tegenstelling tot veel van zijn tijdgenoten schreef Bachbijzonder weinig brieven, en hoewel hij meermaalswerd gevraagd om zijn autobiografie te schrijven,is hij daar nooit op ingegaan. Daarom tasten we inhet duister wanneer we het karakter van Bach willenbegrijpen en spreken biografen elkaar grondig tegen.

Hoewel het interessant had kunnen zijn omop zoek te gaan naar de man van vlees en bloedachter de stenen buste, is het misschien nog boei­ender om te onderzoeken wat zijn muziek over hemvertelt. Of beter nog, wat zijn nalatenschap voor degeneraties na hem heeft betekend en nog steedsbetekent.

In onze westerse cultuur is het moeilijkontsnappen aan de muziek van Johann SebastianBach. Als kind zorgden de paddenstoelen in deEfteling voor een eerste, onverwachte kennisma­king met het werk van de Duitse grootmeester. 265jaar na zijn dood is de naam Bach een beg rip voormensen van aile leeftijden en van aile lagen van debevolking, en blijft zijn werk ontelbare muzikantenen concertorganisatoren inspireren.

Wie was die lutherse man uit het DuitseEisenach? Wat maakte hem zo uniek? Buiten eenpaar administratieve en praktische gegevens over zijnleven en werk weten we haast niets over de man. In

Hoe komt het dat Johann Sebastian Bach, als productvan een heel specifieke sociale en religieuze cultuur,muziek componeerde die zo universeel is dat ze eeuwenlater nog steeds generaties blijft inspireren? Waaromkun je even goed breakdancen als balletdansen op zijnmuziek? Waarom klinkt zijn bekende Toccata en Fuga,origineel geschreven voor orgel, even indrukwekkendop saxofoon? En hoe kan het dat Bachs muziek in meerspeelfilms weerklinkt dan die van grote filmcompo­nisten als Maurice Jarre of Nino Rota? Antwoorden opdeze vragen gingen we zoeken bij drie Bachliefhebbersmet verschillende achtergronden: dirigent PhilippeHerreweghe, professor Francis Maes van de UniversiteitGent en actrice Marie Vinck.

Waarom voelen jongeren zichaangetrokken tot Bach denk je?"Die aantrekking is er niet altijd geweest. Bachwerd door een bepaalde genera tie musici zodaniggeromantiseerd, dat je op den duur meer roman­tiek hoorde dan Bach. Jongeren hadden in dietijd helemaal niets met Bach. De authentici­teitsbeweging, waar ik zelf deel van uitmaakte,streefde ernaar om zijn muziek terug te brengentot haar pure schoonheid. En inderdaad, specta­culair genoeg was de gemiddelde leeftijd van onspubliek plotseling twintig jaar, terwijl het publiekdat voordien een Bachconcert bijwoonde eerder60 a 70 jaar oud was. Als je naar de koppen inzo'n concertzaal keek, was dat precies duizendtinten grijs (/acht}." ~

Herreweghe: "Bach blijftboeien om dezelfdereden als Shakespeare en de Bijbeldat doen. De mensblijftop zoek naar goede, waardevolle dingen: goedewijn, goede poezic, goede literatuur en goede muziek.Bovendien is zijnwerk heel toegankelijk. Een componistals bijvoorbeeldRobert Schumann, is dat veel minder.Om Schumann te smaken, moet je toch een beetjehistorisch inzicht en kennis van zijncultuur hebben. Alsje zijn composities - gebaseerd op Faust van Goethe -echt wilt begrijpen, dan moet je Faust gelezen hebben.De muziek van Bach is weliswaar tot stand gekomen ineen heel specifieke religieuzecontext, toch is het eigen­aardig genoeg zo dat je zijn composities perfect kuntsmaken, ook al heb je helemaal geen kaas gegeten vandie cultuur.Zijnmuziek is een beetje zoals de filmsvanCharlie Chaplin: ze lijkeneenvoudig en voor iedereentoegankelijk, terwijlze ingenieus gemaakt zijn."

"BACHS MUIIEK IS EEN BEETJEIOALS DE FILMS VANCHARLIE CHAPLIN: IE LUKEN EENVOUDIG EN VOORIEDEREEN TOEGANKELlJK, TERWUL IE INGENIEUS

GEMAAKT IUN"

PHILIPPEHERREWEGHE

Tot slot: wat is volgens u Bachsgrootste nalatenschap?"Bachs erfenis bestaat in de eerste plaats uit de mooiemomenten van emotie, die puur door de kwaliteitvan zijn muziek ontstaan. Maar zijn voornaamstenalatenschap is toch dat hij iets heeft opgebouwd.Een hond van vandaag is ongeveer dezelfde alsdie van drieduizend jaar geleden. Maar wij mensenbouwen onze innerlijke rijkdom op onder meerdankzij de wetenschap en haar evoluties, maar ookdankzij kunst. Ik zie 'de klassieke muziek' daarom alseen gebouw waaraan elke generatie verder bouwt enweer een andere vormelijke invulling geeft. De ethiekvan de kwaliteit wordt doorgegeven van generatie opgeneratie. Ik denk dat Bachs grootste nalatenschapis dat hij tot op vandaag model staat voor een grootpercentage componisten. Een kwaliteitseikpunt,waarop verder kon en kan worden gebouwd. Bachheeft die lat daar gelegd. Een beetje zoals Beethoven.Na Beethoven durfde niemand nog een symfonie teschrijven, omdat hij de lat zo hoog had gelegd."

Binnen het kader van het Bachfestivalin Bozar werden er namiddagen geprogram­meerd waarop studenten van het BrusselseConservatorium zelf Bach mochten uitvoeren."Dat was vooral op initiatief van Bozar zelf, maar ikvond dat weI een zeer mooi idee. Eerlijk gezegd vindik het triestig dat er nooit conservatoriumstudentennaar mijn repetities komen luisteren. Ook tijdensonze concerten zie ik vrijwel geen studenten. Tervergelijking: wanneer we bijvoorbeeld concerterenin de vroegere Oostbloklanden, dan zit daar heelveel jong volk in het publiek. Als ik in Boedapestspeel, zit het volledige conservatorium in de zaal.Misschien zijn ze daar vanuit hun opleiding verplichtom te komen, maar ik heb toch de indruk dat ze erecht bij willen zijn. Dat enthousiasme zit er bij onzejeugd niet in. Ik beschouw dat als een vorm vanluiheid die helaas kenmerkend is hier bij ons. Maardat neemt niet weg dat ik denk dat we onze jongerenmoeten stimuleren, en dat is wat we met dit initiatiefprobeerden te doen. Het is natuurlijk zo dat het meermotiverend werkt om ook zelf te mogen musiceren,dan enkel passief te moeten zitten en luisteren."

In oktober vorig jaar organiseerde uhet Bach Heritage festival in samenwerkingmet Bozar in Brussel. Nu bent u de spilfiguurin de Bach Academie in het Concertgebouw inBrugge. Ziet u deze twee evenementen als eensoort van tweeluik?"WeI ja, de Bachreeks in Brugge brengt werk vanBach en van de peri ode voor Bach, zoals bijvoor­beeld stukken van de Duitse componist HeinrichSchiltz. In Bozar concentreerden we ons op Bach enop de peri ode na zijn dood. In die zin sluiten de tweeconcertreeksen dus inderdaad op elkaar aan."

We evolueren vandaag weer een beetjeweg van die zogenaamde puristische interpre­tatie van oude muziek. De grote namen uit deklassieke muziekwereld nemen geen cellosuitesof vioolsonates meer op met darmsnaren, zoalsde authenticiteitsbeweging dat deed, maarmet moderne snaren. Wat vindt u, als een vande kopstukken uit de authenticiteitsbeweging,van deze evolutie?"Grote sterren die geen weet hebben van deauthenticiteitsbeweging, kunnen dan weI fantas­tische muzikanten zijn en bijvoorbeeld de suitesuitvoeren met een enorme spankracht en emoti­onele energie. Maar het is de authenticiteitsbe­weging die ervoor gezorgd heeft dat de ritmiekin de uitvoering van oude werken veel rijker isgeworden. Ik heb in mijn jonge jaren veel samen­gewerkt met barokke dansgroepen. De ritmiekis in die barokke dansen heel sterk aanwezig. De19de eeuwse, romantische muziek heeft heel veelkwaliteiten en is zeer rijk, harmonisch gesproken.Maar puur ritmisch gezien is dat geen bijzondereperiode. Pas aan het begin van de 20ste eeuwherontdekte Stravinsky dat sterke ritme. Daaromlijkt het mij geen goed idee om die 19de eeuwseromantische uitvoeringswijze toe te passen opbarokmuziek. De traditionele interpretatie van degrote muzikale wereldsterren van vandaag vind ikprachtig. Maar puur ritmisch blijft het naar mijnmening wat pover. Geef mij maar de cellosuitesmet Pieter Wispelwey of Anner Bijlsma, die zijnritmisch veel rijker."

"Ik vind he! al!ijd zo !ries!ig dat op mijn repe!i!ies nooit studen!en van he! conservatorium komen luisteren"(foto Michiel Hendryckx)