingezetenen. Tien jaar later, op 31 december 1969, stond de teller op 1258. Herkomst naam Waarom heet de Woudrustlaan de Woudrust-laan? De naam is al enkele malen gevallen: Stichting Tehuis voor Bejaarden Woudrust, te Oostwoud. Het land waarop alle 47 huizen van de Woudrustlaan zijn gebouwd, was eerder eigendom van deze stichting. Het gemeentebestuur besloot om de nieuwe straat te vernoemen naar de stichting. Wat was dat voor een stichting en wat had zij te zoeken in Hensbroek? De Stichting Tehuis voor Bejaarden Woudrust is opgericht in januari 1950. Het doel van de stichting was het oprichten en instandhouden van tehuizen voor ouden van dagen in de (toenmalige) West-Friese gemeente Midwoud (met Oostwoud als een van de dorpen). Al in hetzelfde jaar kon stichtingsvoorzitter Jacobus Hendricus Avis, tevens burgemeester van Midwoud, huize Woudrust in Oostwoud openen. Dat gebeurde op vrijdag 6 oktober 1950. De stichting had een oud schoolgebouw aangekocht en laten verbouwen tot een bejaardenhuis met 42 bedden. Dit was het eerste bejaardenhuis op het West-Friese platteland. Gesloopt Huize Woudrust werd in 1959 uitgebreid. Bijna dertig jaar later werd Woudrust gesloten. Drie bejaardenhuizen in een gemeente was te veel van het goede. Midwoud was bij de herindeling van 1979 opgegaan in de nieuwe gemeente Noorder-Koggenland. Bovendien voldeden de voor-

zieningen niet meer aan de eisen van de tijd. Huize Woudrust in Oostwoud werd gesloopt in 1987. Op het vrijkomende terrein werden acht woningen voor ouderen gezet. De straat waaraan zij wonen, heet Woudrust. ‘Woudrust’ is in Oostwoud ook de naam van een wijksteunpunt voor ouderen. Dit centrum staat tegenover de acht ouderenwoningen en biedt sinds 1989 onderdak aan tal van activiteiten voor ouderen. De naam Woudrust. Hoe zit dat? Het bejaardenhuis in Oostwoud droeg de naam als eerste. Notaris J.H.M. Noot uit Benningbroek had de naam verzonnen. Dat meldde de verslaggever van de krant in zijn verslag van de opening van huize Woudrust in 1950. Notaris Noot sprak op het openingsfeest als voorzitter van huize Avondlicht in (toen nog) Zwaag. Hij zei er trots op de te zijn dat de door hem gekozen naam ‘Woudrust’ werd aangenomen. Waarom koos de notaris voor ‘Woudrust’? De link met de plaatsnamen Oostwoud en Midwoud is snel gelegd. Het bejaardenhuis was bedoeld om ouderen uit Oostwoud en Midwoud een rustige levens-avond te verschaffen. De namen Oostwoud en Midwoud verwijzen naar de vroegere gesteldheid van dit deel van West-Friesland. Moeraswoudegebied Dorpen met in hun naam het element ‘woud’ waren eeuwen her te beschouwen als ‘natte bossen’. De oorsprong van ‘woud-plaatsen’ in West-Friesland en andere waterrijke gebieden mag worden gezien als moeraswouden met niet al te hoog opgaand hout (vooral wilg, els en moerasberk). Ten tijde van de plaats-naamgeving zal ‘woud’ veelal de aanduiding zijn geweest van ‘ontgonnen moeras-woudegebied’. De ontginning van de West-Friese wouden is bijna duizend jaar geleden op gang gekomen. Onze regio was toen bedekt met een onbegaanbaar dik veenpakket. Vanuit het westen trokken de ontginners het gebied in. ‘Scorlewalt’ (het latere Noord- en Zuid-Scharwoude) werd in de elfde eeuw vanuit Schoorl ontgonnen. Oostwoud was het oostelijk gelegen moerasgebied, ontgonnen vanuit het westen. Midwoud moet worden gezien als het middelste ontgonnen moerasgebied, gelegen tussen Nibbixwoud en Hauwert. Heeft Hensbroek ook iets met ‘wouden’ te maken? Gedeeltelijk. Bij de naam van ons dorp verwijst het element ‘broek’ naar de vroegere gesteldheid van dit gebied. ‘Broek’ staat voor broek- of moerasland. ‘Broek’ is verwant met het werkwoord braken. Bij ‘broek’ kan dan worden gedacht aan ‘brakend, water

bestand v

anaf oudobdam

-hensb

roek.

nl

-

pagina 36

opbrekend land’. Broekland duidt op oor-spronkelijk drassig, met kreupelhout begroeid land met een veenachtige bodem. Bij de plaats-naamgeving zal met ‘broek’ doorgaans ‘ont-gonnen, ingepolderd broekland’ zijn bedoeld. Grootgrondbezitter Heyn Dat was broek. En hoe zit het met hens? Hensbroek is een samenstelling van de mansnaam Hein en broek. In ongeveer 1100 heette ons dorp Heynsbroec, rond 1500 was dat Heinsbroec. Het broekland op deze plaats zal ooit hebben toebehoord aan een meneer Heyn. Hij zal als een soort stamhoofd grootgrond-bezitter zijn geweest en het drassige land van Hensbroek in eigendom hebben gehad. Dergelijke vernoemingen van persoons- of geslachtsnamen voor woonplaatsen zijn niet bijzonder. Dat is ook zo bij dorpen als Abbekerk, Sijbekarspel en Lambertschaag. Veelal hebben deze namen een Friese vorm. Geruime tijd, al voor onze jaartelling, was West-Friesland in handen van Friezen. In latere tijden werd de naam Heyn in de volksmond verbasterd tot Hen of Hoen. De stap naar het ludieke wapen van Hensbroek is dan niet groot meer: een mannenbroek met een hen er op. De officiele beschrijving van het gemeentewapen luidt: ‘een wapen van keel, beladen met een broek van goud, waarop is rustende een hen van zilver’. We hebben enkele zijpaadjes bewandeld en we keren nu terug naar de Woudrustlaan. Wat had – nogmaals - een stichting uit Oostwoud te zoeken in Hensbroek? De Stichting Tehuis voor bejaarden Woudrust had het land waarop later de Woudrustlaan zou ontstaan, gekregen. In 1955. Totaal was de stichting toen twintig percelen geschonken. De percelen betroffen een boerderij (Dorpsweg 23) met arbeiderswoning (Dorpsweg 25), stal en overige opstallen, erf, landerijen en verder aanbehoren. De gezamenlijke grootte was 16 hectare, 2 are en 45 centiare. Het volledige bezit was verpacht aan veehouder Willem Zwagerman. Maria Dina de Vries De twintig percelen waren de stichting nagelaten door mejuffrouw Maria Dina de Vries. Zij was overleden in 1955 in haar woonplaats Haarlem en had de Stichting Tehuis voor bejaarden Woudrust opgenomen in haar uiterste wilsbeschikking. Een van haar andere erfgenamen was haar achterneef Pieter Smit uit Oostwoud. Deze Pieter Smit zijn we eerder in dit artikel tegengekomen als burgemeester van Midwoud en als voorzitter van de Stichting Tehuis voor bejaarden Woudrust. Pieter Smit erfde van mejuffrouw De Vries een aantal percelen land in Medemblik.

Maria Dina de Vries, de erflaatster. Wie was zij? En waarom schonk deze vrouw haar Hens-broeker bezit aan een stichting in Oostwoud? Maria Dina de Vries, overleden in Haarlem, was afkomstig uit Oostwoud. Daar is zij geboren op 9 juli 1881, als dochter van de plaatselijke geneesheer. Haar vader en moeder waren Arie Forma de Vries (afkomstig uit Westwoud) en Kniertje Smit (geboren in Oostwoud). Haar grootvader Willem de Vries was genees- en vroedmeester in Westwoud. Vader Arie Forma de Vries vestigde zich in 1869 als geneesheer in Oostwoud. Maria Dina was de jongste van twee kinderen. De familie verhuisde in 1882 naar Egmond aan Zee, waar vader ook geneesheer werd. Maria Dina was toen net één jaar. Bijna een half jaar na de dood van haar vader in 1889, verhuisde Maria Dina met haar moeder naar Purmerend. Maria Dina de Vries is altijd ongehuwd gebleven en stierf in haar toenmalige woonplaats Haarlem op 21 april 1955 op 73-jarige leeftijd. Blijvend herinneren Met de toekenning van het legaat aan de Stichting Tehuis voor bejaarden Woudrust wilde Maria Dina de Vries kennelijk blijvend worden herinnerd in haar geboorteplaats Oostwoud, waar ze maar zo kort heeft gewoond. Aan het legaat kleefden twee voorwaarden. De stichting moest de inkomsten van het legaat besteden aan bewoners van huize Woudrust die de kosten van de verzorging niet of niet geheel zelf kunnen betalen. Voorts moest elk jaar vijfhonderd gulden worden uitgekeerd aan de vereniging ‘Haarlemse Werkinrichting’. De inkomsten van het legaat bestonden uit de pachtopbrengst. Ook Maria Dina de Vries had de bezittingen in Hensbroek geërfd en wel van haar broer. Zij was de enige erfgename van Willem Forma de Vries. Hij was in Leiden overleden op 17 mei 1934. Willem Forma de Vries was eigenaar geworden in 1927. Hij was toen arts en woonde in ’s Gravenhage. De Vries had de boerderij, arbeiderswoning, weiland en bouwland aan de Dorpsweg gekocht op een publieke verkoping in Het Springend Paard, het café van kastelein Klaas de Boer. Voor de percelen van totaal 16 hectare, 2 are en 45 centiare bood hij het hoogste bedrag: 45.645 gulden. De arts was niet zelf in Hensbroek. Hij liet er zijn zaken behartigen door een lasthebber: Willem Zwagerman, veehouder te Hensbroek. De boerderij en landerijen werden op de veiling verkocht door Simon Schrooder. Deze Hensbroeker rentenierde toen in Heiloo. Schrooder had lange tijd geboerd op het boerenbedrijf aan de Dorpsweg, dat de naam

bestand v

anaf oudobdam

-hensb

roek.

nl

-

pagina 37

Landlust had gekregen. Na Simon Schrooder kwam Willem Zwagerman er. De familie Zwagerman boert nog steeds op deze plek. Stichting M.D. de Vries/Woudrust Fonds Terug naar Oostwoud, terug naar Woudrust, het activiteitencentrum voor ouderen. De Stichting Activiteitencentrum Woudrust kan het centrum draaiende houden dank zij de Stichting M.D. de Vries/Woudrust Fonds. De revenuen van het stichtingskapitaal maken de exploitatie van het activiteitencentrum mogelijk. Het kapitaal bestaat onder meer uit opbrengst van de verkoop van Landlust met landerijen. Het M.D. de Vries/Woudrust Fonds is opgericht in 1982, met het doel het beheer over het gelegateerde vermogen van Maria Dina de Vries en de inkomsten daarvan veilig te stellen. De jaarlijkse vijfhonderd gulden hoefde niet meer te worden uitgekeerd aan de Haarlemse Werkinrichting, want deze vereniging bestond niet meer. Met de verbeterde sociale voorzieningen was een financieel steuntje in de rug van bewoners van huize Woudrust geen noodzaak meer. Het fonds kreeg een ruimere, meer met de huidige tijd overeenstemmende doelstelling. Belangrijkste aspect daarvan is het financieel steunen van voorzieningen in Oostwoud voor ouderen. Twaalf families vanaf begin De Woudrustlaan bestaat, zoals we zagen, uit 47 woningen. Twaalf families wonen er al vanaf het begin. Jong en oud voelt zich thuis in de Woudrustlaan. Het is dan ook een straat waar pit

in zit. Dat vond in 1985 ook de Nederlandse Heidemaatschappij. In dat jaar riep de Heidemaatschappij de Woudrustlaan uit tot ‘kern waar pit in zit’. Aan deze gelijknamige wedstrijd van de Heidemaatschappij deed de Woudrustlaan mee. De toenmalige bewoners wonnen duizend gulden met ons project: het verbeteren van het speelterrein. Dit project hebben de buurtbewoners gezamenlijk uitgevoerd. Met de baten van de geldprijs van ‘een kern waar pit in zit’ kan het comité Speeltuin Woudrustlaan nog steeds in bepaalde kosten voorzien. Per toerbeurt gaat ’s avonds een groot net over de zandbank, tegen de katten. Onder het motto: ‘zonder net wordt het pet, met net blijft het net’. Er geldt een speciaal dienstrooster. Woudrustlaan-feest Bij het 25-jarig bestaan van de Woudrustlaan, in 1995, werd het allereerste laan-feest gehouden. Ruim 190 personen, inclusief uitwonende kinderen, maakten er toen een mooi feest van. Compleet met een barbecue en spelletjes. Bij het feest in 1995 is het eigen Woudrustlaan-lied gezongen, met eigen muzikale begeleiding. Het lied wordt op ieder Woudrustlaan-feest, eens in de vijf jaar, herhaald. Over twee jaartjes is het weer zover. Bron: Boekje ‘Woudrustlaan 30 jaar’, verscheen in 2000 in beperkte oplage. Samengesteld door Ed Dekker, met medewerking van velen.

De eerste jaren van de Woudrustlaan, begin jaren zeventig. Foto boven: Jaap Kee wijst in de berm van de Burgemeester

Kooimanweg de plaats aan waar het veld zou komen van de nog door hem op te richten voetbalvereniging Apollo’68, uit de krant van 18 mei 1968. Het veld zou echter aan de westzijde van de Dorpsweg worden aangelegd. Het terrein aan de Kooimanweg werd ingericht als ijsbaan, grenzend aan de Woudrustlaan.

Foto links: Het huis Dorpsweg 27, gefotografeerd in 1963. Op de plaats van deze gesloopte woning komt de Woudrustlaan uit op de Dorpsweg. De laatste bewoners van het huis waren Jacob Nap en zijn vrouw Marijtje Buysman. Hij stierf op 18 november 1955 op 77-jarige leeftijd. Na de dood van haar man verhuisde Marijtje Nap-Buysman naar huize Avondlicht in (toentertijd) Zwaag, waar zij in de ouderdom van 88 jaar overleed op 29 januari 1966.

bestand v

anaf oudobdam

-hensb

roek.

nl

-

pagina 38

Foto rechts: Uit de tijd dat de Woudrustlaan nog maagdelijk weiland was. De foto is genomen vanaf de toren van de hervormde kerk op 9 juni 1964 en geeft een indruk van het eerste uitbreidingsplan van Hensbroek: plan Kooimanweg, met daarbij de Van Duivenvoordestraat en Van Maurikstraat. De bouwwegen zijn al aangelegd; de boompjes langs de Burgemeester Kooimanweg naar de Wogmeer zijn nog jong. De eerste woningen aan de Van Duivenvoordestraat en Burgemeester Kooimanweg zijn in aanbouw. Het langwerpige gebouw aan de linkerzijde van de Burgemeester Kooimanweg is de rooms-katholieke kerk. De Marcuskerk werd later dat jaar ingezegend, op 10 oktober 1964. Rechts vooraan het voormalige raadhuis, met daarnaast de vroegere openbare lagere school. Het woonhuis in het midden is Dorpsweg 45. De – gesloopte – boerderij links was van Cees Schaak. Op deze plek staan sinds 1972 de – inmiddels gesloten - supermarkt en slagerij.

Foto links: Toen er van de Woudrustlaan nog geen enkele sprake was en de familie Zwagerman land pachtte van de Stichting Tehuis voor bejaarden Woudrust te Oostwoud: 1961. Op 29 maart van dat jaar stoffeerde de jeugd van Hensbroek op Boomplantdag de Burgemeester Kooimanweg. Pas ruim een jaar later, op 22 september 1962, zou oud-burgmeester S.B.F. Kooiman van Hensbroek deze naam hem vernoemde weg officieel openen. De Burgemeester Kooimanweg is aangelegd met de ruilverkaveling van de polder Hensbroek, uitgevoerd in de periode 1959-1961.

Foto links: De stolp Landlust aan de Dorpsweg 23, van de familie Zwagerman. Deze boerderij is verbrand op 27 juli 1948. Het gezin Zwagerman (vader Willem, moeder Geertruida Hagtingius en de kinderen Aart, Nel, Geer en Jan) kregen op dezelfde plek nieuw onderdak.

Foto rechts. April 1969, een begin is gemaakt met het bouwrijp maken van het gebied voor het nieuwe woonwijkje Woudrust-laan. Links een gedeelte van de katholieke kerk.

Foto links: Voorjaar 1970, de woningen Woudrustlaan 24 en 22 vlak voor bewoning. Jan en Annie Molenaar betrokken hun huis nr. 24 eind april van dat jaar. Zij zijn een van de twaalf families die vanaf het begin woont in de Woudrustlaan.

bestand v

anaf oudobdam

-hensb

roek.

nl