UNE PROPOSITION POÉTIQUE PAR DES SIỀCLESDU MOYEN ẤGE AU 20ME SIẾCLE

POUR 6 VWO de madame Schwarze MA

1

ENTRE SENTIMENT ET SUBCONSCIENT, ENTRE RẾVE ET RÉALITÉ

A] de MiddeleeuwenNog even samenvattend:

De Middeleeuwse samenleving berust op het feodale stelsel. In het maatschappelijk leven is de invloed van de kerk zeer groot. De wereld staat in dienst van God, die het middelpunt is van alle denken en handelen.

De literaire werken zijn meestal anoniem, omdat het individu niet zo’n belangrijke rol speelt. Niet de schoonheid, maar de godsdienstige moraal staat voorop.

De “Serments de Strasbourg” uit 842

Eerste geschreven document in het Frans, natuurlijk geen literatuur

Heiligenlevens zoals “la Séquence de Sainte Eulalie” eind 9e eeuw

Eerste literaire teksten, in het Frans

De ridderromans – chansons de geste – zoals “la Chanson de Roland” 11e eeuw

Deze ontstaan in de 11e eeuw en nemen 3 eeuwen een belangrijke plaats in, in de Franse literatuur. Ze tonen het ridderideaal: dapperheid in de strijd, trouw aan de leenheer en een onwankelbaar geloof in God.Vrouwen spelen geen belangrijke rol.

In “Lancelot”van Chrétien de Troyes, [hierin is de ridder de slaaf van de beminde vrouw] in “Tristan et Iseut” van Thomas of Béroul,[ zien we het trieste verhaal van een fatale ongewilde liefde] in de “Lais” van Marie de France [ zien we liefdesgeschiedenissen met een vaak fatale ontknoping] vanaf de 12e eeuw, ontstaat de hoofse literatuur – littérature courtoise -

Onder invloed van de kruistochten wordt de positie van de vrouw steeds belangrijker. De kruisridders zien in de Arabische wereld en in de Arabische literatuur een andere rol van de vrouw. Misschien een oorzaak dat de vrouw gaat overheersen in de literatuur. Ze wordt de hoofdpersoon en eist verfijnde liefde. De held moet alles doen wat zij wil en de grootste gevaren doorstaan.

Theater in de Middeleeuwen: “la Farce du maître Pierre Patelin”

[klucht]

Fragmenten uit het Evangelie worden in de kerk uitgebeeld. Aanvankelijk in het Latijn later in het Frans, ook de plaats wijzigt zich. Het toneel verplaatst zich naar het plein voor de kerk. Het Middeleeuws theater is te verdelen in :A] geestelijk toneel met zijn mysteriën en mirakelspelen.

2

B] wereldlijk toneel met zijn sotternieën, moraliteiten en kluchten.

Lyriek bereikt een hoogtepunt in de 14e en 15e eeuw Charles d’Orléans te Blois vormt middelpunt van het letterkundig leven van die tijd. Aan zijn hof verblijft François Villon [een zwerver en bandiet] . hij schrijft “La Ballade des Pendus”.

De oorsprong van deze poëzie is te vinden bij de aristocratie. Rondzwervende zangers trekken van kasteel naar kasteel om iedereen te vermaken. Deze troubadours zingen liederen over de liefde.

Naast de lyrische poëzie ontstaat vanaf de 13e eeuw een burgerlijke literatuur met satirisch of komisch karakter. Zoals bijvoorbeeld in de “Roman de Renard”

Hier strijdt de arme , maar slimme Reinaart met succes tegen de wolf, de beer of de leeuw, die wel sterk, maar dom zijn. De verhalen symboliseren de strijd van de opkomende burgerij tegen de adel en de geestelijkheid.

Aan het einde van de Middeleeuwen wordt de boekdrukkunst uitgevonden [ rond 1455 door Johannes Gutenberg] hetgeen een grotere verspreiding van de literatuur mogelijk maakt.

Hieronder treffen jullie een couplet aan uit “le Lais” [1456] van François Villon met daaronder de verdere bewerking en vertaling van Ernst van Altena. Direct daarna kunnen jullie lezen dat deze “stoffige”oude poëzie niet zo “stoffig” is , daar “le Lais” kennelijk Lennaert Nijgh heeft geïnspireerd om “het Testament”voor Boudewijn de Groot te schrijven.

1] Répondez à la question suivante svp: Qui est Vegece dont François Villon parle dans son vers?........................................................…………………………………………………………………………………………………………….

2] Donnez une bonne raison pour laquelle Lennaert Nijgh s’est inspiré de ce vers de Villon………………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………

3

4

B] La Renaissance

5

Er komt een meer burgerlijke cultuur. De Kerk verliest geleidelijk haar greep op het totale leven van de mens. De Hervorming speelt hierin een belangrijke rol. Het Humanisme ontstaat. Er ontstaat een kritische en wetenschappelijke geest en de mens wordt zich meer bewust van zichzelf.

De schrijvers uit deze periode bestuderen intensief de Griekse en Romeinse auteurs uit de Klassieke Oudheid. In de literatuur waarin de wereld en de mens centraal staan, wordt schoonheid een doel op zich. De stijl is zeer geordend.

Rabelais met “Pantagruel”en “Garantua”

Schrijft fantasierijk over reuzen. Het zijn verhalen met een levensbeschouwelijke inslag met de nadruk op de liefde voor het leven.

Montaigne schrijft “Essais” [filosofisch werk]

Hierin toont hij zich als een sceptisch moralist

La Pléiade wordt opgericht. Dit zijn 7 dichters die in de Franse literatuur, de “klassieke” theorieën introduceren, met name in de poëzie. De Pléiade publiceert een manifest, Défense et Illustration de la langue Française. Dit houdt ten 1e de verdediging [ Défense] van de moedertaal tegen het Latijn als poëtische taal in .Ten 2e gaat het om de verrijking [Illustration] van de taal door de vorming van nieuwe woorden, van de stijl, door het gebruik van “klassieke” dichtvormen: sonnet, ode en epos.

De 2 belangrijkste vertegenwoordigers van de Pléiade zijn Du Bellay en Ronsard

De laatstgenoemde bezingt in zijn “Odes” de voorbijgaande schoonheid.

Hieronder treffen jullie een gedicht aan van Ronsard “quand je suis vingt ou trente mois…..”

Les charmants spectacles du Vendômais natal versent parfois dans l’âme du poète une mélancolie qui ne doit rien aux modèles antiques. Deux siècles et demi avant Lamertine, il éprouve devant la nature immuable la tristesse de l’homme qui passe et des ans qui s’écoulent. Mais Ronsard ne pouvait pas rester sur cette note pessimiste: dans le trait final, d’une galanterie un peu précieuse, reparaît l’épuricien, tout à la vie et à l’amour.3] Étudiez la progression du thème mélancolique dans les 5 premières strophes. Montrez que le poète a su varier les comparaisons qui l’ expriment…………………………………………………………………………………………..

6

………………………………………………………………………………………………………………

4] L’art: A] Relevez les images les plus pittoresques……………………….

……………………………………………………………………………………………..B] Par quels procédés le poète a-t-il suggéré la mélancolie du temps qui s’enfuit?...........................................................

RONSARD : QUAND JE SUIS VINGT OU TRENTE MOIS

3 p 131+132 een stukje

C] Het Classicisme [17e eeuw]

7

In Frankrijk regeert de Zonnekoning. Lodewijk de XIV is een absoluut vorst. [ l’état c’est moi]. De Kerk herstelt haar greep op het geestelijk leven in de samenleving, waarin de burgerij steeds machtiger wordt.

De literaire kenmerken van de Renaissance worden in deze periode nog verder vervolmaakt. De Académie Française waakt over de naleving hiervan. Dit is een instituut van 40 schrijvers, dat de “klassieke” theorie propageert en aan de hand daarvan de literatuur beoordeelt. [ het is nu nog steeds een grote eer voor een schrijver om bij dit genootschap te horen.]

Je hebt behalve het Classicisme nog 2 andere bewegingen in de samenleving en in de literatuur nl: La Préciosité en le RationalismeBij de Préciosité onderscheidt men zich door verfijnde zeden en een speciaal taalgebruik. Enkele voorbeelden zijn:1] la belle mouvante = la main2] le paradis des oreilles = les oreilles3] l’ameublement de la bouche = les dents4] la commodité de la conversation = la chaise

Bij het rationalisme gaat men uit van de rede [ verstand, logica ] [Descartes – je pense, donc je suis- ]. Met de rede kan je alles aantonen en uitleggen. Deze filosofie zal ten volle tot ontplooiing komen in de 18e eeuw tijdens de Verlichting.

filosoof Descartes: “Discours de la Méthode”

Filosofie gebaseerd op de rede en het logisch denken

Theoloog en filosoof Pascal: “les Pensées” Een verzameling overwegingen m.b.t. het geloof en het bestaan .

Schrijver La Rochefoucault: “Maximes”.

“le refus des louanges est un désir d’être loué deux fois”. Hij is een pessimist en een scepticus.

Schrijfster, proza Madame de la Fayette: ‘la Princesse de Clèves”

Ze stelt het probleem van een mariage de raison aan de orde. Om het bezit van een familie veilig te stellen, wordt in die tijd vaak een verstandshuwelijk gesloten. Zij ageert hiertegen.

Schrijver, theater Molière:o.a.”les Précieuses ridicules”

Schrijft klassieke comedies. Zedencomedies,

8

karaktercomedies, kluchten.

Schrijver, theater Corneille: “Le Cid” Hij heeft klassieke tragedies geschreven, waarin de held zijn hartstochten overwint. In de Cid is de keuze tussen eer en liefde moeilijk, maar de eer speelt de doorslaggevende rol.

Schrijver, theater Racine: “Phèdre” Hier is de held het slachtoffer van zijn driften, die een tirannieke macht uitoefenen. De hartstocht drijft in “Phèdre” het slachtoffer tot allerlei misdaden en zelfs tot de dood

Poëzie Boileau Hij is de theoreticus van de classicistische stroming

poëzie La Fontaine: “Les Fables”

In zijn fabels beschrijft hij de samenleving van zijn tijd. Dit zijn kleine komedies waarin dieren de mensen symboliseren.

In de 17e eeuw is het toneel verreweg het belangrijkste literaire genre. Voor het theater volgt men nauwkeurig de klassieke regels:

A] een toneelstuk moet 5 bedrijven hebben. B] er moet zijn: - eenheid van handeling, één intrige, één held - eenheid van tijd, binnen 24 uur - eenheid van plaats, één plaats van handeling

9

C] de personen in het stuk moeten adellijke personen zijn, om het goede voorbeeld te geven.D] men moet welgemanierdheid in acht nemen, d.w.z. geen vulgaire woorden, geen duels op het toneel.E] de intrige moet bij voorkeur gekozen worden uit de klassieke mythologie of geschiedenis.

Hieronder vinden jullie een gedicht van La Fontaine [1621-1695]“ le renard et la cicogne” [1668]

Reeds in de Oudheid gebruikten schrijvers de fabel om indirect kritiek te leveren op bestaande maatschappelijke situaties. La Fontaine neemt dit procédé over, maar verruimt tevens de fabel tot een op zichzelf staande kleine komedie.

5] Traduisez [ eventuellement à l’aide de l’internet] le poème en Néerlandais…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

6] Quelle est la morale de cette fable?.................................………………………………………………………………………………………………………..

7] Choisissez en deux une autre fable du petit volume que j’ai en classe récite- la et raconte ce qu’il dépeint dans cette fable en classe.

LA FONTAINE : LE RENARD ET LA CIGOGNE

10

D] De eeuw der Filosofen [18e eeuw]De wetenschap gaat op alle fronten vooruit. Nieuwe ideeën verspreiden zich geleidelijk in de samenleving, zoals verdraagzaamheid, kritiek, vertrouwen in de rede [vooral gezond verstand] en vertrouwen in de goedheid van de mens. De absolute macht van de koning wordt langzaam minder. In 1789 breekt de Franse Revolutie uit.

11

In de literatuur gebeurt hetzelfde. Schrijvers leveren kritiek en staan verdraagzaamheid voor op het gebied van godsdienst en politiek. Ze verdedigen een godsdienst gebaseerd op de rede: het deïsme. Om al deze nieuwe ideeën te verspreiden moet men een eenvoudige, heldere stijl gebruiken. Er is weinig poëzie in deze periode.

filosoof Montesquieu: “Lettres Persanes”

Bekritiseert Franse instellingen en gewoonten

filosoof Voltaire:o.a.”Candide” Hij heeft zijn leven lang kritiek op politieke en maatschappelijke instellingen ten voordele van zijn ideaal van vrijheid en verdraagzaamheid. Zijn invloed in deze eeuw is enorm.[deïst]

filosoof Rousseau:o.a “La nouvelle Héloïse” en “Émile”

Ook hij is deïst en verwerpt de traditionele geloofsleer. De mens is van nature goed maar de maatschappij bederft hem.[ L’ homme est bon et heureux par nature; c’est la civilisation qui a ruiné son bonheur primitif.]La nouvelle Héloïse is het verhaal, dat een ongelukkige liefde beschrijft en het eenvoudige leven predikt[ retour à la nature] Emile is een opvoedkundig werk en pleit voor vrije opvoeding.Rousseau is de inspirator voor de Romantici door zijn liefde voor de natuur, zijn verheerlijking van het “ik”, zijn religieuze beleving en zijn melancholie. [Pre-Romanticus]

Filosoof + schrijver Diderot: Hij heeft voor de

12

“Encyclopédie” “gewone man” veel vernieuwingen en begrippen op begrijpelijke wijze beschreven en geïllustreerd. [Vandaar eeuw van de Verlichting]

Pre-Romantiekschrijver

Rousseau

Schrijver, proza Bernadin de St-Pierre: “Paul et Virginie”

Een idyllische liefde in een exotisch land

Schrijver, proza Prévost: “Manon Lescaut”

Schildert de hartstochten van een fatale liefde.

Schrijver, proza Chateaubriand: “René” Beschrijft in dit boek zijn gevoel voor de natuur,religieuze inspiratie en melancholie

Schrijver, komedie, theater

Marivaux: “le Jeu de l’amour et du Hasard”

Liefdeskomedies met humor

Schrijver, komedie, theater

Beaumarchais: “le Mariage de Figaro”

Schrijft intrigekomedies met korte scènes vol verrassingselementen. Zijn humor m.b.t. de adel vaak bitter spottend. [ La noblesse s’est donné la peine de naître et rien plus]

poëzie Jean- Baptiste Rousseau

poëzie Jacques DelillePoëzie Ecouchard-Lebrunpoëzie André Chénier

Hieronder een epigram van J-B Rousseau [1671-1741]

Jean – Baptiste Rousseau avait commencé une brillante carrière poétique lorsqu’il fut frappé de bannissement pour des vers diffamatoires qu’il se défendait d’ailleurs d’avoir composés.[1712] Il connut alors la tristesse et l’amertume de l’exil; revenu un moment à Paris [1738], il ne tarda pas à quitter de nouveau la France, et il est mort à Bruxelles en 1741. Une pénible destinée qui contraste avec sa gloire littéraire, car on l’a considéré comme le plus grand poète de son temps. Aigri et désabusé, J-B Rousseau exprime dans des épigrammes très réussies ses rancoeurs et ses déceptions.

13

8] Dans cette épigramme J-B Rousseau exhale ses amères désillusions, lesquelles?...................................................................................………………………………………………………………………………………………………………….

9] Qu’est-ce que c’est qu’une épigramme?.......................................………………………………………………………………………………………………………………….

JEAN - BAPTISTE ROUSSEAU : ÉPIGRAMME

E] Romantiek, Realisme, Naturalisme, Symbolisme [19e eeuw]De 19e eeuw wordt gekenmerkt door vele politieke machtswisselingen.Na het Empire van Napoleon volgt een tijdperk van materialistische en burgerlijke cultuur. Vanaf 1850 volgt een periode van economische groei, waarin de kleine burgerij [bediendes, ambtenaren] belangrijk wordt. Er ontstaat een opkomende industrie. Na de Frans- Duitse oorlog [1870-1871] en de Commune [1872] begint de Derde Republiek [1871-1944].

14

De vele politieke omwentelingen hebben hun uitwerking op de literatuur niet gemist. Allerlei stromingen volgen zich op.

De Romantiek [1800-1850]

Deze ontstaat vooral onder invloed van Duitsland en Engeland. Het is een reactie tegen de overheersing van de Rede in de 18e eeuw en tegen het Classicisme en verheerlijkt daarentegen het gevoel en de verbeelding. De bron van de Romantiek is het mal du siècle, een gevoel van diepe melancholie doordat men ontevreden is met de tijd en de samenleving. Men “lijdt aan de tijd”. Het sleutelwoord is révolte [opstandigheid, verzet].De grote verschillen met de vorige eeuw zijn voornamelijk:

ROMANTIEK CLASSICISMEGevoel Rede, verstandTerug naar de natuur Geloof in de vooruitgangGodsdienstig AtheïstischInnerlijke beleving Afstandelijke beschouwingVlucht in het verleden Eigentijds Vlucht in de toekomstVlucht in het mysterieVlucht in de wanordelijke natuurVlucht in het exotisme

ROMANTIEK

Proza,Theater,poëzieschrijver

Victor Hugo:”Les Misérables”[proza]“Ruy Blas”[ theater]“Odes et Ballades”[poëzie]

hoe Jean Valjean een diefstal pleegde en ervoor moest blijven boeten.

Geen 3 eenheden meer, geen noodzakelijk rijm, geen verschil in tragedie of komedie.

Hij is voor de poëzie de vader van de “romantische school”

Schrijfster, proza George Sand: “la Mare au Diable”

Plattelandsleven is ideaal [liefdesromans]

Schrijver, proza Dumas père: “le Comte de Monte-Cristo en “les

Historische romans

15

Trois Mousquetaires”Schrijver, proza Jules Verne: “le Tour de

Monde en 80 jours”Toen nog een science fictionachtige thematiek

poëzie Lamartine: Méditations poétiques"

Hij is de dichter van de liefde, die de vrouw idealiseert en de dichter van de melancholie van de natuur.

Poëzie Musset: “Les Nuits” Geïnspireerd door een diep liefdesverdriet

Nu dan het gedicht van Victor Hugo [1802-1885]“Demain, des l’aube” [ september 1847]

10] Pourquoi est-ce que ce poème fait partie du Romantisme?............…………………………………………………………………………………………………………………..

11] IL a dédié ce poème à sa fille. De quel mot dans ce texte sait-on qu’ elle est vraiment morte?................................................................…………………………………………………………………………………………………………………..

VICTOR HUGO

16

LES AUTEURS DE TRANSITION

Er komt geleidelijk verzet tegen de Romantiek. De auteurs zijn nog geen Realisten maar hun werken hebben al wel realistische elementen. Het zijn romantische realisten.

Schrijver, proza Honoré de Balzac:”la Comédie Humaine”

Deze bestaat uit een groot aantal romans, deze geven een fantastisch beeld van die tijd. In zijn werk vernietigt de hartstocht de mens, hoewel dit ook kan leiden tot zijn

17

volle ontplooiing. Hij behoort tot de romantische school [vanwege fantasie+hartstochten + realist in de precieze beschrijving van zijn personen].

Schrijver, proza Stendhal: “le Rouge et le Noir”

Hij munt uit in de psychologische beschrijving van de liefde + analyseren van de zeden.

Schrijver, proza Mérimée: “Mateo Falcone”

Combineert zijn novelles met een romantische inhoud met een sobere realistische stijl.

REALISME

Dit vindt plaats tussen 1850-1870. Men vindt, dat de werkelijkheid niet ontvlucht moet worden en probeert te beschrijven d.m.v. neutrale waarneming. In de poëzie vindt men dit idee terug in de objectieve vorminhoud. In de proza ontstaat de psychologische roman, die via nauwkeurige observatie + gedetailleerde beschrijving het karakter van de personages tracht uit te leggen.

Schrijver, proza Gustave Flaubert: “Madame Bovary”

Precieze analyse hoofdpersoon [ vrouw=ontrouw uit verveling=zelfmoord].

poëzie Gautier:”l’art pour l’art”

De kunst heeft uitsluitend een doel in zichzelf zonder factoren van buitenaf. Men moet objectieve, geen lyrische verzen schrijven, de schoonheid van de vorm ontwikkelen.

poëzie Leconte de Lisle De dichters die zich deze theorie eigen maken noemt men de Parnassiens.

NATURALISME

18

1870-1890. Het gaat uit van het Realisme, maar gaat nog een stap verder. Het wil de werkelijkheid wetenschappelijk verklaren en gaat hierbij uit van het determinisme. Het lot van de mens wordt bepaald [déteminé] door de omstandigheden buiten zijn wil om: erfelijkheid, milieu en opvoeding. De Naturalisten willen zo exact mogelijk het werkelijke leven vastleggen maar dit is gekleurd door hun sombere visie op de maatschappij. De mens is onvrij, hij wordt bepaald door externe factoren, erfelijkheid, milieu en opvoeding, maar ook door interne krachten die sterker zijn dan hijzelf, zoals driften. Volgens de Naturalist zal de mens er nooit in slagen uit zijn eigen kringetje te ontsnappen, of met noodlottige afloop. De Naturalist heeft oog voor sociale wantoestanden, kiest de zijde van de armen en onderdrukten en bekritiseert de rijken en machtigen. De poëzie is in deze stroming te verwaarlozen.

Schrijver, proza Emile Zola:”les Rougon-Macquart”, met als bekendste roman:”Thérèse Raquin”

Laat de ontluistering van rijk en arm zien, zoals het trieste bestaan van mijnwerkers en hoeren, machtsmis-bruik door vertegen- woordigers van geeste- lijkheid en bougeoisie.

Schrijver, proza Guy de Maupassant:”Une Vie

“je kan nooit ongestraft je eigen wereldje verlaten, doe je dat toch, volgt altijd ongeluk.

Schrijver, proza Alphonse Daudet:“Tartarin de Tarascon”

Is noch realist, noch naturalist.

Vanaf 1870 ontwikkelt zich in de schilderkunst het IMPRESSIONISME.[ De Impressionisten keren zich tegen het Realisme en gaan buiten schilderen. Door de sfeer en het licht dringen ze dieper door tot het wezen der dingen en zijn de relaties tussen de Impressionisten en de Symbolisten – die in de literatuur hetzelfde nastreven – erg vriendschappelijk. Bekendste peintres fous de lumière zijn Monet, Renoir, Pissaro, Manet, Degas, Cézanne, Gauguin,Van Gogh, etc. de eigenlijke ïmpression is van Claude Monet, die in 1874 in de catalogus van de tentoonstelling -van hem en zijn vrienden – liet opnemen:’impressie. Zonsopgang.’ De schilderkunst gaf alleen nog een indruk, vertelde geen anekdotes meer, vertolkte geen gedachte meer, was vaag en brutaal. Een welwillend kunstcriticus had het over de ‘impressionisten’ vandaar Impressionisten.

SYMBOLISME

1890-1910. Het symbolisme is een reactie op het verstandelijke, wetenschappelijke van het Realisme en het Naturalisme. Het is vooral een stroming van de poëzie. Ze geven geen beschrijving, maar roepen een

19

beeld op. Ze trachten de emotie van het onderbewustzijn te suggereren in de vorm van een droom of een symbool. Ze creëren een meer muzikale, vrije, harmonische versvorm. Het mysterieuze inspireert hen. Het Symbolisme beschouwt de wereld van het zintuiglijk waarneembare slechts als uiterlijke schijn, als symbool voor de echte werkelijkheid die achter de dingen verborgen zit. Het Symbolisme introduceert in de poëzie het “vrije vers”.

poëzie Charles Baudelaire: “les Fleurs de Mal”

Schoonheid, liefde, ideaal, erotiek, lelijkheid en kwaad in al hun schoonheid.

poëzie Paul Verlaine ”Chansons pour elle”

Romantisch zwerver zoekend naar schoonheid. Zijn poëzie is muzikaal en vaak de uiting van een droefgeestige erotiek.

poëzie Arthur Rimbaud: “le dormeur de Val”

Hij probeert het onbekende en mysterieuze te ontdekken en met zijn poëzie een nieuwe wereld te creëren.[ lange tijd vriend →Verlaine]

Hier volgt het gedicht van Paul Verlaine [1844-1896]“ uit: Chansons pour elle” [ 1891]

12] Est-ce que vous aimez ce poème ou est-ce que vous le détestez? Expliquez votre réponse!............................................................………………………………………………………………………………………………………………

PAUL VERLAINE

20

F ] Dadaïsme, Surrealisme, Existentialisme, Le Théâtre Absurde, nieuwe tendensen [ 20e eeuw]De literatuur van 1900-1945: tussen droom en daad.

De 1e Wereldoorlog [1914-1918], de in 1929 begonnen economische wereldcrisis en de 2e Wereldoorlog [ 1939-1945] beheersen het maatschappelijk leven in deze periode.

In de literatuur speelt dit ook door, de auteurs verwoorden vaak in negatieve zin hun ideeën over het bestaan.

21

De roman vóór 1914

schrijver, proza Alain – Fournier:”le Grand Meaulnes”

Symbolistische roman door de sfeer van droom en mysterie

Schrijver, proza Marcel Proust: “A la recherche du temps perdu”

Graaft met perfecte precisie zijn verleden op , waarin hij zijn onbewuste “ik” laat herleven

Schrijver, proza André Gide: “la Symphonie pastorale”

Gide is een anti-religieuze moralist

De roman van 1919-1939

De roman-fleuve is een zeer uitgebreide roman. Vaak bestaande uit verschillende delen die talrijke personen van opeenvolgende generaties beschrijven.

Schrijver, proza Roger Martin du Gard:”les Thibault”

Vertelt het wel en wee over een burgerfamilie

Schrijver, proza, theater

Jules Romains: “les hommes de bonne volonté” + “Knock”

Ontwikkelt hierin zijn unanimisme. Dit is een levensopvatting waarin alle mensen solidair zijn door een sterk overheersend gemeenschapsgevoel.

De psychologische romanSchrijver, proza Raymond Radiguet: “le

Diable au corps”Een ontroerende liefdesroman.

Schrijver, proza François Mauriac: “Thérèse Desqueroux”

Het conflict tussen geloof en hartstocht gezien vanuit een katholiek standpunt.

Schrijver, proza Julien Green: “Moïra” Angst tengevolge van de strijd tussen hartstocht en geloof.

Schrijver, proza [+detectives]

Georges Simenon: “le Chat”

Hierin geeft hij een indringend beeld van een groeiende vijandschap in het huwelijk van een bejaard echtpaar.

22

het Woord en de daadSchrijver, proza André Malraux: “la

Condition humaine”Verwerkt hierin een episode uit de Chinese revolutie waarin hij zelf actief is geweest.

Schrijver, proza, sprookje

Antoine de Saint-Exupéry: “Vol de Nuit” + “le Petit Prince”

In 1e boek toont hij de eenzaamheid die de verantwoordelijkheid soms met zich meedraagt. In het 2e boek staat de rijke kinderwereld t.o.v. de oppervlakkigheid en het egoïsme van de volwassenen.

Schrijver, theater Jean Giraudoux: “Electre”

Maakt tegenstelling zichtbaar tussen man en vrouw, tussen vrijheid en noodlot, maar ook de drang naar trouw en zuiverheid.

DADAÏSME 1916-1925.Het Dadaïsme ontstaat tijdens de 1e Wereldoorlog als reactie tegen diens verschrikkingen. Deze beweging wil de bestaande kunst omverwerpen. In een chaotische wereld doet de “nette” kunst schijnheilig aan. Protest, verwarring is hun enige doel, bijv. het voorlezen van 2 gedichten tegelijkertijd. Hun voorman is Tristan Tzara.

Hier dan een bekend dadaïstisch gedicht van Tristan Tzara [1896-1963]“pour faire un poème dadaïste uit: Sept manifestes Dada” [ 1918]

13] Qu’est-ce que Tzara propose de faire dans son poème? Pourquoi?......…………………………………………………………………………………………………………………………

TRISTAN TZARA

23

SURREALISME1925-1940.Het Surrealisme is voornamelijk een poëtische stroming. De poëzie moet het resultaat zijn van blinde, automatische inspiratie, die aan de controle van het verstand ontsnapt. Het is de positieve voortzetting van de negatieve Dada- beweging. Mede onder invloed van Freud tracht men achter de smalle werkelijkheid die zintuiglijk waarneembaar is, het veel grotere onderbewustzijn te ontdekken. Om die ervaringswereld te bereiken moet men technieken gebruiken als delirium, droominhouden, hysterie en andere afwijkingen die buiten het gewone verstand vallen. Door die agressieve, scheppende kracht bereikt men de sur- réalité, de fusie van droom en werkelijkheid. [ Vergelijk surrealistische schilders als Tanguy, Dali, Mirò.]

poëzie Guillaume Apollinaire: “Calligrammes”

= de vader van het Surrealisme. Hij vernieuwt de poëzie door het weglaten van

24

leestekens, het gebruik van beeldspraak louter gebaseerd op de toevallige verbinding van verwante voorstellingen. Bijv. gedicht over een fontein in de vorm van een fontein!! Warme en lyrische poëzie.

poëzie André Breton: “Nadja” Hij is de theoreticus van de beweging. Hierin verwerkt hij zijn eigen ervaring in een verbeeldingswereld.

Poëzie Paul Eluard: “la rose publique”

Hij is de meest poëtische van de groep. Zij poëzie van de liefde wordt geleidelijk meer sociaal bewogen.

poëzie Jacques Prévert: “Paroles”

Maakt een periode deel uit van deze stroming. Maar later ontwikkelt hij zich tot de grote dichter van de liefde, uitgedrukt in zeer eenvoudige verzen. Bijv. een arbeider die geen zin heeft in zijn werk. [verrassend]. Hij ontmaskert wat zich verzet tegen geluk, vreugde en vrijheid. Met Eluard is hij de meest gelezen dichter!

Poëzie Robert Desnos: “Domaine Public”

Heeft zich beziggehouden met droomduidingen en is in het communistische verzet gegaan in de 2e WO.

De literatuur van 1945- heden: tussen daad en illusie

Na de 2e Wereldoorlog volgt een tijdperk van grote politieke spanningen: de Koude oorlog, koloniale oorlogen in Indochina en Noord-Afrika. In 1968 vindt in Parijs de Mei- opstand plaats van studenten en arbeiders. Vanaf

25

1973 wordt de samenleving gekenmerkt door een toenemende crises en toenemende werkeloosheid.

EXISTENTIALISME

1945-1960. De gruwelen van de oorlog heeft de mensheid verbijsterd. In deze wereld is geen plaats meer voor God, zo’n wereld is absurd! Vanuit dit besef ontstaat het Existentialisme. Deze filosofische stroming gaat uit van de gedachte dat de mens niet van te voren in z’n wezen bepaald is [vergelijk het Naturalisme en Rousseau], maar zichzelf ‘maakt’ door telkens verantwoordelijkheid te dragen voor zijn eigen keuzes. L’existence précède l’essence. Deze theorie wordt door de auteurs toegepast om de maatschappij te veranderen. Daarom moet de schrijver geëngageerde literatuur schrijven, d.w.z. literatuur waarin de auteur stelling neemt m.b.t. maatschappelijke problemen.

Schrijver + filosoof, proza + theater

Jean-Paul Sartre:o.a. “les Mains sales” + “l’être et le néant”

Legt aanvankelijk de absurditeit van het bestaan uit in ‘la Nausée’. Maar later verdedigt hij de revolutie als middel om de samenleving in socialistische zin te verbeteren zoals in ‘les Mains sales’.

Schrijfster + filosofe,proza

Simone de Beauvoir: o.a.“Une Mort très douce”

Getuigt in haar gevarieerde oeuvre van sterk existentialistische invloeden. Levensgezellin van J-P Sartre.

Schrijver, proza + theater

Albert Camus:o.a. “l’Étranger + la Peste”

Gaat in l’Étranger eveneens uit van het absurde. In ‘la Peste’ vindt hij een middel om aan de wanhoop te ontsnappen: de mens kan zijn vrijheid kiezen in daadwerkelijke solidariteit en liefde.

LE NOUVEAU ROMAN

1955-1970. De “nouveau romancier”weigert in een chaotische wereld, de traditionele vormen van de literatuur nog langer te volgen. Om een nieuwe werkelijkheid te bereiken moet ook de structuur van het verhaal veranderd worden. Vandaar een verteltrant zonder logica, zonder

26

psychologische karakterontwikkeling maar een overvloed van neutrale beschrijvingen van voorwerpen en details en een onderzoek naar de taal. Voor hen is de ervaring van het beschrijven belangrijker dan de beschrijving van de ervaring. In de 60er jaren ontstaat een groep auteurs rond het tijdschrift ‘Tel Quel”. Deze auteurs gaan nog verder dan de “nouveaux romanciers” in hun reactie tegen de traditionele literatuur. Zij vervangen het begrip literatuur door de term ‘tekst’ die alle grenzen tussen proza, poëzie, wetensschap en filosofie opheft.

Voorlopers: De volgende auteurs hebben de stroming voorbereid.

literatuur wordt ter discussie gesteld naast waarheden over mens en wereld

Schrijver, proza Louis-Ferdinand Céline:”Voyage au bout de la nuit”

Roept hier in rauwe cynische bewoordingen het bestaan in al zijn absurditeit op.

Schrijver, proza, poëzie Raymond Queneau:”Exercices de style”

Toont 99 varianten van hetzelfde verhaaltje, hiermee toont hij de macht en de betrekkelijkheid van de stijl aan.

Schrijfster, proza Marguerite Duras:”Moderato Cantabile”

Hierin schildert ze de jacht op het absolute geluk.

Schrijver, proza, poëzie Boris Vian:”l’Automne à Pekin”

Creëert in zijn romans een bizarre wereld; geregeerd door een tot het absurde doorgevoerde logica. Onder het mom van zwarte humor symboliseren ze het verval, het egoïsme en de vervreemding in een wereld waar voor liefde geen plaats meer is.

Vertegenwoordigers:

Door hun ingewikkelde probleemstelling

Zijn de ‘nouveaux romanciers’ erg moeilijk leesbaar

Schrijver, proza Alain Robbe Grillet:”Dans le labyrinthe”

Hij schetst louter via dreigende beelden de dwaaltocht van een soldaat in een vijandelijke stad.

Schrijfster, proza Michel Butor:”Degrés” toegankelijk

27

Schrijfster, proza Nathalie Sarraute:”Tropismes”

toegankelijk

Hier dan een talig stuk poëzie of een poëtisch stuk taal of hoe je het ook noemen wilt van Raymond Queneau [1903-1976]“un conté à votre façon”Queneau neemt de taal zelf als onderwerp van zijn schrijven. Spelend met de taal als een kind met zijn speelgoed, waarbij een enorme fantasie een verbindende schakel vormt, onderzocht hij de taal als expressiemiddel.

14] Est-ce qu’un tel texte vous ennuie ou vous plait? Pourquoi?...............………………………………………………………………………………………………………………………..

15] À quoi est-ce que ce “poème”ressemble?........................................…………………………………………………………………………………………………………………………

16] Le deuxième est un vrai poème de Queneau.[ de si tu t’imagines 1952]. Expliquez le contenu de ce poème. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

28

29

RAYMOND QUENEAU

DE TRADITIONELE ROMAN

30

1945- ……… . Deze roman blijft voor het lezend publiek de fijnst lezende vorm van literatuur. De kenmerken zijn:A] goede leesbaarheid [ de roman bevat een logisch verhaal]B] geloofwaardigheid [ de lezer kan zich identificeren met de hoofd- persoon]c] waarschijnlijkheid [ de roman weerspiegelt de werkelijkheid vrij nauw- keurig] De romans vóór de 2e Wereldoorlog getuigen van een sociale stabiliteit of van de zekerheid dat de maatschappij zou kunnen veranderen. Na de waanzin van de oorlog weigeren de schrijvers een optimistisch beeld van de werkelijkheid te geven. Ze geloven niet langer in de stabiliteit en de harmonie van de ons omringende wereld. In de romans zijn de volgende genres te onderscheiden:

De naturalistische roman:

de auteurs scheppen een beeld van de moderne samenleving waarin

hun helden zich weigeren aan te passen

Schrijver, proza Hervé Bazin:”la Tête contre les murs”

Schrijfster, proza Muriel Cerf:”les Rois et les Voleurs”

De fantastische roman:

de schrijvers onder- zoeken het terrein

van de verbeelding en de fantasie

Schrijver, proza Henri Bosco:”le mas Théotime

Verbeeldt hierin de geheimzinnige krachten der natuur.

De ‘vrije’roman: rond de jaren 50 reageert een groep auteurs, de Hussards, tegen de

geëngageerde literatuur van de existentialisten. Ze hebben louter plezier in het schrijven.[ veel vrijheidszin+erotiek]

Schrijver, proza Roger Nimier:”le Hussard bleu”

Veel vrijheden met name in de erotiek.

Schrijfster, proza Françoise Sagan:o.a. “Bonjour Tristesse”

Ze typeert hier het schrijnende gemis aan echte liefde tegen een decor van luxe en verveling.

De historische roman:

geeft een psychologische of sociologische

analyse in een vaak recent historisch decor.

Schrijver, proza Vercors:”le Silence de la mer”

Speelt tijdens de bezetting

Schrijver, proza Romain Gary:”Éducation européenne”

Spreekt over het verzet.

31

Schrijver, proza Patrick Modiano:”la Place de l’Étoile + Memory Lane”

Melancholie, de raadsels van de herinnering en het verleden spleen een belangrijke rol.

In de 60er jaren verschenen roman, weerspiegelt onze consumptie-maatschappij.

Schrijfster, proza Christiane Rochefort:”les Petits Enfants du siècle”

Schildert het leven van een opgroeiend meisje uit een voorstad van Parijs.

De autobiografische roman:

is een roman waarin de auteur [een deel

van ] zijn leven beschrijft.

Schrijver, proza Henri Charrière:”Papillon”

Vertelt over avonturen in een strafkolonie.

De psychologische roman:

blijft het meest beoefende genre

Schrijver, proza Jean Carrière:”l’Épervier de Malheux”

Hier staat koppige onverzettelijkheid centraal.

Schrijver, proza Emile Ajar[= Romain Gary]:”la vie devant soi”

Schrijver, proza Pascal Lainé:”la Dentellière”

Schetst hierin een tot mislukken gedoemde relatie tussen kapster en student.

HET TRADITIONELE THEATER

1945……….. . De kenmerken zijn dezelfde als die bij de traditionele roman. Men onderscheidt in de 1e plaats het boulevardtheater dat met banale middelen succes tracht te oogsten. Daarnaast het existentialistisch theater . Vertegenwoordigers zijn:

Schrijver, theater Sartre:”Huis Clos” De hel, dat zijn de anderen.

Schrijver, theater Camus:”les Justes”Schrijver, theater [+proza]

Henri de Montherlant:’le cardinal d’Espagne

Zijn werk is een speurtocht naar het wezen van de mens, verborgen achter maskers en waanideeën.

Schrijver, theater Jean Anouilh:’le Bal des voleurs”.

Zijn personages zijn onder te verdelen in 2 categorieën: de corrupten en de

32

zuiveren.

LE NOUVEAU THÉẬTRE

1950-1963. Het Nouveau théâtre – le théâtre de l’absurde – wordt gekenmerkt door:A] de breuk met het principe van identificatie met de personages.B] wezenlijke vraagstelling m.b.t. de mens, de tijd, het leven, de dood weergegeven in een vaak allegorische voorstelling.C]terugkeer naar de oorsprong van het theater: improvisatie, mime, clownesk spel, ten koste van de waarde van de tekst.D] kluchtige elementen, zowel tragisch als komisch en het gebruik van clichés en gemeenplaatsen om taal als expressiemiddel en als commu- nicatiemiddel ter discussie te stellen.

Schrijver, theater Eugène Ionesco:”le Rhinocéros”

Behandelt het thema van de macht van de algemene opinie en het gelijk van de meerderheid t.o.v. de minderheid.

Schrijver, theater Samuel Beckett:”En attendant Godot”

Zijn theater symboliseert het verval, de aftakeling van mens en wereld,aangegeven door het wegvallen van décor, personages, handeling en zelfs taal De personages spreken slechts om de tijd van een absurd bestaan te vullen.

Schrijver, theater Arthur Adamov:”le professeur Tarenne”

Verbeeldt de volledige ontluistering van de mens.

Schrijver, theater Jean Genet:”les Bonnes” Draait hierin de waarden en normen volkomen om door het kwaad te bezingen.

Volgens de principes van het Nouveau Théâtre werkt ook

het “Théâtre de Soleil” dat d.m.v. acrobatiek, pantomime,marionetten

en spel de band met het publiek probeert te vernieuwen. [bijv. Mephisto.]

33

DE NA- OORLOGSE POËZIE

1945- ………. . Na de verzetspoëzie volgt een periode van parlando – poëzie. Deze als in de spreektaal geschreven poëzie heeft vertegenwoordigers in Aragon, Eluart en Prévert. Rond de jaren 50 onderscheidt men, naar de vorm, 2 tendensen. Allereerst een terugkeer naar vaste en traditionele versvormen. Belangrijke dichters uit die periode vlak na de 2e Wereldoorlog zijn Saint-John Perse, René Char, en Robert Desnos. Daarnaast bestaat natuurlijk het verlangen nieuwe poëtische wegen in te slaan. De poëzie van Georges Perros beschrijft het simpele gebeuren van alledag in “Une Vie ordinaire”.In de poëzie vermijdt men de woorden, die in de oorlog dienden als leugen en bedrog. Veel dichters zoals Eugène Guillevic in “la Ville” verwoordt, ruilen de stedelijke beschaving voor een terugkeer naar de natuur. Het zoeken naar het mysterie van het bestaan leidt bij een aantal dichters tot het zoeken naar ‘het absolute’. “Dans la chaleur vacante” van André du Bouchet en “Visage premier”van Andrée Chedid vormen een speurtocht naar het instinct, naar het wezen, ‘naar de wortels van het bestaan’. Niet in staat het absolute te bereiken, stelt Jacques Garelli in “Brèche” de poèzie zelf, haar doel en de middelen ter discussie.

Hieronder dan 10 bekende gedichten van de poëzie na 1945.Allereerst Robert Desnos [1900-1945]“L’escargot” uit Cantefables et Chantefleurs en “le dernier poème” uit Domaine public [1945]. Robert Desnos schreef “le dernier poème” ter afscheid aan zijn vrouw vanuit een Duits concentratiekamp. Na zijn bevrijding in de zomer van 1945 zou hij spoedig aan tyfus overlijden.Il a joué un rôle nécessaire, inoubliable , grace à sa façon onirique [ droomachtig] d’écrire et à son génie verbal: plus activement qu’aucun d’autre il a noté ses rêves et a pratiqué, sous hypnose, l’écriture automatique. Desnos est capable aussi d’émouvoir par un lyrisme très simple et d’étonner par une virtuosité métrique.

17] Pourquoi est- ce qu’il a pris le mot escargot comme titre? Expliquez!..................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………

18] Dans “le dernier poème” est-ce que Desnos parle d’une manière positive ou negative à sa femme? Expliquez!..................................………………………………………………………………………………………………………………..

ROBERT DESNOS

34

ROBERT DESNOS

Il était une figure très marquante [ mais méconnue] et il a depuis sa mort une redécouverte de son talent. Le style de Boris Vian se caractérise par une indépendance totale vis-à-vis des normes habituelles. Cependant, au- delà de ces fantaisies verbales, ce que l’on découvre vraiment l’essentiel, c’est que le ton et le rhytme de l écriture se transforment à chaque page en function de l’événement, des rencontres, des emotions et memes des rêveries dans la solitude.

35

In zijn teksten gaat hij tekeer tegen het zinloze oorlogsgeweld. Dit gedicht werd geschreven in de tijd van de Algerijnse kwestie en was jarenlang verboden in Frankrijk.

19] Pourquoi est-ce que ce vers est différent du vers habituel en ce qui concerne les normes habituelles………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

20] Contre quel évènement est-ce que ce vers se révolte?................………………………………………………………………………………………………………………..

Dan een gedicht van Boris Vian [1920-1959]“le Déserteur”

36

Ten 3e

Jacques Prévert [1900-1977]“le cancre”, “le temps perdu” en “la belle saison” uit Paroles [1946]

37

Au début Prévert a fortement subi l’empreinte du surréalisme. Il continuait néanmoins à écrire des poèmes, qu’il dispersait dans des revues ou qu’il abandonnait à des amis sans paraître y attacher d’importance. Ces poèmes sont recueillis en 1946 sous le titre “Paroles”. Ils ont connu un success fou et mis presque tous en musique par Joseph Kosma, ils ont atteint un public énorme. La poésie de Prévert, limpide [helder] et spontanée, emprunte la plupart de ses themes à la réalité quotidienne. Il écrit contre les hommes qui, par intérêt ou par fonction,entravent le libre essor [hoge vlucht, snelle bloei ] de leurs semblables vers un bonheur immediat, potentates de l’industrie ou la finance, magistrates, hommes d’ Église, hommes d’ État, généraux, professeurs…….Prévert, exhalte, au contraire les grandes joies simples que procurent, malgré les pièges d’un destin parfois cruel, le rêve et la flânerie, l’ amitié et le bonheur.

21] Qui est le cancre?....................................................................……………………………………………………………………………………………………………………

22] Contre qui est-ce qu’il a écrit “le temps perdu”?.........................…………………………………………………………………………………………………………………

JACQUES PRÉVERT

Vervolgens 2 gedichten van Paul Eluard [1895-1952]“je t’aime” uit le Phoenix [1951] en “Air Vif” uit Derniers poèmes d’amour [1952]

38

23] Quelle est la grande différence entre l’homme et la femme dans le vers “je t’aime ”de Paul Eluard?

24] Pourquoi est-ce que c’est bien expliquable que Paul Eluard a écrit “Air Vif” à la fin de sa vie?..............................................................…………………………………………………………………………………………………………………..

PAUL ELUARD

Het laatste gedicht komt van Louis Aragon [1897-1983]“vers à danser” uit le Fou d’Elsa [1963]

39

Louis Aragon a écrit des poèmes dadaïstes et surrealistes, mais ils ont moins de portée que ses écrits en prose. Dans “le Paysan de Paris”[1926] il fait éclater la poésie de la vie quotidienne dans la grande ville et “le Traité du style” [1928], est un oeuvre polémique d’une violence provocante. Comme Eluard et avant Eluard, Aragon a évolué vers une poésie engagée dans “Hourra l’Oural”, il célèbre les conquêtes de la révolution bolcheviste. La guerre, puis la Résistance lui fourniront une nouvelle source d’inspiration poétique: il adoptera alors le vers regulier et créera une poésie savante par ses procédés, mais populaire par son esprit et par sa forme. Aragon a retenu les leçons de Villon, de Hugo, de Rimbaud, d’Apollinaire, de Péguy; mais son souffle , son rhytme, son génie de l’image, l’imposent comme un créateur authentique.

25] Est-ce un vers d’amour ou de révolte? Pourquoi? Expliquez!........………………………………………………………………………………………………………………..

26] Cherchez sur internet un poème entre 1970-20… Collez-le en bas de la page avec quelques informations sur le poète et une question pour le professeur en Français. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ARAGON

40

FIN

41