Rundfunk scoort op politieke correctheid 'onvollldoende'Interview Tom van Kalmthout en Yannick van de VeldeARTIKELLeraren Duits met nazisympathieën en dikke mensen die ieders eten opeten: de absurdistische comedyserie Rundfunk trekt alle slechte cliché's uit de kast. Waarom is het dan toch zo grappig?Door: Haro Kraak 30 oktober 2016, 19:34

Bij de start van seizoen twee van Rundfunk, de absurdistische comedyserie op NPO 3 over een middelbare school, heeft Victor, een roodharige, onnozele gymleraar, wat goed te maken tegenover Lars, een zwarte leerling met een bekakt accent. In het seizoen daarvoor heeft Victor Lars uitgemaakt voor aap, hem proberen te wassen met bleek en hem in de wasmachine gedaan. Het spijt Victor. 'Dat lange wasprogramma van tweeëneenhalf uur had je dood kunnen zijn.'

Lars knikt begrijpend. 'Het is goed.''Hier', zegt Victor, en geeft hem als goedmakertje een kipkluif. Lars schudt zijn hoofd. Een blikje Fernandes dan? Lars: 'Victor, je begrijpt het volgens mij echt niet.' Maar Victor geeft niet op. Achter elkaar biedt hij zijn leerling schaafijs, hardloopschoenen, een watermeloen en een kokosnoot aan. Lars staat hoofdschuddend op en als de camera uitzoomt blijkt dat er nog een bongo en een met haar billen schuddende zwarte vrouw klaarstaan.

Met vooroordelen wordt nogal lomp omgegaan in Rundfunk, zoals eigenlijk alles in de serie grof, fout, kinderachtig en politiek incorrect is. Een leerling gaat keihard op zijn smoel omdat iemand een stok tussen de wielen van zijn fiets duwt, een meisje in een rolstoel wordt met gym op hoge snelheid tegen de bok aangereden, een sadistische leraar Duits heeft ondergedoken orthodoxe joden in een hok in zijn lokaal, de tekendocent duwt kwasten in haar kruis en kliedert daarmee op het doek en een dik meisje vreet ieders eten op.WerkwijzeEen werkdag van de makers van Rundfunk ziet er als volgt uit:

Van de Velde en Van Kalmthout slapen uit en spreken om elf uur af in de kelder van het kantoor van de producent. Om de beurt nemen ze een uitgebreid ontbijt mee. Tussen elf en twaalf eten ze dat op en kijken ze, om in de sfeer te komen, naar gekke filmpjes online, vooral op Dumpert. Vervolgens vertellen ze elkaar verhalen over de middelbare school. Van Kalmthout: 'We hebben ongeveer dezelfde jeugd gehad, met zo'n vriendengroep van jongens die elkaar de hele dag kapotmaken.'

Daarna gaan ze twee à drie uur lang fanatiek scènes schrijven. Ze proberen werkelijk alles samen te doen, er worden geen taken verdeeld. En alles mag gezegd worden. Van Kalmthout: 'Als ik iets niet grappig vind, zeg ik dat gewoon. We werken al zo lang samen, vanaf het begin op de toneelschool, dus dat kunnen we wel van elkaar hebben.' Na het schrijven zijn de jongens 'op' en gaan ze naar de bioscoop.Nadat de serie in de zomer van 2015 in tv-proeftuin 3Lab hoog gewaardeerd werd door kijkers, werden de filmpjes enkele maanden later ook online opgepikt, waar ze per stuk honderdduizenden views vergaarden, en zelfs door fans van Duitse ondertitels werden voorzien. Rundfunk lijkt, door de foute typetjes en lekkere quotes die je zelf fijn kan imiteren, uit te groeien tot een hype onder jongeren: wat New Kids was rond 2009 is

Rundfunk nu. Doe de leraar Duits na en je hebt de lachers op je hand.

Hoofdpersonen zijn de beste vrienden Erik en Tim, gespeeld door Tom van Kalmthout en Yannick van de Velde, die ook de serie schreven. De twee vrienden van 25 en 27 jaar kennen elkaar van de toneelschool en kruipen in seizoen twee, sinds vorige week maandag te zien, in de huid van twee jongens van 18 die de laatste drie maanden van het schooljaar meemaken. Regisseur is Rob Lücker (38), die in 2014 een Gouden Kalf won voor de korte film Das Wad. Het drietal heeft bovendien een sterrencast weten te strikken: Pierre Bokma, Kees Hulst, Ferdi Stofmeel, Jochem Nooyen en Lineke Rijxman.

De serie speelt zich af in een non-descript schoolgebouw waar alle wetten van de logica gebroken worden. Het is alsof de grofheid van South Park, de slapstick van Dumpertfilmpjes, de flauwheid van Superbad en de ongemakkelijkheid van Napoleon Dynamite samenkomen. Of het idee waar de makers ooit zelf mee begonnen vier jaar geleden: 'Toren C op de middelbare school.' Rundfunk is, kortom, eens wat anders dan Carry Slee en SpangaS, schoolverhalen waarin altijd een moralistisch punt wordt gemaakt. Van Kalmthout: 'In het echt is er ook geen moraal op school. Het is een bizarre tijd, die meestal nergens op slaat.'

Vooroordelen en taboes zijn inderdaad hun favoriete terrein, geven Van de Velde en Van Kalmthout toe. 'Humor wordt pas interessant als het schuurt', zegt Van Kalmthout. 'Humor helpt ook om de druk van de ketel te halen. Ergens om lachen is volgens mij beter dan boos worden of iets doodzwijgen.' En dus moeten homoseksuele, roodharige, zwarte, joodse, christelijke en dikke mensen tegen een stootje kunnen als ze Rundfunk willen kijken.

Ja, ze zijn zich ervan bewust dat ze als blanke heterojongens uit goede milieus - Yannick is de zoon van regisseur Jean van de Velde en groeide op in Utrecht, Van Kalmthout zat op het vwo in Den Haag - makkelijk praten hebben. Van de Velde: 'Maar we sparen ook onszelf niet.' Van Kalmthout: 'Kijk, wij hebben racisme niet bedacht, wij hebben niet bedacht dat sommige idioten zwarte mensen met apen vergelijken. Maar het gebeurt wel, nog steeds. Wij willen daar grappen over kunnen maken.'

Hoe zorgen ze ervoor dat hun slimme grappen over vooroordelen niet verworden tot borreltafelgrappen waarin die vooroordelen alleen maar bevestigd worden? Dat zit in kleine dingen, zeggen ze. Neem de scène tussen gymleraar Victor en zijn zwarte leerling Lars. Van Kalmthout: 'De grap zit 'm volgens mij in het feit dat die gymleraar in eerste instantie oprecht denkt dat Lars een aap is. Daarna begrijpt hij dat Lars een mens is, maar hij kan zich niet voorstellen dat die Nederlands is. Hij is racistisch, maar heeft geen kwaad in de zin. We laten ook zien dat de andere leerlingen zijn gedrag afkeuren.'

'Het interessante van vooroordelen is dat er een kern van waarheid in zit', zegt Van de Velde. 'Het is nu eenmaal zo dat veel Surinamers van kip en de frisdrank Fernandes houden, maar niet allemaal natuurlijk. Als je dat soort dingen uitvergroot, kun je de manier waarop domme blanken over zwarten praten parodiëren.'

De populairste scène uit het eerste seizoen is die waarin de door Pierre Bokma gespeelde leraar Duits, meneer Heydrich, die een ongezonde fascinatie voor het nationaal-socialisme en een verdachte zijscheiding heeft, cijfers uitdeelt. Met een vet Duits accent zegt hij: 'Ik heb

goed nieuws. Jullie hebben allemaal een vollldoende!' Waarop Erik juicht: 'Yes!' Leraar: 'Behalve jij!' Hij wijst naar Erik. 'Nee, hoor, grapje, jij ook. Of nee toch niet. Jewel. Jij hebt een vollldoende... en de rest heeft onvollldoende!' Erik kijkt trots om zich heen. 'En jij ook', zegt de leraar lachend. 'De hele klas heeft onvollldoende!'

'Leraren Duits schijnen dat personage niet echt leuk te vinden', zegt Van de Velde. 'Het is natuurlijk een cliché waar zij al hun hele leven mee te maken krijgen: de leraar Duits waar nazigrappen over worden gemaakt. Wij spelen daar weer mee, door dat sadisme uit te vergroten. Er zit niks vriendelijks in meneer Heydrich, hij wil de wereld zien branden.'

Hoewel Van de Velde en Van Kalmthout Rundfunk niet zien als een reactie op de politieke correctheid in Nederland, maken ze zich wel zorgen over de tendens dat je 'steeds minder mag zeggen'. 'Het lijkt wel een trend om gekwetst of beledigd te zijn', zegt Van de Velde. 'Ik ben zo links als maar kan, maar ik kan me echt opwinden over de gevoeligheid die in het publieke debat en in de discussie over humor is geslopen.' Als hij zijn komediehelden opsomt, begrijp je waar die visie vandaan komt: Hans Teeuwen, South Park, Little Britain, Louis C.K. en Jim Jefferies - grove, nietsontziende humor met absurdistische kanten.<Gevraagd naar vervelende voorbeelden van politieke correctheid, noemen de twee vrienden hetzelfde incident. De donkere Feyenoordspeler Elvis Manu scoorde in 2014 een goal, waarna hij uit blijdschap op zijn borst ging slaan. De verslaggever van de NOS zei achteraf tegen de voetballer dat hij 'als Bokito' rondliep. Een dag later verwijderde de NOS de video van de site. Van Kalmthout: 'Eigenlijk is dat racistisch van de NOS, want kennelijk associeert de omroep een gorilla met een zwarte man. Terwijl zijn huidskleur hier niets mee te maken had.' Van de Velde: 'Als Dirk Kuijt op zijn borst had geslagen had je hem ook Bokito kunnen noemen en dan was er niets aan de hand geweest.'

Een ander voorbeeld van overgevoeligheid vond Van de Velde een klacht die hij online zag over de Pixar-animatiefilm Finding Dory, het vervolg op Finding Nemo. 'Iemand vond dat Pixar hier voor de zoveelste keer een negatief verhaal over adoptie vertelde, en dat zou kwetsend zijn voor mensen die geadopteerd zijn. Waar hebben we het dan over, vraag ik me af?'

Op Rundfunk krijgen Van de Velde en Van Kalmthout vanzelfsprekend veel reacties, uiteenlopend van idolaat tot woedend. "Dit is walgelijk!', mailen mensen dan', zegt Van Kalmthout, 'maar het wordt nooit echt onderbouwd.' Onder middelbare scholieren schijnt de serie in elk geval aan te slaan. Van de Velde: 'Scholieren zeggen in de klas blijkbaar tegen elkaar op zijn Duits: 'Onvollldoende!''