T H E A T E R G R O E P H O L L A N D I ALa Musi ca Twee

T H E A T E RV A N 28 A P R I L T O T 2 MEI 9 2

4 "-U

S'

T H E A T E R G R O E P H O L L A N D I ALa Mus ica Twee

auteur

regie

met

vertaling en dramaturgie

vormgeving/techniek

kostuum ontwerp/uitvoering

produktie/techniek

fotografie

Marguerite Duras

Johan Sim ons / Paul Koek

Betty Schuurman / Jeroen Willems

Tom Blokdijk

Leo de Nijs

Lukas Kwant

Kees van ‘t Hot

Ben Van Duin

met dank aan de Kerkfabriek

van dinsdag 28 april tot en met zaterdag 2 mei

telkens om 20 uur in de kelder van de St.-Laurentiuskerk, Markgravelei 93 Antwerpen (5 rriinuten te voet vanaf deSingel)

duur van de voorstelling: 1.30 uur

LA MUSICA TWEE VAN MARGUERITE DURAS

'He t zijn mensen die mekaar b eminden en dan van mekaar gesche iden zi jn. Ze zi jn no g jong. Nog geen veert ig jaar, v i j f ender t ig om precies te zi jn. [. . .] Ze hebben gedaan wat i edereen doet : ze zi jn get rouwd, hebben z ieh gein- s tal leerd en dan, ja dan werden ze ui t elkaar gerukt door de kwade krachten van de hartstocht . [ . . .] In Evreux zi jn ze voor de l aatste verpl i cht ing be t re f fende hun schei- d ing, de gerechtel i jke ui t spraak . Ze wete n nog steeds niet wat hen overkomen is. Be iden zijn ze gekomen om de ander nog een laat s te keer t erug te zi en, maar dat b i jna zonde r het te wi l len. 'Z o situeert Margueri t e Duras haar in 1985 geschreven s tuk 'La Musica Twee ' . Een man en een vrouw, nog jong, v i j f ender t ig j aar . Hij is archi tect en zi j tolk. N adat die middag de sche iding is u i tgesproken , b l i jven ze allebei logeren in het hotel waar ze de eerste maanden van hun l iefde woonden. Daar on tsp in t z i e h 's avonds een gesprek .Het bli jkt hier , z oa l s z o vaak bij Duras, tegaan om een krankz innige, abso lu te l iefde.Wat is er fout gegaan? Ke nd en ze z i chze l f niet, kenden ze e lkaar niet? In i eder geval zi jn zij doordrongen van het besef dat het n ie t s uit- haa l t zo met elkaar te praten, da t hun samenzi jn enkel droe fhe id op wekt . Hun hart stocht is een onleefbare werke l i jkhe id . La Musica is gebouwd op die t egenste l l ing: het bes taan van de hart s tocht en tegel i jk de onmoge li jkhe id ze te b e leven .'Ze zijn uit e lkaar gerukt door de kwade krachten van de har t s tocht ' , zegt Duras. Een hart stocht die l iefde voedt en daar na weer verniet igt?

Margueri t e Duras (1914) s chreef romans, verha len, s cen ar i o ' s en tonee l s tukken . Ze maakte ook f i lms en regi s seerde h a a r eigen teksten. Inte rnat ionaa l maakte ze voor het

eerst naam in 1960 als s cenar ioschri j fs t er van de film 'Hi rosh ima mon amour' . In 1984 kreeg ze de Pr ix Concours voor De Minnaar . Ze schreef La Musica e ige n l i jk voor de Engelse televisie. In 1965 ging de tekst als theaterstuk in première. In 1966 maa kte ze er een film van, haar eers te . Precies twint ig jaar l a ter schreef Duras een 'vervolg' op La Musica, een tweede bedri j f , d a t verloopt vo lgens he tzel fde pa- troon en prec ies even lang is, en toch totaal anders. Z e noemde het geheel La Musica Twee en regi s seerde het ze l f in 1985, in Parijs. De twee ge sche iden g e l i ev en verdwi jnen nu niet meer ha l verwege in de nacht, ze praten door tot het w e e r dag wordt . Duras: 'D ie twintig jaar heb ik steeds hun gebroken stemmen gehoord, aangetas t door de vermoeidheid van die doorwa ak te nacht ' . De twee gescheiden gelieven verdwi jnen nu in de dag. . .

In het aprilnummer van het tijdschrift KWARTAAL verscheen In 1980 de Nederlandse vertaling van een aantal teksten rond en van Marguerite Duras, naar aanleidlng van haar film ‘Aureiia Steiner’. Een collage van brieven, gesprekken, gedachten, pamfletten.Wat volgt is een selectie daaruit.

IK VRAAG ME AF HOE

Ik vraag me af hoe ik zovee l vr iendel i jkhe id heb kunnen verdragen, al die bezorgdheid, d iepe af fect i e , bescherming, al die deernis , al dat in s laap süssen, al die goede raad, hoe ik daar met hen ben geb leven , zonder ooi t te v luchten . Waa ro m ik niet dood ben. Alle vakant ies met hen, dezel fde man, dezel fde mann en , al le zomers , de zom eravonden , met he n , deze lfde, deze lfden, l iefde, reizen, s l apen , muziek , jaren en j aren opges loten m et deze lfde, de zelfden. Het verdriet , de smekende ont rouw, zonder vervolg, het toezi cht , het st i l l e verdriet om uit te s chreeuwen , en waarom? waarom? Me e g en o m e n naar Venet ie , verzorgd, omr ingd , opdat ik de sche id ing zou vergeten, ha l f dood met geweld meegenomen, aanbeden, ik ben duizend jaar , ik kan de scheid ing niet verdragen, ze doen al lemaal me e om me te zeggen dat het moet . Waarom? Verpes t , mis luk t leven. Die rechte lijn van he t leven van al le vrouwen, die sti lte van de gesch ieden is van vrouwen. Die mis lukking d ie je in het succes moes t l aten geloven, dat succes dat niet bestaat , dat een woest i jn is.

DE BRIEF

Neauphle - l e -Chäteau , 3 juli 1979[. . . ]Ik zou w i l l e n dat u las wat ik maak, ik wil u verse, n i e u w e geschreven stukken geven vanuit v e r s e wanhoop, van mijn l even van nu. De re s t , de dingen die in de blauwe kästen v a n mijn kamer l iggen, wordt in elk geval e en s gepubl i ceerd , hetzij na mi jn dood, hetzij e r vo or , als ik w e e r eens geld nodig heb. Er z i jn op dit mo men t negent ig duizend rozen in de tuin, en da t vermoordt me. Ik hou niet v a n de zomer.[ . . . )In aug us tus ga ik naar dat appartement in Trouvi l le dat boven de zee ligt. Ik zal u een keer een s leutel van da t appar tement sturen, dan kunt u er met uw huidige vrouw heengaan. Dat zal p la a t s vinden al s ik in het bui ten land ben, ver weg , opdat we er zeker van z u l l e n zi jn e lkaar niet te ontmoeten. U zult z i en , het is een appar tement dat boven de zee h a n g t . Wanneer het s tormt, dringt het geluid v a n de zee de kamer b innen, de slaap binnen.[...]Als me h e t schri jven n ie t lukt, zal ik u schr i jven, brieven, ik zal ze u s turen.Twintig br ieven. Honderd br ieven. U schri jven, dat is, voor mi j , schr i jven; door wat mij a a n u bindt, d ie zo heft ige liefde. Ik kan, en u zul t dat begr i jpen , geen samenhangend verhaal schri jven, dat tot een goed e in d e brengen, een wi l lekeurig onderwerp nemen en het in al zi jn consequent ies , van de eerste tot de laatste, on twikke len . Dat is voorbi j . Ik kan u alleen zeggen d a t bij voorbee ld om te proberen het u uit te l eg g e n ik moet overgaan tot een duidel i jke f ragmenta t i e van het geschrevene en van de t i jdseenheden die dat s tructureren, en vooral tot het voor tdurend desor ienteren van de r i ch t ing daarvan .

IK WILDE U ZE GGE N

Ik wilde u z e g g e n : als ik j ong was, als ik acht t ien jaar was , als ik nog niet de onbere ikbaarhe id kende tussen de mensen en he t bijna m a th em at i sc he vas t s taan van die s che iding tuss en de mensen , zou ik hetzelfde doen als nu. Dat wil zegg en dat ik achttien j aa r gebleven ben. Als ik g i s te ren gestorven was , zou ik op ach t t i en ja r ig e leeft i jd gestorven z i jn . Als ik over t ien jaar sterf, zou ik ook op ach t t i en ja r ige l eeft i jd zi jn gestorven. Men denkt dat men het besef van deze a f s chuwel i jke gegevens over de onherroepe l i jke s che id ing tussen de mensen n iet over leef t . Maar dat is niet waar. Men over leef t het . Dat kan. I eder kan dat op zijn e igen manier doen.Vroeger toen ik nog jong was , geloofde ik, da t zei ik t e nmins te , dat de enige leefbare piek te midden van deze a fschuweli jke gegevens het versmel ten was tussen het her inneren en het verge ten zi jn.

U, DE ANDER, DIE V A N ONZE SCHEI DI NG

Terwij l ik praa t , terwi j l ik deze d ingen schri j f , wee t ik dat u ze volstrekt onbelangr i jk vindt. Maar ziet u, ik vind u ook niet be langri jk meer . Je kunt niet van de doden l even . Ik hoor ook uw zwi jgen niet meer. Ik heb u verlaten. Sinds lang al , al heel lang k o e s te r ik de wanhoop , die u teweeg g eb rac ht heeft do or verwaarlozing. Het is o n l ees b are en s te r i e l e stof geworden. De mensen die nog door uw onverantwoorde l i jkhe id , uw oneerl i jkheid aangetast worden , z ie ik als get rof fen door een seizoensziek te die voorb i j zal gaan. Ja, het einde m e t u is als met het einde van de begeerte, d a t s chr ikwekkende einde van een begeerte d ie sterft en d ie geen kracht op aarde, hoe g igant isch oo k , kan doen herleven, z e l f s niet in een blik. Ma ar ziet u, ik roep u to ch , ik s chr i j f u toch, zoal s ik gedaan zou hebben als ik achtt ien j aar was. En ik zou u ook roepen, ik zou u ook schri jven a l s u zou verdwi jnen of s terven, je weet het noo i t , in de loop van de gesch ieden is van uw k lasse . De a f s tand die ons scheidt is nou juist d ie van de dood. Het is dezelfde afstand voor u en voor mi j . Net als u die z u i v e r tussen ons in wilt houden, bedek ik d ie met mi jn kre ten en met mijn geroep. N e t als u weet ik dat die afstand onoverbrugbaar is, onm oge l i j k af te leggen is. Het verschi l tussen u en mij is da t voor mij die onmoge l i jkhe id een te verwaarlozen ongemak i s . Kijk, we z i jn geli jk, we houden ons a l le twee in onze re sp ec t i eve l i jke hokje, in onze onb er ekenbaar narc i s t is che afgebrandde gebieden, maar ik s chreeuw naar de woes t i jnen toe, bi j voorkeur in de richting v a n de woes t i jnen.

DE EENZ A AMHE I D

Men vindt d e mensen in de huidige maatschappi j te eenzaam. Op die manier gezegd b e t e k e n t het n i e t s , denk ik. Er zijn onleefbare mensen die i edereen ontvlucht juist omdat ze niet de g ave van de eenzaamheid hebben. Mens en die n iet zien, niet hören, he t leven tegen elke pri j s volstoppen. Ängstige mensen , geisoleerd door hun a n g s t voor het idee van de eenzaamheid van het l even . Hun angs t maakt ons o p onze beurt bang. Wij vinden, dat als je s pr eek t van eenzaamheid , dat de mensen tege l i jk te een za am en niet eenzaam genoeg z i jn . De meeste mensen t rouwen om de eenzaamheid te ontv luchten . L eve n met, e ten met, n a a r de b ios co op gaan met . De eenzaamheid wordt vert roebe ld m aar niet verslagen. D e garantie: z i jn toevlucht kunnen ne m e n tot de a l t i j d aanwez ige ander. Het samenzi jn van gel iefden is het fei t van een ogenblik. He t over leef t het huweli jk noo i t . Het paar is chr i ste l i jk in alle westerse maats cha pp i j e n , alti jd. Ma ar de i llusie b l i j f t intact, bij i eder paar dat ontstaat , d a t het de u i tzonder ing op de regel zal zijn. Beminnen b e t ek en t dat. Het paar. Het einde v a n het ind ividuele avontuur van welke orde dan ook - he t moederschap daarentegen zie ik als ee n verlossing van jezelf , als e e n verdubbe l ing van j e ze l f met een kind, d a t je een k ind groter wo rd t , dat je niet met he m deelt. J e kunt niets doen voor het pa a r binnen het paar dan wachten tot dat wo nd er , de ti jd van de l ie fde, wegvloeit . Het paar is he t doel in zi chzel f . Met z'n tw eee n maak je niets, n iet s , zelfs geen kind, d a t maak je a l leen , zelfs niet de liefde, dat wo rd t e rgens anders ge maakt of s laat daar t e pletter, b in ne n het paar weet men het n iet meer, daar weet men niet s meer van de l i e fde , men b r e n g t de tijd door , het leven. Men gaa t aan he t leven voorbi j . Het leven waar overheen gev lo gen wordt kwetst

niet. . De eenz aa mh eid wordt er draagl i jk , is geen i so le me nt meer. Daarom is he t paar te beni jden en l i jkt het een geniale vonds t om de tijd van he t leven door te brengen in alle maatschappi j en van de wereld. M e n verwi j st er voor tdurend naar een trouw, wat als een rel igieus verbod wordt aa ngenomen. Onze l iefde is zo s te rk gew ees t , dat je hem niet ontrouw k un t zi jn z on d e r God te belasteren. De jongeren die zeggen dat ze d ie martel ing niet gekend hebben , n iet kennen, kan je niet geloven, of ze praten over iets anders , over samen z i jn , samen l even , maar n i e t over de liefde noch over de begeer te . Die martel ing, die moraal raakt het l even overal . Als ik schri j f , mi s t i emand me. Als ik ' e rgens anders' l i e f heb, on t bre ek ik aan d e liefde van hem of haar die op me wacht . Als ik vertrek, ve r l a a t ik i em an d, als ik wegga , wil ik al i emand ver laten. De verantw oo rd e l i jkh ede n spi jkeren j e aan de grond. Het geluk gaat niet , gaat n iet samen met de vr i jhe id . De bepr oev ing v a n de vri jheid is onge twi j f e ld de z wa ar s te van al lemaal , ma ar het gaa t om een ander verschr ikke l i jk geluk. Wanneer we spreken van eenz am e mensen, dan zijn ze ook daar te vinden, in die paren die zeggen dat ze gelukkig z i jn , stabiel . Er zi jn k inderen ; men heeft werk. Men begeer t elkaar n i e t meer, maar er is een diepe ge negenhe id . Men droomt er i edere nacht van een n ieuwe liefde. Van een nieuwe begeer te . Men zegt niets van d ie dromen. De droom wordt schuldig aan verraad. Het verraad is wat als het meest wä re van de l iefde overbl i j f t . Wat het wachten onmoge l i jk maakt .

H E T NI E T - WE RKE N

En schrijven ook niet, nee, ik geloof niet dat dat werk is. Ik heb het lang geloofd. Ik geloof het niet meer. Ik geloof d a t het een Stadium va n niet -werken is. Het is het bereiken va n een Stadium van niet-werken.De tekst, een eve nwicht ig e tekst , dat is een ruimte d ie je in jeze lf mo et t erugvinden.Hier kan ik niet meer spreken van een opbouw, v a n een vorm, nee, wel van een krachtsverhouding . Ik kan er n iet meer over zeggen. J e moet leren beheersen wat plotsel ing in je opkomt . Vechten tegen een kracht d ie wegzakt en d ie je moet achterha len omdat hi j ande rs aan j e voorbij gaat en ve r l o re n raakt . Op s tra ffe van de vernie t iging van de on g eo rd en de en onv ervangbare eenheid ervan. N ee , werken, dat is die l eeg te s che ppe n om het onvoorspe lbare , het on m is k e nb a r e te laten körnen. A ch ter ha len , en daarna weer o p p a k k e n , l ä n g s een a nd er e weg te rugkomen, ont roo s tbaa r zi jn z ow el door het laten g aa n als door het achter laten. Schoon s c h i p maken vo or jezelf . E n soms ook, ja, s chr i j ven . We zoeken a l lemaal die ogenblikken waarop je je t e rugt rek t uit jezelf , die ano nimi te i t ten op z ich te van jeze lf die je in je hebt . Je wee t niets, je weet niets van wat je maakt . Het s chr i jven ge tuig t voor alles van d ie onweten dhe id van w a t zou kunnen g eb eu re n als je daar zit a a n die zogenaamde werk- tafe l , van wat da t materiele f e i t zou k un nen voor tbrengen , daar voor een ta fe l zi t ten met iets om letters te vormen op he t nog niet aangetas te blad.

S CHRI J VE N

Schri jven is h e t onmoge li jk kunnen laten, is e r niet aan k u n n e n ontsnappen . Dat gaat al leen het ind iv idu aan. V oo r de rest , of het boek communiceer t , doe t niet ter zake . Ik zie de schrijver n ie t s chr i jven om te proberen d ie communicat i e met an d er e mensen tot stand te b r e n g e n door he t boek, ik zie hem ten prooi a a n zichzelf , in die regionen die zieh bewegen op de gre ns van de hart stocht , d ie onmogel i jk zijn af te bakenen, te zien, en waarvan n i e t s hen kan verlossen. Je bent daar aan het einde van de wereld, aan het einde van j e z e l f , je wordt onophoude l i jk in een vreemde omgeving geplaa tst , je probeert voortdurend iets onbereikbaars te benaderen. W a n t je b ere ik t daar niet s net als i n het on lee fbare van de begeer te en de hartstocht. D e teksten d ie het meest af li jken z i jn slechts z e e r ver verwi jderde aspec ten v a n wat je o m je hebt g e z ie n , dat ontoegankel i jke geheel da t aan elk begrip ontsnapt, d a t slechts w i jk t voor de waanzin, voor de vern i e t ig ing e rv a n . Maar geven, aan jo u iets g e v e n is dat onge twi j fe ld ook , die poging in de donkere k a m e r , waar je niet binnen komt maar w aar va n je het bes taan, al i s het maar 6 e n keer, he b t voorvoeld. De prächtige e i l en de is mi s sc h ie n die martel ing, d ie zindering die geen re s p i j t laat, dat wegrukken u i t jezelf da t je verlaten en verloren ach ter laa t als he t boek af is. Je kent het ook. V o o r jezelf je e i g e n waanzin-object z i jn en nipt g e k worden, d a t zou het kunnen zi jn, de p r ä c h t i g e e i l ende . Al het ande re is overbodig.