Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

1.2.3 De zwangerschap

1 Eerste week na de bevruchting

Belang van overgeërfde chromosomenstructuur

Afdaling en innesteling van blastula in de baarmoeder

Tijdstip van belang (zie Knack 6 oktober 1999)

Onderdelen blastula (2 delen)

ontwikkeling embryo

innesteling in baarmoederslijmvlies & aanvoer voedingsstoffen placenta

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

2 De tweede week: ontwikkeling in het baarmoederslijmvlies

Baarmoederslijmvlies: holten gevuld met bloedBuitenste cellaag ingenestelde embryo vormt buitenste vruchtvlies

Vormt uitstulpingen (vlokken) met bloedvaten

Uitwisseling stoffen tussen bloed van moeder & embryo

Embryonale knop embryonale plaat

Voedende laag

Holte

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

3 De derde week: differentiatie

Ontstaan van het mesoderm tussen het ectoderm en het endodermDaarna differentiatie van het embryo

Ectoderm vormt huid- en zenuwweefsel met zintuigen

Endoderm vormt het spijsverteringsstelsel en ademhalingsstelsel

Mesoderm vormt skelet, spieren, transport-, excretie-, en voortplantingsstelsel

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Ontwikkeling van het embryo

Embryonale plaat → embryo verbonden met moeder door hechtsteel (navelstreng) → binnenste vruchtvlies (komt tegen buitenste vruchtvlies)

Vruchtwater bevindt zich tussen de vruchtvliezen en het embryo

Navelstreng → drie bloedvaten - twee navelstrengslagaders naar placenta- één navelstrengader naar embryo

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Ontwikkeling van het embryo (vervolg 1)

Productie HCG (humaan choriongonadotropine) 1. embryo2. placenta

Instand houden van het geel lichaam

Productie oestrogeen + progesteron

zwangerschap in stand houden

Opmerking. Zwangerschapstest – HCG in urine

Na drie maanden neemt placenta hormoonproductie over. Het geel lichaam verschrompelt.

Na vier maanden daalt HCG-productie, maar hoge productie oestrogeen & progesteron

verhindert rijping nieuwe eicel

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Ontwikkeling van het embryo (vervolg 2)

Placenta

- houdt bloed van moeder & embryo gescheiden door haarvatwanden- uitwisseling van stoffen door diffusie en actief transport (O2 , CO2,…)- laat schadelijke stoffen & ziekteverwekkers door- laat antistoffen door (opmerking – rhesusfactor)

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

4 Verdere embryonale ontwikkeling

Na vier weken → volwaardige placentaNa twee maanden → organen in aanleg = organogenese (grootste gevaar voor afwijkingen)Vanaf derde maand → embryo wordt foetusVierde maand → geslacht herkenbaar + bewegingen voelbaarLaatste twee maanden → ontwikkeling voltooid

Einde zwangerschap → progesteron gehalte daalt → toename oxytocine & prolactine

Oxytocine stimuleert samentrekken van baarmoederspieren (weeën)Prolactine bevordert melkproductie

5 weken 10 weken

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Schematische weergave van de belangrijkste gevoelige en kritische ontwikkelingsfasen va het menselijk individu .

= fasen van hoge gevoeligheid= fasen van matige gevoeligheid

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

1.2.4 Gestoorde zwangerschappen1 Tweelingen

A. Twee-eiige tweelingen

Twee eicellen tegelijkertijd vrij bij ovulatie & beiden worden bevrucht.

Twee vruchtvliezen rond elk kind.

Gescheiden placenta

Niet-identiek

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

B. Eéneiige tweelingen

- twee cellen die na de eerste klievingen zijn ontstaan, laten elkaar los- ontstaan van twee embryonaalknoppen in één blastula

- 1 buitenvlies- 2 dunnen binnenvliezen- 2 vruchtzakken, 1 placenta

Zelden - 1 vruchtholte

Identieke tweelingen

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

2 Buitenbaarmoederlijke zwangerschap

Innesteling van blastula buiten baarmoeder - eileider- buikholte- eierstok

Onvoldoende ruimte om te groeienOperatief verwijderen

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

3 Miskraam

Onvoldoende progesteronproductie door placenta → baarmoederslijmvlies wordt niet in stand gehouden

Deel baarmoederslijmvlies met embryo wordt afgestoten

Meeste miskramen in de eerste drie maanden

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

4 Factoren die de ontwikkeling van de vrucht beïnvloeden

2% borelingen met afwijkingen

Factoren:• radioactieve straling• röntgenbronnen• infectieziekten ( bv. rode hond → vaccinatie)• chemische stoffen (bv. geneesmiddelen)

Erfelijke of ingeboren afwijkingen - afwijking eicel of zaadcel

Aangeboren afwijkingen - inwerking schadelijke stoffen

⇒bespreking van de gevaren aan de hand van de verschillende ontwikkelingsfasen

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Gametogenese

verandering in erfelijke eigenschappen van gameten- gestoord chromosomenpatroon- afwijking biochemische eigenschappen van cel

Blastogenese

- afsterven van de vrucht (meestal onopgemerkt)- geen of onvolledige innesteling in baarmoederslijmvlies

Opmerking! Morning after pil: verstoring innesteling blastula in baarmoeder

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Embryogenese (organogenese)

- afwijkingen vastgesteld in veel latere fase van de zwangerschap of pas bij geboorte

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

Opmerking! Softenon-ramp

Zeldzame typen van ernstige misvormingen van armen & benen

relatie tussen optreden van de door Softenon veroorzaakte afwijkingen (vet) en verkoop van het slaapmiddel (dun)

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

De foetale fase

- vrucht minder kwetsbaar- vorming van verbindingen tussen onderdelen van de hersenen- uitwisselingsprocessen in de placenta (O2 , voedingsstoffen, …)

Opmerking! Nicotine

- sterk vaatvernauwende werking- gevolgen voor ongeboren kind- verlaagd geboortegewicht- vertraging in de ontwikkeling

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

De perinatale fase

- Hulpmiddelen (weeënstimulerend, pijnstillend, verdovend, … ) hebben ook invloeden op het kind

Opmerking! Chronisch alcoholisme

- Geestelijke en lichamelijke achterstand bij het kind

Opmerking! Drugs (heroïne, morfine, …)

- Ontwenningsverschijnselen bij het kind

Natuurwetenschappen Evolutie en informatieoverdracht Tom MortierUrsulinen Mechelen

De neonatale fase

-Vermogen tot onschadelijk maken van lichaamsvreemde stoffen nog onvoldoende ontwikkeld

Opmerking! Geelzucht bij pasgeborenen

Bilirubine is afbraakproduct van hemoglobine en wordt nog niet door baby afgescheiden

O.i.v. licht wordt bilirubine versneld afgebroken