V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 3 | N U M M E R 0 2Sa PAGINA 34

S A M E N W E R K I N G

De ‘groenste gemeente van Europa in 2007’ Amersfoort is een voorloper als het gaat om boombeheer. De meer dan zestig jaar oude paardenkastanje die een beeldbepalende plek kreeg op het gerenoveerde stationsplein is daarvan een levend bewijs. En niet alleen op het gebied van verplanting is de stad een voorbeeld voor andere steden. Door de jaren heen bouwde de gemeente ook een grote hoeveelheid vakkennis op met betrekking tot beheer en behoud van de bomen in de stad. Kennis die de door-snee bewoner niet heeft. Kun je het schrijven van een groenvi-sie daarom wel aan hen overlaten? Het gebeurt in Amersfoort: onder de naam Project Groenvisie wordt een integrale groenvisie geschreven in coproductie tussen stad en stadhuis.

Iedereen heeft een mening over bomen

Het woord coproductie zegt het al: ruimte geven aan de wen-sen van bewoners betekent niet dat je als gemeente zelf geen

Negeren kunnen we de stem van de steeds mondig

wordende burger al lang niet meer. Ook niet als het

gaat om stedelijk groen en bomen in het bijzonder. In

de gemeente Amersfoort weten ze er alles van. Sterker

nog, Amersfoort werkt momenteel aan een integrale

groenvisie, op initiatief van raadsleden en bewoners.

Hoe komen de bewonerswensen, de ambities van de

gemeente én groene vakkennis samen? Vitale Groene

Stad gebruikte de Amersfoortse groenvisie als casus en

vroeg BTL Bomendienst om een onafhankelijke reactie

op de wensen van bewoners.

TE

KS

T E

N B

EE

LD

LIS

ET

TE

VA

N B

EU

SE

KO

MDUIZEND

WENSEN, ÉÉN

BOOMSTRATEGIE

Amersfoort maakt haar stad groener, samen met bewoners

Over BTL Bomend ienst BTL Bomendienst real iseert, begeleidt en

adviseert al 45 jaar op het gebied van bomen

in de openbare ruimte. Met deze ervaring en

uitgebreide en actuele kennis over boomziekten,

aantastingen en boomtechnisch onderzoek, groei-

plaatsinrichting, (ver)planting en bi jzondere ver-

zorging en een grote passie voor bomen heeft BTL

Bomendienst al les in huis om de specifieke wensen

van de opdrachtgever te vervullen.

ContactMarowijne 80,

7333 PJ Apeldoorn

055 599 94 44

bomendienst@btl .nl

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 3 | N U M M E R 0 2V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 3 | N U M M E R 0 2 SaPAGINA 35

»

uitgangspunten meer hebt. Wethouder Menno Tigelaar (Stedelijk beheer en milieu) legt uit: ‘Wanneer bomen geen gevaar opleveren, kap-pen we niet. Dat geldt voor bestaande wijken, en ook voor nieuwe stedelijke gebieden. En dat lukt ook. De bomen in vinex-wijk Vathorst stonden er al voordat de plannen voor woning-bouw werden gemaakt.’ Veiligheid, duurzaam-heid en leef baarheid zijn de belangrijkste rand-voorwaarden die in het coalitieakkoord zijn gesteld. Hoe deze vervolgens concreet worden ingevuld in de groenvisie is mede af hankelijk van de wensen van bewoners.

In een reeks van zeven themabijeenkomsten, waarvan die met het thema Bomen de drukst bezochte was, zijn de wensen en ideeën van de bewoners naar boven gehaald. Een daaropvol-gende integrale verbindingsbijeenkomst voegde de opbrengsten van alle sessies samen. Het onaf hankelijke schrijfteam werkt de groenvisie momenteel uit, met 2030 als stip op de horizon.

Van individueel naar stadsniveau

Het vertalen van de individuele belangen van bewoners naar een visie op algemeen belang is een uitdaging. Op het schaalniveau van de eigen

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 3 | N U M M E R 0 2Sa PAGINA 36

S A M E N W E R K I N G

straat heeft immers iedere bewoner wel een mening, maar met de groenvisie werk je natuur-lijk toe naar een eindbeeld op stadsniveau. Mirjam van der Graaf, ketenregisseur opera-tioneel boombeheer, legt uit hoe dat gaat: ‘De opbrengst van de themabijeenkomst Bomen was rijk. Er zijn ontzettend veel ideeën de revue gepasseerd die meegenomen kunnen worden in de uiteindelijke visie. Bewoners hebben bijvoor-beeld vaak een voorkeur voor een diversiteit van bomen en planten, omdat ze dat mooier

vinden. Tegelijkertijd is dat beter voor het voorkómen van ziekten en de ecologie, wat een van de belangrijke uitgangspunten is voor de visie.’ Voor wat betreft kappen van bomen zit-ten bewoners en gemeente eveneens op dezelfde lijn: als het om veiligheid gaat – en dat is bijna altijd de reden dat de gemeente kapt – is er vol-gens Van der Graaf nog nooit discussie geweest.

Vakkennis is nodig voor passend beleidNaast de slag van individueel naar

algemeen belang, moeten – zodra

de groenvisie door de raad is

goedgekeurd – ideeën en wensen

ook in concrete beleidspunten

worden vertaald. En daar is

vakkennis voor nodig, stellen Ron

Schraven (Hoofd Boomziekten en

Aantastingen) en Marc Lansink

(Hoofd Boomtechnisch Advies) van

BTL Bomendienst. Vitale Groene

Stad vroeg hen daarom een

onafhankelijke reactie te geven op

een aantal terugkomende bewoners-

wensen die tijdens de themasessie

Bomen naar voren zijn gekomen.

Wat er is aan geschreven bomenbeleid moet wel wor-den toegepast! ‘Absoluut. En dat valt of staat met

voldoende toezicht, zodat aan de

gevraagde eisen en kwaliteit ook

daadwerkeli jk wordt voldaan. Re-

serveer daarom al bij aanvang van

een project budget hiervoor. ’

Glasheldere uitgangspunten zijn nodig voor kappen en compenseren in relatie tot type boom en gebied.‘Een goed model met betrekking

tot kapbeleid zorgt ervoor dat je

als stad het verschil kunt maken.

Kappen wordt vaak weggezet als

iets negatiefs, terwijl dat helemaal

niet zo hoeft te zi jn . Met de

kennis die we dertig jaar geleden

hadden, zi jn op plekken grote

hoeveelheden bomen neergezet

waar veel beter minder – maar

kwalitatief hoogwaardigere –

bomen hadden kunnen staan.

Natuurli jk wel op voorwaarde dat

er voldoende groeiruimte is . Een

heldere werkwijze met betrekking

tot kap en compensatie kan wor-

den gerealiseerd door de waarde

van een individuele boom vast te

stellen en te vermenigvuldigen

met een vooraf vastgelegde fac-

tor voor behoud. Vervolgens kan

voor iedere boom een berekening

worden gemaakt die de grens be-

paalt van wat behoud van die boom

maximaal mag kosten. Dit bedrag

kun je vervolgens afzetten tegen-

over de investeringsbereidheid van

de gemeente of van de planontwik-

kelaar die in dat gebied actief is. ’

Maak een stadsbomenstruc-tuur met eenzelfde soort bomen langs de hoofdwegen en in de wijken.‘Een stadsbomenstructuur is

zeker nuttig en voorkomt dat in-

dividuele belangen de boventoon

voeren. De structuur is de groene

drager van een stad of dorp.

Deze geeft ruimtel i jke scheiding

en kwal iteit op hoofdstructuren

en vormt daarnaast vaak een cru-

ciale verbinding tussen binnen-

en buitengebied. Daaraan hangen

natuurl i jk ook de andere functies ,

zoals ecologische samenhang.

De ju iste mix van bomen is echter

niet al leen afhankel i jk van het

landschap. Ecologische samenhang

in de ondergrond is vaak afwezig

in stedel i jk gebied, dus k ies je

de soortenmix op basis van de

prioriteiten die op de betref-

fende locatie worden gesteld.

Ga je voor beleving, dan kies je

bi jvoorbeeld voor uitheemse,

ru imtel i jke bomen. Zi jn weinig

kosten belangri jk , dan zi jn iepen,

l indes en plantanen een optie .

Voor inheemse soorten geldt dat

ze ecologische voordelen heb-

ben, en voor het voorkomen van

ziektes is het aan te raden niet

al leen maar gekloonde bomen te

planten, maar ook zaai l ingen. ’

Iedere boom heeft ruimte boven en onder de grond; niet gehinderd door kabels en leidingen. Ze nemen een duurzame plaats in de tijd in, 40 tot 50 jaar, en worden geplaatst op basis van hun functie. ‘Het reserveren van voldoende

groeiruimte is absoluut nodig .

Niet voor vi jf of t ien jaar, maar

voor een veel langere periode.

Dit kan bi jvoorbeeld door de

bomengroeiplaats vast te leggen

in bestemmingsplannen. Hinder

De wens van bewoners

V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 3 | N U M M E R 0 2V I TA L E G R O E N E S TA D | J A A R G A N G 0 3 | N U M M E R 0 2 SaPAGINA 37

»

Een andere rol

Dat de stem van de bewoners bepalend is voor de inhoud van de groenvisie, vereist een andere houding van de gemeente. Van der Graaf: ‘Dat is best wennen, want je krijgt in het proces een andere functie dan wanneer je zelf de visie schrijft. In plaats van inhoudelijk sturend, word je de communicator die zorgt dat het proces voorspoedig verloopt. Het vereist dat je veel meer communiceert met bewoners en stakehol-ders. Daarbij is belangrijk dat je als gemeente

geen einddoel voor ogen hebt, maar je laat lei-den door wat bewoners willen. Van daaruit werk je toe naar concreet beleid.’De projectgroep Groenvisie zal de concept groen-visie opnieuw bespreken met bewoners, voordat deze aan de gemeenteraad wordt aangeboden. De raad zal deze daarna bespreken en ter inzage leg-gen aan de bewoners, die dan nog een laatste kans hebben om wijzigingsvoorstellen in te dienen. Zodra de groenvisie de#nitief is goedgekeurd zal deze worden doorvertaald in de#nitief beleid.

door leidingen zou niet moeten

voorkomen wanneer bomengroei-

plaats en ondergronds gebruik

van elkaar z i jn gescheiden,

bi jvoorbeeld door de aanleg van

boombunkers of een tweede

maaiveld. ’

Adopteer een bestaande of nieuwe boom en wees er verantwoordelijk voor. Elke bewoner heeft 1 boom. ‘Leuk idee, maar niet haalbaar.

Ten eerste is vakkennis nodig

voor kwal itatief goed onder-

houd. Hetzelfde geldt voor toe-

zicht . Daarnaast loop je het r is ico

om in jur idische onduidel i jkheden

te verzanden over het formele

eigendom van de boom. ’

We moeten een verdienmo-del maken van bomen en groen; groen als kapitaal-goed. Niet in het defensieve zitten van ‘bomen kosten geld’, maar juist op de lijn van ‘het brengt geld op’. ‘Daar zi jn meerdere methoden

voor. De eerste is monetaire

waardebepal ing, waarbi j de

waarde van de boom kan worden

bepaald aan de hand van een

rekenmodel . In dit rekenmodel

wordt de investering in een

boom (en eventueel de afschri j-

ving) gebruikt om de actuele

waarde te bepalen. De waarde

op dat moment kun je labellen

als “groen geld”, voor als er her-

plant moet worden. De tweede

methode is bomen op de balans

zetten als een economisch goed.

Tot s lot kan ook I-Tree worden

gebruikt . Met deze rekentool

hebben we goede ervaringen

opgedaan t i jdens een pi lot in

Almere. Hiermee kan de waarde

die een boom op ecologisch en/

of mil ieugebied heeft, worden

berekend in euro’s , op basis van

specif ieke kenmerken zoals het

kroonvolume. Hierdoor kunnen

investeringen nauwkeuriger wor-

den afgewogen. ’

Bij matige ruimte nooit twee rijen bomen aan beide zijden van de weg/straat. Altijd éénzijdig met een bredere plantstrook.

‘Voor de inr ichting van straten

kan gebruik worden gemaakt van

bestaande standaarden. Vanuit

die standaarden zou je kunnen

bepalen welke boven- en onder-

grondse groeiruimte beschikbaar

is en welke boomgrootte (1e, 2 e

of 3 e categorie) daar het beste

bi j past . Een dergel i jke afkade-

ring zou een handige werkwijze

kunnen zi jn . ’

Deze bewonerswensen zijn afkomstig uit het impressieverslag van de themabijeenkomst ‘Bomen in Amersfoort ’, gehouden op 19 maart 2015. Hierbij waren 25 Amersfoorters aanwezig om te discussiëren over hun wensbeeld met betrek-king tot bomen in de stad. De wensen moeten ech-ter nog getoetst worden op haalbaarheid alvorens ze in de definitieve groenvisie zullen worden opge-nomen. Het impressieverslag is te downloaden via groenvisieamersfoort.nl.