3 HET LIED VOOR OPELKADETT EN 2 ZANGERS4 HAND IN HAND VERHAALVAN EEN BELOFTE7 WIJ WILLEM 3 KONINGENIN HAPKLARE BROKKEN12 MEES KEES OP KAMP ’ZIJNWIJ NU FILMSTERREN?’

8 GEURKUNST IN DE WOLKEN

WWW.OVERUIT.NLdonderdag 5 december 2013

8

Ik moet iets bekennen. Mijn neus doet hetniet en heeft het trouwens ook nooit gedaan.Je kan me gerust opsluiten in een washokmet een berg ongewassen vierdaagsesokken,

ik heb er toch geen last van. Toen me werd ge-vraagd te schrijven over de expositie van Peterde Cupere, had ik daar dan ook zo mijn vraag-tekens bij. Zou ik kunst kunnen waarderenwaarvan ik een essentieel component niet kanwaarnemen? Of zou ik de expositie misschienvanuit een uniek perspectief kunnen bekijken?De uitdrukking die op het gezicht van Peter deCupere verschijnt wanneer ik hem schoorvoe-

tend vertel dat ik niet kan ruiken is er een vanbijna geamuseerde verbazing. In plaats vandat de geurkunstenaar me vraagt wat ik in he-melsnaam bij zijn tentoonstelling kom doen,neemt hij me bij de hand en loodst me door dehele tentoonstelling heen. Bij iedere installatiebeschrijft hij wat er te ruiken valt en legt hij degedachte achter het betreffende werk uit. Ge-lukkig voor mij zijn de meeste werken van DeCupere ook visueel interessant.Dat biedt houvast. Sterker, er gebeurt echt ietsbijzonders. De geuren van de verschillende in-stallaties kan ik niet waarnemen, maar wan-

neer De Cupere uitlegt waarom hij een gewat-teerde kamer gebouwd heeft en die de geurvan babypoeder heeft meegegeven, flitsen er in-eens weer beelden van het hobbelpaard dat ikvan mijn opa heb gekregen door mijn gedach-ten. Van het ene op het andere moment ben ikterug in mijn kindertijd.Mijn neus doet het nog steeds niet, maar mijnoren en voorstellingsvermogen nemen het zoover. Een vreemde gewaarwording, maar ik gade tentoonstelling er meer en meer door waar-deren. Voor heel even voel ik me een blinde dieweer kan zien. T.F.

PETER DE CUPEREMAAKT KUNSTMET GEUREN DIEGEVOELENS ENHERINNERINGENOPROEPEN

EVEN

Hij bouwt installatiesom van te huilen, laatvoorbijgangers weleens snuffelen aanstraatstenen en geeftzelfs reukconcerten.Paul de Cupere is Belg.En geurkunstenaar.‘The art of smelling’:kunst om te zien én teruiken, een hele winterlang in 21Rozendaal.

DOOR TON FISELIERFOTO’S FRANS NIKKELS

EN DAN NEMEN MIJN OREN EN VERBEELDING HET INEENS OVER

9DE TWENTSCHE COURANT TUBANTIAdonderdag 5 december 2013

‘

‘

‘

Het is subtiel gedaan en datvind ik plezierig. Zelf heb ikook ervaring met het gebruikvan geur, maar dan in een psy-chologisch-wetenschappelijkesetting. Het is een onderschatmedium en deze tentoonstellingbewijst wel dat je met geur veelmeer kan dan de meeste men-sen denken.

Hanny Meijer

The art of smellingPeter de Cupere, beeldend geurkunstenaar.

� Enschede, 21Rozendaal, het Rozendaal21, donderdag en vrijdag 13.00 - 17.00uur, zaterdag en zondag 11.00 - 17.00 uur(t/m 2 maart).

‘

’

’

Peter de Cupere weet prima uit te leggenwaar zijn werk om draait. Maar wat vindende bezoekers van zijn tentoonstelling?

Toen ik hierheen kwam dachtik dat ik een paar geurtjes zougaan ruiken, maar dat wasdus niet het geval. Door geurop deze manier in te zettenword je wel aan het denkengezet. Sommige geuren vondik trouwens wel behoorlijk hef-tig. De wolk ruikt bijvoorbeeldontzettend smerig. Dat hadvan mij wel iets minder gemo-gen.

Marcel Overmars

RONDNEUZEN

’

’

Ik heb nog nooit iets als dit ge-zien en ik vind het een mooietentoonstelling. Het is eens eenkeer wat anders, kunst waar jeje neus voor moet gebruiken.Geur is toch niet het eerstewaar je aan denkt bij kunst,maar het werkt prima.

Martine Berkenbosch

Voor ik hier naartoe ging wist ikniet goed wat ik me erbij voormoest stellen. Geur laat zichnormaal gesproken niet goedvangen, puur omdat het zovluchtig is. Maar het is de kun-stenaar gelukt. Het feit dat devoorstelling zo interactief is, isook een goede zet. Ik vond hetgeurlab eerst wel een beetjeapart, maar al met al is het eeninteressante expositie.

Dennie Stevens

Het is een bijzonder ge-zicht. Museumgasten ge-kleed in witte plasticschorten en met hand-schoenen aan en haarnet-

jes op, in een simpel laboratoriumdat midden in galerie 21Rozendaal isopgezet. De constructie is gemaaktvan doorzichtig afdekplastic en eenstevig houten skelet. In het laborato-rium staan verschillende geurgerela-teerde experimenten opgesteld. Plan-ten die een ander bouquet gekregenhebben, een afgedichte ruimte meteen vloer van kerriepoeder en eennog lege muur die aan het einde vande avond vol zal hangen met geuren-de reageerbuisjes, stuk voor stuk sa-mengesteld door het publiek.Beeldend kunstenaar Peter de Cu-pere, die deze zondagmiddag voorde opening van zijn expositie The artof smelling in Enschede aanwezig is,glimlacht geruststellend en legt uitdat het er allemaal bij hoort. Het labgeeft een mooi beeld van hoe hij zijnkunst benadert. De Vlaming begeeftzich op het snijvlak van kunst en we-tenschap en heeft zich gespeciali-seerd in het gebruik van geur, waar-door hij zijn hele leven al gebiolo-geerd is. Vreemd genoeg begon diefascinatie met muziek. „Op een daghoorde ik over hoe Beethoven door-ging met componeren, ook toen hijstokdoof werd. Ik stelde mezelf toende vraag wat er zou gebeuren als ikeen zintuig zou verliezen, wat er vanme zou worden als ik opeens nietmeer zou kunnen zien. Ik realiseerdeme dat door te ruiken ik altijd nogeen beetje zou kunnen blijven ‘zien’.Dat vond ik een geruststellende ge-dachte.”Die fascinatie is in de loop der jarenalleen maar sterker geworden. Jarengeleden, toen zijn eerste vriendinscheikunde studeerde, ging De Cu-pere dan ook maar al te graag methaar mee naar het laboratorium. „Ter-wijl zij haar scheikundige proevenuitvoerde, ging ik aan de slag metverschillende geurstoffen”, grinniktde Vlaming.De bewuste inzet van geur is nietiets dat je vaak tegenkomt in musea.„Wanneer mensen denken aan hetgebruik van geur in een creatieve set-ting, dan denken ze meestal aan par-fumeurs”, legt De Cupere uit. „Bijmij ligt dat net even anders. Ik ge-bruik geuren om een context bij eenbepaald werk te creëren. Het gaat

niet om een lekker luchtje. Geur isheel associatief, het roept gevoelensen herinneringen op. Daarom is geuruitstekend te gebruiken als artistiekmedium.”Ondanks zijn wetenschappelijke in-slag zijn de werken van de geurkun-stenaar niet koud of klinisch, maarkenmerken ze zich vooral door hunmenselijkheid. Een van De Cuperesandere installaties bestaat uit eengrote, volledig gewatteerde kamer.Eenmaal binnen vouwt de geur vanbabypoeder zich als een cocon omde bezoeker. „Iedereen kent de geurvan babypoeder”, vertelt De Cupere.„Die geur maakt automatisch herin-neringen los bij mensen. Bezoekerszullen waarschijnlijk onwillekeurigterugdenken aan hun vroege jeugd.Door geur op deze manier toe te pas-sen, probeer ik een extra dimensieaan een werk toe te voegen.”Het aantal beeldend kunstenaars datop een serieuze manier geur in hunkunst verwerkt is op twee handen tetellen. De Cupere reist dan ook de he-le aardbol over met zijn installatiesen geeft wereldwijd lezingen overzijn werk. „De reukzin is een onder-gewaardeerd zintuig. Wagner hadhet ooit over Gesamtkunst, een totalecreatieve beleving die alle zintuigenzou moeten prikkelen. Maar hij ver-gat de neus”, vertelt de kunstenaar.„Wanneer het over kunst gaat, wor-den over het algemeen alleen hetzicht en het gehoor aangesproken.En dat terwijl de reukzin zoveel kantoevoegen aan hoe iemand iets er-vaart.”Een ander thema waar Peter de Cup-ere zich veel mee bezighoudt is de re-latie tussen mens en natuur. Ook ditkomt duidelijk terug in zijn tentoon-stelling. Een goed voorbeeld is hetkunstwerk The Smoke Cloud. De in-stallatie bestaat uit een grote, grijzewolk met een keukentrapje eronder.Mensen kunnen het trapje beklim-men en hun hoofd via een gat letter-lijk in de wolk steken. „Wanneer ie-mand zijn hoofd in de wolk steekt,ruikt hij of zij de geur van luchtver-vuiling”, vertelt De Cupere. „Datroept bepaalde beelden en gevoelensop. Veel van mijn werk is erop ge-richt mensen aan het denken te zet-ten over de natuur en hoe wij daarals maatschappij mee omgaan.” Dekunstenaar glimlacht. „Ik gebruikgeur misschien wel vooral om vra-gen te stellen.”