47Vrij Nederland 26 januari 201346 Vrij Nederland 26 januari 2013

De Verhalen

Bandieten tegen bandieten

De Tweede Kaukasusoorlog

Vanuit de bergen bij Sotsji streven opstande-lingen tegen de Russische overheid een Groot Kaukasisch Emiraat na. Met moorden, zelf-moordaanslagen en chantage.foto’s Rob Hornstra tekst Arnold van Bruggen

Gimry, Dagestan, is nu net als in de negentiende eeuw een centrum van

opstandelingen tegen Russische overheersing in de Noord-Kaukasus

4948

De Verhalen

Vrij Nederland 26 januari 2013Vrij Nederland 26 januari 2013

Toen Sjamil Zaidov (22) het bos in trok, de bergen in, om zich aan te sluiten bij de opstandelingen, legde hij een afscheidsbrief onder het hoofdkussen van zijn moeder. ‘Ik ga het bos in. Ik sluit me aan

bij de broeders moedjahedien. Geef me niet aan als vermist, dan krijgen jullie onnodige problemen. Ik kan niet naar beneden komen. Ik verzoek jullie om [mijn zus] Nargizje niet te hinderen in haar gebeden.’Sjamil was een onopvallende jongen. Hij was goed in judo, zoals zoveel Kaukasiërs goed zijn in krachtsporten. Zijn ouders zijn redelijk wel-varende middenstanders. In hun nieuw inge-richte huis in Derbent, Dagestan, laten ze foto’s zien waarop hun oudste zoon trots zijn kampioensbeker toont. Tussen zijn vrienden op de foto’s bevinden zich politiemensen en militairen.Sjamil kwam nooit meer terug. Hij werd onder-schept door gewapende politie-eenheden en met acht medestrijders ter plekke gedood. Dat Sjamil zich had aangesloten bij de bandieten maakte de hele familie in één klap verdacht voor de autoriteiten. Niet veel later werd hun tweede zoon Aslan onverwacht opgepakt. Zijn zus Nargiz zag hoe politiemensen het bewijs-materiaal, een handgranaat, in de kelder van de familiewoning verstopten. ‘Ongeluk komt nooit alleen,’ zegt de moeder. Aslan werd op verdenking van terrorisme voor veertien jaar opgesloten.

PadvindersromantiekDe bandieten, of bojevieks, zoals ze hier worden genoemd, zijn de opvolgers van beruchte strij-ders als Sjamil Basajev, die vanaf het begin van de jaren negentig eerst een onafhankelijk Tsjetsjenië nastreefden, en toen dat mislukte hun droom alleen maar groter maakten: van-uit de bossen en bergen zeggen zij nu een Groot Kaukasisch Emiraat na te streven. Rusland heeft twee oorlogen gevoerd om de opstande-lingen terug te dringen: tussen 1994 en 1996 en tussen 1999 en 2006. Maar de opstand tegen de Russische overheersing en haar lokale adju-danten is hardnekkig. Sterker nog, de strijd heeft zich uitgebreid naar republieken als Karatsjai-Tsjerkessië en Kabardië-Balkarië in het westen en Ingoesjetië en Dagestan in het oosten. Daarmee lijkt de huidige opstand

steeds meer op de lange Kaukasusoorlog uit de negentiende eeuw, toen Noord-Kaukasische opstandelingen onder de vlag van de islam de kolonisatie van het gebied door Rusland tien-tallen jaren onmogelijk wisten te maken.Jongens zoals Sjamil, die zich aansluiten bij de bandieten in het bos, verbreken alle banden met hun vorige leven. Dat doen ze niet alleen ter bescherming van zichzelf en de andere bojevieks, maar ook om hun achtergebleven familie te beschermen. Een weg terug uit het bos is er niet. In de bossen trainen de nieuwe rekruten voor de oorlog, zingen ze liederen, bidden en koken ze. De strijders doen er uitge-breid verslag van op YouTube, waar hun een-voudige bosleven een soort padvindersroman-tiek krijgt: marsen wandelen en liedjes zingen. Maar vanuit de bossen trekken patrouilles naar de steden en dorpen om politieagenten of overheidsofficials dood te schieten. Door bedrijven, politici en inwoners te chanteren, verkrijgen ze geld en wapens. Vanuit deze gelederen worden zelfmoordaan-slagen uitgevoerd, zoals vorig jaar nog in de Dagestaanse hoofdstad Machatsjkala, waar een broer en een zus na elkaar hun met bom-men volgeladen auto’s tot ontploffing brach-ten op een druk kruispunt. De getuigen van deze guerrilla zijn eenvoudig te vinden. De zie-kenhuizen liggen vol herstellende slachtoffers. Honderden politieagenten worden met ver-vroegd pensioen gestuurd en missen een arm, een been of het zicht in hun ogen.En de strijd beperkt zich niet alleen tot de Noord-Kaukasus. In Moskou werden in de afge-lopen jaren aanslagen gepleegd op een vlieg-veld, metro en een theater met veel burger-slachtoffers tot gevolg. Nadat ‘het gewone volk’ in Moskou eind 2011 massaal had geprotesteerd tegen het regime Poetin-Medvedev, kondigde de huidige leider van de opstand, Dokoe Oemarov, een wapen-stilstand met gewone Russen af. Daarna zijn er geen grote aanslagen meer geweest buiten de Noord-Kaukasus. Maar in de Noord-Kaukasus gaan de aanslagen onverminderd door. In 2012 werden – volgens het weblog Caucasian Knot – bij aanslagen en contraterreuracties rond de zeshonderd mensen gedood en raakten zo’n vijfhonderd mensen gewond.

agressieve overheidTerwijl de satraap Ramzan Kadyrov Tsjetsjenië redelijk succesvol – in koloniale termen – rus-tig en loyaal aan het Russische moederland houdt, wankelen de regimes in de buurrepu-blieken Dagestan, Ingoesjetië en Kabardië-Balkarië. In de strijd tegen de terreur door de separatisten vallen talloze onschuldige slacht-offers. De vele verschillende veiligheidsdien-

sten in de regio zijn rijkjes op zich en opereren buiten de controle van het lokale bestuur. De dossierkasten bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens in Straatsburg puilen uit van de dossiers over vermissingen, moorden en martelingen door Russische en lokale vei-ligheidsdiensten. Moskou heeft al vele duizen-den euro’s boetes moeten betalen aan de fami-lies van de slachtoffers. Door de onbetrouwbare en agressieve over-heid worden veel Kaukasiërs, vaak tegen wil en dank, in de armen van de opstandelingen gedreven. Zoals de familie Zaidov in Derbent, Dagestan. Dit is geen radicaal denkend salafis-tisch gezin. De vader is timmerman, dochter Nargiz gaat naar school en is modern, assertief en wordt tijdens het gesprek niet van ons weg-gehouden. Deze familie is, kort door de bocht, niet de natuurlijke achterban van de opstande-lingen in het bos. Maar vader Zaid is woest. ‘Iedereen en alles is hier corrupt,’ roept hij. Hij somt luidkeels een flinke rij op van alles wat er volgens hem mis is. ‘De verkiezingen hier zijn gefalsificeerd, de politici zijn corrupt. Alles is te koop, zelfs de kust als je wilt. En ondertussen viert de elite hier hun bruiloften met honder-den limousines, champagne en staven goud.’ Hij verwoordt daarmee het verhaal dat we van velen horen. ‘Als hier een vader rechter is, dan wordt zijn zoon ook rechter. Niets in deze repu-bliek werkt normaal. Alle diensten, alle voor-zieningen zijn corrupt. En als wij naar een moskee willen, dan zijn we meteen terroristen en worden zonder proces opgesloten. Je kan hier niet leven,’ verzucht hij dan. ‘Het lijkt hier soms wel 1937,’ verwijst hij naar de grote ter-reur onder Stalin. n

Rob Hornstra en Arnold van Bruggen onder-zoeken vijf jaar lang de regio rond Olympisch Sotsji in Rusland. Met uitgeverij Pegasus brachten zij het boek ‘Een geheime geschiedenis van Khava Gaisanova’ uit, over de gewelddadige Noord-Kaukasus. Dit boek is o.a. te bestellen via thesochiproject.org/shop

‘De verkiezingen zijn gefalsificeerd, de

politici corrupt. alles is te koop, zelfs de kust’

Salman Aliev (35) uit Nazran, Ingoesjetië, bewaakte een politiepost. Een sluipschutter van de opstandelingen schoot een kogel recht in zijn hoofd

51Vrij Nederland 26 januari 201350 Vrij Nederland 26 januari 2013

De Verhalen

Afscheidsbrief van Sjamil Saidov uit Derbent, DagestanIlona Karkiva (15) raakte ernstig gewond tijdens het gijzelingsdrama op school no. 1 in Beslan, Noord-Ossetië, in 2004. ‘Soms, als het ’s nachts donker is en er geen licht brandt in de kamer, dan word ik verlamd door angst. Dan zie ik gemaskerde mannen mijn kamer binnenkomen’

5352

De Verhalen

Vrij Nederland 26 januari 2013Vrij Nederland 26 januari 2013

Aligan Ganiev (23) uit Nesterovskaja, Ingoesjetië, was net klaar met zijn opleiding tot politieman toen hij in een restaurant door opstandelingen werd opgeblazen. ‘Het voelde alsof een grote golf elektriciteit door me heen bleef gaan. Ik werd pas wakker in Moskou, in het ziekenhuis.’ Ganiev kan niet meer zien, mist een arm en loopt slecht

In het ziekenhuis van Machatsjkala, Dagestan, worden fragmenten van bommen en kogels uit de gewapende opstand tegen het regime bewaard, voor als de politie ze ooit nog nodig heeft