THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze...

68
AMERICAN REALISM 1945-2017 THE AMERICAN 19 11 2017 – 27 05 2018 DRENTS MUSEUM ASSEN KUNSTHALLE EMDEN TEAMWORK MAKES THE DREAM WORK

Transcript of THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze...

Page 1: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

AmericAn reAlism 1945-2017

THe AmericAn

19 11 2017 – 27 05 2018Drents MuseuM

ASSEN

Kunsthalle

EMDEN

Teamwork makes The dream work

Page 2: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

t e a M w o r K M a K e s t h e D r e a M w o r K2

Drents MuseumBrink 1, 9401 hs assen, nederland©Drents Museum, 2019

Terugblik op het internationale samenwerkingsproject van het Drents museum en Kunsthalle emdenThe American Dream - American realism 1945 - 2017Project Culturele as Noord 19 november 2017 t/m 27 mei 2018

subsidiegeverHoofdsponsors

Hoofdsponsor en partner tentoon-

stelling

sponsor begunstigers

sponsortentoonstelling

mediapartner tentoonstelling

partners tentoonstelling

ondersteund door

Europäische UnionEuropese Unie

Europäische UnionEuropese Unie

immuniteitsverstrekker

subsidiënten tentoonstelling

Page 3: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

t e a M w o r K M a K e s t h e D r e a M w o r K 3

Kunsthalle emdenhinter dem rahmen 13, 26721 emden, Deutschland©Kunsthalle emden, 2019

rückblick auf das internationale Kooperationsprojekt desDrents museums und der Kunsthalle emdenThe American Dream - American realism 1945 - 2017Projekt Kulturachse Nord19. november 2017 – 27. Mai 2018

partners

sponsors

sponsors

förderer

unterstützt von

Europäische UnionEuropese Unie

Europäische UnionEuropese Unie

Page 4: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k4

InhoudsopgaveA dream come true 06

Grensoverschrijdende samenwerking 08stefan Borchardt en harry tupan 10

De tentoonstelling 12

samenvatting The American Dream 12Presentatie 16lijst van kunstenaars 20Comité van aanbeveling 20Publicatie 22Katharina henkel en annemiek rens 24 educatie & evenementen 26 opening 26Publieksactiviteiten 28onderwijs 36Claudia ohmert en Karen Mertens 40

marketing & communicatie 42

Gemeenschappelijke strategie 42Communicatiemiddelen 44Free publicity 46Marketingacties en arrangementen 54Ilka erdwiens en Yvet de Boer 58

Bezoekers 60 Profiel bezoeker 60Buitenlands bezoek 62waardering 62economische spin-off 62

Tips to make a global team work 64 colofon 66

Page 5: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 5

InhalTA dream come true 07

Grenzüberschreitende Zusammenarbeit 09stefan Borchardt und harry tupan 11

Ausstellung 13

Zusammenfassung The American Dream 13Präsentation 17Verzeichnis der Künstler*innen 21empfehlungskommission 21Publikation 23Katharina henkel und annemiek rens 25 museumspädagogik und Veranstaltungen 27 eröffnung 27angebote für Besucher 29schulen 37Claudia ohmert und Karen Mertens 41

marketing und Kommunikation 43

Gemeinsame strategie 43Kommunikationsmittel 45Free publicity 47Marketing-aktionen und arrangements 55Ilka erdwiens und Yvet de Boer 59

Besucher 61Besucher-Profil 61Besucher aus dem ausland 63wertschätzung 63wirtschaftlicher nebeneffekt 63

Tips to make a global team work 64 impressum 66

Page 6: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k6

a dream come True

een droom is uitgekomen: het Drents museum (Assen, nederland) en de Kunsthalle emden (emden, Duitsland) zijn erin geslaagd Amerikaanse topkunst naar europa te halen! in de internationale dubbeltentoonstelling The American Dream werd van 19 november 2017 tot en met 27 mei 2018 het Amerikaanse realisme van 1945 tot heden gepresenteerd. niet eerder werd zo’n breed overzicht van Amerikaanse figuratieve kunst in europa getoond. De expositie is een geslaagd voorbeeld van internationale samenwerking in de kunstwereld. Het nederlandse en Duitse museum bundelden hun expertise bij de samenstelling en uitvoering van het project. De samenwerking bood tevens de gelegenheid om een impuls te geven aan het buitenlands bezoek van beide musea. Meer dan 200 figuratieve kunstwerken kwamen voor de tentoonstelling naar assen en emden: schilderijen, werken op papier, foto’s en sculpturen van kunstenaars als edward hopper, andy warhol, andrew wyeth, roy lichtenstein, stone roberts, alex Katz en Chuck Close. aan de hand van vijf thema’s gaven beide musea een fascinerende kijk op ‘the american way of life’. The American Dream bood meer dan alleen een

kunsthistorisch overzicht. De werken, afkomstig uit grote amerikaanse musea, bedrijfscollecties en privécollecties, namen de bezoeker mee op een reis langs de cultuur en geschiedenis van het naoorlogse amerika.

De tentoonstelling vond gelijktijdig in beide musea plaats, waarbij de musea zich op een bepaalde periode richtten. Zo stond in het Drents Museum de periode 1945-1965 centraal en in emden 1965-2017. In beide musea waren als introductie én als teaser werken te zien uit de andere periode.

Voor The American Dream werkten de musea intensief samen met een groot aantal amerikaanse bruikleengevers die toonaangevende verzamelingen op het gebied van amerikaans realisme bezitten. De werken maakten deel uit van de collecties van onder andere: MoMa, whitney Museum of american art, Brooklyn Museum, Columbus Museum of art en the william louis-Dreyfus Foundation. ook uit bedrijfscollecties zoals aXa en particuliere collecties, waaronder hall Collection en seavest Collection.

Page 7: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 7

ein Traum ist in erfüllung gegangen: Dem Drents museum (Assen, niederlande) und der Kunst-halle emden (emden, Deutschland) ist es gelun-gen, Werke führender amerikanischer Künstler nach europa zu holen! in der internationalen Doppelausstellung The American Dream wurde vom 19. november 2017 bis 27. mai 2018 der amerikanische realismus von 1945 bis zur Ge-genwart präsentiert. eine derart breite Übersicht über die amerikanische figurative Kunst war in europa bisher noch nicht zu sehen. Die schau ist ein Beispiel für eine erfolgreiche internationale Zusammenarbeit in der Kunstwelt: Das nieder-ländische und das deutsche museum bündelten ihre expertise bei der Planung und der Ausfüh-rung dieses Projekts. Darüber hinaus bot die Kooperation eine Gelegenheit zur Förderungdes Besuchs von ausländischen Gästen in bei-den Häusern.

Mehr als 200 figurative werke kamen für die ausstellung nach assen und emden: Gemälde, arbeiten auf Papier, Fotografien und skulpturen von Künstlern wie edward hopper, andy warhol, andrew wyeth, roy lichtenstein, stone roberts, alex Katz und Chuck Close. anhand von fünf the-men boten beide Museen dem Besucher einen faszinierenden Blick auf den „american way of life“. The American Dream war allerdings mehr als ein rein kunsthistorischer Überblick. Die wer-ke, leihgaben großer amerikanischer Museen, Firmen- und Privatsammlungen, nahmen den Besucher mit auf eine reise durch die Kultur und die Geschichte der usa in der nachkriegszeit.

Die ausstellung lief parallel in beiden häusern, wobei jedes Museum sich einer bestimmten epoche widmete. Das Drents Museum konzent-rierte sich auf die Jahre 1945-1965, die Kunsthalle emden auf die Zeit 1965-2017. In beiden häusern waren als einführung und als kleiner Vorge-schmack werke des jeweils anderen Zeitraums zu sehen.

Für die schau The American Dream arbeiteten die Museen eng mit einer ganzen reihe amerikani-scher leihgeber zusammen, die hochqualitative sammlungen auf dem Gebiet des amerikanischen realismus besitzen. Die exponate waren leihga-ben folgender Museen: MoMa, whitney Museum of american art, Brooklyn Museum, Columbus Museum of art, the william louis-Dreyfus Foundation und anderen. auch unternehmen wie etwa aXa und private sammlungen, darunter die hall Collection und seavest Collection, stellten ihre werke zur Verfügung.

Page 8: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k8

grensoverschrIjdende samenwerkIng

De twee partnermusea liggen slechts vijf kwartier rijden verwijderd van elkaar, met de landsgrens ongeveer in het midden. het gezamenlijk doel was The American Dream zodanig voor het voetlicht te brengen dat elke bezoeker zou begrijpen waarom het de moeite waard is beide tentoonstellingen te bezoeken: ze vulden elkaar in elk opzicht volledig aan. Gebleken is dat inderdaad veel bezoekers zowel het Drents Museum als de Kunsthalle emden bezochten.

Meerdere jaren werkten collega’s van verschillende afdelingen in assen en emden nauw samen. Voor beide musea was het erg leerzaam en verrijkend om kennis te maken met elkaars manier van werken. In dit verslag blikken we terug op de successen en uitdagingen van dit omvangrijke project. Daarnaast staan we stil bij de onderlinge culturele verschillen en overeenkomsten die we gedurende het project hebben ervaren en geven we tips. The American Dream heeft wat ons betreft deuren geopend voor nieuwe samenwerkingen. we hopen dat dit project anderen inspireert tot het aangaan van andere internationale en grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden in de toekomst.

we zijn dankbaar voor de steun vanuit het Interreg Va-programma. hiermee hebben we met name op het gebied van de marketing, drietaligheid, schoolprogramma‘s en digitalisering een aantal belangrijke maatregelen kunnen uitvoeren in het kader van het optimaliseren van de grensoverschrijdende bezoekersaantallen. het programma heeft het label european Year of Cultural heritage 2018 gekregen.

Page 9: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 9

grenzüberschreITende zusammenarbeIT

Die beiden Partnermuseen sind nur 75 automi-nuten voneinander entfernt; die ländergrenze liegt etwa in der Mitte. Gemeinsames Ziel war es, The American Dream klar erkennbar als Doppel-ausstellung zu präsentieren; es sollte vermittelt werden, dass ein Besuch beider schauen sehr lohnenswert sei, da sie sich in jeder hinsicht ergänzten. tatsächlich haben viele Besucher sich sowohl die schau im Drents Museum als auch die in der Kunsthalle emden angesehen.

Mehrere Jahre lang haben Kollegen verschiedener abteilungen in assen und emden eng miteinan-der zusammengearbeitet. Für beide Museen war es sehr lehrreich und bereichernd, die arbeitswei-se des jeweils anderen kennenzulernen. In dem vorliegenden Bericht blicken wir auf die heraus-forderungen und erfolge dieses überaus um-fangreichen Projekts zurück. auch gehen wir auf Kulturunterschiede und Gemeinsamkeiten ein, die uns im laufe der Zusammenarbeit begegnet sind. The American Dream hat, was uns angeht, den weg für neue Kooperationen geebnet. und wir hoffen, dass dieses Projekt ein anstoß für andere internationale und grenzüberschreitende Kooperationen ist.

wir bedanken uns für die Förderung aus dem Interreg Va-Programm, die eine reihe entschei-dender Maßnahmen zur grenzüberschreitenden Besuchermaximierung vor allem in den Bereichen entwicklung, Vermarktung, Dreisprachigkeit, schulprogramme und Digitales ermöglicht hat. Das Programm wurde mit dem european Year of Cultural heritage 2018-label ausgezeichnet.

Page 10: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k10

‘heT concepT van één groTe TenToonsTellIng

op Twee locaTIes en In Twee verschIllende

landen Is unIek en naar ons weTen nog nIeT eerder uITgevoerd’

De lange en goede relatie tussen het Drents museum en de Kunsthalle emden was de basis voor het realiseren van The American Dream. met het tweeluik vonden beide musea inhoude-lijk aansluiting.

Stefan Borchardt, directeur van de Kunsthalle Emden: ‘Voor ons was The American Dream een logisch vervolg op de grote overzichtstentoonstelling Realismus in 2010. toen ik in het voorjaar van 2017 bij de Kunsthalle kwam, was ik zeer onder de indruk van het elan en het enthousiasme waarmee samen aan de verwezenlijking van de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar samenwerken. het concept van één grote tentoonstelling die op hetzelfde moment op twee locaties in twee verschillende landen plaatsvindt, is uniek en naar ons weten nog niet eerder uitgevoerd. Met dit project heb-ben we laten zien dat emden en assen misschien van elkaar gescheiden worden door een politieke grens, maar dat er geen culturele grenzen zijn. Geweldig om te zien dat de samenwerking zo succesvol was en dat meer dan een derde van onze gasten uit nederland is gekomen.’

Harry Tupan, directeur van het Drents Museum: ‘Met deze tentoonstelling is een grote wens in vervulling gegaan. Ik ben namelijk gek van het amerikaans realisme! het idee heeft lang op de ‘bucket list’ gestaan. The American Dream maakt deel uit van de serie ‘Internationaal realisme in het Drents Museum’. stond in de vorige delen het oosten centraal (De Sovjet Mythe en De Kim Uto-pie), nu ging alle aandacht uit naar een westerse tegenhanger die actueler was dan ooit: amerika. het was een ambitieus project. Dit soort samen-

werkingen vereist een lange adem. Je moet elkaar leren kennen en vertrouwen. Je gaat wel samen het diepe in en we hebben het over enorme budgetten. Vier jaar voor de opening begonnen de inhoudelijke en financiële teams van assen en emden daarom al te overleggen. Cultuurver-schillen moet je daarbij incalculeren. Dat begint al met de omgangsvormen: nederlanders zijn veel makkelijker met tutoyeren. In zo’n proces zie je vervolgens dat die hiërarchische patronen keurig versmelten. Je krijgt volwaardige teams die goed samenwerken en een gezamenlijke trots uitstralen.’

Page 11: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 11

„das konzepT eIner grossen aussTellung In zweI museen verschIedener länder IsT grossarTIg und unseres wIssens bIsher auch eInmalIg“

Die lange und gute Verbindung zwischen dem Drents museum und der Kunsthalle emden war die Basis für die realisierung der schau The American Dream. inhaltlich fügte dieses Projekt sich gut in das Ausstellungskonzept beider Häuser ein.

Stefan Borchardt, Direktor Kunsthalle Emden: „Für die Kunsthalle emden war the american Dream eine logische Fortsetzung der großen Übersichtsschau realismus im Jahr 2010. als ich im Frühjahr 2017 in der Kunsthalle begonnenn habe, war ich begeistert davon, mit welchem elan und enthusiasmus an der Verwirklichung

des gemeinsamen Amerikanischen Traums mit assen arbeitete. Diese Doppelausstellung ist ein glänzendes Beispiel für eine europäische Zusam-menarbeit. Das Konzept einer großen ausstel-lung in zwei Museen verschiedener länder ist großartig und unseres wissens bisher auch ein-malig. Mit diesem Projekt haben wir bewiesen, dass es zwischen emden und assen – die durch eine politische Grenze voneinander getrennt sein mögen – keine kulturellen Grenzen gibt. und den erfolg zu erleben, insbesondere dass über ein Drittel unserer Gäste aus den niederlanden zu uns kamen, war großartig.”

Harry Tupan, Direktor Drents Museum: „Mit dieser ausstellung hat sich ein großer wunsch erfüllt, denn der amerikanische realis-mus spricht mich sehr an! Die Idee dazu hat lange auf meiner wunschliste gestanden. The Ame-rican Dream war teil der reihe „Internationaler realismus im Drents Museum“. während in den vorangegangenen schauen der osten im Mittel-punkt stand (Der Sowjet-Mythos und Die Utopie des Kim), richtete sich der Blick nun auf einen westlichen Gegenpol, der aktueller war denn je: amerika. es war ein überaus ambitioniertes Projekt. eine solche Kooperation erfordert einen langen atem; man muss sich kennenlernen und einander vertrauen. Für beide Partner ist es ein wagnis, auf das sie sich einlassen, und immerhin geht es um enorme summen. Bereits vier Jahre vor der ausstellungseröffnung begannen die Besprechungen der teams aus assen und emden,

die für den inhaltlichen und den finanziellen teil des Projekts verantwortlich waren. Dabei müssen auch Kulturunterschiede berücksichtigt werden. Das beginnt schon mit den umgangsformen: niederländer gehen viel schneller zum „Du“ über. Doch im Verlauf der Vorbereitungen sieht man dann, dass die hierarchischen strukturen aufweichen und echte teams entstehen, die gut kooperieren und einen gemeinsamen stolz ausstrahlen.”

Page 12: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k12

de TenToonsTellIng

samenvaTTIng The amerIcan dream1945. Door de tweede wereldoorlog ligt europa in puin. Velen dromen van een toekomst in amerika: the american Dream. Iedereen die er hard werkt, kan alles bereiken, kansen zijn voor iedereen gelijk. In amerika overspoelen consumptiegoederen de markt en zijn voor vrijwel iedereen beschikbaar. alles kan, alles mag: the sky is the limit!

In de kunstwereld zie je dat terug in het abstract modernisme dat door de kunstwereld als kunst voor de toekomst gezien wordt, vrij van alle banden met het verleden. Maar er is meer. tegelijk met het modernisme ontwikkelt zich een nieuwe vorm van realisme. Deze kunst laat het dagelijks leven van gewone mensen zien. Deze kunstenaars laten ook de andere kant van ‘the american Dream’ zien: niet iedereen is succesvol en rijk. Problemen als armoede, drugsgebruik en criminaliteit horen ook bij de werkelijkheid. het is een roerige tijd waarin amerika een wereldmacht wordt en een Koude oorlog voert met de sovjet-

unie, waarin de strijd tussen zwart en blank een hoogtepunt bereikt, maar ook de tijd waarin elvis Presley en Marilyn Monroe bekend worden.

Veel realistische kunstenaars is het niet alleen te doen om een natuurgetrouwe manier van afbeelden, maar ook om een verkenning van de verschijnselen van hun tijd, zoals maatschappelijke omwentelingen, het leven in de grote stad, de populaire cultuur, maar ook drugs en wapengeweld. ook houden ze zich bezig met historische gebeurtenissen, zoals de burgerrechtenbeweging, de Vietnamoorlog en de Golfoorlog. De kunst toont de werkelijke levensomstandigheden van de amerikanen, vertegenwoordigt maatschappijkritische standpunten en richt zich op het menselijk bestaan in de Vs.

Page 13: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 13

aussTellungzusammenfassung The amerIcan dream

1945: nach dem ende des Zweiten weltkriegs liegt europa in trümmern. Viele Menschen seh-nen sich nun nach einer Zukunft in amerika: The American Dream. wer dort hart genug arbei-tet, kann alles erreichen, jeder hat die gleichen Chancen, so verheißt dieser traum. Konsumgüter überschwemmen den amerikanischen Markt und sind für nahezu jeden verfügbar. amerika – das ist das land der unbegrenzten Möglichkeiten: the sky is the limit! In der Kunstwelt kommt dies im abstrakten expressionismus zum ausdruck, der, frei von jedem Bezug zur Vergangenheit, als Kunstrichtung der neuen Zeit gesehen wird. Doch es kommen auch andere strömungen auf. Gleich-zeitig mit dem Modernismus entwickelt sich eine neue Form des realismus, der sich mit dem alltagsleben gewöhnlicher Menschen auseinan-dersetzt. Die Maler dieser richtung zeigen auch die Kehrseite des American Dream. Denn erfolg und reichtum sind längst nicht jedem beschie-den, und zur realität gehören auch Probleme wie

armut, Drogen und Kriminalität. es sind unru-hige Zeiten: Die Vereinigten staaten werden zur weltmacht und befinden sich im Kalten Krieg mit der sowjetunion, der Kampf zwischen schwarzen und weißen erreicht seinen höhepunkt. aber es ist auch die Zeit, in der elvis Presley und Marilyn Monroe weltruhm erlangen.

Vielen Künstlern des realismus geht es nicht lediglich um eine naturnahe Darstellung, sondern auch um eine auseinandersetzung mit den erscheinungen ihrer Zeit, wie gesellschaftlichen umwälzungen, leben in der Großstadt, Popkul-tur, aber auch Drogen oder waffengewalt. ebenso reflektieren sie historische ereignisse wie die Bürgerrechtsbewegung, den Vietnam-Krieg oder den Golfkrieg. Die Kunst zeigt die realen lebens-bedingungen der amerikaner, vertritt gesell-schaftskritische Positionen und setzt den Fokus auf die menschliche existenz in den usa.

Page 14: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k14

Page 15: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 15

Page 16: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k16

presenTaTIeIn de tentoonstelling in het Drents Museum waren 64 schilderijen van 34 verschillende kun-stenaars te zien in de grote tentoonstellingsvleu-gel. De vormgeving werd verzorgd door studio Berry slok uit amsterdam. het stratenplan van new York vormde de inspiratiebron voor het tentoonstellingsontwerp met in het midden een diagonale ‘avenue’ met tijdlijn die het geheel aan elkaar verbond. op de tijdlijn werden belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis uitgelicht via tekst, beeld, film en audio om de kunst in zijn context te plaatsen. Grote foto’s uit die tijd zorg-den voor sfeer en de bezoeker kon plaatsnemen op metrobankjes waar muziek uit de periode te beluisteren was. er was ook een speciale spotify-afspeellijst samengesteld met amerikaanse mu-ziek uit de periode 1945-2017. In de filmzaal was een documentaire te zien die rtV Drenthe over het project maakte. Voor de bezoeker lag er eengratis zaalboekje met tentoonstellingsteksten in drie talen: nederlands, Duits en engels. ook was er een familieroute door de tentoonstelling voor (groot)ouders en kinderen.

De Kunsthalle emden toonde ongeveer 120 werken van 68 kunstenaars. In het museum-gebouw loop je als bezoeker afwisselend door kleine en grote zalen. Dat maakte een logische rondgang langs de vijf thema’s: het leven in de grote stad, de mens, natuur en landschap, het dagelijks leven in het genrestuk en stilleven. Door een videotunnel met videobeelden en geluiden van het leven in de metropool new York liepen de bezoekers van de introductieruimte, waar werd ingegaan op het deel van de tentoonstelling in

assen, naar het heden en daarmee naar het deel van de tentoonstelling dat in emden te zien was. een audiotour in drie talen voorzag de bezoekers van achtergrondinformatie en toelichtingen op de werken en een gratis, geïllustreerd en drietalig boekje lag klaar om mee te nemen. onderdeel van het tentoonstellingsparcours was een zaal in de stijl van een amerikaanse diner die als ‘Discovery Diner’ was ingericht en verschillende mogelijkheden bood voor extra verdieping over de cultuur, geschiedenis, samenleving en politiek in de Vs. Daarvoor had het team een informatieve tijdlijn op twee wanden aangebracht, uitge-breid onderzoeksmateriaal op i-Pads gezet en een compacte paperback voor de museumshop gepubliceerd. In de‘Discovery Diner’ stonden de bezoekers ook zorgvuldig geselecteerde werken uit de amerikaanse literatuur ter beschikking. De bekende muziekexpert en radio-dj heinrich oehmsen stelde voor de audiotour een playlist samen met 50 markante amerikaanse nummers uit de periode van de tentoonstelling. om ont-spannen te kunnen genieten van deze muzikale reis door de tijd, had het team de bovengalerij tot ‘listening lounge’ omgetoverd. De Deutsche Kinemathek in Berlijn ondersteunde de tentoon-stelling met een selectie van de belangrijkste amerikaanse films uit die tijd, die in fragmenten op drie beeldschermen te zien waren. aan het einde van de tentoonstelling konden bezoekers op een pc hun persoonlijke gedachten en in-zichten over de ‘american Dream’ in een digitaal gastenboek achterlaten.

Page 17: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 17

präsenTaTIon

Das Drents Museum präsentierte im großen ausstellungstrakt 64 werke von 34 Künstlern. Für die Gestaltung zeichnete studio Berry slok aus amsterdam verantwortlich. Dabei stellte das new Yorker straßenmuster die Inspirationsquelle für den ausstellungsentwurf dar. In der Mitte wurde die schau von einer diagonalen „avenue“ durchzogen, einer Zeitachse, die das Ganze miteinander verband. auf dem Zeitstrahl wurden anhand von text, Bild, Film und ton wichtige geschichtliche ereignisse dargestellt, damit die werke in ihren Kontext eingeordnet werden konnten. Große zeitgenössische Fotos sorgten für ein amerikanisches ambiente, und die Besucher konnten sich auf u-Bahn-Bänke setzen und sich Musik aus dieser epoche anhören. eigens für die ausstellung war auch eine spotify-Playlist mit us-amerikanischer Musik aus der Zeit 1945-2017 zusammengestellt worden. Im Filmraum war ein Dokumentarfilm zu sehen, den rtV Drenthe über dieses Projekt gedreht hat. Zusätzlich gab es ein Booklet in drei sprachen (niederländisch, Deutsch und englisch) mit austellungstexten um mit zu nehmen. Zum angebot gehörte ebenfalls eine Familientour durch die austellung für (Groß)eltern und Kinder.

Die Kunsthalle emden präsentierte rund 120 wer-ke von 68 Künstlern. Die architektur des Muse-ums mit dem wechsel kleinerer und größerer säle ermöglichte einen schlüssigen rundgang durch die fünf themen der Doppelausstellung: Groß-stadtleben, der Mensch, natur und landschaft, alltag im Genrebild und stillleben. Durch einen Video-tunnel, mit Video-Bildern und Klängen des new Yorker Großstadtlebens gelangten

die Besucher vom einführungsraum, der auf den zeitlich früheren ausstellungsteil in assen einging, in die Gegenwart und damit den emder teil der ausstellung. Die Besucher erfuhren über einen audioguide in drei sprachen hintergründe und anregungen zu den werken, ein kostenlo-ses, bebildertes und dreisprachiges Booklet lag zum Mitnehmen aus. Innerhalb des rundgangs war ein saal im amerikanischen Diner-stil als „Discovery Diner“ gestaltet und bot verschie-dene Möglichkeiten zur vertieften recherche über Kultur, Geschichte, Gesellschaft und Politik in den usa. Dafür hatte das team einen infor-mativen Zeitstrahl auf zwei wänden gestaltet, ausführliches recherchematerial auf I-Pads hinterlegt sowie ein kompaktes Paperback-Buch für den Museumsshop aufgelegt. Im „Discovery Diner“ stand für die Besucher auch eine sorgfäl-tig ausgewählte handbibliothek amerikanischer literatur bereit. Der bekannte Musik-experte und radio DJ heinrich oehmsen kuratierte für den audioguide eine Playlist mit 50 herausra-genden us-Musik-tracks aus dem Zeitraum der ausstellung - für den entspannten Genuss dieser musikalischen Zeitreise hatte das team die emporen zur „listening lounge“ umgestaltet. Die Deutsche Kinemathek in Berlin unterstützte die ausstellung durch die auswahl der wichtigs-ten us-Filme der epoche, die in ausschnitten auf drei Bildschirmen zu sehen waren. am ende des rundgangs konnten Besucher an einem PC ihre persönlichen Gedanken und erkenntnisse zum „american Dream“ in einem digitalen Gästebuch hinterlassen.

Page 18: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k18

sTadIn de moderne kunstwereld vormt new York het absolute middelpunt. eigenlijk is deze metropool het symbool van de moderne tijd. winkels zijn 24 uur per dag open en hun etalages staan vol met producten. het is een wereld waarin de bewo-ners deel uitmaken van een bruisend stedelijk leven, maar tegelijkertijd volkomen langs elkaar heen leven. een leven waarin ook de uiteengespatte amerikaanse droom te zien is: de vele daklozen en de grote hoeveelheden afval die het straat-beeld vervuilen. al deze verschillende kanten van de stad zijn een inspiratiebron voor kunstenaars.

menshet idee van de amerikaanse droom heeft wortels in de onafhankelijkheidsverkla-ring van 1776, waarin staat dat alle mensen gelijk zijn en het recht hebben op leven, vrijheid en het nastreven van geluk. In de Vs ‘zou het leven beter moeten zijn, rijker en voller voor iedereen, met kansen voor ieder naar vermogen en prestatie, onge-acht sociale klasse of afkomst’, aldus schrijver James truslow adams in 1931. Met hard werken is voorspoed en succes voor iedereen mogelijk. In de praktijk wordt echter niet iedereen gelijk behandeld. Denk aan de vrijheidsstrijd van afro-amerika-nen, homo’s en feministen in de tweede helft van de 20ste eeuw. Kunstenaars doen hiervan verslag in hun portretten.

plaTTelandlijnrecht tegenover het drukke leven van wereldsteden als new York en los angeles staat het rustige platteland van amerika. hier woont een groot deel van de bevolking verspreid over een enorm grondgebied. amerika heeft veel woeste natuurgebieden. sinds de europese kolonisten het land bevolken, proberen zij deze woestenij te overmeesteren. Deze strijd tussen mens en natuur is onderwerp van schilderijen. soms staat het pure landschap centraal en wordt er bijna een spiritu-ele sfeer neergezet. een andere keer gaat het over de mens die in deze afgelegen gebieden leeft en de natuur zoveel mogelijk naar zijn eigen wensen heeft vormge-geven.

sTIllevenDe stillevens van de amerikaanse realisten laten de moderne mens opnieuw kijken naar de wereld om zich heen. hun stillevens geven een beeld van de tijd waarin ze zijn gemaakt. na de oorlog overspoelen consumptiegoederen de amerikaanse markt. Massaproducten zijn voor meer mensen dan ooit beschikbaar. De welvaart van nieuwe wereldmacht amerika mag gezien worden, ook in de kunst. Moderne stillevens bevatten flesjes frisdrank, hamburgers en andere symbolen van ‘the american way of life’. Ze worden iconen van de consumptiemaatschappij. Pop art-kunstenaars omarmen deze producten die niet meer weg te denken zijn uit het echte leven. hun werk is een mix van kunst en populaire cultuur.

De kunstwerken in The American Dream waren in assen en emden ingedeeld in vijf thema’s:

Page 19: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 19

grosssTadTlebenFür die moderne Kunstwelt ist new York der absolute Mittelpunkt. Die Metropole ist so etwas wie ein symbol der modernen Zeit. Die Geschäfte sind rund um die uhr geöffnet, die schaufenster mit waren gefüllt. es ist eine welt, in der die Be-wohner zwar teil der pulsierenden stadt sind, aber zugleich völlig nebeneinander-her leben. eine welt, in der auch der geplatzte amerikanische traum sichtbar wird – etwa durch die allgegenwärtigen obdachlosen und den Müll, der das stadtbild verschandelt. all diese unterschiedlichen Facetten des stadtlebens sind thema-tische Inspirationsquellen für die Künstler.

mensch Die Idee des „amerikanischen traums” hat ihren ursprung in der unabhängigkeitserklärung aus dem Jahr 1776. Darin heißt es, dass alle Menschen gleich seien und ein recht auf leben, Freiheit und das streben nach Glück haben. In den Verei-nigten staaten „müsse das leben für jeden einzelnen besser, reicher und voller sein, mit Chancen für jeden, je nach Fähigkeiten und leistung, und unabhängig von der sozialen Klasse oder der herkunft“, schreibt der schriftsteller James truslow adams im Jahr 1931. wohlstand und erfolg müssen für jeden erreichbar sein, der hart arbeitet. Doch die reali-tät sieht anders aus – nicht jeder wird gleich behandelt. Man denke nur an den Kampf um Gleichberechtigung der afroamerikaner, schwulen und Feministen in der zweiten hälfte des 20. Jahrhunderts. Die Künstler setzen sich damit in ihren Porträts auseinander.

naTurDer hektik in den Metropolen wie new York und los angeles steht das ruhige leben auf dem lande gegenüber. hier, in den dünnbesiedelten ländlichen Ge-bieten, lebt ein Großteil der us-Bevölkerung. Das riesige land amerika besteht hauptsächlich aus unberührten naturlandschaften. Mit der Besiedlung durch die europäer begann auch die urbarmachung der wildnis. Der Kampf zwischen Mensch und natur wurde auch zu einem thema in der Kunst. Mal wird die unberührte und unbezwingbare natur in einer fast schon spirituellen atmosphäre dargestellt, mal geht es um den Menschen, der in einsamen Gebieten lebt und die landschaft, die er vorfindet, nach seinen wünschen formt.

sTIllebenDie stillleben der amerikanischen realisten zeigen uns unsere umwelt in einem anderen licht. Die werke vermitteln uns ein Bild der Zeit, in der sie entstanden sind. nach dem Zweiten weltkrieg wird der amerikanische Markt mit Konsumgütern überschwemmt, Massenprodukte sind für so viele Menschen wie noch nie verfügbar. Der wohlstand der neuen weltmacht usa darf gezeigt werden, auch in der Kunst. Die modernen stillleben zeigen Flaschen mit erfrischungsgetränken, hamburger und andere symbole des american way of life. Diese Produkte, die aus dem alltagsleben nicht mehr wegzudenken sind, werden zu Ikonen der Konsumgesellschaft – und zum sujet der Pop-art-Künstler. In ihren werken vermischen sich Kunst und Popkultur.

Die werke der ausstellung The American Dream waren in assen und emden in fünf themenbereiche gegliedert:

Page 20: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k20

verhaalhet amerikaans realisme gaat over het dage-lijks leven en alles wat zich daarin afspeelt. alledaagse dingen, personen en situaties zijn steeds het uitgangspunt. soms gebeurt er niets en zit iemand gewoon te lezen of kijkt uit het raam, soms gebeurt er heel veel en komen thema’s als racisme, seksisme, hyperkapitalis-me, armoede en sociale onrechtvaardigheid aan bod. De realistische kunstenaar is tegelijkertijd een koele waarnemer van het dagelijks leven en een kritische toeschouwer van het eigentijdse amerika.

Kunstenaars in Assen• John Ahearn• Milton Avery• Will Barnet• Thomas Hart Benton• Robert Birmelin• Charles Burchfield• Vija Celmins• Chuck Close• Richard Estes• Ralph Goings• Duane Hanson • Edward Hopper• Alex Katz• John Koch• Jacob Lawrence• Roy Lichtenstein• John W. McCoy • John Moore• Catherine Murphy• Alice Neel• Jud Nelson• Claes Oldenburg• Fairfield Porter • Stone Roberts• Norman Rockwell• James Rosenquist• Ed Ruscha• George Segal• Raphael Soyer• Wayne Thiebaud• Andy Warhol• Idelle Weber• Andrew Wyeth• Jamie Wyeth

Kunstenaars in emden• Diane Arbus• Charles Atlas• Robert Bechtle• Charles Bell• Robert Birmelin• Tom Blackwell• Anthony Brunelli• Kathe Burkhart• Chuck Close• Davis Cone• Rackstraw Downes • Don Eddy• Nicole Eisenman• Richard Estes• Max Ferguson• Eric Fischl• Audrey Flack• Lee Friedlander• Robert Gniewek• Ralph Goings• Daniel Greene• Karl Haendel• Duane Hanson• Barkley Hendricks• Peter Hujar• Don Jacot• Yvonne Jacquette• Alex Katz• Ken Keeley• Kurt Knobelsdorf• John Koch• Robert Longo• Tony Matelli• Richard McLean

• Edward Melcarth• Catherine Murphy• Alice Neel• Jud Nelson• Gordon Parks• Fairfield Porter• Richard Prince• Bill Rauhauser• Stone Roberts• Terry Rodgers• Aaron Romine• Martha Rosler• Judith Joy Ross• Ephraim Rubenstein• Megan Rye• Peter Saul• Dee Shapiro• Cindy Sherman• Stephen Shore• Lorna Simpson• John French Sloan• Moses Soyer• Andy Warhol• Idelle Weber• Neil Welliver• Kehinde Wiley• Garry Winogrand• Jamie Wyeth

het Drents Museum heeft met meerdere prominente personen contact gezocht en daardoor een Comité van aanbeveling kun-nen samenstellen met drie invloedrijke per-sonen die een relatie hebben met amerika.

het Comité van aanbeveling bestond uit: • Maarten van Rossem; gespecialiseerd in

geschiedenis en politiek van de Verenig-de staten

• Charles Groenhuijsen; Amerika-corres-pondent voor het nos journaal

• Jozias van Aartsen; oud-minister van Buitenlandse zaken, oud-Commissaris van de Koning in Drenthe en voormalig waarnemend burgemeester van amster-dam.

De leden van het Comité van aanbeveling werden in Pr-uitingen als ambassadeurs van het project ingezet. het comité is vooraf, gedurende en na afloop geïnformeerd over de tentoonstelling the american Dream. Jozias van aartsen, Commissaris van de Koning in Drenthe ten tijde van the ameri-can Dream, was een van de sprekers op de officiële opening van de tentoonstelling. Charles Groenhuijsen was spreker tijdens de zogenaamde ‘taD-talks’, die binnen de randprogrammering werden georganiseerd met Cultureel hart assen.

lIjsT van kunsTenaars comITé van aanbevelIng

Page 21: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 21

genrebIldDie Maler des amerikanischen realismus be-schäftigen sich mit dem alltäglichen leben und allem, was sich darin abspielt. ausgangspunkt sind immer gewöhnliche objekte, Menschen oder situationen. Mal ist die handlung eher unspektakulär und wir sehen einen Menschen, der liest oder aus dem Fenster schaut, mal sind die Darstellungen – wie bei den themen rassis-mus, sexismus, hyperkapitalismus, armut und soziale ungerechtigkeit – sehr bewegt. Der Ma-ler des realismus ist ein nüchterner Betrachter des täglichen lebens und zugleich ein kritischer Beobachter des modernen amerika.

Künstler in Assen• John Ahearn• Milton Avery• Will Barnet• Thomas Hart Benton• Robert Birmelin• Charles Burchfield• Vija Celmins• Chuck Close• Richard Estes• Ralph Goings• Duane Hanson • Edward Hopper• Alex Katz• John Koch• Jacob Lawrence• Roy Lichtenstein• John W. McCoy • John Moore• Catherine Murphy• Alice Neel• Jud Nelson• Claes Oldenburg• Fairfield Porter • Stone Roberts• Norman Rockwell• James Rosenquist• Ed Ruscha• George Segal• Raphael Soyer• Wayne Thiebaud• Andy Warhol• Idelle Weber• Andrew Wyeth• Jamie Wyeth

Künstler in emden• Diane Arbus• Charles Atlas• Robert Bechtle• Charles Bell• Robert Birmelin• Tom Blackwell• Anthony Brunelli• Kathe Burkhart• Chuck Close• Davis Cone• Rackstraw Downes • Don Eddy• Nicole Eisenman• Richard Estes• Max Ferguson• Eric Fischl• Audrey Flack• Lee Friedlander• Robert Gniewek• Ralph Goings• Daniel Greene• Karl Haendel• Duane Hanson• Barkley Hendricks• Peter Hujar• Don Jacot• Yvonne Jacquette• Alex Katz• Ken Keeley• Kurt Knobelsdorf• John Koch• Robert Longo• Tony Matelli• Richard McLean

• Edward Melcarth• Catherine Murphy• Alice Neel• Jud Nelson• Gordon Parks• Fairfield Porter• Richard Prince• Bill Rauhauser• Stone Roberts• Terry Rodgers• Aaron Romine• Martha Rosler• Judith Joy Ross• Ephraim Rubenstein• Megan Rye• Peter Saul• Dee Shapiro• Cindy Sherman• Stephen Shore• Lorna Simpson• John French Sloan• Moses Soyer• Andy Warhol• Idelle Weber• Neil Welliver• Kehinde Wiley• Garry Winogrand• Jamie Wyeth

Im Vorfeld dieses Projekts ist das Drents Mu-seum an mehrere bekannte Persönlichkeiten herangetreten und konnte drei einflussreiche Personen des öffentlichen lebens mit einer besonderen Beziehung zu den usa für die empfehlungskommission gewinnen.

Die empfehlungskommission bestand aus: • Maarten van Rossem; Historiker und

amerika-Kenner mit dem schwerpunkt Geschichte und Politik der usa

• Charles Groenhuijsen; Amerika-Korres-pondent der nachrichtensendung nos journaal

• Jozias van Aartsen; ehemaliger nieder-ländischer außenminister, ehemaliger Kommissar des Königs in Drenthe und ehemaliger stellvertretender Bürgermeis-ter von amsterdam.

Die Mitglieder der empfehlungskommission fungierten als Botschafter des Projekts bei Pr-Maßnahmen. Die empfehlungskommis-sion wurde vor, während und nach abschluss der ausstellung über The American Dream informiert. Jozias van aartsen, der zum Zeitpunkt der ausstellung Kommissar des Königs in Drenthe war, sprach zur feierlichen eröffnung der schau. Charles Groenhuijsen war redner bei den sogenannten „taD-talks”, die zusammen mit der stiftung Cultu-reel hart assen veranstaltet wurden und im rahmenprogramm stattfanden.

empfehlungs-kommIssIon

verzeIchnIs der künsTler

Page 22: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k22

Bij de tentoonstelling verscheen een gelijknamige publicatie die werd uitgegeven in samenwerking met wBooKs, Zwolle en ontwerpbureau albertsKleve uit assen. Deze publicatie maakte deel uit van de serie publicaties over hedendaags realisme in het Drents Museum. De catalogus is een full-color wetenschappelijke publicatie waaraan experts uit amerika, nederland en Duitsland een grote bijdrage leverden. Zo schreef Dana Miller, amerikaans kunsthistoricus een essay over amerikaans realisme en nam tim Jelfs, universitair docent american studies ruG een essay over de historische context voor zijn rekening. De catalogus volgde de inhoudelijke opzet van de tentoonstelling en bood hierop nog meer verdieping, voorzien van beeldmateriaal. ook waren er een tijdlijn en kunstenaarsbiografieën opgenomen.

Voor de tentoonstelling in het Drents Museum en de Kunsthalle emden was er samen één boek met daarin alle werken uit de tentoonstelling. De publicatie werd in het nederlands en in het Duits gerealiseerd met een andere cover. het boek kreeg ongeveer halverwege de tentoonstelling een tweede druk.

In de Museumshop van het Drents Museum zijn: • 4.255 Nederlandse catalogi en• 243 Duitse catalogi verkochtIn Kunsthalle emden zijn:• 2.287 Duitse catalogi en • 470 Nederlandse catalogi verkocht

publIcaTIe

Page 23: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 23

Begleitend zur schau ist ein gleichnamiger ausstellungskatalog erschienen, der in Zusam-menarbeit mit dem Verlag wBooKs, Zwolle, und dem Büro für Grafik-Design albertsKleve aus assen entstanden ist und herausgegeben wurde. Die Publikation ist teil der reihe über zeitgenössische Kunst des realismus, die das Drents Museum präsentiert. Der Katalog ist eine wissenschaftliche Publikation, an der experten aus den usa, den niederlanden und Deutschland großen anteil hatten. so schrieb die amerikani-sche Kunsthistorikerin Dana Miller ein essay über den amerikanischen realismus. tim Jelfs, hoch-schullehrer für american studies ruG, verfasste einen Beitrag über den historischen Kontext. Der Katalog entspricht der inhaltlichen Konzipierung der ausstellung und bietet eine weitere Vertie-fung des themas. er enthält farbige abbildun-gen, einen Zeitstrahl sowie Künstlerbiografien.

Für die Doppelausstellung im Drents Museum und der Kunsthalle emden gab es einen Katalog mit allen ausgestellten werken, allerdings in zwei Versionen: einer niederländischsprachigen und einer deutschsprachigen ausgabe mit jeweils einem anderen titelbild. etwa auf der hälfte der laufzeit der ausstellung wurde eine zweite auflage gedruckt.

Verkaufte exemplare im Museumsshop des Drents Museums: • 4.255 niederländischsprachige Kataloge• 243 deutschsprachige KatalogeIn der Kunsthalle emden:• 2.287 deutschsprachige Kataloge • 470 niederländischsprachige Kataloge

publIkaTIon

Page 24: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k24

‘In duITsland wordT meer waarde

gehechT aan een kunsThIsTorIsche

onderbouwIng van de presenTaTIe en de

TeksTen’

Annemiek Rens, conservator Drents Museum:

‘tijdens dit project hebben we veel van elkaar geleerd. In Duitsland wordt er bijvoorbeeld meer waarde gehecht aan een kunsthistorische onderbouwing van de presentatie en teksten. wij vinden inhoud natuurlijk ook belangrijk, maar zijn iets meer publieksgericht. het was erg bijzonder en leerzaam om met mijn Duitse collega’s dit hele tentoonstellingsproces mee te maken. we zijn echt een team geworden waarbij vriendschappen voor langere tijd zijn ontstaan. De relatie was steeds open en gericht op het uitwisselen van expertise en het uitbreiden van elkaars netwerk.’

Katharina Henkel, conservator Kunsthalle Emden:

‘Ik heb de teamgeest als heel hecht ervaren. en dat is opmerkelijk, omdat collega’s uit twee landen die elkaar niet kenden het project tot een succes wilden maken. Iedereen had respect voor de collega’s ‘aan de andere kant’. het heeft ons ook verder gebracht door van elkaars benadering te leren. De een is meer wetenschappelijk gericht en de ander meer spontaan en populair. er wer-den steeds goede oplossingen gevonden en aan beide kanten moesten er compromissen worden gesloten. Dat is bij zo’n groot en complex project een heel natuurlijk proces. ‘

Page 25: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 25

„In deuTschland legT man eInen grösseren werT auf kunsThIsTorIsch fundIerTe präsenTaTIonen und TexTe“

Annemiek Rens, Kuratorin Drents Museum:

„Im laufe dieses Projekts haben wir viel von-einander gelernt. so legt man in Deutschland etwa einen größeren wert auf kunsthistorisch fundierte Präsentationen und texte. natürlich ist der Inhalt für uns auch sehr wichtig, aber dabei sind wir stärker publikumsorientiert. es war eine besondere und lehrreiche erfahrung, den gesam-ten ausstellungsprozess zusammen mit meinen deutschen Kollegen zu erleben. wir sind ein rich-tiges team geworden, wobei auch Freundschaf-ten entstanden sind. es herrschte ein offenes Klima, und der Kontakt war auf den austausch von expertise und netzwerken ausgerichtet.“

Katharina Henkel, Kuratorin Kunsthalle Emden:

„Ich habe den teamgeist als sehr gut empfunden. und das ist ganz beachtlich, wenn man bedenkt, dass die Kollegen, die dieses Projekt zu einem erfolg machen wollten, aus zwei ländern kamen und sich nicht kannten. Jeder hatte respekt vor den Kollegen der „anderen seite“. es hat uns auch weitergebracht, da wir von unserer jewei-ligen arbeitsweise gelernt haben. Der eine ist eher wissenschaftlich orientiert, der andere geht eher spontan und publikumsorientiert an die sache heran. Beide seiten mussten Kompromisse schließen, aber es wurden immer gute lösungen gefunden. Das ist bei einem so großen Projekt ein ganz natürlicher Prozess.“‘

Page 26: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k26

openIngop zaterdag 18 november 2018 was de officiële ope-ning voor genodigden. De openingsdag begon met een feestelijke bijeenkomst in de historische Johan-nes a lasco Bibliothek in emden. De bijeenkomst werd geleid door de populaire tv-presentator ludger abeln in een mix van Duits, nederlands en engels. hij kon prominente gasten verwelkomen: naast de conservatoren van de musea waren sigmar Gabriel, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Kent logsdon, amerikaans gezant in Berlijn, en edelgard Bulmahn, vicevoorzitter van de Duitse Bondsdag, gesprekspartners op het podium. De opening in emden werd muzikaal omlijst door de nederlandse Bogerman Bigband uit sneek onder leiding van anne oosterhaven: zeer passend met een jazzver-sie van het europese volkslied. na de feestelijke bijeenkomst wandelden de deelnemers naar de Kunsthalle en bezochten zij als eerste gasten de tentoonstelling. Veel van hen reisden ’s middags met een shuttlebus naar assen om daar het tweede deel van de opening bij te wonen.

In de avond was er in samenwerking met de pro-vincie Drenthe een feestelijke opening in assen met circa 600 gasten. het programma startte met verschillende sprekers, waaronder oud Commissa-ris van de Koning Jozias van aartsen. De speeches werden gevolgd door spectaculaire optredens van Michelle David en het Zo! Gospel Choir. na het programma in de Jozefkerk werden de gasten door een sprookjesachtige, verlichte Gouverneurstuin naar een tent voor het museum geleid. hier werden

de gasten entertaind door amerikaanse iconen en muziek. Daarna konden de gasten de tentoonstel-ling The American Dream zien.

Zondag 19 november 2017 was de onthulling van de asser statue of liberty aan de Kop van de Vaart van beeldhouwer natasja Bennink, gekoppeld aan de eerste dag van de tentoonstelling. Deze publieks-opening werd georganiseerd door Cultureel hart as-sen en mogelijk gemaakt door de provincie Drenthe. Iedereen was welkom in de voor de gelegenheid geplaatste tent voor de hoofdingang van het Drents Museum, waar een gratis toegankelijk programma te zien en te beluisteren was.

Directeur harry tupan, wethouder anry Kleine De-ters en burgemeester Marco out verwelkomden het publiek. niemand minder dan harcourt Klinefelter, voormalig persvoorlichter en speechschrijver van Martin luther King, verrichtte de onthulling van het asser Vrijheidsbeeld.

educaTIe en evenemenTen

Page 27: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 27

eröffnung am sonnabend, dem 18. november 2017 war die offizielle eröffnung für geladene Gäste. Der eröffnungstag begann mit einer feierlichen Ver-anstaltung in der historischen Johannes á lasco Bibliothek in emden. Durch das Programm führte der populäre ex-tV Moderator ludger abeln in deutsch-niederländisch-englischem sprachmix. er konnte hochkarätige Gäste begrüßen: neben den Museums-Kuratoren waren sigmar Gabriel, außenminister der Bundesrepublik Deutschland, Ken logsdon, Gesandter der Botschaft der usa, und edelgard Bulmahn, Vizepräsidentin des Deutschen Bundestags, Gesprächspartner auf dem Podium. Die eröffnung in emden wurde von der niederländischen Bogerman Bigband aus sneek, unter leitung von anne oosterhaven musikalisch umrahmt: passenderweise mit einer jazzigen Version der europa-hymne. nach dem Festakt spazierten die teilnehmer zur Kunsthalle und besuchten als erste Gäste die ausstellung. Viele reisten am nachmittag mit einem shuttle-Bus nach assen, um dort am zweiten teil der eröffnung teilzunehmen.

am abend fand, in Kooperation mit der Provinz Drenthe, eine feierliche eröffnung mit rund 600 Gästen in assen statt. Mehrere redner, darunter Jozias van aartsen, der ehemalige Kommissar des Königs, eröffneten die Veranstaltung in der Jozefkirche. Für den klanggewaltigen, musika-lischen rahmen sorgten die sängerin Michelle David und der Zo! Gospel Choir. Dann ging es durch den traumhaft illuminierten Park „Gouver-neurstuin” zum Festzelt, das vor dem Museum errichtet worden war. hier wurde den Gästen unterhaltung mit us-Ikonen und Musik geboten. anschließend konnten die teilnehmer die aus-stellung The American Dream besuchen.

am folgenden sonntag, dem ausstellungsbe-ginn, wurde die von der Bildhauerin natasja Bennink geschaffene asser Freiheitsstatue am Kop van de Vaart im Zentrum der stadt enthüllt. Die eröffnung für den Publikumsverkehr wurde von der stiftung Cultureel hart assen veranstal-

tet und von der Provinz Drenthe gefördert. Das eigens für diese Veranstaltung errichtete Festzelt vor dem haupteingang des Museums war für jedermann zugänglich. hier wurde den Besuchern ein kostenloses Programm mit musikalischen auftritten geboten.

Museumsdirektor harry tupan, der assener Bürgermeister Marco out und die Beigeordnete anry Kleine Deters begrüßten das Publikum. Kein Geringerer als harcourt Klinefelter, Pressespre-cher und redenschreiber von Martin luther King, enthüllte die assener Freiheitsstatue.

museumspädagogIk und veransTalTungen

Page 28: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k28

publIeksacTIvITeITen Bezoekers konden gedurende de looptijd van de tentoonstelling in beide steden hun museumbezoek uitbreiden met een van de vele activiteiten rondom The American Dream, zoals het volgen van rondlei-dingen, lezingen, concerten en voorstellingen. Daar-naast waren er in samenwerking met Cultureel hart assen, MKB assen en de Koninklijke horeca diverse amerikaanse activiteiten op verschillende locaties in de binnenstad. assen was namelijk tot en met 27 mei 2018 omgetoverd tot Assen, City of Dreams!

acTIvITeITen In assen ronDleiDinGen speciaal voor deze expositie hebben vier museumdocenten Duitse lessen gevolgd. en dat was maar goed ook. ons team professionele museumdocenten heeft een absoluut record aan rondleidingen gedraaid tijdens deze tentoonstelling. Daarnaast zijn er inleidingen voor grote groepen gegeven, bestaande uit een korte lezing met rondleiding op zaal door een museumdocent. er waren in totaal:• 167 rondleidingen met• 2.453 deelnemers, waarvan• 137 Nederlandstalige rondleidingen met • 2.003 deelnemers en• 25 Duitstalige groepen met• 394 deelnemers en • 5 Engelstalige groepen met • 56 deelnemers • 33 inleidingen met• 683 deelnemers

GrATis leZinGen Bij de tentoonstelling The American Dream waren er wekelijks vier gratis lezingen, waarin onze museum-docenten niet alleen ingingen op dat wat er allemaal gebeurde in de Verenigde staten tussen 1950 en nu. er was ook aandacht voor de muziek uit die tijd, voor kunsthistorische ontwikkelingen en er werden film-fragmenten getoond. uiteraard was er ook aandacht voor de tentoonstelling in emden. De belangstelling voor de lezingen was groot en deze werden goed gewaardeerd. Te GAsT in… om extra verdieping te geven aan het thema van de tentoonstelling heeft een aantal experts lezingen gegeven. In het kader van de serie ‘te gast in het Drents Museum’ ontvingen we:• Peter Trippi, Amerikaans kunsthistoricus en advi-

seur voor The American Dream, over realisme in de Verenigde staten.

• Dr. Maarten Zwiers, docent geschiedenis en cultuurstudies aan de rijksuniversiteit Groningen, over trump en het dreigende failliet van de ameri-kaanse Droom.

• regisseur en animatieliefhebber hans walther over het leven en werk van walt Disney.

• Dr. Tim Jelfs, assistent-professor American studies aan de rijksuniversiteit Groningen, over de rol van realistische kunst in de amerikaanse samenleving.

• Geert Sanders, hoogleraar aan Nyenrode Business universiteit, over filantroop en staalmagnaat an-drew Carnegie, icoon in de ontwikkeling van ‘the american Dream’.

concerTen en VoorsTellinGenIn het museum vonden nog de volgende, vrij toegan-kelijke, publieksactiviteiten plaats:• Kostuumshow American Dream Fashion in sa-

menwerking met stichting oud-oranje.• Familiezondag, met activiteiten als collages ma-

ken in Pop art-stijl, zogenaamde beatpoems op muziek maken, lekker twisten en op de foto met een klassieke amerikaanse pickup.

Page 29: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 29

publIkumsakTIvITäTen

In beiden städten konnte das Publikum während der Dauer der ausstellung den Museumsbesuch mit einer der vielen aktivitäten ergänzen, die im rahmen von The American Dream angeboten wurden: so etwa Führungen, Vorträge, Konzerte und aufführungen. Daneben fanden, in Zusam-menarbeit mit der stiftung Cultureel hart assen, der assener Geschäftswelt und hotel- und Gast-stättenbetrieben, an verschiedenen orten in der Innenstadt events im amerikanischen stil statt. Bis zum 27. Mai 2018 war die stadt umgewandelt zu Assen, City of Dreams!

akTIvITäTen In assen

FÜHrunGenIm hinblick auf die ausstellung haben vier Kunst-vermittler Deutschunterricht genommen – eine Maßnahme, die sich als sehr gut erweisen sollte. Das professionelle team unserer Kunstvermittler hat im laufe der schau eine absolute rekordzahl an Führungen absolviert. Daneben wurden ein-führungen für große Gruppen angeboten, die aus einem kurzen Vortrag und einer Führung durch die ausstellung bestanden. Insgesamt absolviert:• 167 Führungen mit• 2.453 Teilnehmern, davon:• 137 niederländischsprachige Führungen mit • 2.003 Teilnehmern und• 25 deutschsprachige Gruppen mit • 394 Teilnehmern und • 5 englischsprachige Gruppen mit • 56 Teilnehmern • 33 Einführungen mit• 683 teilnehmern

KosTenlose VorTräGe

Im rahmen der ausstellung The American Dream fanden wöchentlich zwei kostenlose Vorträge unserer Kunstvermittler statt. Darin ging es um die historischen ereignisse in den Vereinigten staaten ab 1950, die Musik jener Zeit und die kunsthistorischen entwicklungen. Filmausschnit-te rundeten die Vorträge ab. und natürlich wurde auch auf die ausstellung in emden eingegangen. Die Vorträge fanden ein reges Interesse und erhielten gute Beurteilungen.

Zu GAsT in …Zur Vertiefung des ausstellungsthemas waren für eine Vortragsreihe einige experten eingeladen worden. Im rahmen der reihe „Zu Gast im Drents Museum” konnten wir als referenten begrüßen:• Peter Trippi, amerikanischer Kunsthistoriker

und Berater für das Projekt the american Dream, sprach über den realismus in den usa.

• Dr. Maarten Zwiers, Hochschullehrer für Ge-schichte und Kulturstudien, universität Gronin-gen, sprach über trump und das drohende ende des amerikanischen traums.

• Hans Walther, Regisseur und Liebhaber von Zeichentrickfilmen, sprach über leben und werk walt Disneys.

• Dr. Tim Jelfs, Assistant Professor für American studies an der universität Groningen, sprach über die rolle des realismus in der amerikani-schen Gesellschaft.

• Geert Sanders, Professor an der Nyenrode Business universität, sprach über den Philan-thropen und stahl-Magnaten andrew Carnegie, eine Ikone in der entwicklung des „american Dream“.

Page 30: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k30

• Concert Peace, love & harmony met harry loco.• Concert Kurt Weill en tijdgenoten met Janet

emmelkamp (mezzosopraan) en Gerard van der laan (pianist).

• De documentaire Generosity of Eye over kunst-verzamelaar william louis-Dreyfus met actrice Julia louis-Dreyfus.

• Concert A tribute to Steely Dan door Eminent Hipsters.

• Opa- en omadagen in samenwerking met het Drents archief, het Drentse landschap en ICo Centrum voor Kunst & Cultuur.

• Voorstelling Inpakken en Wegwezen door kin-der- en jongerentheatergroep stuiter.

• Amerikaanse gerechten in ons Grandcafé Krul, zoals hotdogs en hamburgers.

randprogramma assen, cITy of dreams

het Drents Museum werkte rond de tentoonstel-ling The American Dream samen met Cultureel hart assen, een samenwerkingsverband tussen culturele instellingen (Bibliotheek, theater en bioscoop DnK, Drents archief, ICo Centrum voor Kunst & Cultuur en Podium Zuidhaege), MKB as-sen, horeca en de gemeente assen. onder de titel Assen, City of Dreams stond gedurende de loop-tijd van de tentoonstelling de hele binnenstad in het teken van de Verenigde staten. De Kop van de Vaart werd gesierd door de Drentse variant van het beroemde Vrijheidsbeeld, de straten en etala-ges droegen de kleuren van de amerikaanse vlag

en de stad werd verlevendigd door een uitgebreid randprogramma.

Dit programma bestond onder meer uit:• Voorstelling Justice door jeugdtheatergezel-

schap Garage tDI, in de rechtbank in assen• TAD-Talks - een knipoog naar de TED Talks

- met inspirerende sprekers als Charles Groenhuijsen, willem Post, Bert wagendorp, harcourt Klinefelter en folkduo tangarine in het Drents Museum en Podium Zuidhaege

• Kinderfestival Dagdromend door de stad in de wijk Kloosterveste in assen

• Fototentoonstelling De Drentse Droom op de Brink en in een aantal Drentse bibliotheken

• Slotdag (27 mei 2018) met allerlei festiviteiten op de Brink met amerikaanse oldtimers en theater en muziek in ‘american style’

Page 31: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 31

KonZerTe, KosTÜmsHoWs unD ein DoKumenTArFilm

Im „statenzaal” des Drents Museums fanden außerdem folgende, frei zugängliche Veranstal-tungen statt:• Konzert Peace, love & harmony mit harry loco• Kostümshow American Dream Fashion in Zu-

sammenarbeit mit der stiftung oud-oranje• Konzert Kurt Weill und Zeitgenossen mit Janet

emmelkamp (Mezzosopran) und Gerard van der laan (Klavier)

• Der Dokumentarfilm Generosity of Eye über den Kunstsammler william louis-Dreyfus, mit der schauspielerin Julia louis-Dreyfus

• Konzert A tribute to Steely Dan von Eminent Hipsters

• Großelterntage, in Zusammenarbeit mit dem Drenter archiv, der stiftung het Drentse landschap und ICo, Zentrum für Kunst & Kul-tur

• Theaterstück Inpakken en Wegwezen mit der Kinder- und Jugendtheatergruppe stuiter

• Familientour, vollständig integriert in die aus-stellung The American Dream, mit ansprechen-den Fragen und aufgaben

• Familiensonntag, mit Aktivitäten wie: An-fertigung von Collagen im stil der Pop-art, sogenannte „beatpoems“ zu Musik erfinden, twist tanzen und sich mit einem klassischen amerikanischem Pick-up fotografieren lassen

rahmenprogramm assen, cITy of dreams

Das Drents Museum arbeitete im rahmen der ausstellung the american Dream mit der stiftung Cultureel hart assen zusammen, einem Kooperationsverbund kultureller einrichtungen (stadtbücherei, theater und Kino DnK, Dren-ter archiv, ICo, Zentrum für Kunst und Kultur, Podium Zuidhaege), der assener Geschäftswelt, hotel- und Gaststättenbetrieben sowie der stadt assen. Für die Dauer der ausstellung stand die assener Innenstadt unter dem Motto assen, City of Dreams ganz im Zeichen der usa. an promi-nenter stelle (Kop van de Vaart) schmückte die Drenter Variante der berühmten Freiheitsstatue die stadt, straßen und schaufenster trugen die Farben der amerikanischen Flagge, und ein bun-tes rahmenprogramm belebte die stadt.

Zum Programm gehörten unter anderem:• Theaterstück Justice vom Jugendtheaterensem-

ble Garage tDI, im Gerichtsgebäude in assen

• TAD Talks (eine witzige Anspielung auf die „teD talks“) mit inspirierenden rednern wie Charles Groenhuijsen, willem Post, Bert wa-gendorp, harcourt Klinefelter und dem Folkduo tangarine; im Drents Museum und Podium Zuidhaege

• Kinderfestival Tagträumend durch die Stadt im stadtteil Kloosterveste in assen

• Fotoausstellung Der Drenter Traum auf dem Platz „Brink“ und in Drenter stadtbüchereien

• Schlusstag (27. Mai 2018): Veranstaltungen auf dem Brink mit amerikanischen oldtimern, theater und Musik im „american style“.

Met:Charles GroenhuijsenHarcourt KlinefelterHans Maarten van den Brink en Tangarine!

TAD TALKS21 april 2018

Page 32: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k32

acTIvITeITen In emden

ronDleiDinGen en KunsTeDucATieIn emden waren er in het museum rondleidingen en workshops voor zeer uiteenlopende doel-groepen, zoals particuliere groepen bezoekers, verenigingen en sociale instellingen.het spectrum van dit aanbod varieerde vanopenbare rondleidingen elke zondagmiddagtegelijk met het zondagsatelier voor kinderen, teboeken rondleidingen in het Duits of nederlandsvan 30, 60 en 90 minuten, themarondleidingenop de zogenaamde ‘lange kunstavonden’ (zoals ‘warhol’s Factory’ en ‘Keine angst vor Kunst’) totmuziekrondleidingen die live muzikaal werden begeleid. In totaal waren er: • 466 rondleidingen en workshops tijdens de

tentoonstelling

eVenemenTen en rAnDProGrAmmA

Friday night! naast de lange kunstavonden op elke eerste dinsdag van de maand bood de Kunsthalle tijdens The American Dream extra avondopen-stellingen tot 22.00 uur aan op elke derde vrijdag van de maand. In het atrium openden de ‘Junge Freunde’ van de Kunsthalle een bar met een wis-selende cocktailkaart. op deze avonden waren er regelmatig rondleidingen in de talencombinatie Duits en nederlands.

Dansworkshop: jiveop 12 december kregen de bezoekers een avond dansles in het atrium onder leiding van dansle-raar Malte Müller. De jive heeft diverse aanver-wante voorlopers van afro-amerikaanse oor-sprong, zoals de lindy hop, swing en rock-’n-roll. amerikaanse soldaten brachten de dansen na de tweede wereldoorlog mee naar europa. ook beginners leren de jive-passen gemakkelijk, zoals deze workshop op Friday-night! bewees.

‘Van blues tot hiphop’ us music nightop 16 februari draaide het in het atrium om een van de succesvolste culturele verworvenheden van de Vs: de populaire muziek. onder de titel ‘Van blues tot hiphop’ vertelde de uit hamburg afkomstige heinrich oehmsen, muziekexpert,

Page 33: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 33

akTIvITäTen In emden

Führungen und Kunstvermittlunganzahl: insgesamt 466 Führungen und work-shops zur ausstellung, für die unterschied-lichsten Zielgruppen wie private Gästegruppen, Vereine, schulklassen, Kindergärten und soziale einrichtungen. Bei diesen angeboten reicht das spektrum von Öffentlichen Führungen an jedem sonntagmittag mit dem parallel laufenden sonntagsatelier für Kinder, buchbaren Führungen in Deutsch oder niederländisch von 30, 60 und 90 Minuten, themenführungen langer Kunstabend (zum Beispiel „warhol’s Factory“ oder „Keine angst vor Kunst“), bis zu Musik-Führungen, die musikalisch live begleitet werden. Insgesamt haben:• 466 Führungen und Workshops zur Ausstel-

lung stattgefunden.

VerAnsTAlTunGen unD rAHmenProGrAmm

Friday night! neben den langen Kunstabenden am jeweils ersten Dienstag des Monats bot die Kunsthalle zu „the american Dream“ zusätzliche abend-

öffnungen bis 22 uhr an jedem dritten Freitag des Monats an. Im atrium öffneten die „Jungen Freunde“, eine Bar mit wechselnder Cocktail-Karte. an diesen abenden fanden regelmäßig Führungen im deutsch-niederländischen sprach-mix an.

Tanzworkshop: Jiveam 12. Dezember lernten die Besucher einen abend unter anleitung von tanzlehrer Malte Müller im atrium der Kunsthalle das tanzen. Der Jive hat vielfältige verwandte Vorläufer afroame-rikanischen ursprungs, wie lindy hop, swing und rock’n roll. us-amerikanische soldaten brachten die tänze nach dem zweiten weltkrieg mit nach europa. auch anfänger lernen die Jive-schritte leicht, wie dieser workshop zur Friday-night! bewies.

„Von Blues bis Hip Hop“ us music nightam 16. Februar ging es im atrium um eine der er-folgreichsten kulturellen leistungen der usa: die populäre Musik. unter dem titel „amerikanische Musik seit 1965“ erzählte heinrich oehmsen, hamburger Musikexperte, DJ und Mit-Gründer des renommierten reeperbahn-Festivals, span-nend und mitreißend die Geschichte der Musik,

Page 34: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k34

dj en medeoprichter van het gerenommeerde reeperbahn-festival, spannend en meeslepend over de geschiedenis van de muziek, musici en de tijd waarin deze muziek ontstond, natuurlijk met veel luistervoorbeelden.

Boekpresentatie ‘Fremdes land Amerika’op 6 maart las Ingo Zamperoni, prominent tv-journalist en presentator van het programma tagesthemen van de arD, in de Kunsthalle emden voor uit zijn boek ‘Fremdes land ame-rika. warum wir unser Verhältnis zu den usa neu bewerten müssen› (Vreemd land amerika. waarom we onze relatie met de Vs opnieuw moeten beoordelen). Daarin schetst hij de indruk-ken en inzichten die hij heeft opgedaan tijdens zijn verblijf in de Verenigde staten, onder meer als tv-correspondent van de arD. Zamperoni was altijd al gefascineerd door de Vs. Dat is hij nog steeds – maar nu wel met een nuchtere blik op de realiteit van het land.

‘i still have a dream’ concert en kunst‘I still have a dream’ luidde de titel van het classic-jazz-crossoverconcert ter gelegenheid van de herdenking van de sterfdag van Martin luther King jr. vijftig jaar geleden, dat de emder singverein op 4 mei in de Martin luther-kerk in emden gaf. twee weken daarvoor was op 20 april een voorproefje hiervan te horen tijdens een ongewone rondleiding door The American Dream: directeur dr. stefan Borchardt gaf een rondleiding door de tentoonstelling afgewisseld met stukken uit het concertprogramma, die door 30 leden van het koor in de tentoonstellingszalen werden uitgevoerd. een gezamenlijke ticketverkoop en een tentoonstelling van werken van de afde-ling ‘kunst aktiv’ in de kerk verbonden de beide onderdelen van dit project met elkaar.

‘The American Dream’ – van auteursfilm tot HollywoodDe Volkshochschule emden vertoonde in het kader van haar filmclubprogramma een reeks gezamenlijk geselecteerde amerikaanse films over het thema van de tentoonstelling, eerst de originele versie met ondertitels en vervolgens een voorstelling met Duitse nasynchronisatie. Voor deze films vond er een gezamenlijke ticketver-koop plaats, onder meer voor: ‘logan lucky’, ‘suburbicon’, ‘Professor Marston & the wonder woman’, ‘three Billboards outside ebbing, Mis-souri’ en ‘the Florida Project’.

‘Henri’s Diner’tijdens de tentoonstelling bood het museumcafé ‘henri’s’ onder de nieuwe naam ‘henri’s Diner’ ty-pisch amerikaanse gerechten, snacks en drankjes aan, uiteraard met een passende decoratie. De specialiteiten, zoals corndogs, sweet potato fries en homemade lemonade, werden door de gasten enthousiast ontvangen.

road Trip to AssenVanaf 2018 organiseerde de Kunsthalle elke maand een bustocht op zaterdag van de bushalte in emden rechtstreeks naar het museum in as-sen. De passagiers waren enthousiast, want met name leden van de doorgaans oudere culturele doelgroep schrokken terug voor de rit en het zoe-ken naar een parkeerplaats in een voor hen tot dan toe volledig onbekende stad. anderen zou-den zonder auto en door de opgeschorte spoor-verbinding helemaal geen ander vervoermiddel hebben gehad. ook de gevreesde taalbarrière leek in de busgroep minder afschrikwekkend. De buskaartjes werden online aangeboden en waren bijna allemaal uitverkocht.

‘A Bluegrass Bye Bye’ op de laatste dag van de tentoonstelling vond een bijzondere finissage plaats: de bekende muzikant heiko ahrend speelde amerikaanse songs op verschillende plekken in de tentoon-stellingszalen. ahrend heeft vele jaren lange periodes in de Verenigde staten doorgebracht en daar intensief samengewerkt, opnames gemaakt en concerten gegeven met bekende amerikaanse musici. De bezoekers waren enthousiast over zijn authentieke en ontroerende optreden.

Page 35: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 35

der Musiker und der Zeit, in der sie entstand, natürlich mit vielen hörbeispielen.

Buchvorstellung „Fremdes land Amerika“am 6. März las Ingo Zamperoni (*1974) , promi-nenter tV-Journalist und Moderator der arD ta-gesthemen, in der Kunsthalle emden aus seinem Buch „Fremdes land amerika. warum wir unser Verhältnis zu den usa neu bewerten müssen“. Darin schildert er seine eindrücke und erkennt-nisse aus seinen aufenthalten in den Vereinigten staaten, u.a. als tV-Korrespondent der arD. Zamperoni war stets fasziniert von den usa. er ist es heute noch – nun aber mit einem nüchter-nen Blick auf die realitäten des landes.

„i still have a dream“ Konzert-Kunst-Koopera-tion„I still have a dream“ hieß das Classic-Jazz-Cross-over Concert aus anlass des 50. todestages von Martin luther King jr., das der emder singverein am 4. Mai in der Martin luther-Kirche in em-den aufführte. Zwei wochen zuvor gab es am 20. april einen Vorgeschmack darauf mit einer ungewöhnlichen Führung durch „the american Dream“: Direktor Dr. stefan Borchardt führte durch die ausstellung im wort-Musik-wechsel mit stücken aus dem Konzertprogramm, die von 30 Mitgliedern des Chores in den ausstellungssä-len dargeboten werden. eine ticketkooperation und eine ausstellung von werken der abteilung „kunst aktiv“ in der Kirche verband beide teile dieses Projekts.

„The American Dream“ - vom Autorenkino bis HollywoodDie emder Vhs zeigte im rahmen ihres Filmclub-Programms eine reihe von gemeinsam ausge-wählten us-amerikanischen Filmen zum aus-stellungs-thema, jeweils einmal im original mit untertiteln und am zweiten termin in deutscher synchronisation. Für die aktuellen Filme gab es eine ticket-Kooperation zwischen Kunsthalle Vhs, u.a. für:“ logan lucky“, “suburbicon“, „Pro-fessor Marston & the wonder woman“, „three Billboards outside ebbing, Missouri“ sowie „the Florida Project“.

„Henri’s Diner“ Das Museumscafé „henri’s“ bot für die ausstel-lungsdauer unter dem neuen namen „henri’s Di-ner“ typisch us-amerikanische Gerichte, snacks und Getränke an, natürlich stilecht dekoriert. Die Gäste nahmen die spezialitäten wie Corn-Dogs, sweet Potato Fries oder homemade lemonade begeistert an.

road Trip to Assenab 2018 organisierte die Kunsthalle monatlich samstags Busfahrten ab Bushaltestelle emden direkt zum Museum assen. Die Passagiere waren begeistert, denn gerade angehörige der typi-scherweise älteren Kultur-Zielgruppe scheuten die Fahrt und Parkplatzsuche in einer ihnen zuvor völlig unbekannten stadt. andere hätten ohne Pkw und angesichts der unterbrochenen Bahn-verbindung gar keine andere Fahrmöglichkeit gehabt. auch befürchtete sprachbarrieren schie-nen in der Busgruppe weniger abschreckend zu wirken. Die Bus-tickets wurden online angeboten und waren nahezu sämtlich ausverkauft.

„A Bluegrass Bye Bye“ am letzten ausstellungstag fand eine Finissage der anderen art statt: Der bekannte Musiker heiko ahrend spielte an wechselnden orten in den ausstellungsräumen us- amerikanische songs. ahrend hat über viele Jahre bei langen usa- aufenthalten mit bekannten us-amerika-nischen Musikern intensiv zusammengearbeitet, aufnahmen und Konzerte gespielt. Die Besucher waren von seiner authentischen und berührenden Darbietung begeistert.

Page 36: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k36

onderwIjs

scHoolGroePen in HeT DrenTs museumleerlingen van de basisschool (Po) en van het voortgezet onderwijs (Vo) volgden bij The Ameri-can Dream de volgende onderwijsprogramma’s:• Dromen met je ogen open voor leerlingen uit de

groepen 5 t/m 8. nederlandse en Duitse leer-lingen verkenden de tentoonstelling en gingen ook praktisch aan de slag. sommigen kozen ervoor hun dromen te verbeelden in een kort toneelstuk, anderen rapten hun droom.

• I have a dream voor leerlingen uit alle Vo-groe-pen. tijdens de inleiding werden de leerlingen ‘meegenomen’ naar het naoorlogse amerika. Daarna gingen de leerlingen onder leiding van een museumdocent filosoferen bij enkele kunstwerken.

• Project Kunstkijken voor bovenbouwgroepen van het primair onderwijs. het project, in samenwerking met ICo Centrum voor Kunst & Cultuur, bestond uit twee lessen in de klas en eentje in de tentoonstelling. Doel van de lessen was om leerlingen onbevooroordeeld en op ver-rassende manieren naar kunst te laten kijken.

tijdens The American Dream hebben de volgende schoolprogramma’s in assen plaatsgevonden: • 382 leerlingen/20 PO-programma’s • 2.033 leerlingen/101 VO-programma’s • 164 Duitse leerlingen/7 VO-programma’s • 105 Engelse leerlingen/5 VO-programma’s

sTADsWAnDelinGen meT VVV AssenDoor de VVV assen zijn er op acht dagen stads-wandelingen georganiseerd, voor zowel leerlingen van het primair en het voorgezet onderwijs, als voor volwassenen. hieraan hebben deelgenomen:• 202 Nederlanders en • 173 DuitsersDaarnaast waren er groepsbezoeken die door deleerkrachten en pedagogisch medewerkers zelf-standig werden begeleid en geleid.

scHoolGroePen in KunsTHAlle emDenVoor de Kunsthalle emden is de kunsteducatie voor kleuter- en schoolklassen een belangrijk speerpunt. het team ‘kunst aktiv’ heeft voor de tentoonstelling enkele educatieve concepten ontwikkeld. Bij de rondleidingen bestond naast de algemene rondleiding van naar keuze 30, 60 of 90 minuten ook de mogelijkheid tot rondlei-dingen met verschillende thema’s en aanvullende kunstworkshops.

twee leerkrachten van scholen uit de omgeving kregen van de lokale onderwijsinstantie de opdracht om de uitwisseling tussen scholen en de Kunsthalle te bevorderen. ook daarbij was een belangrijk aspect de combinatie van theorie (rondleiding door de tentoonstelling) en praktijk (zelf praktisch artistiek bezig zijn). De Kunsthalle beschikt hiervoor over goed uitgeruste ateliers in het atrium en in het aparte grote gebouw van de bijbehorende schilderschool. het team ‘kunst aktiv’ ontwikkelde verschillende lesvoorstellen, die geboekt konden worden of ook zelfstandig door de leerkrachten in de praktijk konden worden gebracht.

het team van Kunsthalle emden bood kleuter- en schoolklassen de volgende opties die inhoudelijk direct verband hielden met de tentoonstelling The American Dream:• Overzichtsrondleiding in een op de leeftijd

afgestemde, interactieve vorm, waarbij een dialoog met de deelnemers werd gevoerd en een relatie werd gelegd met kindvriendelijke actuele thema’s.

• Rondleiding ‘Het portret in de American Dream’

• Rondleiding ‘Het landschap in het Amerikaan-se realisme’

• Kunstworkshop ‘Schilderkunst van het dage-lijks leven’, voor basisscholen

• Kunstworkshop ‘Droomatelier – welke dromen heb jij?’ voor bassischolen

• ‘Creatief actief in de tentoonstelling’ voor boven- en onderbouw van het voortgezet on-derwijs

• ‘Stripworkshop’ voor boven- en onderbouw van het voortgezet onderwijs

• ‘Drukworkshop à la Andy Warhol’

Page 37: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 37

schulen

scHÜlerGruPPen im DrenTs museumFür schüler von Grund- und weiterführenden schulen gab es im rahmen von The American Dream folgende angebote:• Mit offenen Augen träumen, für Grundschü-

ler der 3. bis 6. Klasse (die niederländischen Grundschulen sind sechsklassig). niederlän-dische und deutsche schüler erkundeten die ausstellung und setzten das thema praktisch um, etwa in Form eines kurzen theaterstücks, oder sie brachten ihren traum rappend zum ausdruck.

• I have a dream für schüler hauptschule, realschule und Gymnasium. In der einführung wurden die schüler „mitgenommen“ in die usa der nachkriegszeit. anschließend machten die schüler sich unter der leitung einer Kunstver-mittlerin Gedanken zu ausgewählten werken.

• Projekt Kunstbetrachtung, für Grundschüler der Klassen 4 bis 6. Das in Zusammenarbeit mit ICo, Zentrum für Kunst und Kultur, angebotene Projekt bestand aus zwei unterrichtsstunden in der schule und einer unterrichtsstunde in der ausstellung. Ziel des Projekts war es, den schülern eine unvoreingenommene Bildbe-trachtung zu vermitteln und sich Kunst einmal anders zu nähern.

angebote für schulen im rahmen von the ame-rican Dream: • 142 Schüler/9 Angebote für Grundschulen• 240 schüler/11 angebote für Grundschulen

(„Culmo“) • 2.033 Schüler/101 Angebote für weiterführende

schulen

• 164 deutsche Schüler/7 Angebote für weiter-führende schulen

• 105 englischsprachige Schüler/5 Angebote für weiterführende schulen

sTADTFÜHrunGen Vom FremDenVerKeHrs-BÜro AssenDas Fremdenverkehrsbüro (VVV) assen hat an acht tagen stadtführungen für schüler von Grund- und weiterführenden schulen und erwachsene angeboten. Daran haben teilgenom-men:• 202 Niederländer und • 173 Deutsche

scHulGruPPen in Der KunsTHAlle emDenDie Kunsthalle emden setzt einen besonderen schwerpunkt auf die Kunstvermittlung für Kin-dergartengruppen und schulklassen. Das team „kunst aktiv“ erarbeitete zur ausstellung eine breite auswahl von unterschiedlichen Vermitt-lungskonzepten. Bei den Führungen gab es ne-ben der Überblicksführung in den drei Zeitforma-ten 30, 60 und 90 Minuten auch die wahl unter verschiedenen themen-schwerpunkten sowie ergänzende künstlerische workshops. Zwei lehrer*innen von schulen aus der umge-bung sind von der schulbehörde beauftragt, den austausch zwischen schulen und Kunsthalle zu fördern. auch dabei ist ein wichtiger aspekt die Verbindung zwischen theorie (Führung durch die ausstellung) und Praxis (eigener künstlerisch-praktischer arbeit). Die Kunsthalle verfügt hierfür über gut ausgestattete ateliers im atrium bzw. im separaten großen Gebäude der zugehörigen Malschule. Das team „kunst aktiv“ erarbeite mehrere unterrichtsvorschläge, die gebucht wer-den oder auch selbständig von den lehrer*innen umgesetzt werden.

Insgesamt bot das team von „kunst aktiv“ / Kunsthalle emden folgende optionen für Kinder-gärten und schulklassen an, die sich inhaltlich stets direkt auf die ausstellung „the american Dream“ bezogen:• Überblicksführung in altersgerechter, interak-

tiver Form, in der ein Dialog mit den teilneh-mern geführt und ein Bezug zu kindgerechten, tagesaktuellen themen hergestellt wird.

• Führung „Das Porträt im American Dream“• Führung „Die Landschaft im amerikanischen

realismus“• Kunst-Workshop „Alltagsmalerei“, für Grund-

schulen• Kunst-Workshop „Traumwerkstatt – Welche

träume hast Du?“ für Grundschulen

Page 38: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k38

• Lesvoorstel voor de basisschool ‘Het drukproces à la andy warhol’ – om te geven op school en/of in de Kunsthalle/schilderschool.

• Leshandleiding ‘Gelli plate afdrukken’ – gelli plates voor monoprints zelf maken

• Lesvoorstel ‘Stilleven bij Audrey Flack’ voor de basisschool. Geïnspireerd door Flacks werken maakten de scholieren hun eigen stillevens met een persoonlijk tintje.

• Lesvoorstel ‘Peter Saul – droomhuis’ voor de basisschool. De kinderen onderzochten wat de werkelijke inhoud is van de kleurrijk en vrolijk ogende schilderijen en maakten eigen werken van hun persoonlijke ‘droom-huis’.

• Lesvoorstel voor de onderbouw van het voortge-zet onderwijs ‘het uitzicht uit het raam’, dat in het schoolcurriculum voor het vak kunst bij het inhoudelijke onderdeel ‘afbeelding van de ruimte’ kon worden gebruikt. hier werden met name centraal- en tweepuntperspectief, atmosferisch en kleurperspectief behandeld.

• Lesvoorstel voor de hogere klassen van het voortgezet onderwijs: ‘De mens en zijn interieur’, dat in het schoolcurriculum bij twee inhoudelijke onderdelen aansloot: ‘afbeelding van de mens’ en ‘afbeelding van de ruimte’.

• Lesvoorstel ‘American Dream’ in de Engelse les. naast een te boeken engelstalige rondleiding van de amerikaniste Mona hansen, Ma werden er afbeeldingen geselecteerd voor discussies tijdens de les over de thema’s ‘civil rights movement’, de droom van sociale vooruitgang en politieke gebeurtenissen.

• Lesvoorstel ‘Het alledaagse object als kunstwerk’ voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs: alledaagse consumptieartikelen werden in andere materialen getransformeerd en in een artistieke context geplaatst.

In totaal waren er in de Kunsthalle emden:• 216 schoolrondleidingen en • 17 kleuterschoolcursussen (steeds op meerdere

dagen). Daarnaast waren er groepsbezoeken die door de leerkrachten en pedagogisch medewerkers zelfstan-dig werden begeleid en geleid.

GrATis BusVerVoer De internationale dubbeltentoonstelling The American Dream, waarin intensieve uitwisseling van kennis, cultuur én bezoekers plaatsvond, werd ondersteund door het InterreG programma. Mede dankzij deze ondersteuning hebben neder-landse en Duitse leerlingen van het primair en het voorgezet onderwijs beide tentoonstellingen kun-nen bekijken.

Voor The American Dream zijn in totaal:• 29 bussen van en naar Assen/Emden ingezet, met circa• 1.000 leerlingen, waarvan• 15 bussen naar en van Emden met• 204 PO-leerlingen en• 537 VO-leerlingen uit Nederland • 14 bussen naar en van Assen met• 18 PO-leerlingen en• 488 VO-leerlingen uit Duitsland

ronDleiDinG meT museumroBoT als leerlingen niet in de gelegenheid waren om naar het Drents Museum in assen en de Kunsthalle in emden te gaan, dan was het voor hen mogelijk om vanuit het eigen klaslokaal de kunstwerken van heel dichtbij te bekijken. In assen, in emden of in beide musea, door middel van een echte museum-robot! leerlingen konden de robot zelf besturen en vragen stellen aan de begeleider die met de robot meeliep. het was tevens mogelijk om de robot te laten bege-leiden door een museumdocent. Deze interactieve vorm van grensoverschrijdend bezoek is mogelijk gemaakt vanuit het IntereGG programma. • 22 robotrondleidingen hebben plaatsgevonden,

waarvan • 2 in Assen en • 20 in Emden

Page 39: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 39

• „Kreativ aktiv in der Ausstellung“ für Sekun-darstufe I und II

• „Comicworkshop“ für Sekundarstufe I und II• „Druckworkshop à la Andy Warhol“ • Unterrichtsvorschlag für die Grundschule „Das

Druckverfahren • à la Andy Warhol“ – zur Umsetzung in der

schule und/oder in der Kunsthalle/Malschule.• Unterrichtsanleitung „Gelli Plate Druck“ – Gelli

Plates für Monodruck selber machen.• Unterrichtsvorschlag „Stillleben bei Audrey

Flack“ für die Grundschule. Inspiriert von Flacks werken erarbeiten die schüler*innen eigene stillleben mit persönlichen Bezügen.

• „Unterrichtsvorschlag „Peter Saul - Traum-

haus“ für die Grundschule. Die Kinder befragen die bunt und lustig anmutenden Bilder auf ihren tatsächlichen Inhalt und schaffen ihre ei-genen Bilder vom persönlichen „traum-haus“.

• Unterrichtsvorschlag für die Sekundarstufe I „Der Blick aus dem Fenster“, der im schu-lischen Curriculum für das Fach Kunst im Inhaltsbereich „Bild des raumes“ eingesetzt werden kann. hier werden speziell Zentral- und Übereckperspektive, luft- und Farbperspektive vermittelt.

• Unterrichtsvorschlag für die Mittel- und Ober-stufe: „Der Mensch und sein Interieur“, der im schulischen Curriculum an zwei Inhaltsbereiche anknüpft, „Bild des Menschen“ und „Bild des raumes“.

• Unterrichtsvorschlag „American Dream“ im englischunterricht. neben einer buchbaren englischsprachigen Führung der amerikanistin Mona hansen M.a. wurden Bildvorschläge für unterrichtsdiskussionen zu den themen „Civil rights Movement“, den traum vom aufstieg und politische ereignisse ausgewählt.

• Unterrichtsvorschlag „Der Alltagsgegenstand als Kunstwerk“ für sekundarstufe I: alltägli-che Verbrauchsgegenstände werden in andere

Materialien transformiert und in den Kontext Kunst gestellt.

Insgesamt fanden in der Kunsthalle emden:• 216 Schulführungen und • 17 Kindergarten-Kurse (jeweils mit mehreren

terminen) statt. hinzu kamen Gruppen-Besuche, die von den lehrkräften und erziehern selbständig betreut und geleitet wurden.

KosTenloser BusTrAnsPorT Die internationale Doppelausstellung The Ameri-can Dream, die mit einem intensiven austausch von wissen, Kultur und Besuchern verbunden war, wurde vom InterreG-Programm unter-stützt.

unter anderem dank dieser Förderung konnten niederländische und deutsche schüler aus Grund- und weiterführenden schulen beide ausstellun-gen besuchen.

Für The American Dream wurden insgesamt:• 29 Busse von und nach Assen/Emden eingesetzt, mit etwa• 1.000 Schülern, davon• 15 Busse nach und von Emden mit• 204 Grundschülern und• 537 Schülern weiterführender Schulen aus den

niederlanden • 14 Busse nach und von Assen mit• 18 Grundschülern und• 488 Schülern weiterführender Schulen aus

Deutschland

FÜHrunG miT Dem museumsroBoTer auch schüler, die nicht die Gelegenheit hatten, das Drents Museum in assen oder die Kunsthalle emden zu besuchen, konnten sich die werke – in einer oder auch in beiden ausstellungen – ganz aus der nähe im eigenen Klassenraum ansehen. und zwar mithilfe eines Museumsroboters! Die schüler konnten den roboter selbst steuern und der Begleitperson, die mit dem roboter durch die ausstellung ging, Fragen stellen. es bestand auch die Möglichkeit, dass eine(n) Kunstvermittler(in) den roboter begleitete. Diese interaktive Form des grenzüberschreitenden Museumsbesuchs wurde ermöglicht durch das InterreG-Programm.

• 22 Roboter-Führungen haben stattgefunden, davon

• 2 in Assen und • 20 in Emden

Page 40: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k40

Karen mertens, educatie Drents museum:‘In het begin moesten we natuurlijk aan elkaar wennen. Duitsers hechten meer aan correcte omgangsvormen. Dat wist ik en dit bleek al snel. Geluk-kig duurde het aftasten niet lang. Ik vond de Duitse collega’s al snel losser worden. 

Ik vond het ook prettig dat Duits niet automatisch de voertaal was in de communicatie met de emder collega’s. Ze kwamen de niet-goed-Duitssprekenden tegemoet door

langzamer te praten en zo nu en dan over te gaan op engels. Bij het lesgeven aan en rondleiden van alle leeftijdsgroepen merkten we al snel een verschil in aanpak. Duitsers hebben een duidelijke voorkeur voor frontale lessen en rondleidingen: de museumdocent vertelt en het gezelschap luistert. Ze luisteren goed, blijven bij de groep en tonen over het algemeen meer respect voor museumdo-centen en kunstwerken dan nederlandse bezoe-kers. Duitsers wachten over het algemeen op een teken om iets te mogen zeggen. Verder is het bij ons gebruikelijker om bij kunstwerken te filoso-feren met de groep, waardoor er meer interactie onderling is. Deze benadering werd door de Duitse groepen wisselend ontvangen. Met name basis-schoolkinderen stonden er wel voor open. ’

claudia ohmert, educatie Kunsthalle emden:het samenwerken met de nederlandse collega’s heb ik als erg prettig ervaren. wij voelden ons altijd zeer welkom in assen en werden er uitste-kend verzorgd. toch moet ik zeggen dat het soms ook moeilijk was, omdat verschillende projecten prioriteiten hadden. Belangrijke culturele verschillen zijn in mijn ogen dat uitwisseling en samen tijd doorbrengen meer op de voorgrond staat. ook is de omgang met nieuwe media voor de nederlandse collega’s vanzelfsprekender. er zijn altijd culturele ver-schillen als je internationaal samenwerkt, maar los van deze verschillen zijn er ook zaken die we beter hadden kunnen doen. we hadden naast de gezamenlijke zittingen beter kunnen samen-werken. ook samen aan individuele projecten werken en niet alleen uit bevindingen van andere projectpartners putten is een verbeterpunt. andere culturele partners kunnen we meegeven dat aparte afdelingen meer kunnen samenwerken aan individuele projecten. Daarvoor zou je ook eigen projectbijeenkomsten kunnen gebruiken, want bij grote bijeenkomsten kan men vaak niet in detail treden. ook zouden deze andere partners zich beter kunnen voorbereiden op behoeftes en verwachtingen van de bezoeker.

De nederlandse bezoekers en schoolklassen zorgden voor rumoer in de Kunsthalle emden. Ze hebben een erg onbezwaarde omgang met het thema museumbezoek, in tegenstelling tot Duitse bezoekers. nederlandse groepen waren vaak erg luid. Museumdocenten en beveiligers heeft dat deels belast, waardoor er spanningen met Duitse bezoekers ontstonden. ook hielden de groepen zich vaak niet aan de regels. Bijvoorbeeld het fotoverbod.

ondanks deze verbeterpunten was het goed om onze blik te verruimen en met de ideeën van de partners mee te denken.

‘Bij het lesgeven aan en rondleiden van alle leeftijdsgroepen merkten we al snel een verschil in aanpak’

Page 41: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 41

„Bei der Kunstvermittlung und den Führungen für unterschiedliche Altersgruppen merkten wir sehr schnell, dass es unterschiedliche Herangehensweisen gibt.“

Karen mertens, museumspädagogin Drents museum:„am anfang mussten wir uns natürlich aneinan-der gewöhnen. Die Deutschen legen einen größe-ren wert auf korrekte umgangsformen. Das war mir bekannt, und das sollte sich auch bestätigen. Zum Glück war das eis schnell gebrochen, und die deutschen Kollegen wurden schon bald lockerer. 

Ich fand es auch sehr angenehm, dass Deutsch nicht automatisch die Verkehrssprache in der Kommunikation mit den emder Kollegen war. sie kamen den niederländischen Kollegen entgegen, deren Deutschkenntnisse nicht so gut waren, indem sie langsamer sprachen oder hin und wieder auf englisch übergingen. Bei der Kunst-vermittlung und den Führungen für unterschied-liche altersgruppen merkten wir sehr schnell, dass es unterschiedliche herangehensweisen gibt. Die Deutschen bevorzugen den Frontalun-terricht, auch bei den Führungen: Der oder die Kunstvermittler(in) spricht, und die Gruppe hört zu. Die schüler sind sehr manierlich, bleiben bei der Gruppe und haben im allgemeinen mehr respekt vor den Museumspädagogen und den Kunstwerken als die niederländer. Deutsche war-ten meist auf eine aufforderung, bevor sie etwas sagen. auch ist es bei uns üblicher, gemeinsam über die werke zu philosophieren, wodurch mehr Interaktion untereinander entsteht. Diese Me-thode stieß bei den deutschen Gruppen auf un-terschiedlichen Zuspruch. Vor allem Grundschüler

standen dem offen gegenüber.”’

claudia ohmert, museumspädagogin Kunsthalle emden:Das Zusammenarbeiten mit den niederländischen Kollegen habe ich als freundlich empfunden. Man fühlte sich immer willkommen in assen und wurde sehr umsorgt. Doch muss ich sagen das es teilweise auch schwerfällig war, da unterschiedliche Projekte Priorität hatten.

wichtige kulturelle unterschiede sind meiner sicht nach, dass austausch und gemeinsam Zeit verbringen mehr im Vordergrund steht. auch ist der umgang mit neue Medien für die niederlän-dischen Kollegen selbstverständlicher. es gibt immer kulturelle unterschiede, wenn man inter-national zusammenarbeitet, aber abgesehen von diesen unterschieden gibt es auch Dinge, die ver-bessert werden könnten. wir hätten außerhalb der gemeinsamen sitzungen intensiver zusam-menarbeiten können. Dabei sollte die gemeinsa-me arbeit an einzelprojekten verstärkt werden anstelle des reinen erfahrungsaustausches. wir würden künftigen Kulturpartnern empfehlen, dass ihre einzelnen abteilungen in eigenen tref-fen ganz unmittelbar zusammenarbeiten. Diese separaten treffen sind wichtig, weil in den ganz großen runden mit allen Beteiligten zuwenig ins Detail gegangen werden kann. Man könnte sich dann z.B. auch intensiver mit den Bedürfnissen und erwartungen der Besucher beschäftigen.

Denn die niederländischen Besucher und schul-klassen haben die Kunsthalle aufgemischt, sie haben einen sehr unbeschwerten umgang mit dem thema “Museumsbesuch“, im Gegensatz zu deutschen Besuchern. niederländische Grup-pen waren oft laut. Guides und aufsichten hat das teilweise überfordert, da spannungen mit deutschen Besuchern entstanden. auch hielten die Gruppen sich oft nicht an die regeln, zum Beispiel das Fotografierverbot.

trotz dieser Verbesserungsmöglichkeiten war es sehr gut, über den tellerrand zu schauen und an den Ideen der Partner teilzuhaben.

Page 42: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k42

De marketing en communicatie was erop gericht potentiële bezoekers te interesseren en te motiveren om een bezoek te brengen aan deze tentoonstelling. tijdens de tentoonstelling werd het publiek geïnformeerd en up-to-date gehou-den over extra activiteiten en bijzondere wetens-waardigheden die met The American Dream te maken hadden.

The American Dream vervulde een pioniersfunctie door voor het eerst een groot overzicht van ame-rikaanse realistische kunst onder de aandacht te brengen bij het europese publiek. Daarnaast was het voor het eerst dat op internationaal gebied twee musea op deze manier samenwerkten om een tentoonstelling te maken.

realistische kunst is over het algemeen een toe-gankelijke stroming die een grote groep mensen aanspreekt. Vooral de oudere kunsthistorisch ge-interesseerden en geïnteresseerden in blockbus-ters - de zogeheten cultuurtoerist – vormden voor The American Dream de aangewezen doelgroep. De looptijd van 27 weken maakte dat een grote groep in nederland én Duitsland de kans kreeg de expositie te bekijken en het effect van mond-tot-mond reclame ten volle kon worden benut. Daar-naast paste het land amerika in het curriculum van het vak geschiedenis van zowel het Primair onderwijs als het Voortgezet onderwijs en was de tentoonstelling dan ook goed geschikt voor het benaderen van onderwijsgroepen.

het project werd als sterk merk neergezet door het bundelen van krachten op zowel inhoudelijk, procesmatig als publieksgericht niveau. De rela-tieve nabijheid van beide musea net over de grens gaf kansen om beide tentoonstellingen te kunnen bezoeken.

Voor het overkoepelende project The American Dream ontwikkelden het Drents Museum en Kunsthalle emden een gezamenlijk logo. het logo diende als paraplu voor beide tentoonstellingen en alle bijbehorende evenementen. tevens werd dit logo gebruikt in de verdere communicatie rondom dit project naar externen en is er een eenduidige vormgeving van het hele american Dream-project ontwikkeld. Voor de twee tentoon-stellingen zijn twee leading images gekozen.De communicatiestrategie was erop gericht om de tentoonstellingen met zoveel mogelijke com-municatiemiddelen positief, wervend en sterk in de markt te zetten. De tentoonstellingscommuni-catie was er op gericht de doelgroepen te interes-seren en te motiveren om een bezoek te brengen aan beide tentoonstellingen. het genereren van een toeristische en daardoor economische impuls aan de stad assen en emden was integraal onder-deel van de strategie.

markeTIng en communIcaTIe

AmericAn reAlism1945-2017

THe AmericAn

Europäische UnionEuropese Unie

Europäische UnionEuropese Unie

partner subsidy-providermain sponsors main sponsor and partner exhibition

sponsor patrons funder exhibition

sponsor exhibition

partner exhibition

media partner exhibition

supported by

ENGELS (Nederlandse sponsoren)

Drents MuseuM

ASSEN

Kunsthalle

EMDEN 19 Nov 2017–27 MAY 2018

gemeenschappelIjke sTraTegIe

Page 43: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 43

markeTIng und kommunIkaTIon

Marketing und Kommunikation waren darauf ausgerichtet, das Interesse potenzieller Besu-cher zu wecken und sie zu einem ausstellungs-besuch zu motivieren. während der ausstellung wurde das Publikum über zusätzliche aktivitä-ten und wissenswertes rundum The American Dream informiert und up to date gehalten.

The American Dream hatte eine Pionierfunkti-on, da es die erste große Übersichtsausstellung über den amerikanischen realismus war, die in europa präsentiert wurde. Zudem stellte die internationale Zusammenarbeit zweier Museen zur realisierung eines derartigen ausstellungs-projekts ein novum dar.

Der realismus ist im allgemeinen eine zugäng-liche Kunstrichtung, die ein breites Publikum anspricht. Insbesondere ältere Kunstinteres-sierte und diejenigen, die große ausstellungen

mögen – die sogenannten Kulturtouristen – stellten die ideale Zielgruppe für The American Dream dar. Die ausstellungsdauer von 27 wochen ermög-lichte es einer großen anzahl von Interessierten in den niederlanden und Deutschland, sich die aus-stellung anzusehen, und so konnte auch der nut-zen der Mundpropaganda voll ausgeschöpft werden. außerdem passte das land amerika in die lehr-pläne für das Fach Ge-schichte von Grund- und weiterführenden schulen, weshalb die ausstellung auch für schülergruppen sehr geeignet war.

Das Projekt wurde als „starke Marke” positio-niert, dazu wurden die Kräfte auf inhaltlicher, prozess- und publikumsorientierter ebene gebündelt. Die relative nähe beider Museen im Grenzgebiet bot die Möglichkeit zum Besuch beider ausstellungen.

Für das Gesamtprojekt The American Dream entwickelten das Drents Museum und die Kunsthalle emden ein gemeinsames logo, das als übergreifendes signet für beide ausstel-lungen und alle damit verbundenen Veranstal-tungen diente. Das logo wurde auch für die Kommunikation bezüglich dieses Projekts nach außen hin verwendet, und es wurde eine klar erkennbare Gestaltung des ganzen american-Dream-Projekts entwickelt. Für die beiden ausstellungen wurden jeweils zwei haupt-Bilder eingesetzt.

Die Kommunikationsstrategie zielte darauf ab, die beiden ausstellungen mit möglichst vielen Kommunikationsmitteln als positiv und stark zu positionieren. Die ausstellungskommunika-tion war darauf ausgerichtet, das Interesse der Zielgruppen zu wecken und sie zu motivieren, beide ausstellungen zu besuchen. Das Generie-ren touristischer und dadurch wirtschaftlicher Impulse für die städte assen und emden war integraler Bestandteil der strategie. Mit einem großen Mix aus Free publicity und bezahlter werbung richtete sich das Drents Museum an die verschiedenen Zielgruppen, um potenzielle Interessierte aktiv zu einem Besuch der ausstellung zu motivieren.

WicHTiGsTe ZielGruPPen• Kulturtourist (älter als 55, mit höherem Bil-

dungsnievau)• Personen mit einer Vorliebe bzw. einem Inter-

esse für moderne und zeitgenössische Kunst• Schulen: Mittel- und Oberstufe der Grund-

schulen und Klassen weiterführender schulen mit dem Fach Kunsterziehung

• Nischen-Gruppen: Amerika-Fans, darunter auch Jugendliche und studenten, Personen

Corp

orat

e D

esig

n: S

tudi

o G

ood

| Ges

taltu

ng: w

ww

.art

e-fa

kt.in

fo

Info+49 (0) 49 21 97 [email protected] dem Rahmen 13D-26721 Emden

ÖffnungszeitenDi bis Fr 10 bis 17 Uhr, Sa, So/Feiertage 11 bis 17 UhrJeder erste Di/Monat 10 bis 21 Uhr (Langer Kunstabend)Mo, 2.10., und Mo, 30.10.2017, geöffnet

Audioguide deutsch/nederlandsFührungen · MuseumsshopCafe Henri‘s · MalschuleRaumvermietung

The American

Amerikanischer Realismus 1965 bis 2017

SUPPORTED BY

Europäische UnionEuropese Unie

PARTNERSPONSORS SUBSIDY-PROVIDERS SUBSIDY-PROVIDERMAIN SPONSORS PARTNER MAIN SPONSOR AND PARTNER EXHIBITION

SPONSOR EXHIBITION

SPONSOR PATRONS FUNDER EXHIBITION

1945-1965 1965-2017

19.11.2017- 27.5.2018

gemeInsame sTraTegIe

Page 44: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k44

Met een grote mix van free publicity en betaalde reclame benaderde het Drents Museum de verschillende doelgroepen met als doel om po-tentiële geïnteresseerden actief te stimuleren om een bezoek te brengen aan de tentoonstelling.

BelAnGriJKsTe DoelGroePen• Cultuurtoerist (55+, hoger opgeleid)• Liefhebbers en geïnteresseerden moderne en

hedendaagse kunst• Scholen: midden- en bovenbouw van het Pri-

mair onderwijs en klassen met geschiedenis en beeldende vakken in het Voortgezet onderwijs

• Nichegroepen: Amerika-liefhebbers, waaronder ook jongeren en studenten, geïnteresseerden in geschiedenis van amerika, opinion leaders in nederland en Duitsland op het gebied van amerika en groepen / organisaties in neder-land en Duitsland die een link met amerika hebben.

• Families met kinderen

communicATieBooDscHAPPen• De dubbeltentoonstelling The American Dream

was een primeur: het was de eerste keer dat zo’n uitgebreid overzicht van de na-oorlogse amerikaanse figuratieve kunst in europa te zien was.

• Hoogtepunten van de tentoonstellingen waren werken van amerikaanse topkunstenaars als edward hopper, andy warhol, roy lichten-stein, alice neel, alex Katz, Chuck Close en andrew wyeth.

• In de tentoonstelling stond de Amerikaanse droom versus de werkelijkheid centraal.

• De tentoonstelling gaf een kunsthistorisch én historisch overzicht van het na-oorlogse

amerika.• Het was de eerste keer in Europa dat op inter-

nationaal gebied twee musea op deze manier samenwerkten om een tentoonstelling te maken.

communIcaTIemIddelenom de tentoonstelling onder de aandacht te brengen, werd een publiciteits- en marketing-campagne ontwikkeld waarin alle inspanningen in tijd en op doelgroepen werden uitgewerkt. het museum koos voor een mix van vrije publiciteit in combinatie met betaalde reclamecampagnes, media-acties, joint promotions met externe partijen en sponsors, online media en marketing-acties. er zijn marketingacties ontwikkeld voor zowel individueel als groepsgebonden publiek. Deze acties werden deels weggezet in landelijke en regionale media en in de media van samen-werkingspartners.

het basisidee was om gebruik te maken van de synergie en ervaringen van beide musea in hun eigen markt: in elke advertentie, promotieactie, persbericht, reclamecampagne of andere publi-catie van een van de twee musea was ook het andere museum altijd aanwezig. het gezamen-lijke logo en het absoluut consequent noemen van beide musea verdubbelde bij ieder contact met het publiek het effect. tegelijkertijd werden op deze wijze de activiteiten afgestemd op de bijzondere omstandigheden in de eigen ‘markt’. Zo kon rekening worden gehouden met de deels beslist verschillende gewoonten, communicatie-kanalen, receptie en acceptatie van mensen die in Duitsland en nederland geïnteresseerd zijn in

cultuur. een gezamenlijk combiticket voor het bezoek aan beide musea was een absolute must.totaal aantal combitickets dat is verkocht:• 631 Combitickets in Assen• 1.372 Combitickets in Emden

Page 45: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 45

mit einem Interesse für die us-amerikanische Geschichte, Meinungsführer in den nieder-landen und Deutschland hinsichtlich amerika sowie Gruppierungen /organisationen in den niederlanden und Deutschland, die eine Ver-bindung zu amerika haben

BoTscHAFTen• Die Doppelausstellung The American Dream

war ein novum: Zum ersten Mal wurde in eu-ropa eine derart umfassende Übersichtsschau über die figurative Kunst amerikas nach 1945 gezeigt.

• Höhepunkte der beiden Ausstellungen waren

werke hochkarätiger amerikanischer Künstler wie edward hopper, andy warhol, roy lichten-stein, alice neel, alex Katz, Chuck Close und andrew wyeth.

• Der Fokus der Ausstellung lag auf dem Gegen-satz von dem amerikanischen traum und der realität.

• Die Ausstellung bot einen kunsthistorischen und geschichtlichen Überblick über die usa in der nachkriegszeit.

• Es war das erste Mal in Europa, dass zwei Mu-seen in internationaler Zusammenarbeit eine derartige ausstellung realisiert haben.

kommunIkaTIonsmITTelum auf die ausstellung aufmerksam zu ma-chen, wurde eine Pr- und Marketing-Kampagne entwickelt; für alle geplanten Maßnahmen wurde je Zielgruppe ein Zeitplan aufgestellt. Das Drents Museum entschied sich für einen Mix aus Free publicity und bezahlten werbekampagnen, Medien-Kampagnen, Co-Promotion mit exter-nen Parteien und sponsoren, onlinemedien und Marketing-aktionen. es wurden sowohl für den

individuellen Besucher als auch für Gruppen Mar-keting-aktionen entwickelt, die in regionalen und überregionalen Medien platziert wurden sowie in Medien der Kooperationspartner des Museums.

Grund-Idee war das nutzen der synergie und der erfahrungen beider Museen in ihrem jeweiligen eigenen Markt: in jeder anzeige, Promotion aktion, Pressebericht, werbekampagne oder sonstiger Publikation eines der beiden Museen war das jeweils andere haus immer ebenfalls prä-sent. Das gemeinsame logo und die absolut kon-sequente nennung beider Museen verdoppelten damit bei jedem Kontakt zur Öffentlichkeit die wirkung. Zugleich waren damit die Maßnahmen abgestimmt auf die besonderen Gegebenhei-ten im jeweils eigenen „Markt“. so konnten die durchaus teils unterschiedlichen Gewohnheiten, Informationskanäle, rezeption und akzeptanz der jeweiligen Kulturinteressenten in Deutsch-land und in den niederlanden aufgenommen werden.ein gemeinsames Kombi-ticket für den Besuch beider Museen war ein absolutes Muss.Verkaufte Kombi-tickets für the american Dream:• 631 Kombi-Tickets in Assen• 1.372 Kombi-Tickets in Emden

Page 46: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k46

free publIcITyom de free publicity optimaal te ondersteunen maakte het museum gebruik van betaalde recla-me in een zo breed mogelijk context en over een zo groot mogelijk gebied. De tentoonstelling en de gerelateerde activiteiten bereikten via folders, affiches, radiocommercials, advertenties in de gedrukte media, Youtube-films en gesponsorde berichten online de diverse doelgroepen. alle Pr- en communicatiemiddelen zijn vormgegeven in de stijl van het gezamenlijk logo en de corporate huisstijl van het museum. De campagne was gro-tendeels op de nederlandse en de Duitse markt gericht, ook is er specifiek aandacht besteed aan de Belgische, Franse en engelse markt. het Drents Museum en Kunsthalle emden ont-wikkelden bij de tentoonstelling:

DiGiTAAl en onlineGezamenlijk: • Een specifieke drietalige website www.visittheamericandream.com (nederlands,

Duits, engels). op deze site werd alle content (info tentoonstelling, musea, activiteiten, agenda, online ticketing) rond The American Dream gebundeld. Door naar één specifieke website te verwijzen is nog meer traffic gegene-reerd

• Online ticketing met email marketingcampagne• Social media campagne via de verschillende ka-

nalen van beide musea zoals twitter, Facebook, Instagram, Vimeo en Youtube. online zijn de verschillende doelgroepen in nederland onder andere met Facebook-advertising bereikt

• Twee verschillende tentoonstellingstrailers als teaser vooraf en tijdens de tentoonstelling, ge-

plaatst op het eigen Youtube en Vimeo-kanaal, www.drentsmuseum.nl, www.kunsthalle-em-den.de, www.visittheamericandream.com

en op social media platforms (Facebook, Insta-gram, linkedIn en twitter)

reclAmemATeriAAlGezamenlijk: • Een toeristische folder over Assen/Drenthe en

emden/ost-Friesland in nederlands, Duits en engels met Marketing Drenthe en ostfriesland tourismus Gmbh

• Promotie-artikelen, waaronder een ‘Hopper-shopper’, ansichtkaarten, deurhangers voor hotelkamers, bierviltjes, etalagestickers, etc.

 

Page 47: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 47

free publIcITyum die Free publicity optimal zu unterstützen, setzte das Drents Museum bezahlte werbung in einem möglichst breiten Kontext und mit einem möglichst großen radius ein. Mit Flyern, werbe-plakaten, radiospots, anzeigen in Printmedien, Youtube-Videos und gesponserten online-Berich-ten über die ausstellungen und die damit verbun-denen Veranstaltungen wurden die verschiedenen Zielgruppen angesprochen. alle Pr- und Kommu-

nikationsmittel wurden im Corporate Design des Museums und mit dem gemeinsamen logo ge-staltet. Die Kampagne richtete sich hauptsächlich auf den niederländischen und deutschen Markt, daneben aber auch auf den belgischen, französi-schen und englischen Markt.

Das Drents Museum und die Kunsthalle emden entwickelten für die ausstellung:

DiGiTAl unD onlineGemeinsam: • Eine eigene dreisprachige Website: www.visittheamericandream.com (niederlän-

disch, Deutsch, englisch). auf dieser website wurde der gesamte Content bezüglich the ame-rican Dream (Info über ausstellung, Museen, aktivitäten, Veranstaltungskalender, online-ti-cketverkauf) gebündelt. Durch den hinweis auf eine eigene website wurde noch mehr traffic generiert.

• Online-Ticketverkauf mit E-Mail-Marketing-kampagne

• Social-Media-Kampagne über die verschiedenen Kanäle beider Museen in social Media wie twit-ter, Facebook, Instagram, Vimeo und Youtube. online haben wir verschiedene Zielgruppen in den niederlanden, u.a. mit Facebook- adverti-sing, angesprochen.

• Zwei verschiedene Ausstellungsvideos als teaser im Vorfeld und während der ausstellung, hochgeladen auf den eigenen Youtube- und Vimeo-Kanal, www.drentsmuseum.nl, www.kunsthalle-emden.de, www.visittheamerican-dream.com und auf social-Media-Plattformen (Facebook, Instagram, linkedIn und twitter).

WerBemiTTelGemeinsam: • Ein touristischer Flyer über Assen/Drenthe

und emden/ostfriesland auf niederländisch, Deutsch und englisch in Zusammenarbeit mit Marketing Drenthe und ostfriesland tourismus Gmbh

• Werbemittel wie einen „Hopper-Shopper”, Post-karten, hotel-türhänger, Bierdeckel, schaufens-ter-sticker etc.

Drents Museum: • Ein Ausstellungsflyer, Auflage 100.000 Exem-

plare, dreisprachig in niederländisch, Deutsch und englisch, Verbreitung durch Büchereien und touristisch relevante Gastronomie und hotelle-rie in Drenthe und Groningen, Fremdenverkehrs-büros in den niederlanden, Museen in Drenthe und Groningen, und große kulturelle einrichtun-gen und Museen in den niederlanden.

• Eine Saisonbroschüre mit Beiträgen über The american Dream, auflage 50.000 exemplare, Verbreitung durch touristisch relevante Gastro-nomie und hotellerie in Drenthe und museale Kanäle.

Page 48: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k48

Drents Museum: • Een tentoonstellingsfolder, oplage 100.000

stuks, drietalig in het nederlands, Duits en engels, verspreiding naar bibliotheken en toeristische accommodaties Drenthe en stad Groningen, VVV’s nederland, musea in Dren-the en Groningen, grote culturele instellingen en musea in nederland

• Een seizoensfolder met daarin aandacht voor the american Dream, oplage 50.000, versprei-ding via toeristische accommodaties in Drenthe en museale kanalen

• Uitgave van het Drents Museum Magazine no-vember 2017, oplage 15.000, plus online versie met artikelen over de inhoud en organisatie van de tentoonstelling en de programmering

• Geveldoeken en banieren bij het Drents Mu-seum

Kunsthalle emden: • Een tentoonstellingsflyer, oplage 100.000

exemplaren, drietalig in het nederlands, Duits en engels, ter verzending aan en verspreiding onder musea en kunsthallen nationaal, univer-siteiten en kunstacademies, kunstverenigingen en fundraisingorganisaties nationaal, toeristi-sche informatiepunten en toeristisch relevante horeca in het noordwesten van Duitsland

BeurZen en mArKTen• Uitmarkt in Amsterdam, de Bedrijven Contact

Dagen Drenthe in de tt hall in assen• Uitmarkt in Amsterdam, Preuvenement in As-

sen • NoorderZondag in Groningen, Promotiedagen

Groningen en netwerkbijeenkomst • Jubileumbijeenkomst 40-jarig bestaan EDR in

Papenburg• Culture Lounge op de ITB /Internationale Toe-

rismebeurs Berlijn 2017• Drie-daagse acquisitietour voor busreisorgani-

satoren met Kunsthalle Bremen en ‘Buskontor Grenzenlos’

• Museumnacht Emden 2017, Dag van Nedersak-sen 2017, 25ste Museumdag emden

Pers en meDiA• Twee perstours door Drenthe voor Duitse,

Belgische en Franse pers (print en online) in samenwerking met Marketing Drenthe

• Een blogger-weekendtour van een Duitse en een nederlandse blogster in samenwerking met tourismus Marketing niedersachsen en Drenthe Marketing

• Een persreis naar New York met SRC Reizen voor nederlandse journalisten van de schrij-

vende pers en van radio en televisie• Organisatie van diverse individuele afspraken

en interviews, bijv. met reiner Brouwer (art-mapp), Carsten Probst (Deutschlandfunk) en vele anderen, mogelijk gemaakt dankzij de ter-beschikkingstelling van de met logo’s gemerkte Vw-shuttlevoertuigen arteon en Passat

AFFicHes en BillBoArDsIn nederland:• Een outdoor campagne met NS spreads op NS

stations in de grote steden en in de regio• Affiches van de tentoonstelling, formaten

a3, a2, a0, verspreiding in assen, Groningen, utrecht, Zwolle en het grensgebied met Duits-land (in Drenthe/Groningen). er hingen ook a0’s in stationshallen van grote ns stations in nederland

• Billboardreclame langs de snelwegen A28, A4 en a7, in de stad Groningen en rond het grens-gebied met Duitsland

• Digitale advertenties in de metro in Rotterdam, in een aantal horeca-aangelegenheden in as-sen en bij de toegangswegen van assen

In Duitsland:• Affichecampagne: 2.500 affiches A1 op recla-

mezuilen, culturele reclamemasten en stations in vier fases/flights (begin van de tentoonstel-ling tot voorjaar) binnen het gebied Bremen-oldenburg-lingen/nordhorn

• Tien verlichte megalight-billboards in de regio oldenburg

• Een big-banner zes maanden lang centraal hangend aan het plafond in de foyer van sta-tion oldenburg

• Traffic-boards: zes maanden lang busbestic-kering van zes bussen in het regionale vervoer

Het Drents Museum (Assen) en de Kunsthalle Emden (Duitsland) tonen samen een groot overzicht van het Amerikaans realisme na 1945. Lange tijd is het Amerikaans realisme onderbelicht geweest. Stromingen als abstract expressionisme, color field painting, popart en minimal art bepalen grotendeels het beeld dat mensen hebben van de geschiedenis van de Amerikaanse kunst. De tentoonstelling The American Dream – American Realism 1945-2017 brengt uiteenlopende figuratieve werken bijeen die de realiteit van het Amerikaanse dagelijks leven tonen – toen en nu.

Primeur voor EuropaEr komen meer dan 200 kunstwerken naar Assen en Emden: schilderijen, werken op papier, foto’s en sculpturen van kunstenaars als Edward Hopper, Andy Warhol, Andrew Wyeth, Roy Lichtenstein, Stone Roberts, Alex Katz en Chuck Close. Het Drents Museum richt zich op de periode 1945-1965, in de Kunsthalle Emden ligt de nadruk op de periode 1965 tot heden. Niet eerder is zo’n breed overzicht in Europa te zien geweest. Beide musea tonen ook een selectie werken uit de periode van het partnermuseum, als introductie én als teaser om het andere museum te bezoeken.

Zichtbaar trotsVoor Harry Tupan, directeur van het Drents Museum, is met deze tentoonstelling een grote wens in vervulling gegaan. ‘Een droom komt uit. Ik ben namelijk gek van het Amerikaans realisme! Het idee heeft

lang op de bucket list gestaan. Drie jaar geleden hebben we het opgepakt. Na De Sovjet Mythe en De Kim Utopie is het nu tijd voor The American Dream. Het is een ambitieus project,’ vertelt Tupan. ‘We zijn zelf naar de Verenigde Staten gegaan om collecties van musea, galeries, bedrijven en particuliere verzamelaars te bezoeken. De ontmoeting met William Louis-Dreyfus, een gepassioneerd verzamelaar en de grootste bruikleengever van de tentoonstelling, zal mij altijd bijblijven. Hij was zó zichtbaar trots op zijn verzameling. Zijn collectiedepot in Mount Kisco, net buiten New York, vertelt ons veel over de Amerikaanse verzamelpraktijk. Particulieren beheren hun collecties vaak op museale wijze. Je kunt werken aanvragen en de collectie bezoeken. De collecties zijn heel bereikbaar. Dat is ook zeer Amerikaans: kunst verzamelen is een maatschappelijke zaak. William Louis-Dreyfus is vorig jaar overleden. Ik vind het bijzonder en ontroerend om in deze tentoonstelling ook zijn visie te kunnen tonen.’

Grensoverschrijdend Het is de eerste keer in Europa dat op internationaal gebied twee musea op deze manier één grote tentoonstelling maken. Met het tweeluik The American Dream vinden het Drents Museum en de Kunsthalle Emden inhoudelijk aansluiting. Het Duitse museum,

net over de grens, maakt spraakmakende tentoonstellingen over hedendaagse kunst en in het bijzonder realisme. ‘Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van Europese gemeenschappen die met elkaar samenwerken’, zegt Stefan Borchardt, directeur van de Kunsthalle Emden. ‘Wij laten zien dat Emden en Assen misschien van elkaar gescheiden worden door een politieke grens, maar dat er geen culturele grenzen zijn.’

Een reis door naoorlogs Amerika‘The American Dream is niet alleen een kunsthistorisch overzicht. De onderliggende verhalen zijn belangrijk. Die hopen we mee te geven aan de bezoekers’, vertelt Tupan. De kunstwerken vormen het vertrekpunt voor een reis langs de naoorlogse Amerikaanse cultuur en geschiedenis. Van de wereldschokkende gebeurtenissen en de sociale omwentelingen uit de roerige jaren 50 en 60 tot hedendaagse problematiek zoals drugsgebruik, AIDS en de toename van

het gebruik van wapens en geweld. Stefan Borchardt: ‘Vanwege de maatschappelijke onderwerpen is de tentoonstelling verrassend actueel. De huidige situatie wordt gereflecteerd, niet alleen in de Verenigde Staten, maar ook in de wereld. Voor mij persoonlijk is de Amerikaanse droom meer dan de droom van een natie. Het is een symbool voor vrijheid en voor het nastreven van geluk. We spelen allemaal mee in die droom waarin we een beter leven wensen voor iedereen. De droom herinnert ons aan de waarden van het leven.’

The STory of AmericAn reAliSm INTERVIEW PETER TRIPPI,

ADVISEUR VAN THE AMERICAN DREAM

een droomkomT uiT

De gerenommeerde Amerikaanse kunst-historicus Peter Trippi is een groot kenner van Amerikaanse realistische kunst. De afgelopen drie jaar is Trippi als adviseur nauw betrokken geweest bij het project The American Dream. De New Yorker was de verbindende schakel, hielp het Drents Museum en de Kunsthalle Emden bij het opzetten van de tentoonstelling en introduceerde de musea bij verzamelaars en curatoren van Amerikaanse musea.

Wat wordt precies verstaan onder Amerikaans realisme?‘Realisme’ is een lastig woord. Voor sommige mensen suggereert het een zorgvuldige en uiterst verfijnde techniek, terwijl het voor anderen vooral betekent dat het beeld repre-sentatief is, dat ze er iets in kunnen herken-nen. Beide definities zijn gangbaar. Samen karakteriseren ze de spannende realistische kunst die van 1945 tot vandaag de dag in

Amerika wordt gemaakt. Dat omvat een complex spectrum: van sociaal realisme tot popart, fotorealisme en klassiek realisme. Bij het realisme is er altijd een basisbehoefte om iets herkenbaars te zien, iets met een inherente betekenis, iets dat gevoelens op-roept. Andy Warhol wist dit toen hij inzoom-de op de Brillo Soap Pads Box (1964); Ameri-kaanse consumenten reageerden instinctief op de vorm en het logo van dit product. Maar ze reageerden ook instinctief op de rondin-gen in Andrew Wyeths schilderij Barracoon (1976). Zowel dat naakt als Brillo deden ertoe in het Amerika van die tijd. Deze tentoon-stelling brengt dergelijke uiteenlopende beelden samen. Hun intentie en uitwerking zijn verschillend, maar ze bevestigen allebei dat onze instinctieve opwelling om te kijken naar ‘echte’ dingen is blijven bestaan in een tijdperk dat beter bekend is door abstractie, minimalisme en performance.

Wat is het belang van het Amerikaans realisme?Na de Tweede Wereldoorlog werd Amerika toonaangevend op het gebied van de abstracte kunst. Kunstenaars als Jackson Pollock en Willem De Kooning gingen een type abstracte kunst perfectioneren dat sinds de jaren 30 Amerika was binnengedruppeld. Die ontwikkeling kreeg een extra stimulans door de toevloed van kunstenaars die ge-vlucht waren uit het door oorlog verscheurde Europa. Hierdoor raakte het verhaal van de naoorlogse Amerikaanse realistische kunst overschaduwd. Een andere ontwikkeling was de opkomst van nieuwe expressievormen tijdens de late jaren 40: fotografie en film verbeeldden de realiteit even goed als schil-derijen, tekeningen en grafiek dat konden.Nu de 20ste eeuw achter ons ligt en de ‘eeuw van Amerika’ voorbij is, is het belangrijk om een beter begrip te creëren van hetgeen zich in Amerika afspeelde in deze periode. De realistische kunstwerken zijn niet alleen plezierig om naar te kijken, ze vertellen ons ook veel over Amerika en tonen ons hoe de Amerikanen zelf over hun land denken en dachten.

Wat zijn uw favoriete werken in The American Dream?Mijn lijstje bevat heel veel favorieten, maar scènes van het leven in New York, waar ik

woon, springen er voor mij uit. Zoals Alice Neels schilderij Sunset in Spanish Harlem (1958). Ik houd van de verticaliteit van dit werk. In Manhattan kijk je voortdurend naar boven, dus de afmetingen van het schilderij en de opwaartse stuwing van Neels architectuur benadrukken deze werkelijkheid. Ik heb ook bewondering voor The Candy Store (1969) van Richard Estes. Hoewel dit schilderij bijna 50 jaar geleden gemaakt werd, klopt

het nog steeds: een overvloed aan kleurige producten, de weerspiegelingen van de straat in de winkelruit. Natuurlijk gaat het in deze tentoonstelling over veel meer dan New York. De expositie toont een groot aantal landelijke scènes en niet te vergeten close-ups van mensen en voorwerpen. Deze diversiteit verheugt me, omdat het de diversiteit weerspiegelt van Amerika.

Dit is de eerste keer dat er zo’n groot overzicht van Amerikaanse realistische kunst in Europa te zien is. Heeft dat een reden?Het is best vreemd dat er in Europa nooit een dergelijke overzichtstentoonstelling is geweest. Variaties op het thema misschien, maar niets wat hierbij in de buurt komt. Bekende Amerikaanse kunstenaars als Edward Hopper zijn in Europa natuurlijk wel in andere contexten gepresenteerd. Maar sommige kunstenaars in The American Dream zijn niet eerder buiten de Verenigde Staten te zien geweest. Dan denk ik aan Fairfield Porter, een getalenteerd schilder en invloedrijk criticus. Hij is op de een of

andere manier over het hoofd gezien door buitenlandse kunstliefhebbers. Deze tentoonstelling is waardevol omdat kunstenaars als Porter nu voor het Europese voetlicht worden gebracht. Daarmee wordt het verhaal over de Amerikaanse kunst interessanter. Om een volledig beeld te krij-gen van de evolutie van de realistische kunst in het Amerika van de 20ste eeuw, moeten mensen écht de presentaties in Assen en Emden bezoeken. Het is een groot voorrecht om zoveel ruimte te hebben om dit verhaal goed te vertellen.

Het is de eerste keer in Europa dat op internationaal gebied twee musea op deze

manier één grote tentoonstelling maken.

Stefan Borchardtdirecteur Kunsthalle EmdenFoto: Wolfgang Sperl

Harry Tupandirecteur Drents MuseumFoto: Sake Elzinga

Peter Trippi

TeAmwork mAkeS The dreAm workDe lange en goede relatie tussen het Drents Museum en de Kunsthalle Emden was de basis voor het realiseren van het project The American Dream. De beide musea hebben intensief samengewerkt met een groot aantal Amerikaanse bruikleengevers die toonaangevende verzamelingen op het gebied van Amerikaans realisme bezitten. De werken in The American Dream maken deel uit van de collecties van onder andere: MoMA, Whitney Museum of American Art, Brooklyn Museum, Columbus Museum of Art en The William Louis-Dreyfus Foundation. Ook uit bedrijfscollecties zoals AXA en particuliere collecties, waaronder Hall Collection en Seavest Collection, zijn werken te zien in Assen en Emden.

Richard Estes, The Candy Store, 1969, olieverf en acrylverf op doek, 121,9 × 174,9 cm. Whitney Museum of American Art, New York. Purchase, with funds from the Friends of the Whitney Museum of American Art © Richard Estes, courtesy Marlborough Gallery, New York (te zien in Assen).

Andy Warhol, Paul Anka, 1976, acrylverf en zeefdrukinkt op doek, 101,5 × 101,5 cm. Hall Collection. Courtesy Hall Art Foundation (te zien in Emden).

Alex Katz, Self-portrait, 1960, olieverf op doek, 76,8 × 66 cm.Collection of AXA US © c/o Pictoright Amsterdam 2017 (te zien in Assen).

Richard Estes, The Candy Store, 1969, olieverf en acrylverf op doek, 121,9 × 174,9 cm. Whitney Museum of American Art, New York. Purchase, with funds from the Friends of the Whitney Museum of American Art © Richard Estes, courtesy Marlborough Gallery, New York (te zien in Assen).

Alice Neel, Sunset in Spanish Harlem, 1958, olieverf op doek, 99 × 55,9 cm.Collection of AXA US © Estate of Alice Neel (te zien in Assen).

Andrew Wyeth, Barracoon, 1976, tempera op paneel, 43,8 × 85,7 cm. The Andrew and Betsy Wyeth Collection © Andrew Wyeth, Barracoon, 1976, c/o Pictoright Amsterdam 2017 (te zien in Assen).

Fairfield Porter, Schwenk, 1959, oil on canvas, 57,3 x 78,7 cm. The Museum of Modern Art, New York. Gift of Arthur M. Bullowa, 1972. © 2017. Digital image, The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence, c/o Pictoright Amsterdam 2017 (te zien in Assen).

The dreAm verSuS reAliTyIn Assen en Emden zijn ruim 200 figuratieve werken van Amerikaanse kunstenaars te zien. Aan de hand van de thema’s – mensen, stad, landschap, genre en stilleven – wordt een fascinerende blik op het Amerika van na 1945 geboden. De werken vertegenwoordigen verschillende uitingen van het Amerikaans realisme. Tegelijkertijd bieden ze een blik op het leven in Amerika na 1945. Amerika is in die tijd het land van de toekomst. ‘The American Dream’ van vrijheid en gelijkheid voor alle mensen is het grote ideaal. De kunstenaars verbeelden de realiteit van het Amerikaanse dagelijks leven in al haar schoonheid en optimisme. Maar ze tonen ook de keerzijde van de Amerikaanse droom. Daarmee biedt hun werk stof tot nadenken. Wat houdt the American way of life voor de inwoners van het land in? Wat betekent de Amerikaanse droom daadwerkelijk en is die droom er anno 2017 nog wel?

Het is een groot voorrecht om zoveel ruimte te hebben

om dit verhaal goed te vertellen.

Page 49: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 49

• Publikation „Drents Museum Magazin”, No-vember 2017, auflage 15.000 exemplare, sowie die online-Version mit artikeln über den Inhalt und die realisierung der ausstellung und das Programm.

• Fassadenbanner und Flaggen beim Drents Museum.

Kunsthalle emden: • Ein Ausstellungsflyer, Auflage 100.000 Exem-

plare, dreisprachig in niederländisch, Deutsch und englisch, zu Versand und auslage an Museen und Kunsthallen national, universitä-ten und Kunsthochschulen, Kunstvereine und Fördervereine national, touristische anlaufstel-len und touristisch relevante Gastronomie und hotellerie im nordwesten.

messen unD märKTe• Kulturelles Sommer-Event „Uitmarkt” in Ams-

terdam, die Bedrijven Contact Dagen Drenthe in der tt halle in assen

• Uitmarkt und Preuvenement in Assen • Noorder Zondag in Groningen, Messe „Promo-

tiedagen” Groningen und netwerkbijeenkomst (Business-netzwerk-treffen)

• Jubiläumsveranstaltung 40 Jahre EDR in Pa-penburg

• Culture Lounge auf der ITB /Internationale tourismusbörse Berlin 2017

• 3-tägige Busreise-Veranstalter Akquise-Tour mit Kunsthalle Bremen und „Buskontor Gren-zenlos“

• Emder Museumsnacht 2017, Tag der Nieder-sachsen 2017, 25. emder Museumstag

Presse unD meDien• Zwei Pressefahrten durch Drenthe für die deut-

sche, belgische und französische Presse (Print und online) in Zusammenarbeit mit Marketing Drenthe

• Eine Blogger-Wochenendtour einer deutschen und einer niederländischen Bloggerin, in Kooperation mit tourismus Marketing nieder-sachsen und Drenthe Marketing

• Eine Pressereise nach New York in Kooperation mit srC reizen für niederländische Journalis-ten (Printmedien, rundfunk und Fernsehen)

• Organisation diverser Einzeltermine und Inter-view, z.B. reiner Brouwer (artmapp), Carsten Probst (Deutschlandfunk) und viele andere, möglich dank Bereitstellung der gebrandeten Vw shuttle-Fahrzeuge arteon und Passat

PlAKATierunG unD BillBoArDsIn den niederlanden:• Eine Out-of-Home-Kampagne mit Plakaten in

den Bahnhöfen großer niederländischer städte und in der region

• Ausstellungsplakate, im Format A3, A2, A0, Verbreitung in assen, Groningen, utrecht, Zwolle und im Grenzgebiet (in Drenthe/Gronin-gen). auch in den hallen der großen niederlän-dischen Bahnhöfe hingen a0-Plakate

• Billboard-Werbung an den Autobahnen A28, a4 und a7, in Groningen und im Grenzgebiet

• Digital Advertising in der Rotterdamer U-Bahn, in Gastronomiebetrieben in assen und an den assener Zufahrtsstraßen

In Deutschland:• Plakatierungs-Kampagne: 2.500 Plakate A1

an allgemeinstellen, Kulturmastrahmen, und Bahnhöfe in 4 Phase/Flights (ausstellungsbe-

Page 50: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k50

oldenburg, osnabrück en emden/ostfriesland, directe verspreiding in de gehele regio weser-ems oldenburg 1.000 a3-affiches en 25.000 flyers

on Air en PrinT: commerciAls, ADVerTen-Ties, BiJlAGenIn nederland:• Een commerciële bijlage van acht pagina’s in NRC

handelsblad• Advertenties in verschillende dagbladen (NRC,

trouw en Volkskrant) en tijdschriften op het gebied van kunst (o.a. Museumtijdschrift, Collect, tableau, apollo Magazine/teFaF), cultuur (on-der meer in theaterstadskranten in het noorden en in de randstad) en toerisme (onder andere Drenthe Magazine, erleb holland, erleb Drenthe en erleb twente)

• Campagne met televisie-commercial op nPo 1 en 2• Campagne met reclame op NPO Radio 1, 2 & 4• Campagne met Vrije Academie, waarbij de acade-

mie diverse lezingen aanbood aan cursisten;

In Duitsland:• Advertenties en promotionele bijdragen in

Duitstalige media, vooral kunst en toerisme: art Cities in europe/arttourist.com, beurskrant van de ItB en Gabriele-Magazin, artmapp Magazine, artmapp app, Zeit ausstellungskalender, gratis advertenties in lokale kranten, leesmap-omslagen, Kunstforum International, Kunstzeitung, Kunst:art; Kunsttermine.de, Zeitkunst, Kulturseiten osnabrück, Foyer Bremen, Kunst:stück, Ferien ahoi norderney

Free PuBliciTynaast betaalde reclame is er fors ingezet op het verkrijgen van free publicity op zowel regionaal, landelijk als internationaal niveau. De landelijke en internationale pers werd vanaf begin 2017 actief benaderd. er is verder ingezet op het genereren van mond-tot-mond reclame en het hypen van het onderwerp, door de tentoonstelling al in een vroeg-tijdig stadium via alle mogelijke kanalen onder de aandacht te brengen.

Voor de free publicity is gebruik gemaakt van: • 23 persberichten verstuurd door het Drents

Museum, waarin direct of indirect aandacht is besteed aan The American Dream met persfoto’s in met name nederlands, maar ook in het Duits en engels

• 17 digitale mailingcampagnes gericht op de pers door Kunsthalle emden en per post schriftelijke, persoonlijke uitnodigingen aan 700 journalisten en redacties in Duitstalig gebied

• twee perspreviews voor nationale en internatio-nale media in assen en emden

• Persmappen met achtergrondinformatie en facts & figures in het Duits, nederlands en engels

• Terbeschikkingstelling van een digitale perskit met uitgebreide informatie en gegevens

• Proactief benaderen van journalisten en ac-quisitie en organisatie van diverse individuele bezoeken van journalisten

• Informatie op www.drentsmuseum.nl en, kunst-halle-emden.de, www.visittheamericandream.com

• Negen digitale nieuwsbrieven door Drents Mu-seum en zes door Kunsthalle emden

• Informatie voor verschillende schriftelijke media• Internetsites van derden voor kunst- en cul-

tuurgeïnteresseerden en toeristische platforms, partners in toerisme, gastronomie, hotellerie, internationale online-tentoonstellingskalenders

• Joint promotion acties (zie marketingacties) en direct mail acties

• Inzet op communities voor kunst-, geschiede-nisliefhebbers en toeristische internetplatforms (onder andere Marketing Drenthe, emden touris-mus, tourismus niedersachsen)

• Inzet van online promotiecampagnes op in-ternet en de eigen social media van de musea (Facebook, twitter, Instagram) met aandacht voor de tentoonstelling en de activiteiten The American Dream in de media

Page 51: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 51

ginn bis Frühling) im radius Bremen-olden-burg-lingen/nordhorn)

• 10 x Megalight-Billboards beleuchtet im Raum oldenburg

• 1 Big-Banner zentral von der Decke hängend im Foyer des Bahnhofs oldenburg für 6 Monate

• Traffic-Boards: Busbeklebung von 6 Bussen im regionalverkehr oldenburg, osnabrück und emden/ostfriesland für 6 Monate Direktver-teilung flächendeckend im raum weser-ems oldenburg 1.000 a3 Plakate und 25.000 Flyer

on Air unD PrinT: commerciAls, AnZeiGen, BeilAGenIn den niederlanden:• Eine 8-seitige kommerzielle Beilage im NRC

handelsblad• Anzeigen in mehreren Tageszeitungen (NRC,

trouw und Volkskrant) und Zeitschriften zum thema Kunst (Museumtijdschrift, Collect, tableau, apollo Magazine/teFaF u.a.),Kultur (u.a. in theater-stadtzeitungen im norden der niederlande und in der randstad) und touris-mus (Drenthe Magazine, erleb holland, erleb Drenthe, erleb twente u.a.)

• Fernsehspot-Kampagne auf NPO 1 und 2• Radiospot-Kampagne auf NPO Radio 1, 2 und 4• Kampagne mit der Vrije Academie, wobei die

akademie verschiedene Vorträge für die Kurs-teilnehmer anbot

In Deutschland:• Anzeigen und Promo-Beiträge in deutschspra-

chigen Medien, vor allem Kunst und tourismus:

art Cities in europe/arttourist.com Messezei-tung der ItB und Gabriele-Magazin, artmapp Magazine, artmapp app, ZeIt-ausstellungs-kalender, Gratis-anzeigen in lokalzeitungen, lesezirkel-umschläge, Kunstforum Internati-onal, Kunstzeitung, Kunst:art; Kunsttermine.de, Zeitkunst, Kulturseiten osnabrück, Foyer Bremen, Kunst:stück, Ferien ahoi norderney.

Free-PuBliciTy-mAssnAHmen: neben bezahlter werbung haben wir uns intensiv um Free publicity bemüht, sowohl auf regionaler und überregionaler ebene als auch international. ab anfang 2017 haben wir die niederländische und die internationale Presse aktiv angespro-chen. ein weiteres Ziel war die erzeugung von Mundpropaganda und das hypen des themas, indem wir schon in einem frühzeitigen stadium über alle möglichen Kanäle auf die ausstellung aufmerksam gemacht haben.

• 23 Pressemitteilungen des Drents Museums, mit direktem oder indirektem hinweis auf the american Dream, einschließlich Pressefotos, auf niederländisch, aber zum teil auch auf Deutsch und englisch

• 17 digitale Presse-Mailing-Aktionen von Kunsthalle emden und per Post schriftliche, persönliche einladungen an 700 Journalisten und redaktionen im deutschsprachigen raum

• 2 Presse-Previews für niederländische und internationale Medien in assen und emden

• Pressemappen mit Hintergrundinformationen und Fakten & Daten auf Deutsch, niederlän-disch und englisch

• Bereitstellung eines digitalen Pressekits mit umfangreichen Informationen und Daten

• Proaktives Ansprechen von Journalisten en Ak-quise und organisation diverser einzelbesuche von Journalisten mit individuellem PKw-shut-tle service

• Information unter www.drentsmuseum.nl und kunsthalle-emden.de, www.visittheamerican-dream.com

• 9 digitale Newsletter des Drents Museums und 6 von der Kunsthalle emden

• Information für verschiedene Printmedien • Websites für Kunst- und Kulturinteressierte

und touristische Plattformen, Partner im Be-reich tourismus, Gastronomie und hotellerie, internationale online-ausstellungskalender

• Co-Promotion-Aktionen (siehe Marketing-aktionen) und Direct-Mail-aktionen

• Communitys für Kunst- und Geschichtslieb-haber und touristische Internet-Plattformen

Page 52: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k52

In het kader van de tentoonstelling zijn er in totaal:• 691 artikelen in print verschenen in landelijke

en regionale dag- en weekbladen en tijdschrif-ten;

• 296 artikelen in Nederland met een adverten-tiewaarde van € 1.366.029;

• 395 artikelen in Duitsland met een totale ad-vertentiewaarde van € 2.271.606,13;

• € 3.637.635,13 is de totale advertentiewaarde van de verschenen nederlandse en Duitse arti-kelen

• In Nederland zijn er onder meer artikelen ver-schenen in De telegraaf, nrC handelsblad, nrC next, Volkskrant, trouw, het Parool, algemeen Dagblad, reformatorisch Dagblad, Dagblad van het noorden, leeuwarder Courant, Friesch Dagblad, nederlands Dagblad, leidsch Dagblad, Collect, esevier, Palet, tableau, Museumtijd-schrift, Kunstkrant, historisch nieuwsblad, Geschiedenis Magazine, atelier, Vernissage art Magazine, Max Magazine, eigen huis en interi-eur, Zin, Discover Benelux (inflight Magazine KlM, British airways, Brussels airlines)

• 218 online-berichten in Nederland, met een totale mediawaarde van € 56.008. Dit betrof uiteenlopend nieuws-, geschiedenis-, cultuur-, reis- en kunstwebsites

• Op de Nederlandse televisie en radio is aan-dacht geweest voor The American Dream. Zo zijn er verschillende reportages over de

tentoonstelling gemaakt en waren er diverse interviews met conservator annemiek rens, directeur harry tupan en projectadviseur Peter trippi oa. op rtl 4 (5 uur live) en nPo 2 (nu te zien), radio 1 (Journaal en nieuws en co), radio 2 en radio 4 (De ochtend van 4 en opium)

• Daarnaast kwam de tentoonstelling veelvuldig in het nieuws bij rtV Drenthe, mediapartner voor de tentoonstelling, met reportages en in-terviews op radio en tv van de Drentse omroep

• In Duitsland zijn er onder andere artikelen ver-schenen in süddeutsche Zeitung, Frankfurter allgemeine Zeitung, ZeIt online, Die rhein-pfalz am sonntag, stuttgarter Zeitung, han-noversche allgemeine Zeitung, artMaPP, FoCus, weltkunst, hör Zu, arsprototo, art – Das Kunstmagazin, Kunstzeitung, Centaur, asKI Magazin, traveltalk; Zeitkunst, nordwest-zeitung, weser-Kurier, Bremer, kunst:stück, punkt, art-line, sammlerjournal en op diverse kunstblogs, zoals retrospektiven

• Ook op de Duitse televisie en radio is aandacht geweest voor The American Dream. Zo waren er onder meer reportages op de Duitse zenders nDr, zowel in het programma op de vroege avond als in culturele programma’s zoals ‘Kulturjournal’, in de belangrijkste ZDF-nieuwsuitzending ’s avonds, het ‘heute-Journal’, op nDr 1, radio ostfriesland, ndr Kultur, Deutschlandfunk, Deutschlandradio kultur, radio Deutsche welle (wereldwijd)

Page 53: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 53

(u.a. Marketing Drenthe, emden tourismus, tourismus niedersachsen)

• Online-Werbekampagnen im Internet und auf den von den Museen genutzten social Media (Facebook, twitter, Instagram)

Im rahmen der ausstellung sind insgesamt:• 691 Artikel in Printmedien erschienen (in über-

regionalen und regionalen tages- und wochen-zeitungen und Zeitschriften)

• 296 Artikel in den Niederlanden (die bei einer entsprechenden anzeigenschaltung ein Kos-tenvolumen von 1.366.029 € darstellen)

• 395 Artikel in Deutschland (die bei einer ent-sprechenden anzeigenschaltung ein Kostenvo-lumen von 2.271.606,13 € darstellen)

• 3.637.635,13 € würde das gesamte Kostenvolu-men bei entsprechender anzeigenschaltung in den niederlanden und Deutschland betragen

• In den Niederlanden sind Artikel erschienen in: De telegraaf, nrC handelsblad, nrC next, Volkskrant, trouw, het Parool, algemeen Dag-blad, reformatorisch Dagblad, Dagblad van het noorden, leeuwarder Courant, Friesch Dagblad, nederlands Dagblad, leidsch Dagblad, Collect, esevier, Palet, tableau, Museumtijdschrift, Kunstkrant, historisch nieuwsblad, Geschiede-nis Magazine, atelier, Vernissage art Maga-zine, Max Magazine, eigen huis en interieur, Zin, Discover Benelux (inflight Magazine KlM, British airways, Brussels airlines) u.a.

• 218 Online-Berichte in den Niederlanden (was bei entsprechender bezahlter werbung einem Kostenvolumen von 56.008 € entspricht). Dabei handelte es sich um websites aus den Bereichen nachrichten, Geschichte, Kultur,

reise und Kunst• Im niederländischen Fernsehen und Rundfunk

wurden Beiträge über the american Dream gesendet. so sind mehrere reportagen über die ausstellung gemacht worden, und es wurden Interviews mit dem Direktor harry tupan, der Kuratorin annemiek rens und dem Projektbe-rater Peter trippi gesendet, darunter bei rtl 4 (5 uur live) und nPo 2 (nu te zien), radio 1 (nachrichten und nieuws en co), radio 2 und radio 4 (De ochtend van 4 und opium)

• Auch RTV Drenthe, der Medienpartner für diese ausstellung, berichtete ausführlich über die ausstellung und sendete reportagen und Interviews im radio und Fernsehen

• In Deutschland sind Artikel erschienen in: Süd-deutsche Zeitung, Frankfurter allgemeine Zei-tung, ZeIt online, Die rheinpfalz am sonntag, stuttgarter Zeitung, hannoversche allgemeine Zeitung, artMaPP, FoCus, weltkunst, hör Zu, arsprototo, art – Das Kunstmagazin, Kunstzei-tung, Centaur, asKI Magazin, traveltalk, Zeit-kunst, nordwestzeitung, weser-Kurier, Bremer, kunst:stück, punkt, art-line, sammlerjournal und auf diversen Kunstblogs, wie retrospekti-ven

• Auch in Deutschland haben Fernsehen und rundfunk über the american Dream berichtet. so wurden u.a. reportagen gesendet, sowohl im Vorabendprogramm als auch in Kultursen-dungen wie „Kulturjournal“, in den ZDF-haupt-abendnachrichten „heute-Journal“, in nDr 1, radio ostfriesland, ndr Kultur, Deutschland-funk, Deutschlandradio kultur, radio Deutsche welle (weltweit) und in der arD tagesschau.

Page 54: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k54

markeTIngacTIes en arrangemenTen Beide musea hebben specifieke kortingsacties en arrange-menten ontwikkeld (actie-marketing en eventmarketing) voor zowel individuele als groepen bezoekers. ook zijn er verschillende jointpromotion acties opgezet met partners en tentoonstellings-sponsors om een zo groot mogelijk bereik te genereren.

De acties en arrangementen zijn deels aangeboden in regio-nale en landelijke media en deels via de media van samen-werkingspartners.

het Drents Museum werkte samen met:• AVRO Kunst & Cultuur• Albert Heijn• HEMA• ING• Museumkaart• Marketing Drenthe • Nederlandse Spoorwegen/Dagje uit, 2=1• SRC Reizen• Vrije Academie• Bibliotheken in Drenthe• MC Donalds• Hof van Saksen• VVV Assen• Hotel van der Valk Assen• Club Nu• Nationale Postcode Loterij • Vriendenloterij • BankGiro Loterij • Bonte Wever• DNK• Yankee Doodle• Ondernemend Assen• Provincie Drenthe• Lanting Reizen

Kunsthalle emden werkte samen met: • Volkswagen Emden met exclusieve shuttleauto voor pers- en koeriersritten • NDR kultur• DOC-Center Emden met Multi-Markt • Tourismus Marketing Niedersachsen TMN• Emden Marketing Tourismus EMT• Volkshochschule Emden

VVV Dagarrangement The American Dream, Assen-Emden

09.30 uur Ontvangst hoofdingang Drents Museum09.45 uur Vertrek met touringcar richting Emden

(incl. brownie + koffie / thee onderweg)11.15 uur Aankomst in Emden11.30 uur Bezoek The American Dream in de

Kunsthalle Emden 13.15 uur Vertrek richting Assen (incl. Amerikaanse lunch onderweg)14.45 uur Aankomst in Assen15.00 uur Bezoek The American Dream in het

Drents Museum (excl. entreekaart)17.00 uur Einde bezoek Drents Museum17.30 uur 3 gangen diner in restaurant in Assen20.00 uur Einde arrangement

Aanmelden en reserveren kan alleen via VVV Assen (zie onder).

ELKE LAATSTE DONDERDAG VAN DE

MAAND25 jANuARi

22 fEbRuARi29 MAART26 ApRiL

24 MEi2018€ 39,– p.p.excl. diner

* € 64,–

p.p. incl.

3-gangendiner

(excl. drankjes)

Reserveren via:VVV AssenMarktstraat 8-109401 JH AssenTel: [email protected]

Drents MuseumBrink 1, AssenT +31 (0)592 377 773E [email protected] www.drentsmuseum.nl

Kunsthalle EmdenHinter dem Rahmen 13T +49 (0) 49 21 97 50 50E [email protected] www.kunsthalle-emden.de

Page 55: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 55

mArKeTinG-AKTionen unD ArrAnGemenTs Beide Museen haben ermäßigungs-aktionen und arrangements (aktionsmarketing und eventmar-keting) für individuelle Besucher und Gruppen entwickelt. Daneben wurden mehrere Co-Promo-tion-aktionen mit Partnern und ausstellungs-sponsoren gestartet, um eine möglichst große reichweite zu erzielen.

Die aktionen und arrangements wurden sowohl in regionalen und überregionalen Medien als auch in den Medien der Kooperationspartner des Museums angeboten.

Das Drents Museum arbeitete zusammen mit:• AVRO Kunst & Cultuur• Supermarktkette Albert Heijn• Kaufhauskette HEMA• ING Bank• Museumkaart• Marketing Drenthe • Niederländische Bahn/Dagje uit, 2=1• Reiseveranstalter RC Reizen• Vrije Academie• Büchereien in Drenthe• MC Donalds• Hof van Saksen• Fremdenverkehrsbüro (VVV) Assen• Hotel van der Valk Assen• Club Nu

• Nationale Postcode Loterij • Vriendenloterij • BankGiro Loterij • Bonte Wever• DNK• Yankee Doodle• Ondernemend Assen• Provinz Drenthe• Lanting Reizen

Die Kunsthalle emden arbeitete zusammen mit: • Volkswagen Emden mit exklusivem Shuttle-

Fahrzeug für Presse- und Kurierfahrten • NDR kultur• DOC-Center Emden mit Multi-Markt • Tourismus Marketing Niedersachsen TMN• Emden Marketing Tourismus EMT• Volkshochschule Emden

Page 56: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k56

The amerIcan dream

Page 57: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 57

Page 58: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k58

yVeT De Boer, communicATie en mArKeTinG DrenTs museum:

‘Door dit project hebben we veel kennis en ervaring kunnen uitwisselen met een museum-partner in het buitenland; het was voor ons een uitgelezen kans om meer te weten te komen over de Duitse markt. het was een goede manier om meer Duitse bezoekers naar nederland te trekken en andersom. De samenwerking leverde een be-ter beeld van de Duitse (museum)bezoeker op. Zo komt het profiel van de Duitse museumbezoeker aardig overeen met de nederlandse (voorname-lijk vrouwen, hoogopgeleid, 55+), al is de Duitse museumbezoeker over het algemeen iets jonger. Daarnaast houdt de Duitse bezoeker erg van georganiseerde groepsreizen met de bus, terwijl nederlanders liever zelf in de auto stappen. Verder maken ze beduidend minder gebruik van social media (Facebook, twitter en Instagram). snel internet is overal in Duitsland nog lang geen

vanzelfsprekendheid. en voor de promotie van tentoonstellingen wordt meer ingezet op outdoor-reclame, zoals affiches en posters. De samenwerking met de Duitse museumcolle-ga’s is uiterst plezierig verlopen. we hebben uitvoerige gesprekken en discussies gevoerd en, niet onbelangrijk, hebben veel gelachen samen’.

ilKA erDWiens, communicATie en mArKe-TinG KunsTHAlle emDen: ‘ten eerste hebben we erg goed ‘on the human level’ kunnen samenwerken. Dat vormde de belangrijke basis voor het maken en slagen van het concept: één gezamenlijke tentoonstelling op twee locaties. we hebben ook meer geleerd over de verschillen tussen de Duitse en nederlandse bezoekers. Zo heeft in nederland een bredere doelgroep grote belangstelling voor kunst dan in Duitsland. we hebben op marketinggebied zeer geprofiteerd en ook veel geleerd van de samen-werking met het geweldige team van het Drents Museum. De collega’s konden veel acties realise-ren die voor ons in emden helemaal niet mogelijk zouden zijn geweest, en dat niet alleen vanwege een krapper budget. we hebben vooral gezien dat veel dingen in Duitsland gewoon nog steeds anders zijn, variërend van de ontoereikende netwerkdekking voor digitale media, en – moge-lijk in verband daarmee – de geringere respons op het digitale aanbod, tot hogere mediaprijzen voor reclamecampagnes en strengere regelgeving op veel gebieden. en ook is de tolerantie voor sommige offensieve reclameacties, ook voor datamining en crossmarketing met commerci-ele partners, bij het nederlandse kunstpubliek groter, het publiek is opener. het was spannend en inspirerend om te zien hoe onze nederlandse collega’s werken – misschien ook een blik in de toekomst voor ons?

‘de duITse bezoeker houdT van georganIseerde groepsreIzen meT de bus, TerwIjl nederlanders lIever zelf In de auTo sTappen’

Page 59: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 59

„der deuTsche besucher machT gerne organIsIerTe gruppenreIsen mIT dem bus, während nIederländer lIeber das auTo nehmen“

yVeT De Boer, Pr unD mArKeTinG DrenTs museum:„Dieses Projekt hat uns den intensiven aus-tausch von wissen und erfahrung mit einem Partnermuseum im ausland ermöglicht. Darüber hinaus war es für uns eine einmalige Gele-genheit, mehr über den deutschen Markt zu erfahren. Durch die internationale Kooperation konnten wir mehr deutsche Besucher in die nie-derlande locken und umgekehrt. außerdem ha-ben wir dadurch ein besseres Bild vom deutschen (Museums-)Besucher erhalten. Das Profil des deutschen Museumsgastes stimmt weitgehend mit dem des niederländischen Besuchers (über-wiegend weiblich, mit hohem Bildungsniveau, älter als 55) überein, wenngleich der deutsche Museumsbesucher im schnitt etwas jünger ist. Der deutsche Besucher macht gerne organisierte Gruppenreisen mit dem Bus, während niederlän-der lieber das auto nehmen. ansonsten nutzen sie erheblich weniger social Media (Facebook, twitter und Instagram). ein schnelles Internet ist in Deutschland noch nicht überall selbstver-ständlich. und die werbung für ausstellungen erfolgt stärker durch außenwerbung, wie etwa affichen und Plakate. Die Zusammenarbeit mit den deutschen Kollegen war sehr angenehm. wir haben viel miteinander gesprochen und disku-tiert, und, auch nicht unwichtig, viel miteinander gelacht.”

ilKA erDWiens, Pr unD mArKeTinG KunsT-HAlle emDen:„Zunächst einmal konnten wir menschlich gese-hen gut zusammenarbeiten. Das war die wichti-ge Basis für die realisierung und den erfolg des Konzepts: eine gemeinsame ausstellung an zwei orten. wir haben viel über die unterschiede von deutschen und niederländischen Besuchern er-fahren. In den niederlanden ist zum Beispiel eine breitere Zielgruppe sehr an Kunst interessiert. wir haben im Marketing-Bereich von der Ko-operation mit dem großartigen Drents Museum team sehr profitiert und auch viel gelernt. Die

Kollegen konnten viele Maßnahmen realisieren, die für uns in emden gar nicht möglich gewesen wären, nicht nur aufgrund geringerer ressour-cen. Vor allem haben wir gesehen, dass viele Ge-gebenheiten in Deutschland einfach bislang noch andere sind, angefangen von der unzureichenden netzabdeckung für digitale Medien, und – damit wohl verbunden – geringeren resonanz auf digitale angebote, bis hin zu höheren Mediaprei-sen für werbekampagnen oder auch strikteren regelungen in vielen Bereichen. und auch die toleranz des niederländischen Kunstpublikums für manche offensive werbemaßnahme, auch für Datamining oder Crossmarketing mit kom-merziellen Partnern, ist größer, das Publikum ist offener. es war spannend und inspirierend, zu sehen, wie die niederländischen Kollegen arbeiten – vielleicht für uns auch ein Blick in die Zukunft?“

 

Page 60: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k60

bezoekers het doel was bij The American Dream om in de tentoonstellingsperiode tenminste 100.000 bezoekers naar het Drents Museum te halen en 50.000 bezoekers naar de Kunsthalle emden.De dubbeltentoonstelling is zeer succesvol ver-lopen. het is de best bezochte kunsttentoon-stelling die het Drents Museum heeft gehad. In totaal trok The American Dream:• 185.000 bezoekers waarvan circa• 130.000 bezoekers in Assen met ruim• 55.000 bezoekers in Emden

ProFiel BeZoeKer Bezoekersonderzoek door nBtC-nIPo re-search, eigen publieksonderzoek en post-coderegistratie aan de kassa van het Drents Museum en eigen publieksonderzoek bij

Kunsthalle emden en postcoderegistratie aan de kassa geeft het volgende inzicht in het pro-fiel van de nederlandse en Duitse bezoeker van The American Dream:

nederlandse museumbezoeker in Drents Museum

Duitse museumbezoekers in Kunsthalle emden

44% was man 38%

56% was vrouw 62%

36% was jonger dan 55 jaar 49%

64% was ouder dan 55 jaar, waarvan: 51%

29% was 55-64 jaar oud 34%

35% was 65+ 17%

76% kwam van buiten Drenthe 62% van buiten ost-Friesland

24% kwam uit Drenthe 38% kwam uit ost-Friesland

17% uit noord-holland 50% uit niedersachsen

14% uit Groningen 22% uit oldenburg-Bremen

9% uit Zuid-holland 13% uit nordrhein-westfalen

8% uit Gelderland 14% uit overige Duitse deelstaten

37% (ca. 50.000) bracht voor het eerst een bezoek

32% heeft een overnachting geboekt

65% kwam met de auto

30% met de trein

54% bezocht het museum met partner

15% met een vriend(in)

50% kwam n.a.v. een recensie/artikel in krant/tijdschrift

16% door een advertentie in krant/tijdschrift

17% via een vriend/kennis

15% van de ondervraagde bezoekers is ook naar The American Dream in emden geweest

22% was dit nog van plan

Page 61: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 61

besucherDas Ziel im hinblick auf The American Dream war es, mindestens 100.000 Besucher für die ausstellung in assen anzuziehen und 50.000 Besucher in emden.Die Doppelausstellung war sehr erfolgreich. es war die meistbesuchte Kunstausstellung des Drents Museums überhaupt. Insgesamt kamen in die schau The American Dream:• 185.000 Besucher, davon ca.• 130.000 Besucher in Assen und reichlich• 55.000 Besucher in Emden

BesucHer-ProFilDie Besucher-umfrage von nBtC-nIPo research, eigene Besucher-Befragungen und die Post-leitzahlen-erfassung an der Kasse des Drents

Museums sowie Besucher-Befragungen der Kunsthalle emden und Postleitzahlen-erfassung an der Kasse ergeben folgende erkenntnisse über das Profil der niederländischen und deutschen Besucher der ausstellung The American Dream:

niederländische Museumsbesucher im Drents Museum

Deutsche Museumsbesucher in der Kunsthalle emden

44% waren männlich 38%

56% waren weiblich 62%

36% waren jünger als 55 Jahre 49%

64% waren älter als 55 Jahre, davon: 51%

29% waren 55-64 Jahre alt 34%

35% waren älter als 65 17%

76% kamen nicht aus Drenthe 62%

24% kamen aus Drenthe 38% kam aus ostfriesland

17% aus der Provinz nordholland 50% aus niedersachsen

14% aus der Provinz Groningen 22% aus oldenburg-Bremen

9% aus der Provinz südholland 13% aus nordrhein-westfalen

8% aus der Provinz Gelderland 14% aus sonstige D-Bundesländer

37% (ca. 50.000) haben das Drents Museum besucht

32% haben eine Übernachtung gebucht

65% kamen mit dem auto

30% mit der Bahn

54% besuchten das Museum mit dem/der Partner(in)

15% mit einem/einer Freund(in)

50% waren aufgrund einer Besprechung/eines artikels in einer Zeitung/Zeitschrift gekommen

16% aufgrund einer anzeige in einer Zeitung/Zeitschrift

17% durch Freunde/Bekannte

15% der Befragten waren auch in der emder aus-stellung the american Dream

22% beabsichtigten dies noch

Page 62: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k62

BuiTenlAnDs BeZoeK het aandeel Duitsers in assen lag vóór the ame-rican Dream relatief laag: onder de één procent.Bij de samenwerking ging het om de vraag hoe men meer bezoekers uit het buurland kon trekken.

Beide musea zagen een stijging van het buitenlands bezoek: • 4% van het aantal bezoekers in het Drents

Museum kwam van buiten nederland, waarvan• 3% afkomstig uit Duitsland (circa 3.900 Duitse

gasten), dat is• 8 keer zoveel als het museum normaal

gesproken ontvangt in een heel jaar• 36% ontving Kunsthalle Emden aan

buitenlands bezoek, waarvan maar liefst • 35% Nederlanders, dat is• 4 keer zoveel als het museum in Emden

jaarlijks aan nederlandse gasten ontvangt

WAArDerinGDe tentoonstelling werd positief gewaardeerd door:• 92%, waarvan• 70% een beoordeling gaf van ‘zeer goed’, tot

‘uitstekend’

• 8,5 is het waarderingscijfer voor de tentoonstelling van bezoekers in assen

• 84% van de bezoekers is goed te spreken over de binnenstad van assen

• 1/3 beoordeelde de stad zelfs met ‘uitstekend’ tot ‘zeer goed’

• 83% waardeerde de aankleding van de binnenstad met etalages van winkels, banieren/vlaggen en het asser Vrijheidsbeeld van beeldhouwer natasja Bennink, een initiatief van Cultureel hart assen

economiscHe sPin-oFF Voor Assenuit de resultaten van het bezoekersonderzoek, dat door nBtC-nIPo research in opdracht van het Drents Museum tijdens The American Dream is uitgevoerd, blijkt de grote meerwaarde van de tentoonstelling voor de stad assen:• 84% van de ondervraagde bezoekers was voor

de tentoonstelling naar assen gekomen. • € 5,8 miljoen is de geschatte economische

spin-off voor assen, met een gemiddelde besteding van

• € 45,05 per persoon

Page 63: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 63

BesucHer Aus Dem AuslAnDDer anteil der deutschen Besucher in assen war vor the american Dream relativ niedrig: unter 1 Prozent.Bei der Zusammenarbeit ging es um die Frage, wie mehr Besucher aus dem nachbarland angezogen werden können.

Beide Museen verzeichneten einen anstieg der ausländischen Besucher: • 4% der Besucher des Drents Museums waren

aus dem ausland angereist, davon• 3% aus Deutschland (ca. 3.900 deutsche

Besucher), das sind• 8mal mehr als sonst in einem Jahr• 36% der Besucher der Kunsthalle Emden waren

aus dem ausland angereist, davon • 35% Niederländer, das sind• 4mal mehr als sonst in einem Jahr

WerTscHäTZunG Die ausstellung wurde positiv bewertet von:• 92%, wovon• 70% sie von „sehr gut” bis „ausgezeichnet”

beurteilten

• 8,5 ist die Bewertungsnote für die Ausstellung der Besucher in assen (auf einer skala von 0 bis 10)

• 84% der Besucher fanden die Assener Innenstadt ansprechend

• 1/3 bewertete die Stadt sogar mit „sehr gut“ bzw. „ausgezeichnet“

• 83% gefielen die geschmückte Innenstadt, die schaufensterdekorationen der Geschäfte, wimpel und Fahnen und die assener Freiheitsstatue der Bildhauerin natasja Bennink (eine Initiative der stiftung Cultureel hart assen)

WirTscHAFTlicHer neBeneFFeKT FÜr AssenDie ergebnisse der Besucher-Befragung, die nBtC-nIPo research im auftrag des Drents Museums während The American Dream durchgeführt hat, zeigen, dass die stadt assen sehr von der ausstellung profitiert hat:• 84% der Befragten waren für die Ausstellung

nach assen gekommen • 5,8 Mio. € beträgt der geschätzte wirtschaftliche

nutzen für assen, wobei durchschnittlich ausgegeben wurde:

• 45,05 € pro Person

Page 64: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k64

TIps To make a global Team work

Do basic research on the cultures of those you know you’ll be interacting with

Be open-minded, supportive and respectful

acknowledge and respect cultural differences

Get to know each other

listen to each other

speak clearly and slowly

try to meet as often as possible

take time for each other

Do not confuse the individual and his/her culture

Do not forget that humour is universal, it transcends ages, genders and cultures

Page 65: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

T e a m w o r k m a k e s T h e d r e a m w o r k 65

Page 66: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

t e a M w o r K M a K e s t h e D r e a M w o r K66

Februari / Februar 2019

eindredactie / endredaktionYvet de Boer / Ilka erdwiens

met bijdragen van / mit Beiträgen vonteam Drents Museum / team Kunsthalle emden

Foto’s / Fotonachweisassen: sake elzinga / team Drents Museum.

emden: eric hasseler, Michael Kerstgens, Karlheinz Krämer, Matthias löcker / team Kunsthalle emden.

Vormgeving / GestaltungalbertsKleve Bno

colofon Impressum

inHouDeliJK TeAm THe AmericAn DreAm

Drents museumBrink 1, 9401 hs assen, nederland

harry tupan, directeur annemiek rens, conservatorPeter schonewille, hoofd tentoonstellingenYvet de Boer, marketing en communicatie Karen Mertens, educatie

Kunsthalle emden hinter dem rahmen 13, 26721 emden, Duitsland

eske nannen, oprichter en oud-directeur stefan Borchardt, directeur Michael Kühn, zakelijk directeur Katharina henkel, conservator antje-Britt Mählmann, assistent-conservator Ilka erdwiens, marketing en communicatieClaudia ohmert, educatie

Peter trippi, amerikaans kunsthistoricus en projectadviseur

inHAlTlicHes TeAm THe AmericAn DreAm

Drents museumBrink 1, 9401 hs assen, niederlande

harry tupan, Direktor annemiek rens, KuratorinPeter schonewille, ausstellungsleiterYvet de Boer, Pr und Marketing Karen Mertens, Museumspädagogin

Kunsthalle emdenhinter dem rahmen 13, 26721 emden, Deutschland

eske nannen, Gründerin und ehemalige Geschäftsführerin stefan Borchardt, DirektorMichael Kühn, kaufmännischer Direktor Katharina henkel, Kuratorinantje-Britt Mählmann, KuratorinIlka erdwiens, Pr und MarketingClaudia ohmert, Museumspädagogin

Peter trippi, amerikanischer Kunsthistoriker und Projektberater

Page 67: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar

Impressum

Page 68: THe AmericAn American Dream...de gemeenschappelijke ‘amerikaanse droom’ gewerkt werd. Deze dubbeltentoonstelling is een prachtige uiting van europese gemeenschap-pen die met elkaar