Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Fipronil – stand van zaken

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

17.08.2017

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemeen

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Organisatie van de controles in België en in de EU, autocontrole

3

• Context EU

• Basis van het Belgisch systeem voor de voedselveiligheid: officiële controles + 1 autocontrole –2 traceerbaarheid – 3 meldingsplicht

Verantwoordelijkvoor de kwaliteit

van zijnproducten

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Kwaliteitssystemen in het FAVV

4

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Organisatie van de controles in België en in de EU, autocontrole

5

– FAVV – Controle- en analyseprogramma: Dynamisch systeem gebaseerd op het risico en de captatie van de signalen

• Autocontrole:- Gebaseerd op interne risicoanalyse van de operator

- Gecontroleerd door het FAVV

- Meldingsplicht ( specifiek belgisch => ontdekking van de fraude)

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Fipronil

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemeen

• Friponilo Insecticideo Legaal gebruik

– beschermingsmiddel gewassen/zaden– behandeling kleine huisdieren

o Illegaal gebruik in pluimveehouderij door inmenging in biologische product (DEGA-16) ter behandeling van bloedluis door verstuiving in de stal

o Lipofiele stof– opstapeling in lichaamsvet– transfer naar eieren tijdens leg

7

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Risicobeoordeling en –beheerIntern FAVV• vaststelling van de veiligheidsdrempels in eieren (26/07) en

vlees (31/07)• Vergelijking gegevens op basis van het Europees PRIMO model, Belgische

verbruiksgegevens 2014 en NVWA gegevens (26/07)

Bevestiging EU • 31/07/2017: via RASFF van COM : de maatregelen toe te passen

voor eieren en kippenvlees – maatregelen op basis van primo model

• 07/08/2017: via RASFF van COM: de maatregelen toe te passen voor verwerkte producten

8

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Richtwaarden zoals op EU vlak afgesproken

• Europese referentiewaarden :– 0,72 mg/kg ei – 0,77 mg/kg vlees

• Berekend op basis van Afrd en consumptiegegevens zoals voorzien in PRIMO model

• MRL : 0,005 mg /kg– Meetonzekerheid waarmee rekening gehouden

wordt bij evaluatie analyse resultaten : 50%

9

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Aanpak en opvolging

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Aanpak op verdachte houderijen

• Leg-, vermeerderings- en opfokbedrijven behandeld met fipronil na 01.01.2017

• Samengesteld op basis van 3 bronneno lijst pluimveeservicebedrijf uit NLo lijst uit gerechtelijk onderzoek/huiszoekingeno lijst pluimveeservicebedrijf uit BE

• Initiële actieo controlebezoeko blokkering eieren en dieren (slachtverbod)o monsterneming eieren / vleeso analyse fipronil

• Opvolging en vrijgave in functie van analyseresultaten

11

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Aanpak eiproducten

• Bij NC resultaat op eieren van een legbedrijfo Brekerij wordt in kennis gesteld van noodzakelijke

informatie en traceringsgegevenso Brekerij vernietigt de betrokken eiereno Brekerij voert risico-evaluatie van reeds geproduceerde

loten eigeel, eiwit en vloeibaar ei op basis analyseresultaat, inmenging en verwerkingsmethode

o Brekerij voert waar nodig eigen analyses uit op deze producten

o Brekerij roept producten die niet conform zijn terug

12

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Aanpak distributiesector

• Verder opvolging afwaartse tracering o uit de handelname van gecontamineerde eieren en

eiproducteno verwittigen van hun klanteno bezoek ter plaatseo Verificatie of operator op de hoogte werd gebrachto Verificatie of operator de nodige en correcte maatregelen

nam o Uitklaring verantwoordelijkheid inbreuken

• Op 15/08/2017 werden reeds een 600 tal controles uitgevoerd bij DIS operatoren (reeds 2 PV’s van inbreuk)

13

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Aanpak bijproducten

• Dierlijke bijproducten + NC eieren en dieren = categorie 1 materiaalo Vernietigingo Het FAVV levert enkel een destructiebevel af. De operator is

verantwoordelijk voor het organiseren van de destructie en dient hiervan een bewijs te leveren

• Mesto De gewesten zijn geïnformeerd over de problematiek en het

potentiële milieurisico en zijn verantwoordelijk voor het finaal toestaan van het gebruik van de mest

14

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Problematiek van de tegenanalyse 8/8/2017

• Twee tegenanalyses hebben een waarde opgeleverd die significant verschilde van de eerste resultaten, waarvan één boven de Europese referentiewaarde

• Het FAVV heeft een enquête uitgevoerdDe conclusies gebaseerd op de resultaten waren betrouwbaar om de conformiteit of non conformiteit van de bedrijven te bepalenTer herinnering : het betrof bedrijven die reeds geblokkeerd waren en waarvan de producten van de markt gehaald werden.

• Als bijkomende garantie werden de gebruikte methoden bovendien gevalideerd door– Externe auditers BELAC– Het wetenschappelijk comité van het FAVV

• Alle andere noodzakelijke analyses werden opnieuw uitgevoerd en gaven vergelijkbare resultaten.

15

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Aanvullende acties

• Acties FAVVo Brekerijen: historische gegevenso Slachthuizeno Monitoring onverdachte legbedrijven

• Sectoro Autocontrole

• Laboratoriao Uitbreiding van de capaciteit

16

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Brekerijen – producenten van eierproducten

o Periode jan 2016 – mei 2017: analyse van getuigenmonsters bij een fabrikant van eipoeder (geproduceerd met eieren uit verschillende landen):o voor september 2016: geen spoor van fipronilo september 2016: spoor van fipronil in 1 van de 14 monsterso okt-dec 2016: geen spoor van fipronilo jan-mei 2017: spoor van fipronil in 10 van de 35 monsters

Alle gevonden sporen van fipronil bevinden zich onder de MRL van 0,005 ppm

o Periode mei 2017- juni 2017: o 13 monsters waarvan 2 net boven de MRL

o vanaf juli ‘17: o 38 monsters eiproduct (21 boven MRL, onder risiconiveau)o 30 monsters eigeel (10 boven MRL, onder risiconiveau)o 3 monsters eiwitpoeder (onder MRL)

17

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Slachthuizen

o Op ladingen soepkippen in beide BE soepkippenslachthuizen– 3 loten per slachtdag gedurende 5 dagen– at random

o Resultaat– alle monsters hebben conforme analyseresultaten

18

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Monitoring onverdachte legbedrijven

o Monitoring van elke stal in productie op elke leghouderij die niet op de verdachte lijst staat

o resultaat– 266 stallen bemonsterd: 10 stallen van 7 legbedrijven

niet conform– alle ruim beneden de Europese risicowaarde– opvolging zoals bij bedrijven van de verdachte lijst

19

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Autocontrole: instructie aan de pluimveesector op 01.08.17 en 15.08.17 i.v.m. dieren en producten uit het onverdachte circuit

o Legpoeljen en jonge opfokmoederdieren enkel in legproductie nemen na conforme analyses

o Legdieren momenteel in rui enkel opnieuw in productie nemen na conforme analyses

o Dieren einde leg enkel afvoeren naar het slachthuis na conforme analyses

o Zelfde voorzorgsmaatregel toepassen op invoer uit andere lidstaten

o Op het niveau van de brekerijen en fabrikanten van eiproducten: onderzoek van de aangevoerde eieren en eiproducten die als grondstof gebruikt worden

20

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Evolutie analysecapaciteit eieren/vlees

• Midden juli 2017– CER: 60 analyses per 5 werkdagen

• Vanaf 25 juli 2017– Nofalab (NL): 50 analyses per 3 werkdagen

• Vanaf 7 augustus 2017– CER: 60 tot 80 analyses per 36 uur– Nofalab (NL): 50 analyses per 3 werkdagen– LFSAL: 40 analyses per werkdag (screening)

21

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Evolutie analysecapaciteit eieren/vlees

• Situatie 17 augustus 2017– CER: 60 tot 80 analyses per 36 uur– Nofalab (NL): 50 analyses per 3 werkdagen– LFSAL: 40 analyses per werkdag (screening)

– Primoris Belgium: 60 tot 80 analyses per 36 u – LOVAP: 30 tot 40 analyses per 36 u (enkel eieren en bepaalde

levensmiddelen op basis van eieren)

– Laboratorium ECCA (in voorbereiding): 30 tot 40 analyses per 36 u

– Groen Agro Control (NL): 100 analyses per 3 werkdagen– Eurofins Zeeuw-Vlaanderen (NL): 100 analyses per 3 werkdagen

22

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Stand van zaken

• preventief 86 pluimveebedrijven geblokkeerd waarvan 48 legbedrijven.– Er zijn nog 21 bedrijven geblokkeerd, waarvan 15

legkipbedrijven.• Monitoring van niet verdachte bedrijven

– 7 bedrijven lage concentraties aan fipronilaangetroffen. De betrokken bedrijven werden meteen geblokkeerd en de eieren afkomstig van deze bedrijven zijn uit de handel genomen.

23

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Andere initiatieven/ elementen

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Export naar derde landen

• Consumptie-eieren van kippen: ongeveer 1,2 miljard eieren geëxporteerd in 2016, waarvan 23,6% naar landen buiten de EU (vooral Midden-Oosten en Afrika)

• Eiproducten: 23000 ton geëxporteerd in 2016 waarvan 2,6% naar landen buiten de EU (grootste afnemer buiten EU is Hongkong)

25

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Export naar derde landen (2)

• Ambassades door FAVV op de hoogte gebracht via FOD Buitenlandse zaken

• Statement CVO bezorgd aan FOD Buitenlandse zaken en link naar Engelstalige webpagina over fipronil

• Antwoorden op vragen met betrekking tot specifieke loten geëxporteerde eieren en eiproducten (Hongkong, Zuid-Korea, Maleisië): snelle informatie-uitwisseling; gunstige analyseresultaten in Hongkong

• Geen melding van embargo’s in derde landen

26

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Officer Liaison – Overleg buurlandenBelgisch Liaison Officer = CVO (Chief Veterinary Officer)

Duitsland (Federal Office of Consumer and Food Safety (BVL) )

– 05/08/2017: Telefonisch contact met de Duitse CVO: informatie over de chronologie

– 10/08/2017: Bezoek van Duitse crisisexperte: meer uitgebreide informatie voor de chronologie (gebaseerd op de nota naar de Minister)

Conclusie experte Duitsland: “Men kan geen informatie geven als men er niet over beschikt”

Nederland (NVWA)

Sedert 11/08/2017: Bijna dagelijkse telefonische contacten – technische uitwisseling

27

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Officer Liaison – Overleg buurlanden (2)Frankrijk (DG de l’Alimentation – DGAL et Direction générale de la concurrence, de la consommation et de la répression des fraudes - DGCCRF)

• 08/08/17 : Contact tussen de CVO’s (geen opvolging wegensverlof CVO fr)

• 11/08/17 : Telefonisch contact met de DG en verzendingdocumenten « chronologie » en risicoaanpak in België

• 14/08/17 : Téléconferentie met de DG van DGAL en CEO FAVV –Technische uitwisseling en aanpak risicobeheer

Luxemburg08/08/2017 – Contacten via mail, nadien telefonische contacten met de CVO.

Alle contacten worden onderhouden en informatie wordt uitgewisseld.

28

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

RASFF berichtgeving

• referentie initiële RASFF bericht = 2017.1065• In totaal 194 follow ups op 16/08/2017 16u• tot nu toe 24 ‘follow-up’ berichten door BE

o 14 product – distributies gemeldo 10 verduidelijkingen

• tot nu 22 ‘follow-up berichten aan BEo Over ontvangen producteno 21 van de 22 meldingen > NL

29

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Communicatie - website

30

• Persberichten en mededelingen (11)• Visuals (3)

– Chronologie– Teruggeroepen eicodes (2)

• Toxicologische gegevens + document risicobeoordeling en -beheer

• Informatie over controles • Sociale media

– Facebook (14 posts)– Twitter (23 tweets)

• Uitwerking Engelstalige website

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Callcenter

31

• Call center voor consumenten (0800 13 550)– Actief sinds 9/8– ± 3.500 oproepen

• Specifiek aanspreekpunt per LCE– Actief sinds 11/8– ± 50 oproepen

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Contacten met gewesten

• Biologische landbouw– Informatie-uitwisseling FAVV – Gewesten

• Dierlijke bijproducten– Informatie-uitwisseling Controle/Controlebeleid – Gewesten (1ste

informatie per mail naar gewesten 03/08. Momenteel continu)– Betrokken producten: eieren, kippen en mest. Indien besmet met

fipronil: afvoer als ‘categorie 1-materiaal’ richting vilbeluik/verbranding– De Gewesten zijn zelf bevoegd voor risico-evaluatie, bepalen

maatregelen, controle & implementatie– VL en in mindere mate WAL betrokken

32

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

• VL:– Op vraag VL gewest woont beleidsexpert vergaderingen bij op 7 en

10 augustus met experten VL gewest (OVAM, Mestbank, AHH). Volgende geplande vergadering 17 aug.

– Aanpak VL wordt ter informatie doorgestuurd naar anderegewesten op 7 aug.

– Meervoudige contacten mail en telefoon met centrale diensten(FAVV)

• WAL: – 8 aug. telefonisch contact met OWD met vraag wat aanpak WAL zal zijn en

aanbieden aanwezig te zijn op vergadering met WAL diensten OWD en DPC

– 9 aug informeert DPC het FAVV wie de contactpersonen zijn voor fipronil. – 10 aug. ontvangst WAL aanpak per mail. Ter informatie doorgestuurd naar

andere gewesten. – Geen vraag voor vergadering, extra bijstand ontvangen tot nu toe.

33

Contacten met gewesten

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Conclusies

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemene conclusies• FRAUDE : Het gaat hier duidelijk om een

geval van illegaal gebruik van fipronil• Het is het systeem van het FAVV dat deze

malafide praktijken aan het licht heeft gebracht

• Verschillende landen zijn slachtoffer van deze malafide praktijken

• Het FAVV heeft met zijn aanvullende monitoring van de niet verdachte legbedrijven een GLOBAAL beeld

35

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemene conclusies (2)• Het signaal is opgevangen dankzij het kader

dat door de EU regelgeving, de BE regelgeving en het FAVV gecreëerd is:– Autocontrole– Meldingsplicht– Traceerbaarheid

•

36

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemene conclusies (3)

• Het is het onderzoek van het FAVV en van het gerecht en de vervolgacties van het FAVV die tot een duidelijke omschrijving van de fraude hebben geleid

• De samenwerking van het FAVV en het gerecht was bijzonder goed

37

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemene conclusies (4)

• De initiatieven van het FAVV hebben er toe geleid dat het illegaal gebruik een halt toegeroepen is en dat gecontamineerde producten uit de handel genomen zijn

• De bedrijven zijn ofwel vrij ofwel geblokkeerd totdat zij kunnen aantonen dat zij niet gecontamineerde producten kunnen leveren

38

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemene conclusies (5)

• Nadat we eerst het probleem aangepakt hebben en zullen we nu in de komende weken afronden (vrijgeven van de laatst geblokkeerde bedrijven)

• standaard is voorzien dat bij dergelijke gevallen binnen het FAVV er een evaluatie komt waaruit de verbetervoorstellen geformuleerd kunnen worden

39

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen

Algemene conclusies (6)

• Het FAVV heeft op elk moment op basis van de informatie waarover zij toen beschikte de maatregelen genomen noodzakelijk voor de volksgezondheid

40