Afdeling Onderzoekvan de Cultuurtechnische Dienst

TOELICHTINGop de kaarten behorende bij het artikel:

"DE OUDE GESCHIEDENIS VAN KAMPENEN ZIJN RIVIER".

Bijlage 1.Kaart, aangevende de situatie op het Kampereiland om­

streeks de ge eeuw,Op deze kaart zijn allereerst de geheel of gedeelteJijk ver­

lande geulen aangegeven, welke door het ontbreken van devoor een rivierloop kenmerkendt;oeverwaIlen, als resten vanhet oude veengeulenstelsel besch~uwd moeten worden. .Aangezien de verschillende vertakkmqen van de Ijsel in

later eeuwen dit oude stelsel in diverse richtingen doorkruisthebben, is het onderling verband soms verbroken, zoals bij­voorbeeld tussen de stad Kampen en Ijselmuiden. Hier ishet niet mogelijk de samenhang tussen de nu in het kaartbeeldonlogisch beginnende of eindigende geulen aan te torien.Voorts zijn op deze kaart aangegeven de zandopduikingen,

welke bij het bodemonderzoek aangeboord werden; voorzover gelegen buiten de gemeente Kampen werden zij over­genomen van de geologische kaart.Deze zandopduikingen moeten beschouwd worden als de

resten van een weqqeerodeerde zandrug, welke evenwijdiglag aan de ongerept .gebleven rug bij Oosterwolde. Ook inde lijn Zalk-Kamperveen zijn de resten van een dergelijkerug duidelijk te zien.

Bijlage II.Kaart, aangevende de achtereenvolgende hoofdstroom~

richtinqcn in vroeger eeuwen van de Ijsel.De IJselarmen werden door ons in drie groepen inqedeeld.

De eerste groep geeft aan de hoofdstroomrichting van deIJse!, direct na zijn doorbraak bij Zwolle naar de plek, waarnu de stad Kampen ligt. We zien, dat de mondinqcn vanafKampen in noordoostelijke richting afbuigen. Vermoedelijkzal eerst gebruik zijn gemaakt yah de oude veengeulen, welkein dit gebied lagen, maar omdat deze een te geringe capaciteit

204

Rogg

Toestand omstreeks800 na Chr.

Legenda:

Zandopduikingen.

Veengeulen.

Omgrenzing vanhet gebied, weerge­geven in bijl. IV.

p ... - .....• I.. -._ • .1

Schaal

o 2 Km.

Rogg bot

Hoofdstroom­richtingskaart.

Legenda:

1e AfstromingsrichtingN.O. richting 10e en 11 i> eeuw.

2e AfstromingsrichtingN.W.richting12e en13e eeuw.

- '3e AfstromingsrichtingW. richting 14e eeuw en later.

S c h •• I

o 2 Km.

gehad moeten hebben, vormde zich een eigenlijke rivierarmals hoofdstroom voor deze groep, nl. het Ganzendiep.

Van deze periode is geschiedkundig niets bekend, dit integensteIling tot de nu volgende, waarin het Rechterdiep,vroeger Camperdiep genaamd, de uiteindelijke hoofdstroomwerd.

Het Noorderdiep, dat ook tot deze groep lJse!armen be~hoort is echter, te oordelen naar de hoeveelheid grof zandvoor zijn monding, ook een tijdlang zeer belangrijk geweestvoor de waterafvoer. Deze noordwestelijke stroomrichtingvan Noorder- en Rechterdiep voerde het water af in de tijd,dat Kampen op het toppunt van zijn bloei als handelsstadwas. Vooral het Rechterdiep wordt vaak genoemd als dewaterweg waarlangs de rijkbeladen schepen naar de Hanze­stad Kampen voeren.

Was deze tweede groep belanqriik in de 12e en 13e eeuwdan zou men hieruit kunnen afleiden, dat de vorige groepwaarschijnlijk uit de 10e en 11e eeuw dateert. De derde groepgeeft de stroomrichting van de lJsel aan, toen de stad Kampenals handelsstad reeds vee! aan betekenis verloren had. HetZuiderdiep is belangrijk in de tweede helft van de 14eeeuw en het Keteldiep eerst veel later. Uit de tijd, dat dezemondingen belangrijk waren voor de lJsel, dater en berichtenover verzandingen. Hoewel de handel hierdoor natuurlijkbelernmerd werd, werd de aanslibbing in deze periode zeerbevorderd, tengevolge waarvan na de schenking van deeilanden in 1384 het grondbezit van Kampen zich gestadiguitbreidde, zodat geleidelijk weer nieuwe bestaansrnoqelijk-heden ontstonden. -

Bijlage III.

Kaart, aangevende aIle waterwegen, al of niet dichtgeslibd,welke bij de kartering werden aangetroffen. /

Deze kaart geeft, afgezien van de kustlijn, een duidelijkbeeld hoe de situatie op het Kampereiland was, omstreeks1384, het jaar waarin de stad Kampen de eilanden geschonkenkreeg. De bij deze schenking genoemde eilanden zijn op dekaart duidelijk te oriderkennen. 0 m. Raas, Greente, Heultiesenz. Omdat verschillende van deze vroegere eilanden teqen­woordig een andere naam hebben, biivoorbeeld de Ganzcn­kuil, waarmee vroeger een eiland ten noorden van erf 28werd bedoeld, worden hier verder geen namen gegeven.

205

Bijlage IV.

Bodemkaartje van de omgeving van de Garste.Dit kaartje geeft een indruk hoe een verlande rivierloop en

een oorspronkelijk hoger gelegen deel, dus waarschijnlijk eenvroeger eiland (hier de grote Riethoop), op een bodemkaarttot uitdrukking komen.Teneinde het kaartbeeld niet te ingewikkeld te maken,

werd de bestaande bodemkaart sterk vereenvoudigd. Tochzijn duidelijk de gedeeltelijk verlande loop van de Garste ende aEgesneden bocht bij erf 28 te onderkennen. Links van deGarste zien wij de rand van het vroegere eiland "de grotePIeultjes" en in de linkerbovenhoek "de buiten Heultjes".Rechts van de Garste treft men enkele geheel verlandegeulen aan.

2.06

III

Toestand+ 1300 na Chr.

Legenda:

Rivierlopen.

S c h •• J

o 2 Km.

Nr:

~I\)

0 "0 (I) »: - ~.

N Q < Ii)~ o , A

--o "0 o .a 2 '"0 zr

DO N~r-

0JrI

<:J

(i\

I\)

Q.

m z ~

~ n,

~ 3 r: o o , ,..,.

II> o o .t­ o o 3