Tilburg Cobbenhagen CenterJaarverslag 2016-2017

Jaarverslag 2016-2017

Het Tilburg Cobbenhagen Center Bestuursraad 3 Kernteam 3 Adviesraad 4 Algemene Projecten Deelrapport ‘A Learning Society’ 5 Boekproject ‘Excellence with a soul’ 6 Onderzoek Starters for Communities 7-8 Boekpresentatie ‘Tegen de stroom’ 9 Expert Seminar ‘Big Data, Big people?’ 9 Nacht van de theologie 10 Dag van de filosofie 10 VWO-ers op de campus 10 Catholic Inspiration Delen ervaringsverhalen 11 Een nooit-geschreven document alsnog geschreven 12 Een theologische visie voor de 21ste eeuw 13 Externe stakeholders 13 Waar blijft de kerk? 14 Onderweg 14 Interne stakeholders 14 Re-Member Policy paper Nationaal Comité 4 en 5 mei 15 Gedenkproject ‘Vrijheid doorgeven’ 16 Citizen science 16 Fysiek en digitaal monument 17 TV-documentaire Tilburgse studentenverzet 18 Benefietavond Regionaal Archief Tilburg 18 TSH Research Trainees 19 Workshop Storytelling 19 Gastcurator Bibliotheek Tilburg Centrum 19 Scarabee films 20 Gezocht: ondernemende denkers! 20 Stakeholders 20

Religious Journalism Jaarboek religiejournalistiek 21 Onderzoek vijf contexten religiejournalistiek in NL 21 Mash-up blogberichten 22

1

De jaren 2016 en 2017 waren voor het Tilburg Cobbenhagen Center (TCC) jaren van expansie. Zowel op de campus van Tilburg University, als in de bredere samenleving en in samenwerking met tal van partners en stakeholders, is een brede waaier van activiteiten ontplooid. In deze activiteiten laat het TCC zich zien als gericht op de samenleving: in samenwerking met maatschappelijke organisaties reflecterend op ontwikkelingen in de samenleving vanuit een deelnemersperspectief. Het zijn immers de burgers die samenleving opbouwen en organiseren, hun organisaties die er samenhang aan geven en ervoor zorgen dat mensen zich ervan actief deel kunnen voelen. De benadering van het TCC sluit nauw aan bij de traditie van het Katholiek Sociaal Denken. Dit jaarverslag geeft een goede indruk van de veelheid van activiteiten die het TCC ontplooit of waar haar leden bij betrokken zijn en maakt tevens hun samenhang duidelijk. Uitgangspunt is steeds de geschiedenis zoals deze door concrete mensen wordt ondergaan en vormgegeven en waarin zij hun unieke betekenis realiseren. In het Katholiek Sociaal Denken wordt dit verstaan onder menselijke waardigheid. Mensen tonen die waardigheid in hun gerichtheid op samenleven met anderen, en het daaruit sprekende verlangen te leven in een gemeenschap waarin iedereen deelt in het gemeenschappelijke goede. In de traditie van het Katholiek Sociaal Denken wordt dit aangeduid met bonum commune. Mensen leven op basis van hun visie en hun hoop – Katholiek Sociaal Denken: subsidiariteit – en dragen aldus bij aan wat ieder ten goede komt – Katholiek Sociaal Denken: solidariteit – zodat voortdurend overal samenle-ving wordt opgebouwd. Dit alles geeft uitdrukking aan een visie op de taak en de rol van de universiteit in de samenleving die aansluit bij het gedachtegoed van Martinus Cobbenhagen (1883-1954) bij de oprichting van de toenmalige Roomsch-Katholieke Economische Handelshoogeschool te Tilburg in 1927. Van hieruit entameert het TCC het gesprek op de campus van Tilburg University en draagt het bij aan de discussie over het nieuwe strategisch plan. Het TCC presenteert deze resultaten met tevredenheid en trots en gaat volop verder met het ontwikkelen van visie op (goed) samenleven in de lijn van het Katholiek Sociaal Denken, met het stimuleren van vormen van reflectie en handelen op basis hiervan te midden van de samenleving in samenwerking met partners die hierin actief zijn. Tilburg, 12 oktober 2017

Erik Borgman

Voorwoord

Het Tilburg Cobbenhagen Center stimuleert het gesprek over onderwerpen waarin de identiteit en missie van Tilburg University ‘Understanding Society’ tot uitdrukking komen en onderzoekt de betekenis daarvan in de hedendaagse academische context en samenleving.

Hiertoe brengen we in Communities of Practice praktijkbeoefenaars, bestuurders en wetenschappers samen, zoeken we aansluiting bij waardendebatten die in de samenleving spelen en formuleren we onderzoeksvragen

die van maatschappelijke meerwaarde zijn.

Missie, visie en organisatie

Het Tilburg Cobbenhagen Center plaatst zich in de traditie van Martinus Cobbenhagen, de geeste-lijk vader van de Roomsch-Katholieke Handelshoogeschool waaruit Tilburg University voortkomt. Cobbenhagen beschouwde economie, die binnen de Hoogeschool centraal stond, als een maatschappijwetenschap. Dit impli-ceerde voor hem dat zij niet alleen het feitelijk functioneren van de maatschap-pij moest beschrijven, verklaren en begrijpen, maar ook moest meebouwen aan de maatschappij van de toekomst. Hiertoe diende economen een visie op goed samenleven te ontwikkelen. In deze lijn draagt het Tilburg Cobben-hagen Center de overtuiging uit dat wetenschaps-beoefening die gericht is op ‘Understanding Society’; niet waar-de-neutraal kan zijn en behoort te zijn. Wetenschappers dienen een expliciete en bereflecteerde visie te ontwikkelen op de bijdrage die hun wetenschapsbe-oefening aan de maatschappij levert.

Martinus Cobbenhagen

Inhoudsopgave

2

Het Tilburg Cobbenhagen Center

Bestuursraad

“Bij alle hectiek is het van belang telkens ook aandacht te geven aan de vraag wat we echt belangrijk vinden, wie we willen zijn voor ons zelf en in de buitenwereld, en welk erfgoed we in ons werk meenemen. Dat geldt ook voor de universiteit als academische gemeenschap; het Tilburg Cobbenhagen Center kan het gesprek hierover bevorderen en inhoudelijk verdiepen.”

“Tilburg University is een universiteit met een missie, een universiteit die de maatschappij niet alleen wil begrijpen, maar ook verder wil brengen. En dat vanuit een katholieke inspiratie. Het Tilburg Cobbenhagen Center is daarbij cruciaal, omdat daar mensen zitten die zijn vrijgesteld om collega wetenschappers samen te brengen en aan de realisering van onze idealen te werken.”

Prof. Dr. Willem Drees

Prof. Dr. Marcel Sarot

“Het is belangrijk als universiteit om stil te staan bij je identiteit en welke rol je als instituut speelt in de samenleving. Ik vind dat je ook als medewerker van Tilburg University daarbij stil moet staan. In mijn ogen levert het Tilburg Cobbenhagen Center een belangrijke bijdrage aan deze vraagstukken.”

Drs. Hans-Georg van Liempd

“Mensen die in deze tijd verder willen kijken dat marktwerking en economisch gewin verdienen alle aandacht. De vragen van onze tijd kunnen alleen interdisciplinair worden tegemoet getreden waarbij met name de ethische en levensbeschouwelijke bezinning vaak stiefmoederlijk is bedeeld. Toch behoort dat alles tot het werkelijke begrip van universiteit als een gezamenlijk lerende gemeenschap.”

“Mijn missie als historicus is mensen in staat stellen zich te verbinden met het verleden en zodoende met elkaar. Als mensen zich kunnen identificeren met de geschiedenis van de plek waarop ze wonen en werken, en met de mensen om hen heen, ontstaat een gevoel van verbondenheid en gemeenschappelijkheid. Het Tilburg Cobbenhagen Center draagt daaraan bij.”

Prof. Dr. Marcel Poorthuis

Prof. Dr. Arnoud-Jan Bijsterveld

“In het Tilburg Cobbenhagen Center gaan we een paar spaden dieper dan de alledaagse beoefe-ning van ons vak. Dat geldt zeker ook voor juristen, als zij beseffen dat rechtsvragen ook vragen naar rechtvaardigheid zijn.”

Prof. Dr. Ernst Hirsch Ballin

Adviesraad

“Het Tilburg Cobbenhagen Center helpt Tilburg University een universiteit te zijn in de ware betekenis van het woord. Wetenschappers ontdekken de schoonheid en beperkingen van de eigen specialisatie door in gesprek te gaan wetenschappers uit andere disciplines.”

“In een universitaire wereld gaat het niet alleen om goede scores in onderwijs en onderzoek, maar ook om maatschappelijke verantwoordelijkheid en medemenselijkheid. Het Tilburg Cobbenhagen Center creëert een ruimte om hierover na te denken en met elkaar te spreken.”

Prof. Dr. Lans Bovenberg

Prof. Dr. Odile Heynders

“Het Tilburg Cobbenhagen Center biedt wetenschappers van het Europese waardenonderzoek een uniek platform voor de interpretatie en duiding van de diversiteit in waarden van de Europese bevolking.”

Dr. Loek Halman

Kernteam

Academisch Directeur

Prof. Dr. Erik Borgman

Manager / Onderzoeker

Dr. Liesbeth Hoeven

Dr. Frank Bosman

Drs. Thijs Caspers

Onderzoeker

Onderzoeker

3 4

Student-assistent

Judith van Groos Wessel Kouw

Student-assistent

Algemene Projecten

Op donderdag 18 mei 2017 werd in het Zwijsengebouw op de campus van Tilburg University het onderzoeksrapport ‘A Learning Society: Een universitaire gemeenschap met toekomst’ gepresenteerd. Het rapport doet verslag van een onderzoek onder wetenschappers werkzaam aan Tilburg University over hun visie op de universiteit, haar taak in de samenleving en de uitdagingen met het oog op de toekomst.

De presentatie vond plaats in het kader van een bijeenkomst over de actuele vragen aan de universiteit en haar relatie met de samenleving, georganiseerd door het Tilburg Cobbenhagen Center en Academic Forum. Als spreker op deze bijeenkomst was Gabriël van der Brink uitgenodigd, emeritus-hoogleraar bestuurskunde aan Tilburg University en een van de redacteuren van ‘Goed werk voor academici: Over de beroepseer van wetenschappers’ (2016). De lezing van Van der Brink maakte duidelijk dat universiteiten en hun medewerkers een visie dienen te ontwikkelen op hun taak en functie ten aanzien van de hedendaagse samenleving.

Het onderzoeksrapport ‘A Learning Society’ laat zien dat academici werkzaam aan Tilburg University behoefte hebben aan een dergelijke visie, maar niet over een consistente visie beschikken. Zij maken zich zorgen over sommige ontwikkelingen, voelen zich klem zitten door de verschillende eisen die aan hen worden gesteld en hebben vooral het gevoel dat zij zelf niet aan het roer staan als het gaat om de ontwikkelingen waar de toekomst van hun vak, hun departement, hun faculteit en hun universiteit van afhangt. Hun blikveld beperkt zich doorgaans tot de concrete ontwikkelingen waar zij zelf direct mee te maken hebben en wordt sterk beïnvloed door de vraag hoe professioneel en existentieel te overleven in de situatie waarin zij zich bevinden.

Erik Borgman, hoogleraar Publieke Theologie aan Tilburg University en directeur van het Tilburg Cobbenhagen Center, concludeert in zijn nawoord bij ‘A Learning Society’ dat de ontwikkeling van een publieke opinie onder wetenschappers over de missie, taak en weg naar de toekomst aan Tilburg University van groot belang is. Hij duidt de rol aan die het Tilburg Cobbenhagen Center daarin probeert te spelen en pleit ervoor het zoeken naar vormen die de uitwisseling hierover bevorderen, en zo de ontwikkeling van een publieke opinie, tot een prioriteit van het beleid te maken.

Aldus kan Tilburg University een universiteit worden die gedragen wordt door een gemeenschappelijk gesprek over de eigen identiteit en de uitdagingen van de toekomst. Dit helpt te voorkomen dat zij feitelijk uiteenvalt in faculteiten, departementen, disciplines en leerstoelgroepen die weinig samenhang met elkaar vertonen. Tevens wordt het gevoel onder Tilburgse wetenschappers doorbroken dat zij de speelbal zijn van allerlei ontwikkelingen waarop zij weinig of geen invloed hebben.

Ten slotte profileert Tilburg University zich op deze wijze opnieuw als erfgenaam van Martinus Cobbenhagen, haar founding father. Cobbenhagen meende immers dat de academie een bijdrage te leveren had aan de samenleving vanuit een expliciete visie op goed leven en de rol die de universiteit kan spelen bij het zicht krijgen hierop en het bevorderen hiervan.

Deelrapport ‘A Learning Society’

Het Tilburg Cobbenhagen Center werkt aan een boekproject getiteld ‘Excellence with a Soul. De profilering van een universiteit in de traditie van Martinus Cobbenhagen’. Publicatie hiervan is te verwachten in 2018-2019.

Wat er gebeurt wanneer de academie wordt overgenomen door marktmechanismenIn het boek ‘Excellence without a Soul’ (2006) beschrijft Harry Lewis, tientallen jaren werkzaam als hoogleraar en decaan van Harvard University, wat er gebeurt wanneer de academie wordt overgenomen door marktmechanismen. Het idee dat universiteiten gebaat zijn bij het geld en de status die haar door externe bronnen wordt toegekend, doet deze instituties steeds verder afdrijven van de eigen missie. Studenten worden via het aanbod van vooraanstaand onderwijs gevormd tot professionele academici voor wie succesvolle carrièrekansen en een berekenend toekomstperspectief in het verschiet liggen. Hen wordt alles geleerd, zo stelt Lewis, behalve de praktische wijsheid om verantwoordelijkheid te dragen voor het eigen leven en de samenleving waaraan zij een actieve bijdrage leveren.

Wereldwijd blijken universiteiten met dit spanningsveld te worstelenHoe kan de universitaire missie vormgegeven worden vanuit een tegelijkertijd intellectuele én sociale invalshoek? Dikwijls opereren universiteiten vanuit één van deze benaderingen, zo wordt in dit boekproject beschreven. Waar de London School of Economics and Political Science zichzelf vormgeeft als een instelling waar de bestudering van wereldwijde maatschappelijke mechanismen tot de core business behoren, draagt de Universiteit van Midden-Amerika (UCA) in El Salvador sinds het beëindigen van de burgeroorlog in dat land een uitgewerkte opvatting uit over haar bijdrage aan het opbouwen van de Civil Society. Beide universiteiten geven hun missie vorm vanuit een samenhangend geheel van waarden en overtuigingen die wortelen in een aloude traditie. Deze historische continuïteit geeft hun profiel bedding en daadkracht.

Hoe zit dat bij Tilburg University?Door welke traditie laat Tilburg University zich leiden? En hoe werken de waarden die in deze traditie verankerd liggen door in wat zij beschouwt als haar missie? Het boekproject ‘Excellence with a Soul’ wordt ondersteund door het Steunfonds ten behoeve van het Katholiek Onderwijs. Er zullen verschillende auteurs binnen Tilburg University aan meewerken en het zal aanleiding zijn om discussies te organiseren over de identiteit en de maatschappelijke rol van Tilburg University in relatie tot de Nederlandse, de Europese en de wereldwijde samenleving.

Boekproject ‘Excellence with a soul’

5 6

Dalí Ploegmakers - Outreaching lab sociaal ondernemen“In de periode van februari tot juli 2017 heeft onze groep, bestaande uit 7 honors studenten met verschillende academische achtergronden, een impactmeting gedaan voor Starters4Communities. Dit in samenwerking met het Tilburg Cobbenhagen Center, die ons begeleidde. Tijdens deze paar maanden hebben wij een groep starters gevolgd en hebben wij een zelfstandig onderzoek opgezet, van vraagstelling tot conclusie. Het doen van kwalitatief onderzoek was voor ons nog onbekend terrein. Daarnaast was het in kaart brengen van de verschillende belangengroepen

een uitdaging. Op basis van persoonlijk contact met de starters, een serie interviews, hebben wij een mooie dataset verkregen en een goed onderbouwd resultaat kunnen presenteren!”

Het Tilburg Cobbenhagen Center houdt zich bezig met onderzoek dat de missie van Tilburg University – ‘Understanding Society’ - versterkt en sluit aan bij vraagstukken die samenlevingsbreed spelen. Eén van de (nieuwe) partners waarmee het centrum samenwerkt is Starters4Communities: een organisatie die starters op de arbeidsmarkt verbindt aan wijkinitatitieven, maatschappelijke opdrachten en sociale ondernemingen.

Project in TilburgStarters4Communities start begin 2017 een nieuw trainingsprogramma in Tilburg, in goed overleg met lokale stakeholders. Vanuit het Tilburg Cobbenhagen Center zal onderzoek worden verricht naar de impact van Starters4Communities binnen Tilburg. Dit onderzoek zal resulteren in een rapport, dat Starters4Communities in de toekomst mogelijk helpt bij het uitwerken van het eigen trainingsprogramma en het aantrekken van financiers.

Maatschappelijke innovatieStarters4Communities verbindt starters op de arbeidsmarkt (jonge professionals in de leeftijd van 22-30 jaar) in teams aan een aantal bewonersinitiatieven. Dit zijn bottom-up wijkinitiatieven die zoveel mogelijk financieel zelfstandig willen opereren, al dan niet met betaalde krachten.

Het trainingsprogramma van Starters4Communities heeft een drieledig maatschappelijk doel:1 De impact, het bereik en de financiële duurzaamheid van bewonersinitiatieven versterken.2 De kansen van starters op de arbeidsmarkt versterken door werkervaring, ondernemende vaardigheden en netwerken op te bouwen.3 Het versterken van sociaal ondernemen in de stad.

Het succes van Starters4Communities blijkt onder meer uit de exponentiële groei van het trainingsaanbod: de onderneming is al enige tijd actief onder andere in Amsterdam, Utrecht en Den Haag en zoekt voortdurend naar mogelijkheden om het programma uit te zetten in andere grote steden, waaronder nu in Tilburg.

Onderzoek naar impact trainingsprogrammaHet TCC wil, via een impact meting van het Starters4Communities initiatief in de stad, onderzoeken wat de effecten zijn van de aangeboden training: met name voor de deelnemende starters (studenten en alumni van Tilburg University) maar ook voor de bewonersinitiatieven van de stad, met aandacht voor de faciliterende rol die de Gemeente Tilburg en andere betrokken stakeholders (welzijnsorganisaties) hebben. Dergelijk onderzoek naar de impact van het trainingsprogramma op alle betrokken partijen is nog niet eerder verricht.

Meer informatie: www.starters4communities.nl en www.voorjebuurt.nl

Onderzoek Starters4Communities

Has Klerx - External officer outreaching honors program“In het voorjaar hebben we een studententeam van het Outreaching-honorsprogramma via het Tilburg Cobbenhagen Center kunnen koppelen aan Starters4communities. Deze organisatie verbindt starters op de arbeidsmarkt aan wijkinitiatieven, maatschappelijke opdrachten en sociale ondernemingen. De studenten hebben onderzoek verricht naar de impact van een nieuw trainingsprogramma op een tiental starters. Onder enthousiaste en vakkundige begeleiding van Liesbeth Hoeven en Wessel Kouw, en met gebruikmaking van de AMO-theorie en het reflectiemodel van Dilts en Bateson, werd het verkennende onderzoek vormgegeven. Over hun aanpak hebben de studenten op speelse wijze een blog bijgehouden op de website van het Tilburg Cobbenhagen Center, zodat iedereen het projectidee en het verloop mee kon krijgen. Met een rapport en een eindpresentatie werd het OLab op een goede wijze afgesloten. Starters4communities is met inzicht verrijkt en kan er verder mee aan de slag. Voor de studenten gingen nieuwe werelden open, werden ze getest op hun academische vaardigheden en op hun inlevingsvermogen. Een gedeelde

maatschappelijke, academische en menselijke ervaring rijker vervolgen ze hun weg. En wij? Wat ons betreft zit een vervolg op deze samenwerking met het Tilburg Cobbenhagen Center er zeker in!”

“Burgerparticipatie kan leiden tot empowerment van marktpartijen” - Liesbeth Hoeven, manager/ senior onderzoeker Tilburg Cobbenhagen Center

Empowerment en burgerparticipatieHet Tilburg Cobbenhagen Center (TCC) is een onderzoekscentrum binnen Tilburg University. Het centrum verricht onderzoek naar vragen die opkomen uit de ‘civil society’. Liesbeth Hoeven: “Voor overheidsinstellingen worden thema’s als empowerment en burgerparticipatie steeds belangrijker. Dit geldt ook voor de universiteit. De bijdrage aan empowerment en de openheid voor burgerparticipatie versterkt niet alleen het draagvlak van de universiteit in de samenleving – hetgeen broodnodig is – maar de betrokkenheid van burgers bij wetenschappelijke projecten vermindert ook de lasten die voor rekening komen van de universiteit als overheidsinstelling.”

Dit wordt bijvoorbeeld goed zichtbaar in de zogenoemde ‘citizen science’ projecten die het TCC aan het ontwikkelen is. Door burgers actief te betrekken bij onderzoek ontstaat interactieve beleidsvorming. Liesbeth Hoeven: “Exemplarisch is het historisch onderzoek dat het TCC heeft opgepakt in relatie tot het oorlogserfgoed van de universiteit, in samenwerking met het Regionaal Archief Tilburg en circa 20 vrijwilligers. Via de organisatie van tweewekelijkse workshops in het archief is het benodigde onderzoeksmateriaal voor het digitaal monument bijeen gebracht. Deze werkwijze – burgerwetenschap – zal zich in de volgende beleidsperiode van het TCC op lokaal niveau uitbreiden naar initiatieven in wijken en buurten, of met specifieke groepen zoals vluchtelingen, allochtonen of ouderen. De integrale aanpak die het TCC voorstaat vindt vooral via netwerken en communities plaats en vraagt om samenhang, samenwerking en coördinatie.”

Het TCC heeft met het oog op deze coördinatie Starters4Communities aangetrokken als (nieuwe) samenwerkingspartner (http://www.starters4communities.nl). Starters4Communities is een organisatie die starters op de arbeidsmarkt verbindt aan wijkinitiatieven, maatschappelijke opdrachten en sociale ondernemingen. Starters4Communities startte begin 2017 een nieuw trainingsprogramma in Tilburg. Liesbeth Hoeven: “Vanuit het TCC werd in een zogenoemd Olab, met 7 Honoursstudenten van Tilburg University, onderzoek verricht naar de impact van de aangeboden training: in beginsel voor de deelnemende starters (studenten en alumni van Tilburg University), en in de toekomst ook voor de bewonersinitiatieven van de stad, met speciaal aandacht voor de faciliterende rol die de Gemeente Tilburg en andere lokale stakeholders (welzijnsorganisaties) hebben. Dit onderzoek zal opnieuw resulteren in een rapport, dat Starters4Communities in de toekomst mogelijk helpt bij het uitwerken van het eigen trainingsprogramma en het aantrekken van financiers. Burgerparticipatie leidt op deze wijze tot empowerment van marktpartijen.”

Vervolg impactmetingIn september 2017 start er een nieuw Olab onder leiding van Frank Bosman: het nieuwe team van Tilburgse studenten focust zich in het onderzoek op een van de andere stakeholders i.e. de wijkinitiatieven (communities).

Meer lezen? Zie hier!

Interview

7 8

Op 26 september 2016 presenteerde het Tilburg Cobbenhagen Center het boek ‘Tegen de stroom’. Over mensen en ideeën die hoop geven in benarde tijden (Querido) op de Tilburgse campus. ‘Wie zich niet laat intimideren, draagt hoop uit, hoop op een veiliger en rechtvaardiger toekomst,’ vatte auteur Ernst Hirsch Ballin (TiU) zijn boek samen. “Mensen zijn kwetsbare wezens, kwetsbaar ook voor de honger naar macht over anderen. Maar dat hoeft niet het laatste woord te zijn.” Het boek beschrijft het leven van vijf voorbeeldige mensen, Titus Brandsma, Lodewijk Ernst Visser, Anton de Kom, Thomas More en David Van Reybrouck, “mensen die tegen de stroom in trouw bleven aan hun levensidealen”. Lans Bovenberg, Peter Achterberg, Arnoud-Jan Bijsterveld en Erik Borgman reageerden op het boek met lovende en kritische opmerkingen.

Bron afbeelding: Uitgeverij Querido

Boekpresentatie ‘Tegen de stroom’

Op 14 juni organiseerde het TCC een expert seminar onder de titel ‘Big Data, Big People’. Doel van deze ‘Building the Future-bijeenkomsten’ is het stimuleren van het intrafacultaire debat op de Tilburgse campus over de wicked problems van onze moderne samenleving. ‘Big Data, Big People’ focuste zich op de filosofische effecten van de opkomst van big data, onder andere over ons veranderend mensbeeld en kwesties rond vergeving en privacy.

Medewerking werd verleend door: Emile Aarts (opening), Erik Borgman (TSH), Piia Varis (TSH), Ernst Hirsch Ballin (TLS), Nadya Purtova (TLS), en Hein Fleuren (TiSEM). Daarna volgde een plenaire zitting onder de circa 20 aanwezigen.

Expert seminar ‘Big Data, Big People?’

Op 25 juni 2016 werd voor de zesde keer de jaarlijkse Nacht van de Theologie georganiseerd. Doel van deze Nacht is het vergroten van de zichtbaarheid van theologie in het publieke debat, in de media en daarbuiten. Theoloog van het Jaar werd Janneke Stegeman. Ze ontving de prijs uit handen van mgr. Gerard de Korte (foto). En als het beste theologische boek werd gekozen Woestijnvaders van Mattias Rouw (Vuurbaak). De gehele avond werd live vanuit de EO-studio in Hilversum uitgezonden op NPO radio 5 en via internet. Organisatoren waren media als KRO-NCRV en EO, kranten als Trouw en Nederlands Dagblad, uitgeverijen als Jongbloed en Meinema, en opleiders als de Protestantse Theologische Universiteit en de Tilburg School of Catholic Theology (TST). De praktische deelname vanuit de TST/TIU werd door het Tilburg Cobbenhagen Center verzorgd.

Bron afbeelding: Nacht van de Theologie.

Nacht van de theologie

In het kader van de jaarlijkse Maand van de Filosofie, organiseerde de Tilburg School of Humanities in samenwerking met het Tiburg Cobbenhagen Center en de studentenverenigingen Sapientia Ludenda en Extra Muros in 2016 en 2017 de jaarlijkse Dag van de Filosofie. Doel van deze jaarlijkse dag is om fundamentele vragen over het thema aan de orde te stellen voor een breed publiek om reflectie te bevorderen. De thema’s werden gewogen en besproken door een keur aan filosofen, wetenschappers en kunstenaars. Thema in 2016 was het begrip ‘grenzen’, in 2017 ‘rust en onrust’.

De inbreng van het TCC bestond in beide gevallen uit het deelnemen aan de organisatie van de dagen zelf en het hosten van een filosofisch-theologische sessie. In 2016 gin het om ‘Denken tussen Europa en Azië’ met medewerking van Stine Jensen, Tineke Nugteren en Paul van der Velde. In 2017 om ‘Schreeuwende stilte. De paradox van een monnik’ met medewerking van Thomas Quartier.

Afbeelding: Jack Tummers/Tilburg University

Dag van de filosofie

Elk jaar bezoeken diverse klassen VWO-ers de Tilburgse campus bij wijze van kennismaking met de universiteit. Tijdens deze meeloopdagen krijgen de leerlingen korte inleidende colleges verspreid over de verschillende faculteiten en disciplines. Namens het Tilburg Cobbenhagen Center/Tilburg School of Catholic Theology verzorgde Frank Bosman meerdere inleidende colleges ‘religious storytelling and intertextuality’ aan de hand van een tekstuele vergelijking tussen Genesis 22 en de computergame The Binding of Isaac, beiden handelend over het beroemde verhaal waarin

Abraham zijn zoon Isaac lijkt te gaan offeren.

VWO-ers op de campus

9 10

Catholic Inspiration

In het voorjaar van 2017 verscheen van Erik Borgman het boek ‘Leven van wat komt’. Tijdens een feestelijke én inhoudelijke boekpresentatie werd deze fundamentele tekst met betrekking tot de relatie van de katholieke traditie en de hedendaagse samenleving aangeboden aan bisschop Gerard de Korte. Hiermee werd een lacune gevuld die in 1968 al gesignaleerd werd door de theoloog Edward Schillebeeckx en die zowel de Nederlandse kerk(en) als de Nederlandse samenleving sindsdien parten speelt. Het boek is tot stand gekomen in dialoog met vertegenwoordigers uit verschillende katholieke en algemeen-christelijke maatschappelijke organisaties, waarbij Thijs Caspers een belangrijke rol speelde. Met betrekking tot uiteenlopende actuele kwesties wordt uitgewerkt hoe de katholieke traditie een relevante en verrassende visie mogelijk maakt op de vraag naar de toekomst in een samenleving die inmiddels volop weet heeft van de grenzen van de maakbaarheid. Vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties geven aan dat Leven van

wat komt hen verder helpt.

Prof. Dr. Erik Borgman

"De Community of Practice ‘Catholic Inspiration’ richt zich op de voortgang van de katholieke cq. christelijke traditie in de Nederlandse samenleving. Overkoepelende onderzoeksvraag is: hoe kan de katholieke traditie verschijnen als vitale kracht, van betekenis voor de omgang met actuele vraagstukken van vrijheid in Nederland."

Drs. Thijs Caspers

“De continuïteit van de christelijke en de katholieke traditie is in onze streken verre van zeker. Als gevolg hiervan klinkt in de discussies over de toekomst van de zorg, de vormgeving van onderwijs en onze omgang met vreemdelingen een christelijke en katholieke inbreng weinig door. Dit betekent een verarming, want zij heeft een onvervreemdbare bijdrage te leveren.“

Ons dagelijks werk vult een groot gedeelte van ons leven. Dat maakt het ‘waarom’ en ‘waartoe’ van onze inzet tot belangrijke vragen, voor met name professionals binnen organisaties die voortkomen vanuit een specifiek engagement. Uit eerder binnen deze CoP verricht onderzoek is gebleken dat er bij werkers binnen katholieke en algemeen-christelijke organisaties sterk behoefte is aan het verdiepen en vergroten van het vocabulaire om het eigen engagement te delen. In 2016 zijn de eerste stappen gezet om te komen tot een verhalenboek over professionals en hun engagement. Begin 2017 zijn een twaalftal werkers bereid gevonden onder begeleiding van Thijs Caspers hun eigen ervaringsverhaal op te schrijven in een toegankelijke bijdrage. Dit leidt in de tweede helft van 2017 tot de voltooiing van een verhalenboek onder redactie van Caspers van professionals voor professionals, dat erop gericht is elkaar te inspireren.

Delen ervaringsverhalen

Een nooit-geschreven document alsnog geschreven

In het verlengde van het boek zijn een tiental korte filmfragmenten opgenomen. Zij introduceren diverse hoofdstukken en begrippen uit Leven van wat komt. Daarnaast komen verschillende professionals aan het woord die hun eigen inzet verbinden met de visie uit dit

document.

11 12

‘Catholic Inspiration’ is intensief verbonden met het veld van algemeen christelijke en katholieke organisaties in Nederland. Dit leidt om verschillende redenen niet altijd tot formele partnerschappen, maar met het VKMO, Socires, vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs Verus en de christelijke vereniging voor zorgaanbieders Reliëf is ook in 2016 en de eerste helft van 2017 geregeld overlegd hoe de gezamenlijke inzet versterkt kan worden. Erik Borgman speelde een belangrijke rol in het bezinningsproces van het Christelijk Sociaal Congres in verband met het 125-jarig jubileum in 2016 en was spreker op het jubileumcongres. Er is bovendien een pool van zo’n 50 personen die zich verbonden weten met het onderzoek vanuit ‘Catholic Ispiration’ en daarbij op individuele basis betrokken zijn. Ten slotte wordt de verbinding met het bredere katholieke veld vormgegeven door een Raad van Advies, waarin onder meer zitting hebben bisschop Gerard de Korte en de algemeen secretaris van de Konferentie Nederlandse Religieuzen, Patrick Chatelion Counet.

Externe stakeholdersHet TCC is mede opgericht om geprofileerd vorm te geven aan de identiteit van Tilburg University en haar relatie tot de katholieke, christelijke en humanistische tradities. Met het oog hierop wordt vanuit de CoP ‘Catholic Inspiration’ intensief samengewerkt met Academic Forum – Erik Borgman is voorzitter van de Raad van Advies van Academic Forum – en met enige regelmaat ook met de Tilburg School of Catholic Theology. Als specialist in het gedachtengoed van Martinus Cobbenhagen wordt Borgman op tal van plaatsen binnen en buiten de universiteit uitgenodigd de actualiteit van diens inspiratie duidelijk te maken. Ook is hij betrokken bij de discussies over het strategisch plan 2017-2020.

Interne stakeholders

In het Nederland van de 21ste eeuw mist een intellectuele verantwoording van de christelijke katholieke geloofstraditie die in de hedendaagse cultuur overtuigend is. In de geplande boekpublicatie ‘Alle dingen nieuw: Een theologische visie voor de 21ste eeuw’ wil Erik Borgman de bronnen van het christelijk geloof diepgaand doordenken en worden religieuze begrippen als ‘genade’ en ‘zonde’, ‘schepping’ en ‘verlossing’, ‘God’, ‘Christus’, ‘Geest’ en ‘Rijk Gods’ ontsloten voor het heden. De eerste hoofdstukken van dit boek kwamen in 2016 tot gereedheid en werden in een leeskring intensief besproken. Ook zijn bevindingen uit Alle dingen nieuw op verschillende plaatsen met een breder

publiek gedeeld. Dit project wordt in 2018 afgerond.

Een theologische visie voor de 21ste eeuw

Erik Borgman trad ook in 2016 en de eerste helft van 2017 geregeld op als lid van het zogenoemde Theologisch Elftal van het dagblad Trouw. Hij werd over zijn persoonlijke ontwikkeling en zijn theologische visie een uur lang geïnterviewd door Elsbeth Gruteke voor het programma ‘Onderweg’ van de Evangelische Omroep. De uitzending vond plaats op 24 juni 2017 en is hier terug te luisteren.

Onderweg

In oktober 2015 publiceerde Erik Borgman ‘Waar blijft de kerk: Gedachten over opbouw in tijden van afbraak’. Het boek blijkt in een sterke behoefte te voorzien. Niet alleen is het inmiddels aan de vierde druk, maar het leidt nog steeds tot een vloed van uitnodigingen om in allerlei gremia en kringen te spreken over de toekomst van de kerk in onze samenleving.

Waar blijft de kerk?

13 14

Re-Member

Dr. Liesbeth Hoeven

"De Community of Practice ‘Re-Member’ verricht onderzoek naar de huidige herinneringscultuur. We werken met maatschappelijke partners samen aan actuele vraagstukken op het terrein van het herdenken van oorlog en vieren van vrijheid in Nederland."

Liesbeth Hoeven combineert haar rol als manager van het TCC met de coördinatie van het onderzoeksprogramma ‘Re-Member’. Samen met een onderzoeksgroep initieert zij vernieuwende activiteiten op het gebied van het herdenken van de oorlog en het vieren van vrijheid in Nederland:

- In samenwerking met nationale en regionale herdenkingscomités, erfgoedorganisaties en landelijke en gemeentelijke beleids- en bestuursorganen ontwikkelt de onderzoeksgroep een toekomstvisie voor het gedenken in Nederland en stelt van hieruit beleidsadviezen op;- In samenwerking met vertegenwoordigers uit primair en voortgezet onderwijs ontwerpt de onderzoeksgroep nieuwe lesmodules;- In samenwerking met kunstenaars ontwerpt en ontwikkelt de onderzoeksgroep nieuwe plaatsen van herinnering;- In samenwerking met journalisten en andere mediadeskundigen brengt de onderzoeksgroep deze nieuwe beleidsadviezen, toekomstvisies, lesmodules en herinneringsplaatsen onder de aandacht van een breed publiek;- In samenwerking met vertegenwoordigers uit de wetenschap organiseert de onderzoeksgroep symposia en debatten waarvan de uitkomst wordt meegenomen in de reflectie op sociaal- culturele processen en bijbehorende producten.

Interview Volzin: ‘We moeten toe naar een nieuwe vertelcultuur’

Re-Member

Stephanie Staats - Development & Alumni Relations:“De samenwerking tussen het Tilburg Cobbenhagen Center en Development & Alumni Relations verliep zeer positief en voorspoedig. Ik zorgde voor de infrastructuur (crowdfundsite), adviseerde over mogelijke kansrijke initiatieven en regelde de communicatie richting de grootste potentiële groep met donateurs: onze alumni. Tijdens de campagne volgde een ‘kerstboomkaartjesactie’ en deze was erg goed voor de zichtbaarheid van het project en helemaal in de geest van Cobbenhagen. Na het crowdfundproject, waarmee het eerste deel van het gedenkproject grotendeels is gefinancierd, heb ik samen met Liesbeth Hoeven nog een aantal fondsaanvragen gedaan voor het tweede deel van het gedenkproject (tv documentaire). Bij een maatschappelijk belangrijk project, zoals het gedenkproject, is het mooi om te zien dat dit wordt gesteund door de universitaire gemeenschap, inclusief onze alumni. Toekomstige samenwerking

tussen DARO en TCC juich ik dan ook van harte toe!”

In 2016-2018 werkt ‘Re-Member’ met toonaangevende partners in het erfgoedveld toe naar de uitgave van een boek, de ontwikkeling van een fysiek en digitaal monument (website) en de productie van een tv-documentaire met een educatieve component. Binnen dit drietal producten komen de ten minste 22 verzetsverhalen van de Tilburgse studenten in beeld, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Wat waren hun vragen, dilemma’s, dromen en idealen? Op een interactieve manier worden de verhalen van deze oud-studenten verbonden met de verhalen die momenteel onder studenten leven. Via het doorgeven van de verhalen van toen wil de onderzoeksgroep empathie en

bewustwording creëren bij de studenten van nu.

Re-Member organiseerde in het najaar van 2016 een serie workshops over de Tilburgse studenten die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. De onderzoeksgroep werkt daartoe samen met historici en een groep van twintig vrijwilligers van het Regionaal Archief in Tilburg. Met deze werkwijze sluit het Tilburg Cobbenhagen Center aan bij een actuele maatschappelijke trend: ‘Citizen science’, betrokkenheid van burgers bij wetenschappelijke projecten. De onderzoeksresultaten zijn verwerkt in een digitaal monument voor de universitaire gemeenschap, dat tijdens

Dodenherdenking 2017 op de campus is onthuld.

Citizen Science

Pieter Siebers - Projectleider academisch erfgoed:“Tilburg University is een betrekkelijk jonge universiteit, die echter over tien jaar een eeuw bestaat. En dus een geschiedenis heeft, en het een en ander aan erfgoed. Tot dat academisch erfgoed worden objecten gerekend die het ‘bijproduct’ zijn van het wetenschapsbedrijf: voorwerpen die gebruikt werden voor onderzoek en onderwijs, zoals meetapparatuur, wiskundige modellen, onderwijsplaten en botanische collecties. Ook de geschiedenis van studenten in oorlogstijd kan tot dat academisch erfgoed gerekend worden, zeker als daar een indrukwekkend monument voor wordt opgericht. Het monument is een voorbeeld van de steeds grotere rol die erfgoed speelt, en niet louter vanuit een historisch perspectief. Vooral op het terrein van corporate identity en communicatie, bij identiteitsvraagstukken, bij het betrekken van de eigen gemeenschap, inclusief de alumni van de instelling is er groeiende interesse voor academisch erfgoed - en de

betekenis daarvan.”

Astrid de Beer - Regionaal Archief Tilburg“Regionaal Archief Tilburg heeft samenwerking, publieksparticipatie en het stimuleren van (wetenschappelijk) onderzoek hoog in het vaandel staan. Het onderzoek naar de 22 omgekomen studenten van de Economische Hogeschool Tilburg is ervaren als een zeer prettige, constructieve en succesvolle samenwerking met het Tilburg Cobbenhagen Center, die hopelijk in de toekomst voortgezet wordt.”

Hoe zet je als organisator van een herdenking in je provincie, stad of dorp persoonlijke verhalen over de impact van oorlog in nu steeds meer van deze ooggetuigen zijn overleden? En is de ‘Nooit meer oorlog’-insteek die vele jaren lang centraal stond bij herdenkingen nog wel vol te houden in een wereld vol conflicten? Liesbeth Hoeven laat zien hoe de strategie van ‘counterstory-telling’ uitkomst kan bieden.

Dit policy paper is opgenomen in het jaarboek 2017 van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, een uitgave voor regionale herdenkingscomités in Nederland.’

Policy paper Nationaal Comité 4 en 5 mei

Gedenkproject ‘Vrijheid doorgeven’

15 16

www.monumentvoordevrijheid.nl

Cobine Ramaekers - Odulphus Lyceeum: “We hebben met 3 havo de levensverhalen van 22 studenten gelezen die omgekomen zijn in WOII. Daarna hebben de leerlingen een student uitgekozen en deze een brief geschreven waarbij ze ingingen op de vraag ‘Wat zou jij doen als ...?’ Het zijn prachtige, ontroerende en soms heel persoonlijke brieven geworden. Leerlingen beschreven wat ze van de keuzes van de studenten vonden en wat ze denken of hoopten dat ze zelf zullen doen. Deze brieven zijn onderdeel geworden van het digitaal monument voor de vrijheid. Ik werk graag samen met het TCC omdat het digitaal monument mooi aansluit bij het project dat ik zelf doe: ‘Ontwerp je Monument’. Net zoals bij het digitaal monument kiezen leerlingen door kennis én op gevoel wie ze willen herdenken en waarom. Ze leren zo een mening te vormen, te kiezen en zich in te leven. De samenwerking was helder en heel betrokken. Vanuit het TCC werd voortdurend gekeken naar wat we nodig hadden.

Samenwerking met TCC is erg welkom omdat we elkaar ontzettend kunnen versterken.”

Dave van Opdorp - PLUGr.tv:“Ruim 2,5 jaar geleden hoorden wij voor het eerst over het Gedenkproject ‘Vrijheid doorgeven’. Over de loyaliteitsverklaring en de studenten die de tweede wereldoorlog niet hebben overleefd. Er zou een boek komen en een digitaal monument. Wij hebben contact gezocht met het TCC om een tv-documentaire te realiseren. In het voorjaar van 2017 is de ‘go’ gegeven. Gelukkig! Een project waar wij als bedrijf in geloven. Want nog voordat het budget helemaal compleet was hebben we een interview opgenomen met Dhr. Linders. Een student die de oorlog heeft overleeft en inmiddels een respectabele leeftijd heeft bereikt. Het was een mooi, boeiend en emotioneel gesprek. De zomerperiode staat voor de deur en we hebben nog verschillende opnames gepland staan. Ondertussen zijn we ook met mooie oude films en foto’s aan de slag gegaan. Herdenken en herinneren moeten we in eren blijven houden. “Je moet over het verleden leren, om het heden te kunnen begrijpen.” Dat was altijd het antwoord van mijn geschiedenis leraar, het klonk mij destijds als een dooddoener, maar hij had

wel degelijk een punt. Als we blijven herinneren kunnen we het nieuws over actuele conflicten in context plaatsen en er misschien wel iets van leren.”

Fysiek en digitaal monument universitaire gemeenschapIn de zomer van 2017 werkte ‘Re-Member’ samen met PLUGr.tv aan een tv-documentaire. Voorpremière: 27 oktober 2017, de dag dat Tilburg haar bevrijding herdenkt. De film is geprogrammeerd bij Omroep Brabant (December 2017).

Titel: Loyaal! Maar waaraan?Tijdens de Tweede Wereld Oorlog zijn 22 studenten van de toenmalige Katholieke Economische Hogeschool (Tilburg University) omgekomen. Door de ogen van twee Brabantse vrienden onderzoekt cultuurwetenschapper Liesbeth Hoeven en haar team, hoe het is om als student te moeten kiezen tussen de collegebanken of de Duitse Oorlogsfabriek.

De vraag waarvoor elke student zich gesteld zag – teken ik een loyaliteitsverklaring, of niet – had grote gevolgen voor het persoonlijk leven en dat van hun geliefden. De documentaire schetst niet alleen een beeld van de dilemma’s waar deze oud-

studenten mee te maken hadden en de herinneringen van hun nabestaanden, maar vraagt zich ook af: wat zou jij doen?

Tv-documentaire Tilburgse studentenverzet

Marjan Thielen - Volle Kracht: “Toen we benaderd werden voor de vormgeving van het digitaal monument vonden we het meteen een mooi project. De uitdaging was om alle verhalen op een heldere en logische manier te presenteren, zodat het concept van heden en verleden duidelijk werd opgepikt. Het monument is erg mooi geworden door de 22 aangrijpende verhalen van de omgekomen studenten én de originele, lieve en respectvolle reacties daarop van de studenten van nu. Middels interviews hebben we studenten na laten denken over wat zij zelf zouden doen in zo’n situatie. Daardoor kwam de oorlog dichterbij en werd het persoonlijker: veel verschillende meningen, maar ook begrip voor andere keuzes. Het gaf inzicht in de moeilijke situatie van de studenten in oorlogstijd. Het is belangrijk om de oorlog te blijven herdenken en de verhalen levend te houden. In die zin denk ik dat het monument een zinvolle en blijvende bijdrage is geworden, niet alleen voor de nabestaanden, maar ook voor medewerkers en (toekomstige) studenten van Tilburg University. We vonden het bijzonder om

mee te mogen werken aan dit project.”

Maarten Meevis - Kinkorn:“Het fysiek monument is tot stand gekomen op basis van de praktische vraag om de bestaande onderdelen - houten gedenkplaat, grote kaars en kleine kaarsen - te integreren in een nieuw monument. We hebben de 3 onderdelen met elkaar verbonden door voor elk van hen uit hetzelfde materiaal - gezwart staal - een individuele drager te maken. Op deze manier zijn een kruisvorm, een kaarsenstandaard en een vitrine ontstaan die, plaatselijk aangevuld door een grafische laag, samen één geheel vormen: het nieuwe monument. Het totaal is ontworpen voor 1 specifieke plek in het Cobbenhagen Gebouw welke we samen met de opdrachtgever hebben mogen bepalen. Dit heeft ons de gelegenheid gegeven een krachtig statement te maken dat als vanzelfsprekend past in zijn omgeving. De opdracht past perfect binnen ons werkveld dat doorgaans bestaat uit het beleefbaar maken van de geschiedenis. We zijn in ons bestaan schatplichtig aan hen die voor ons het pad hebben geëffend, dat geldt zowel voor de geschiedenis in het algemeen als zeker

ook voor dit specifieke monument.”

Op donderdagavond 5 oktober 2017 organiseerden ‘Re-Member’ en het Regionaal Archief Tilburg een benefietavond. Met de opbrengst van deze avond werd de restfinanciering bijeen gebracht voor de tv-documentaire gemaakt over Tilburgse studenten die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Veel van deze studenten waren lid van het Tilburgs Studenten Corps St. Olof, de oudste studentenvereniging van Tilburg.

Tijdens de avond kwamen diverse veilingitems voorbij die werden aangeboden door het Erfgoed Netwerk Tilburg. Er kon geboden worden op zaken als een bezoek aan gedenkplaats Haaren, verzoeknummers bij de beiaardier, een creatief kinderfeest of een teambuilding op ludieke Tilburgse wijze. De avond werd muzikaal omlijst door Big Band

Waalwijk.

Benefietavond Regionaal Archief Tilburg

Benefietavond!

Donderdag 5 oktober 2017 Regionaal Archief Tilburg

Op donderdagavond 5 oktober organiseert het Tilburg Cobbenhagen Center (Tilburg University) in samenwerking

met Regionaal Archief Tilburg een benefietavond.

Met de opbrengst van deze avond wordt een documentaire gemaakt over Tilburgse studenten die zijn omgekomen tijdens

de Tweede Wereldoorlog. De documentaire is onderdeel van het project ‘Vrijheid Doorgeven’ van het Tilburg Cobbenhagen

Center. Via het doorgeven van verhalen van toen creëren we empathie en bewustwording bij studenten en jongeren van nu.

Tijdens de avond kunt u bieden op diverse veilingitems die worden aangeboden door het Erfgoednetwerk Tilburg.

Maak kennis met de hoofdpersonen uit het project ‘Vrijheid doorgeven’ op www.monumentvoordevrijheid.nl

19:30 – 21:30 uur (inloop vanaf 19:00) • Regionaal Archief Tilburg, Kazernehof 75 Tilburg

Erfgoednetwerk Tilburg

In samenwerking met:

Foto: leden t.s.c. st. Olof, archief scoiëteit Asgard

17 18

Moniek Hover - NHTV: “Vanuit mijn functie als Lector Storytelling aan NHTV University of Applied Sciences in Breda voer ik -samen met mijn team- projecten uit voor het toeristische en vrijetijds werkveld. In 2015 hebben wij in opdracht van Visit Brabant een narratief concept ontwikkeld dat tot doel heeft het WOII erfgoed in Brabant met elkaar te verbinden om via gezamenlijke positionering extra bezoekers naar Brabant te trekken, met name in de herdenkingsjaren 2019/2020. Het concept is getiteld Crossroads. Dit staat voor keerpunten in de Brabantse WOII-geschiedenis, voor de plaatsen in Brabant waar legers elkaat kruisten maar het staat vooral voor levensveranderende gebeurtenissen in de levens van individuele mensen. In het kader van Crossroads kwam ik in contact met Liesbeth Hoeven. Ik was geraakt door de bevlogenheid waarmee zij bezig was de verhalen van de studenten te reconstrueren. Naadloos paste het 5-stappen model dat wij bij Crossroads hanteren om een feitelijk verhaal om te bouwen tot een emotioneel verhaal op het verhaal van bijvoorbeeld Adriaan

Brekelmans. Het monument is prachtig. De betekenis ervan valt samen met onze doelstellingen vanuit Crossroads: mensen van nu raken met verhalen van toen.”

Liesbeth Hoeven ontwikkelde een eigen methode van storytelling die organisaties na laat denken over de eigen identiteit. Een methode, die werknemers aanspreekt om de eigen motivatie (opnieuw) te ontdekken en die specifieke doel-groepen uitnodigt en stimuleert eigen verhalen, herinneringen en ervaringen een plek te geven.

De try-out was een succes. In aanloop naar de Nederlandse Veteranendag organiseerde de Bibliotheek Midden-Brabant op 15 juni 2017 - in samenwerking met Tilburg Cobbenhagen Center, Stichting Veteranen Hart van Brabant en Deel je Verhaal - een avond waarbij veteranen hun verhalen delen. Wat herkennen we en hoe kunnen deze verhalen ons aan het denken zetten of inspireren?

Workshop Storytelling

Sinds de bevrijding houden we de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend via het vertellen van verhalen. In aanloop naar de Nationale Herdenking op 4 mei 2017 werd stilgestaan bij ruim zeventig jaar herdenken en vieren in Nederland. Op verzoek van Bibliotheek Tilburg centrum stelde Liesbeth Hoeven een gastcollectie samen bij het thema ‘Herdenken en

Vieren’. Tot eind juni 2017 stond de gastcollectie ‘Herdenken en Vieren’ in de Bibliotheek Tilburg Centrum.

Gastcurator Bibliotheek Tilburg Centrum

Desiree van Beurden - Bibliotheek Midden-Brabant: “In aanloop naar de Nationale Herdenking op 4 mei, de onthulling van het monument voor de vrijheid en de Nederlandse Veteranen dag in juni 2017 hebben we als bibliotheek stil gestaan bij ruim zeventig jaar herdenken en vieren in Nederland. In het licht van dit alles stelde Liesbeth Hoeven, op verzoek van de Bibliotheek Midden-Brabant, een gastcollectie samen bij het thema ‘Herdenken en Vieren’. Met deze gastcollectie waren wij als bibliotheek ook aanwezig bij de onthulling van het monument voor de vrijheid. En op 15 juni 2017 werd een avond georganiseerd (mede in samenwerking met Deel je Verhaal en de Stichting Veteranen Hart van Brabant) waarbij veteranen hun verhaal deelden. Liesbeth Hoeven bracht de door veteranen vertelde verhalen door middel van ‘counter storytelling’ terug naar het heden waarbij gekeken werd wat de impact is van de verhalen, hoe de verhalen verbinden en wat de inspiratie is die hieruit kan worden gehaald. Voor ons als bibliotheek een waardevolle samenwerking omdat we zo een interessant perspectief kunnen bieden op onze collectie en samen met onze partners het delen van verhalen

centraal kunnen stellen en mensen aan elkaar kunnen verbinden.”

Scarabeefilms bereidt een nieuwe documentaire voor: ‘Klanken van oorsprong’. De documentaire brengt een indringende zoektocht in beeld naar de impact van oorlog, vluchten en het opnieuw moeten beginnen bij verschillende generaties Nederlands-Indische muzikanten. Re-Member is, samen met de CoP Religious Journalism, betrokken bij de organisatie van een publieksgericht symposium voorafgaand aan de filmpremière in mei 2018, waarin diverse sprekers uit wetenschap en samenleving met elkaar in gesprek gaan over de herinneringscultuur in Nederland in het algemeen,

en in het bijzonder over de plaats die daarin is weggelegd voor de geschiedenis van Nederlands-Indië.

Scarabee Films

Hetty Naaijkens - Scarabee Films:“Na de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende onafhankelijkheid van Indonesië raakten tientallen duizenden Indische Nederlanders op drift. Niet meer welkom in hun geboorteland, vluchtten ze noodgedwongen naar Nederland. Onder hen waren mensen die van beslissend belang werden voor de ontwikkeling van de popmuziek in Nederland. Met hun vrije rock’n roll en hun unieke liedjes, stem en vertolking werden ze uitdagende en geliefde Nederlandse cultuurdragers, ondanks de soms extreem bevooroordeelde ontvangst in het nieuwe thuisland. Over hun achtergrond en de ontvangst in Nederland zwijgen ze meestal. Wat weten we eigenlijk over de invloed van de Nederlands-Indische geschiedenis op het Nederlandse muzikale cultuur-goed? En hoe beleven Indisch-Nederlandse muzikanten dit zelf? Het resultaat zal een film zijn die zowel inhoudelijk uniek is als bijzonder in vorm, omdat de film specifiek het onderbelichte onderwerp van Nederlands-Indische muzikanten en hun invloed op de Nederlandse cultuur onder de loep neemt, maar tegelijkertijd diepgravend in gaat op wat hun ervaringen ons kunnen vertellen over de bredere Nederlands-

Indische geschiedenis. Het onderzoek van het Tilburg Cobbenhagen Center naar actuele vraagstukken op het terrein van het herdenken, vieren en herinneren in Nederland sluit naadloos aan bij de thematiek.”

‘Re-Member’ werkt met veelbelovende junior onderzoekers aan de opzet van een tweetal nieuwe projecten. Het eerste projectvoorstel houdt zich bezig met de vraag naar sociale in- en uitsluiting in de context van vluchtelingenopvang en huisvesting binnen een gemeente in de regio. Het onderzoek zal uitmonden in concreet beleidsadvies. Het tweede projectvoorstel richt zich op de ontwikkeling van lesmethoden over de Tweede Wereldoorlog op scholen: hoe maken we de gebeurtenissen van toen relevant voor de leerlingen van nu, welke verbindingen met de actualiteit kunnen we leggen en welke niet? Interessant in dit verband is de link met de herinneringen van ‘nieuwe’ Nederlanders –

waaronder vluchtelingen.

Gezocht: ondernemende denkers!

In 2016 en 2017 heeft ‘Re-Member’ projectvoorstellen ingediend voor een Research Grant (Tilburg School of Humanities) en deze aanvragen zijn gehonoreerd. In 2016 werd ‘Re-Member’ versterkt door Wessel Kouw en Arnold van der Werff. Zij werkten intensief en enthousiast mee aan de oprichting van het digitaal monument: aan het historisch onderzoek en aan de actuele input van de huidige universitaire gemeenschap. Laura Vromans en Odette van Spaandonk zijn in 2017 de nieuwe Research Trainees van het Tilburg Cobbenhagen Center. Zij ondersteunen ‘Re-Member’ bij het realiseren van een tv- documentaire en webinar voor middelbare scholieren. ‘Wat zou jij doen?’ Laura en Odette bekeken de eerste aflevering van de documentaireserie Het was oorlog

(Omroep MAX, NPO 2) en geven antwoord!

TSH Research Trainees

Danielle Spierings - voormalig student-assistent TCC: “Integratie wordt vaak gezien als dé oplossing voor zorgen die zijn ontstaan naar aanleiding van de toenemende aantallen vluchtelingen in Nederland en de gevolgen daarvan voor de sociale cohesie en leefbaarheid. Ik hoop bij het TCC een PhD-project te kunnen starten vanuit de veronderstelling dat deze visie niet altijd de ruimte biedt aan vluchtelingen en gevestigde inwoners om zelf, middels hun eigen verhalen en ervaringen, betekenis te geven aan goed samenleven. Het onderzoek verkent op innovatieve wijze in hoeverre en op welke manieren counterstories kunnen worden ingezet om betekenis en vorm te geven aan een leefbare en sterke samenleving. Met name in een samenleving waarin burgerparticipatie belangrijker wordt, is er steeds meer vraag naar vernieuwende en inclusieve vormen waarin inwoners, wijken en de lokale overheid gezamenlijk de leefbaarheid versterken. Op basis van het identificeren van ‘best practices’, de zorgvuldige toepassing van academische kennis op de regionale context en intensieve samenwerking met maatschappelijke partners en inwoners, beoogd dit project een werk- en ontmoetingsplaats te zijn voor sociale innovatie en antwoorden te

bieden op vraagstukken omtrent sociale inclusieve en leefbaarheid in de context van de opvang en vestiging van vluchtelingen.”

‘Re-Member’ is een ‘lerende gemeenschap’ voor professionals en vrijwilligers die verbonden zijn met de herinnerings-praktijk. Wetenschappelijk onderzoekers werken binnen deze Community of Practice samen met nationale en regionale herdenkingscomités, kunst- en erfgoedorganisaties, landelijke en gemeentelijke beleids- en bestuursorganen, primair

en voortgezet onderwijs, ontwerpbureaus en journalisten.

Stakeholders

Erfgoednetwerk Tilburg19 20

Als we iemand negatief beoordelen, plaatsen we hem/haar het liefste buiten ons, buiten onze gemeenschap, buiten onze verantwoordelijkheid, en sturen we hem/haar graag als zondebok naar de woestijn (zo niet erger)

‘Vijandsdenken’, 29-11-16

Religious Journalism

Dr. Frank Bosman

‘Jaarboek Religiejournalistiek’

Eenmaal in de één of twee weken werden op de website van het Tilburg Cobbenhagen Center blogs gepubliceerd, vaak met een maatschappijkritische ondertoon en met name gericht op de manier waarop de Nederlandse samenleving zichzelf impliciet evalueert in termen van ‘beschaving’ of ‘normen en waarden’.

Mash-up blogberichten

Respect brullen wordt daarmee een retorische truc om de groep te overtuigen van je eigen morele gelijk. Een drogreden natuurlijk, maar erg effectief is-ie wel.

‘Yoh, man! Respect!’, 14-11-16 Als we terugverlangen naar het verleden, gaat het altijd om een selectie van het verleden. We moeten beseffen dat met onze hang naar weleer, misschien ook relicten worden opgegraven die we niet in onze samenleving willen (her)introduceren.

‘Nostalgie, gevaarlijk verlangen’, 11-10-16De terroristen hebben onze achilleshiel gevonden, onze acceptatie van homoseksualiteit. En zullen er geen enkel probleem mee hebben daar tot bloedens toe op te hakken.

‘Achilleshiel van onze beschaving’, 16-06-16 De superioriteit van onze beschaving wordt niet bepaald aan deze kant van de gevangenis-muur, aan de buitenkant, maar aan de andere kant, aan de binnenkant. Wij zijn net zo beschaafd als dat we met onze gevangenen omgaan.

‘Gevangen beschaving’, 09-05-16

In 2016 werden de voorbereidingen getroffen voor het opzetten van een terugkerende serie publicaties onder de noemer ‘Jaarboek Religiejournalistiek’ (werktitel). In 2017 werden de kern- en serieredactie geformeerd, alsmede de opzet van het eerste deel concreet in te vullen. Verwachte publicatie is begin 2018.

“Namens de school voor journalistiek van de Christelijke Hogeschool Ede werk ik mee met dit project, en met enthousiasme: geweldig initiatief, dat de volle steun geniet van ons lectoraat en lector Jan van der Stoep. We zien als een waardevol platform om deze thematiek met een grote kring te delen.” – Johan Snel, docent/onderzoeker Journalistiek, Christelijke Hogeschool Ede.

“De School voor Journalistiek toont zich verheugd over de plezierige samenwerking en heeft alle vertrouwen in een goede en vruchtbare uitkomst ten gunste van de religiejournalistiek in Nederland”. – Pauline Weseman, journalist, religiewetenschapper en docent, Hogeschool Utrecht.

“De serie Journalistiek en Religie is een uniek project waarin academici, docenten aan journalistenopleidingen en professionals uit de beroepspraktijk samenwerken om na te denken over de paradoxale positie van religiejournalistiek in Nederland.” – Huub Evers, emeritus-lector en hoofddocent media-ethiek aan Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg.

“De Vrije Universiteit onderschrijft het belang van onderzoek naar religie en journalistiek in Nederland en ondersteunt de daarvoor noodzakelijke interactie tussen onderzoekers en professionals uit het werkveld.” – Johan Roeland, docent/onderzoeker Vrije Universiteit in Amsterdam.

Het in 2016 gestarte onderzoek naar de diverse contexten van religiejournalistiek in Nederland moet in 2017 worden afgerond in een Engelstalige publicatie. Ook zullen de uitkomsten worden opgenomen in de eerste editie van het ‘Jaarboek Religiejournalistiek’. Het artikel schetst vijf verschillende contexten binnen de Nederlandse samenleving waarbinnen religiejournalistiek feitelijk moet functioneren, en die elke op hun eigen manier een dwingende invloed hierop uitoefenen. Het gaat om de positie van religie überhaupt in onze samenleving (politiek-maatschappelijke context); de zelfidentificatie van de journalistieke professional (meta-journalistieke context); de spanning tussen binnen- en buitenperspectief (wetenschapsfilosofische context); de discussie rond (cultuur)relativisme (de godsdienstfilosofische context); en de spanning tussen religie als praxis of confessio (godsdienstantropologische context).

Onderzoek vijf contexten religiejournalistiek in Nederland

“De Community of Practice ‘Religious Journalism’ houdt zich bezig met het onderzoek naar religiejournalistiek in Nederland en daarbuiten. Centrale vraag is: hoe wordt er over religie en religieuze onderwerpen bericht in onze media?”

21 22

Columnist & CommentatorBosman is columnist bij BN/de Stem, Omroep Brabant en NPOradio1.nl, en commentator bij Tafel van Tijs (EO, NPO2) en Dit is de Dag (EO, radio 1). In zijn columns toont hij zich een satirische chroniquer van het menselijk bestaan in al zijn allerdaagse eenvoud. En als columnist hekelt hij de waan van de dag en hij laat zien dat aan de Grote Problemen van onze tijd altijd een ander perspectief ziet dat aandacht verdient.

BN De Stem‘Ik weet wel: veel van die teksten moeten juridisch precies in orde zijn, maar tegelijkertijd constateer ik bij ambtenaren, politici en academici de neiging om expres ingewikkeld te doen. Ingewikkeld klinkt belangrijk. Ik zeg altijd: als je het niet zo simpel kunt uitleggen dat je laaggeletterde oma het kan begrijpen, dan begrijp je het zelf ook niet goed. Misschien moeten we een nieuw begrip introduceren: trage letters. Zeg het maar eens gewoon simpel. Dat is moeilijk genoeg.’

- Trage letters (7 september 2017)

Omroep Brabant Programma Brabants Bont, rubriek ‘Het laatste woord’

‘Herdenken betekent dat je alle oorlogsdoden herdenkt, ook degene die je dat moeilijk maken. Ook de Duitse soldaten. Zij werden ook maar gestuurd.’

- Herdenken met elkaar (3 mei 2017)

NPOradio1.nl‘Natuurlijk, er is niets mis met het voorkomen van dronken bestuurders of gestolen winkelwagentjes, laat staan het voorkomen van het ontsnappen van mogelijk gevaarlijke mensen uit hun huis, maar het feit blijft dat we het elektronisch ‘willen’ ondersteunen of misschien zelfs helemaal weg nemen. De nadruk ligt dan niet meer op character building of het trainen van de wil of het inoefenen wat wel ouderwets ‘deugden’ wordt genoemd. Electronica neemt dit alles over. We hoeven niet meer zelf te beslissen, dat doet de machine.’

- We outsourcen ons geweten (29 november 2016)

Dit is de dagRubriek ‘zeg het maar’

‘Religie is niet per se gewelddadig. Christendom en Jodendom hebben met veel pijn en moeite, en door schade en schande wijs geworden, geleerd dat je een kritische afstand moet houden tot je eigen heilige teksten. Heilige schriften zijn weliswaar goddelijk geinspireerd, maar zijn wel door mensen handen opgeschreven.’

- Religie niet per se gewelddadig (16 november 2017)

23

Tafel van Tijs

‘De overheid heeft problemen met zichzelf als het gaat om subisidiëring van Hartvanhomos.nl, die homoseksuele christenen oproept tot celibatair leven. Ik snap dat niet: je bent als overheid toch neutraal? En waarom zou je wel organisaties kunnen sponsoren die oproepen tot het ontdekken, verkennen en uitleven van je seksualiteit, maar niet die oproepen tot celibatair leven. Het is alof de overheid wil zeggen: seks is goed, onthouding is slecht. Raar.’

- Celibataire homochristenen verdienen subsidie (8 juni 2016)

25

Colofon

© Tilburg Cobbenhagen CenterJaarverslag 2016-2017Tekst- en beeldredactie: Liesbeth Hoeven; Wessel Kouw

Met dank aan: beeldbank Tilburg University