Technisch Handboek Def

Technisch Handboek Gered Gereedschap

Samenstelling: Karin Spong

Amsterdam, mei 2009

- 2 -

Voorwoord

Gereedschap reviseren behoort tot de essentie van het werk van Gered Gereedschap. Met behulp van dit Technisch Handboek

wil de landelijke stichting de huidige maar vooral ook nieuwe vrijwilligers een praktische handreiking geven voor het

opknappen van basisgereedschappen.

De gereedschappen in dit handboek worden niet in alfabetische volgorde behandeld maar zijn gegroepeerd naar soort. In de

inleiding bij elke gereedschapsgroep wordt ingegaan op de algemene handelingen die nodig zijn om gereedschap op te

knappen. Daarna komen de eventuele speciefieke eisen bij iedere individueel gereedschap aan bod.

We hopen dat met dit handboek de basis wordt gelegd voor vele nieuwe transporten van kwalitatief goed opgeknapt

gereedschap naar technische scholen en startende ondernemers in Afrika, Azië en Latijns Amerika.

Karin Spong Projectmedewerker Technisch Handboek

Samenstelling en eindredactie: Karin Spong, met bijdragen van Nicolette Verdenius, Peter Houmes en de Technische Denktank van Gered Gereedschap bestaande uit: Gerrit Hofstee (GG Borculo), Henk Sissing (GG Groningen), Henk Smith (GG Groningen), Foppe Grunefeld (GG Groningen) Pim van de Kraats (GG Nijkerk), Sjraar Zegers (GG Voorst) Dit handboek kwam tot stand dankzij:

Financiële ondersteuning van

Illustraties

Vormgeving

© Stichting Gered Gereedschap 2009 Postbus 3767 1001 AN Amsterdam Tel. 020-6839609 E-mail: [email protected]

- 3 -

Handgereedschap

- 4 -

Inhoudsopgave

1. Opknappen algemeen 5

1.1 Inleiding 5 1.2 Schoonmaken 6 1.3 Hout opknappen 7 1.4 Ijzer opknappen 8 1.5 Oliën en vetten 9 1.6 Slijpen 10

2. Beitels 11 3. Boren 16

3.1 Boortjes 16

4. Centerpunt, Doorslag, Drevel, Priem, Holpijp 20 5. Hamers 22 6. Klemmen en schroeven 28 7. Krikken 31 8. Meet en aftekengereedschap 32 9. Messen 38 10. Houten schaven 39 11. Stalen schaven 42 12. Scharen 44 13. Schroevedraaiers 46 14. Sleutels 48 15. Snijders 52 16. Tangen 53 17. Tap- en snijgereedschap 58 18. Troffels 60 19. Vijlen 62 20. Zagen 65 21. Diversen 69

1. Opknappen algemeen

1.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de algemene handelingen van het opknappen besproken. Het gaat om het schoonmaken, ontroesten, behandelen van bewegende delen en het slijpen en wetten. In de hierna volgende hoofdstukken komen de gereedschappen zelf aan bod.

Per categorie gereedschappen worden de volgende symbolen gebruikt om aan te geven wat er aan opknappen vereist is:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

Olien/vetten

Slijpen

- 6 -

1.2 Schoonmaken Bij schoonmaken gaat het om het verwijderen van de volgende zaken:

• Olieresten

• Verfresten

• Plamuur/ gips/ cement resten etc.

• Vet

Schoonmaken gebeurt veelal met een vijlborstel van messing voor de groffe delen (geen staaldraadborstel gebruiken) en wasbenzine voor het ontvetten. NB: Wasbenzine is een vluchtige stof waar Arbo regels op van toepassing zijn. Vluchtige stoffen mogen alleen onder een afzuigkap gebruikt worden.

Er zijn ook reinigings vloeistoffen, deze zijn duurder.

- 7 -

1.3 Hout opknappen Houten onderdelen hebben een aantal voordelen voor ontwikkelingslanden. Ten eerste zijn ze in ontwikkelingslanden relatief makkelijk te vervangen.

Verder is het voordeel van hout (met name voor stelen) dat het transpiratie opneemt en makkelijk ergonomisch gevormd kan worden.

Meest voorkomende mankementen

Bij hout moet vooral op het volgende worden gelet:

1. Houtworm Schudt het gereedschap goed: als er boormeel uitkomt dan is er waarschijnlijk nog houtworm aanwezig. Het gereedschap moet bij voorkeur weggegooid maar anders behandeld worden.

Behandelen kan chemisch, of door het gereedschap twee weken in te vriezen.

2. Splijt Dit komt veel voor bij hout. Hoe storende het effect van splijt is verschilt per gereedschap. Het wordt daarom bij de betreffende gereedschappen zelf besproken.

Opknappen

Hout wordt opgeknapt door het te schuren en eventueel te behandelen voor houtworm. Schuren gebeurt met de volgende middelen:

• Schuurpapier

• Vijl / rasp (voor de bramen)

• Vlakschuurmachine

• Schaafmachines

Eindresultaat voor houten delen

• Ze zijn splintervrij

• De gehavende verf en lakresten zijn eraf (gave lak natuurlijk zo houden)

• Het vuil en vet is eraf

Afwerking

GG Amsterdam beveelt aan om hout af te werken met lijnolie. De lijnolie moet intrekken en daarna goed uitgeboend worden, anders blijft het gereedschap kleverig.

Dit is vooral belangrijk bij onderdelen die nog gedemonteerd moeten worden, anders wordt dat lastig.

- 8 -

1.4 Ijzer opknappen Bij ijzer is ontroesten het belangrijkste van het opknappen.

Ontroesten gebeurt altijd van grof naar fijn. Het ontroesten gebeurt met:

• De zandstraalcabine (niet bij tandwielen, boorkoppen en ingevette delen). Bewegende onderdelen eerst demonteren, anders komt het zand ertussen.

• Schuurlinnen

• De elektrische staalborstel (het aanwezige roest wordt dan gepolijst.)

• Staalwol

• Cif en een schuurspons.


• Bij snij- of verspanend gereedschap zitten er corrosieputten in het snijvlak. Bij zagen: corrosieputten in de tanden. In beide gevallen: gereedschap afkeuren.

• Bij aftekengereedschap zitten er corrosieputten in de aftekenkant : afkeuren.

• Scharnierpunten mogen niet vast geroest zijn.

Opknappen en eindtest

Na het schoonmaken en ontroesten moet het volgende resultaat bereikt zijn:

• De gereedschappen moeten roestvrij zijn en gepolijst

• De scharnierpunten van tangen moeten soepel lopen; maar niet teveel speling hebben.

• De scharnierpunten van passers moeten daarentegen iets stroef zijn

• In het algemeen moet gecontroleerd zijn of het gereedschap werkt.

Afwerking

Metalen onderdelen worden ingevet met een heel dun laagje (smeer)olie; het gereedschap mag niet druipen. Zuurvrije vaseline is ook goed.

NB: vijlen mogen niet ingevet worden!!!!

- 9 -

1.5 Olien en vetten Gereedschappen met bewegende onderdelen zullen bij het opknappen vaak gesmeerd moeten worden.

Langzaam bewegende onderdelen worden alleen met vet gesmeerdd en sneldraaiende onderdelen met olie.

Langzaam bewegende onderdelen zijn bijvoorbeeld tandwielen van :

• Borstboormachines

• Handboormachines

• Handslijpmachines.

Snel bewegende onderdelen zijn bijvoorbeeld scharnierpunten en spindels.

Het komt regelmatig voor dat bewegende onderdelen muurvast zitten als ze binnenkomen. In dat geval doet een nacht weken in kruipolie vaak wonderen.

Er zijn te veel verschillende smeermiddelen om op te sommen, maar een paar specifieke zijn:

• Grafiet: met name voor boorkoppen

• Siliconenspray: tevens vuilafstotend, wel duur.

• Naaimachine olie.

• Kruipolie: dunne olie speciaal voor het losmaken van moeilijk bereikbare onderdelen en bescherming tegen roest (in een hele dunne laag.)

- 10 -

1.6 Slijpen Slijpen hoeft alleen te gebeuren wanneer de snede van een gereedschap is afgebrokkeld. Als de snede gaaf is kan worden volstaan met scherpen of wetten.

Slijpen kan handmatig op een handslijpmachine maar ook elektrisch.

Bij elektrisch slijpen moet goed opgelet worden dat het staal niet verbrandt. Als het staal blauw wordt gaat het mis. Bij verbranden onthard het staal, waardoor met name beitels hun functie verliezen. Bij voorkeur de slijpsteen langzaam laten draaien en de beitel regelmatig afkoelen in koud water.

Beweeg het gereedschap tijdens het slijpen regelmatig heen en weer over de slijpsteen.

Slijpstenen In tegenstelling tot wetstenen moeten slijpstenen vetvrij bewaard worden. Bij verzenden worden ze verpakt in papier omdat ze vaak naast ingevet gereedschap liggen.

Slijpstenenmoeten af en toe ook schoongemaakt en gescherpt worden, dit gebeurt met de slijpsteenscherper. De slijpsteenscherper zelf moet –indien nodig- ontroest worden en het draaipunt moet soepel draaien.

Scherpen of wetten Bij wetten wordt het onderste gedeelte van de vouw op een fijne, geoliede steen geslepen.

Er mag nooit droog worden gewet. Houd de wetsteen bij voorkeur onder een lopende kraan, dan worden de spanen meteen afgevoerd. Het wetten maakt de snede pas echt glad en scherp.

Wetten gebeurt door met een rustige, ovale beweging over de steen te bewegen.

Op het laatste de vlakke kant twee keer over de steen om de bramen af te werken.

Slijpsteenscherper

Er zijn diverse vormen wetstenen.

- 11 -

2. Beitels

Bij een beitel heet het schuin te slijpen vlak de vouw. Bij de steekguts is de vouw aan de holle zijde geslepen, bij de vermetguts zit de vouw aan de bolle zijde.

Bij beitels is er onderscheid in houtbeitels, steenbeitels en metaalbeitels.

Meest voorkomende mankementen:

Voor alle beitels geldt dat het beitelijzer geen roestputten mag hebben. Slechte kwaliteit beitels mogen weg.

2.1 Houtbeitels Dit zijn de volgende beitels:

• Hak- of vermoorbeitel

• Schaafbeitel

• Schietbeitel

• Steekbeitel

• Gutsen

Mankementen houtbeitels

• Het beitelijzer moet recht zijn.

• Er moet tenminste 7 cm beitel over zijn.

• Goede handvatten moeten bewaard blijven.

• De kop van het handvat mag niet kapot geslagen zijn.

Opknappen houtbeitels

• Alle vlakke kanten moeten worden gepolijst, ook de zijkanten.

• De vouw in een hoek van 30 graden slijpen.

• Handvatten moeten glad, splijt- en splintervrij (schuren).

• De beitel moet stevig bevestigd zijn aan het handvat.

• Bij hakbeitels (kant-vermoor- en schietbeitels) zit metalen ring aan de boven en onderzijde tegen beschadiging door hamerslagen. Als de ze ring mist en het handvat kapotgeslagen is; deze inkorten en een nieuwe ring plaatsen.

2.2 Steenbeitels Dit zijn de volgende beitels:

• Breekbeitel

• Koudbeitel

• Puntbeitel

• Voegbeitel

2.3 Metaalbeitels Dit zijn de volgende beitels:

• Koudbeitel

• Ritsbeitel

• Strikzetbeitel.

Opknappen steen- en metaalbeitels

• Beitels met grote bramen afslijpen.

• De metaalbeitels testen op hardheid op een stuk staal.

• De metaalbeitel wordt een beetje rond geslepen.

• De beitel niet te scherp slijpen, maar wel aan beide kanten.

2.4 gutsen

• De steekguts wordt geslepen met een afgerond wetsteentje.

• Er zijn speciale slijpstenen voor de gutsen.

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

Slijpen

- 12 -

Houtbeitels

Hak- of vermoorbeitel

Schaafbeitel

Steekbeitel

Schietbeitel

Steekguts

Vermetguts

- 13 -

Steenbeitels

Breekbeitel

Koudbeitel

Puntbeitel

Voegbeitel

- 14 -

Metaalbeitels

Koudbeitel

Strikzetbeitel

Ritsbeitel

- 15 -

Overigen

De gereedschappen hieronder zijn geen beitels, maar worden op dezelfde manier opgeknapt.

D.w.z. dat ze ontroest worden en daarna geslepen.

Koevoet

• De koevoet moet aan de ene kant twee klauwen hebben, aan de andere kant een.

• Alle klauwen moet eraan zitten en redelijk scherp zijn. De twee klauwen aan één kant moeten gelijk zijn.

• De koevoet heeft vaak een platgeslagen kromming: dan moet hij afgekeurd worden.

• De steel van de koevoet moet recht zijn.

• Beide kanten van de koevoet worden geslepen.

Schraapstaal

Er zijn diverse vormen schraapstalen.

Verfschraper

Handbijlen

• De bladen moeten aan beide kanten scherp geslepen worden zonder baarden

• De bijlsteel is zelfklemmend

- 16 -

3. Boren

3.1 Boortjes Er zijn boortjes voor hout, kunststof, metaal en steen. Ieder materiaal heeft eigenlijk zijn eigen geschikte boor. De spiraalboor voor staal is meest universeel (hij kan redelijk gebruikt worden voor hout, kunststof en metaal).


• De geleidingsrand is te ver afgeslepen: wegdoen.

• De boortjes moeten nog minimaal 2/3 van de oorspronkelijke lengte zijn, anders wegdoen.

Opknappen

De metaalboortjes worden onder een hoek van 118 graden geslepen.

Steen- en betonboortjes worden in de praktijk niet geslepen, omdat ze een speciale slijpsteen vragen vanwege het geharde plaatje staal in de boorkop.

Bij houtboortjes gaat het met name om de aanwezigheid van de centreerpunt.

Opknappen:

Ontroesten

Slijpen

- 17 -

Betonboor / steenboor

De koppen moeten heel zijn en niet versleten, anders moeten ze weg.

Metaalboor

Als de metaalspiraalboren taps of voor de helft afgeslepen zijn, kunnen ze weggegooid.

Slangenboor Bij de slangenboor is het belangrijk dat de vleugels aanwezig zijn .

Speedboor

Verzinkboor

Snijhoek is 90 graden.

- 18 -

3.2 Hand-; borst- en omslagboren.

Meest voorkomende mankementen De vitale delen mogen niet verbogen zijn

• De boorkop moet intact zijn en over hele bereik goed klemmen; anders weg.

• De boor moet in het verlengde van de draaias liggen en de boorpunt mag niet slingeren.

• De bekken moeten goed sluiten en soepel opengaan.

• Alleen de booromslagen met een ratel bewaren

Opknappen

• De draaiende delen (handvat en knop) moeten goed geolied worden zodat ze soepel lopen

• Gebroken spieën moeten uitgedreven of uitgeboord worden.

• Ontbrekende handsteunen kunnen gemaakt worden van een boutje van 10 cm.

• Ontbrekende veertjes kunnen van een ijzerdraadje gemaakt worden.

• De boorkoppen moeten met grafiet gesmeerd worden en niet met olie.

NB: handvatten en koppen van afgekeurden boren bewaren.

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

Smeren

(Boorkoppen grafiet)

Boorkop

- 19 -

Booromslag

Borstboormachine

Handboormachine

- 20 -

4. Centerpunt, Doorslag, Drevel, Priem, Holpijp

Bovenstaande gereedschappen worden hier samen behandeld omdat ze erg veel op elkaar lijken en er regelmatig over een aantal regelmatig verwarring is.

De drevel wordt hier volledigheidshalve genoemd, maar bij Gered Gereedschap komen er maar weinig binnen. De functie van de drevel kan goed overgenomen worden door de doorslag; vandaar dat er binnen de gereedschapslijsten geen onderscheid gemaakt wordt tussen de twee. In de gesorteerde bakken liggen doorslagen en drevels ook gewoon door elkaar.


• Het lichaam moet recht zijn, de punt centrisch geslepen.

• Als de pendrijver niet meer cilindrisch of kromgeslagen is: afkeuren of recht maken. De kop moet vlaks / haaks zijn.

Opknappen

• De punten die bramen hebben worden afgebraamd met vijl of slijpsteen.

• Als de punten van de priem, centerpunt en kraspen niet meer scherp of afgebroken zijn moeten ze geslepen worden.

Opknappen:

Ontroesten

Slijpen

- 21 -

Centerpunt Kenmerk: ronde punt

Doorslag Kenmerk: holle punt

Drevel Kenmerk: spitse punt

Priem Kenmerk: scherpe punt.

Holpijp

De snijkant moet vlak zijn en nog enigszins scherp. De slagkop mag geen baard hebben.

- 22 -

5. Hamers

Er zijn houten hamers; kunststof hamers (rubber en nylon) en metalen hamers. Het grootste verschil in opknappen zit in de bevestiging van de kop aan de steel.

Houten hamers zijn zelfwiggend, metalen hamerkoppen moeten d.m.v. een wig stevig bevestigd worden. Kunststof hamers worden ook met een wig of spie bevestigd, rubberhamers zijn zelf wiggend.

De hamers worden per categorie hieronder behandeld; alleen het opknappen van de hamerstelen is algemeen.

Hamerstelen algemeen

• Gespleten stelen moeten weg.

• Te ver afgesleten stelen moeten ook weg.

• Bij houtworm; hoe meer gaatjes, hoe zwakker de steel. (En dus hoe onveiliger). Dus weggooien.

• De steel wordt in de lijnolie gezet.

• Belangrijk bij stelen: de splinters moeten eraf zijn.

Opknappen hamerstelen:

Schoonmaken

Schuren

- 23 -

5.1 Metalen hamers


• Het gat in de kop is te ver uitgesleten (de kop moet worden vervangen).

• De hamer heeft een gebroken kop: afkeuren.

• Er zijn stukken van de koppen weg of schuinafgesleten: afkeuren.

Opknappen metalen hamers

• Indien nodig moeten de kop en steel van de hamer passend gemaakt worden.

• Bij het bevestigen van de kop aan de steel moet de kop haaks op de steel zitten en goed gewigd zijn. Merktekens met gewichtaanduidling aan de voorkant.

• Voor ieder kop moet de juiste wig worden gebruikt. De grootte van de wig hangt af van de afmetingen van de steelkop.

• Voordat een nieuwe steel geplaatsts wordt, moet de oude kop eerst uitgeboord worden.

• De kop wordt in de smeerolie gezet.

• Pen en baan worden niet ge(lijn)olied.

• De hamerkop krijgt in Nijkerk een likje zwarte verf.

Soort hamer Gewicht kop Steellengte

200 gr 29 cm

300 gr 30 cm

400 gr 31 cm

500 gr 32 cm

600 gr 33 cm

800 gr 35-38 cm

1000 gr 37-40 cm

Bank

hamers

1500 gr 45 cm

Klauw

hamers

33-35 cm

Vuistjes 26-30 cm

3000 a 4000 80 cm (32”)

4000 a 5000 85 cm (34”)

Voor

hamers

6000 a 10.000

90 cm (36”)

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

- 24 -

Bankhamer / Penbankhamer

In de GG praktijk worden de bankhamer en de penbankhamer door elkaar gebruikt.

Waar bankhamer op de lijsten staat is een penbankhamer dus ook goed en vice versa.

• A = penbankhamer (Engelse bankhamer)

• B = Duitse bankhamer

• C= Franse bankhamer

Smeedhamer

De smeedhamer kan gezien worden als een zware bankhamer (vanaf 800 gr).

Bolbankhamer

De bolbankhamer heeft iets weg van de penbankhamer maar heeft echt een andere functie.

Voorhamer Grote, zware versie van de bankhamer

Klauwhamer Bij de klauwhamer moeten de klauwen nog aan de kop zitten en gelijk zijn, anders wordt hij afgekeurd. Klauw aan het einde geslepen maar niet te scherp. Het slagvlak moet loodrecht op de kop staan en enigszins bol zijn.

Moker

- 25 -

Haarhamer

Metselkaphamer

Uitdeukhamers

- 26 -

Zelfwiggende hamers

Voor onderstaande hamers geldt dat de stelen niet worden vastgemaakt: die wiggen zichzelf vast vanwege hun vorm.

Pikhouweel

• De kop moet loodrecht op de steel staan en degelijk bevestigd zijn.

• Stelen eventueel vernissen of behandelen met lijnolie.

5.2 Houten hamers

Er zijn twee soorten houten hamers:

• Blokhamers of mokers

• Bolhamers of tonnetjes.

De blokhamer is voor zwaarder werk. Op de gereedschapslijsten wordt geen onderscheid gemaakt, omdat het niet altijd duidelijk is wat een project nodig heeft.

Opknappen

• Indien nodig moeten de afgesleten stukken van de kop er afgezaagd worden (tot het redelijke).

De steel moet in het midden blijven voor het evenwicht.

Met name de kopse kant van de hamers moeten goed geschuurd zijn.

Houten hamer- bolhamer

Houten hamer-moker

- 27 -

5.3 Kunststof hamers

Kunststof hamer

De steel van een kunststof hamer wordt met een hamerspie vastgezet.

Voor zowel de nylon als rubber hamerkop geldt dat deze versleten of uitgedroogd kunnen zijn; de kop moet dan gewoon weg.

Draaibankbezitters kunnen nieuwe kunststofkoppen draaien.

Rubberhamer

Zelf wiggend.

5.3.1 Overige

Loodklopper

Het klopgedeelte moet onbeschadigd zijn.

- 28 -

6. Klemmen en schroeven

Er zijn aluminium klemmen en stalen klemmen. Aluminium roest niet, maar staal is veel sterker en heeft daarom altijd de voorkeur.


• De spindels zijn roestig: ontvetten en zandstralen

• De bekken zitten scheef: per geval bekijken: vervangen of afkeuren

• Het schroefdraad is versleten: afkeuren.

Opknappen

• Bij het opknappen geldt dat aluminium niet wordt ontroest, alleen schoongemaakt.

• Staal wordt wel ontroest. Na het ontroesten moet het volgende van toepassing zijn op alle klemmen:

• Alle spindels zijn roestvrij, schoongemaakt en ingevet.

• Het klemoppervlak is vrij van bramen en heeft een goede klemwerking.

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

Smeren

- 29 -

Bankschroef

• Het handvat moet recht en goed bruikbaar zijn.

• Bankschroeven moeten soepel zijn over het hele bereik.

• De schroefdraad mag niet zo ver versleten zijn dat de bankschroef kan losspringen.

• De bekken moeten nog parallel lopen.

• Als de bekken niet in de bankschroef zitten moeten ze vervangen worden.

Meubelmakersbankschroef

Zie bankschroef.

Machineklem

Handschroef

Spanplaten Deze zijn van aluminium, dus roesten niet. Alleen schoonmaken

- 30 -

Ketelklem

Komt weinig voor; daarom staat in de gereedschapslijsten ook de lijmklem.

Lijmklem

• Het handvat moet recht en goed bruikbaar zijn.

• Bij de lijmklem moeten de bewegende bek en de schroefdraad soepel lopen.

• Het stempel moet flexibel zijn.

• De bewegende bek moet nog vergrendelen.

• Als de geleider van de lijmklem niet recht is en/of de bekken niet klemmen moet de klem worden afgekeurd.

Pijpenklem

Verstekklem

Zaagklem (zaagvijlklem)

- 31 -

7. Krikken


• De krik staat niet stabiel .

• De scharnierpunten hebben teveel speling.

• Het schroefdraad is niet meer heel

• Bij de hydraulische krikken: controleer op oliedruk, niveau en lekkage (ook onder belasting).

Hydraulische krik (garagekrik)

Potkrik (ook hydraulisch)

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

Smeren

- 32 -

8. Meet en aftekengereedschap

8.1 Nauwkeurig meetgereedschap

Bij onderstaande meetgereedschappen moet maatverdeling duidelijk leesbaar zijn en de afleesstrepen tot de rand lopen. Als een van beiden niet het geval is wordt het gereedschap afgekeurd.

Deze gereedschappen mogen alleen heel voorzichtig ontroest worden (bij grof ontroesten is de nauwkeurigheid verdwenen). Gebruik hiervoor staalwol.

8.2 Duimstokken

Er zijn duimstokken in diverse materialen, van hout, kunststof en metaal. Voor de kwaliteit maakt het materiaal niet uit. Bij duimstokken is het wel van belang of de aflezing gegraveerd of geverfd (gedrukt) is. Zonder een goede aflezing kan de duimstok weg. Een gegraveerde aflezing heeft dus de voorkeur, deze blijft langer zichtbaar.

Metalen duimstokken met corrosieputten in de aftekenkant worden afgekeurd.

Opknappen

• niet recht: afkeuren.

• De verbindingen en koperen uiteinden moeten goed vastzitten en geen speling hebben.

Timmermansduimstok

Deze duimstok heeft de voorkeur, omdat hij bij uitklappen altijd automatisch in en rechte lijn ligt. Hij komt echter zo weinig binnen dat de gereedschapslijst geen onderscheid maakt.

Zig-zag duimstok

- 33 -

Linealen:

Gegraveerde linealen hebben de voorkeur. De linealen moeten recht zijn. Metalen linealen met corrosieputten in de aftekenkant worden afgekeurd.

Schuifmaat:

Bewegende delen moeten soepel lopen en geen speling hebben. Eis: duidelijk afleesbaar zijn.

Gradenboog

Micrometer

Schroefdraadmeter

Voelermaten

- 34 -

8.3 Haken

Er zijn metalen, houten, en gecombineerde haken De metalen haken genieten de voorkeur.

De houten zweihaak is zelf te maken en de houten blokhaak slijt veel sneller dan de metalen. Houten haken zijn er met en zonder beslag; daar wordt in de (GG) praktijk geen onderscheid tussen gemaakt.


• De haken moeten goed haaks zijn!!! (behalve de zweihaak en de verstekhaak). Zo niet: afgekeurd. Kleine correcties zijn wel mogelijk.

• De afteken- en aanlegzijdes van de haken moeten recht zijn. Zo niet: beter afkeuren. (Opknappen kan wel door schaven maar is lastig.).

• De haak is zo verroest dat de aftekenkant niet meer afleesbaar is. Bij de haken met een maatverdeling is de haak dan niet meer bruikbaar.

Haken met corrosieputten in de aftekenkant worden afgekeurd.


Bij veel roest met name nog een keer de haaksheid controleren na het ontroesten.

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

- 35 -

Blokwinkelhaak

Plaatwinkelhaak

Smidswinkelhaak

Schrijfhaak

Verstekhaak

Zweihaak

De zweihaak moet vast te zetten zijn. Repareren of afkeuren.

- 36 -

8.4 Kruishouten

Er zijn enkele en dubbele kruishouten; op de gereedschap lijsten wordt aangegeven welke de voorkeur heeft. Verder zijn er kruishouten met en zonder schaalverdeling; de eerste soort geniet de voorkeur.

Opknappen

• Het kruishout moet goed haaks zijn; anders afkeuren.

• Er moet een scherpe aftekenpen zijn; anders spijker erin en afknippen.

• Het kruishout moet goed instelbaar zijn.

• Het schuifgat van de wig is te ver uitgesleten waardoor de wig niet meer klemt: wig vervangen.

8.4 Schietlood

• Het schietlood moet compleet (inclusief blokje) zijn

• Het touw moet minimaal 3 m en stevig genoeg zijn

• Het schietlood moet ontroest zijn;

• De diameter van het blokje moet 0.5-1 mm dikker zijn dan die van het lood zodat er goed afstand gehouden wordt. (Dan kan het lood vrij hangen.)

• Het gat waar het touw doorheen loopt is te ver ingesleten (afkeuren.) Of een dikker touw gebruiken.

8.5 Passers

• De passers moeten schoon zijn

• De passers moeten goed sluiten

• De passers moeten enigszins stroef lopen / zelf klemmend zijn

Steekpasser

Steekpassers moeten aan de buitenkant een scherpe punt hebben.De benen moeten even lang zijn en de punten moeten elkaar raken.

Krompasser

Voetjespasser

- 37 -

8.6 Overige meet- en aftekengereedschappen

Rolmaat:

• bij het afrollen mag er geen knik inzitten

Krasblok

• Vooral de pen moet ontroest en geslepen worden.

Kraspen

Waterpas

• De libellen moeten goed vast zitten en schoon zijn.

• Eventueel de bel opnieuw instellen in bedje van gips.

• De meetvlakken moeten vlak zijn

• Als de aanduiding niet correct is moet de waterpas geijkt worden.

Rij

• Controleren op rechtheid

- 38 -

9. Messen Het opknappen van messen gebeurt door ontroesten en slijpen.

Haal- of trekmes (ontroesten & slijpen)

Schoenmakersmes

Stanleymes

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

Slijpen

- 39 -

10. Houten schaven

Bij schaven is het essentieel dat de zool goed over het hout glijdt. De zool moet dus glad zijn (naderhand ook niet worden afgewerkt met lak of lijnolie) en haaks staan op het schaafblok.

Opknappen houten schaven

A: Is de zool vlak en onbeschadigd en haaks ten opzichte van het blok? Zo nee: afkeuren of bijwerken.

Nooit behandelen met lijnolie of lak.

B: Is de bekopening niet groter dan 9 mm? Zo ja: afkeuren.

D: Als het wiggat is gespleten, is de schaaf wellicht niet meer bruikbaar.

F: De wig moet de beitel goed kunnen klemmen: de wig moet dus door vorm en afmeting passen bij het wiggat, samen met de beitel.

De handvatten van de schaven moeten stevig vast zitten en braam en splintervrij zijn.

Bij blokschaaf, rijschaaf en voorloper: zijn de beitels minimaal 3 cm lang vanaf de gleuf voor de bevestiging van de krullengeleider./dekbeitel / keerbeitel / spaanbreker.

Bij andere schaven: is er voldoende lengte om nog langdurig te schaven.

A = zool

B= bekopening

C = blok

D = wiggat

E = stelschroef

F = Spie of wig

G = schaafbeitel

H = keerbeitel of dekbeitel

I = slagknop

K = hoorn

L = toot

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Slijpen

- 40 -

Houten schaven

Boorschaaf

Grondschaaf

Hol-bolschaaf

Profielschaaf

RIjschaaf

- 41 -

Sponningschaaf

Voorloper

- 42 -

11. Stalen schaven

Het opknappen van metalen schaven gebeurt door het helemaal uit elkaar halen van de schaaf en goed ontroesten.

Bij het in elkaar zetten is het met name belangrijk er op te letten dat de handvatten goed vast zitten.

A = Beitelschroef

B = Beitelklem

C = Beitelklemschroef

D = Beitelhouder

E = Beitelvork

F = Beitelstelschroef

G = Beitelsteller

H = Handgreep

I = Toot

K = Beitel

L = Dekbeitel

M = Bevestigingsschroef

N = Zool

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

Slijpen

- 43 -

Blokschaaf

Neusschaaf

Spookschaaf

Zoetschaaf

- 44 -

12. Scharen


• Het knipgedeelte moet heel zijn.

• De schaar moet tot in de punt knippen.

• Er mag weinig tot geen speling in de scharnierpunt zijn.


• De schaar gaat soepel open en dicht

• De messen zijn geslepen

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

Smeren

Slijpen

- 45 -

Blikschaar

Er zijn diverse soorten blikscharen.

Betonschaar

Hefboomplatenschaar

Huishoudschaar

- 46 -

13. Schroevedraaiers


• Gebroken of afgesleten koppen worden afgekeurd. (Alleen de platte schroevedraaierkop is nog te slijpen)

• Met een kromme steel wordt de schroevedraaier afgekeurd

• Als het handvat niet heel is wordt de schroevedraaier afgekeurd.

• Als het mechanismen (ratel, pomp, slag) kapot is wordt de schroevedraaier meestal afgekeurd. (Opknappen is heel moeilijk.)

Opknappen

• Schoonmaken en ontroesten.

• Eventueel de platte schroevendraaiers slijpen: de kop moet toelopen en recht van boven zijn. (Zie tekening).

• De spanningzoeker moet het doen.

• Na het opknappen uittesten: past de kop nog in een schroef?

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

Slijpen

- 47 -

Schroevedraaier plat

Schroevedraaier kruiskop

Bitjes

Vuistje

Spanningsschroevedraaier

- 48 -

14. Sleutels


• De sleutel is niet compleet aan één van de kanten: afkeuren.

• De aansluitvlakken moeten vlak zijn of een regelmatige 6-hoek. Anders afkeuren.

• De koppen of bekken zijn dermate afwijkend dat de maat niet meer klopt: afkeuren.

• De kop of bek mogen geen haarscheuren bevatten.

Opknappen

• Controleer of de sleutels nog passen om de daarvoor bestemde bout of moer.

• Licht invetten

NB: metrische en engelse maten gescheiden houden.

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

- 49 -

Bahco

• Als de speling van de bahco bekken te groot is: afkeuren

Bougiesleutel

Dopsleutel

Inbussleutel

Haaksleutel

- 50 -

momentsleutel

kruissleutel

pijpsleutel

startersleutel

- 51 -

steeksleutel

ringsleutel

ring-steeksleutel

Carterplugsleutel

- 52 -

15. Snijders

Pijpsnijder

Tegelsnijder

Zinksnijder

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

Smeren

Slijpen

- 53 -

16. Tangen


• De tangen moeten soepel open en dicht gaan over het hele bereik.

• De zijkanten moeten scherp zijn en goed knippen.

• Er mag niet teveel speling in de draaipunten zitten.

• De bekken moeten goed sluiten.

• Bij waterpomptang, combinatietang, pijpentang etc moeten de ribbels van de bekken heel zijn.

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

Smeren

Slijpen

De bek van de nijptang moet worden geslepen zoals op het plaatje.

- 54 -

Buigtang

Blindklinktang

Combinatietang

Draadstriptang

Griptang

• Het klemmechanisme van de tang moet het doen.

- 55 -

Kabelschoentang

Lastangen

Moniertang

Nijptang

Pijpenbuiger

- 56 -

Pijpentangen

Platbektang

Pincet

Revolverholpijpentang

Smeedtang

- 57 -

Seegeringtang (borgringtang)

• De punten van de tang van de seegeringtangen moeten recht zijn en vooral niet spits; anders glijden de borgringen eraf.

Telefoontang

Waterpomptang

Zaagzettang

Zijkniptang

- 58 -

17. Tap- en snijgereedschap

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

- 59 -

Tapset

Snijplaat

Snijplatenhouder

Wringijzer

Tappen

Tapkrukje

- 60 -

18. Troffels Bij goede plamuurmessen loopt uiteinde van het staal een fractie rond. Het blad behoort veerkrachtig te zijn.


Het blad moet soepel, vlak en glad zijn. De meskant is recht en zonder bramen.

Er zitten corrosieputten op mes: afkeuren

De kopse kant van het schraapvlak is niet meer recht: afkeuren

De onderkant moet schoon, vlak en glad zijn. Het handvat moet goed vast zitten.

Er zitten verf en plamuurresten op mes en handvaten (goed schoonmaken)

Opknappen

Het is met name belangrijk dat het schraapvlak recht is!!

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

- 61 -

Metseltroffel

Deze is asymmetrisch: er zijn verschillende metseltroffels voor links en rechtshandigen.

Plakspaan

Plamuurmes

Pleistertroffel

Lijkt op de metseltroffel, maar is smaller en symmetrisch.

punttroffel

Voegspijkers

- 62 -

19. Vijlen

Alle vijlen en raspen kunnen in platte, halfronde of ronde vorm voorkomen. Van de vijl is er ook de vierkante vorm.


• Vies (als de vijlen of raspen erg vies zijn, dan zijn ze vaak ook bot)

• Bot: afkeuren.

• Sterk verroest: afkeuren.

• vijlen met strepen: afkeuren.

• Breuk: afkeuren; het vijl oppervlak is te kort.

Opknappen

Het opknappen bestaat voornamelijk uit schoonmaken: de resten verf, hout, metaal, gips en corrosie moeten eraf.

Vijlen mogen niet met een staaldraadborstel schoongemaakt worden, wel met een vetvrije messingborstel of met een plaatje messing.

Er is de nodige discussie of vijlen in de straalcabine gezandstraald mogen worden. Het risico is dat ze bot worden; en de meeste vijlen komen al niet op topscherpte binnen.

De voorlopige conclusie van GG Amsterdam is dat zandstralen moet kunnen; mits voorzichtig en met de kap meegestraald wordt.

NB: vijlen mogen niet ingevet worden!!!!

Opknappen:

Schoonmaken

Ontroesten

- 63 -

Ronde vijl

Halfronde vijl

Blokvijl

Driekantvijl

- 64 -

Surformvijl

Naaldvijl

Schoenmakersrasp

Vijlenborstel

- 65 -

20. Zagen

Het opknappen van zagen is specialistisch werk.

Van belang is de volgorde:

• Strijken

• Zetten

• Vijlen

Bij de metaalzaagbeugel is het van belang dat de rug van de beugel recht is en niet verbogen.

Verder moeten dehandvatten recht zijn en splintervrij.

Opknappen:

Schoonmaken

Schuren

Ontroesten

- 66 -

Boogzaag

Handzaag

Kapzaag

Schrobzaag

Sleutelgatzaag

Toffelzaag

- 67 -

Metaalzaagbeugel

Junior ijzerzaag

Figuurzaag

- 68 -

Versteklade

Verstekmachine

- 69 -

21. Diversen

Er zijn altijd gereedschappen die niet in een speciale categorie vallen.

Bij de gereedschappen op de volgende pagina’s zal per gereedschap worden aangegeven wat belangrijk is bij het opknappen.

- 70 -

Aambeeld

Aambeeldtas

Bandenlichter

Oliespuit

Vetspuit

- 71 -

Looplamp

Pijpruimer

Schoenmakersnaald

Trekveer

Buigveer

GEREEDSCHAP blz

Aambeeld: Doornaambeeld 72

Bahco 51

Bandenlichters 72

Bankschroef 30

Bankschroef: Meubelmakersbankschroef

30

Bijl: Handbijl 14

Beitel: Breekbeitel 12

Beitel: Hak-of vermoorbeitel 11

Beitel: Koudbeitel 12

Beitel: Puntbeitel 12

Beitel: Ritsbeitel 13

Beitel: Schietbeitel 11

Beitel: Steekbeitel 11

Beitel: Strik- en Zetbeitel 13

Beitel: Voegbeitel 12

Boor: Metaalboor 16

Boor: Slangenboor 16

Boor: Speedboor 16

Boor: Steenboren 16

Boor: Verzinkboor (voor metaal) 16

Boormachine: Booromslag 18

Boormachine: Borstboormachine 18

Boormachine: Handboormachine 18

Centerpunt 20

Drevel/Doorslag 20

Duimstok 33

Gradenboog 34

Guts: Steekguts 11

Guts: Vermetguts 11

Haak: Blok/smidshaak 36

Haak: Blokwinkelhaak 36

Haak: Plaatwinkelhaak 36

Haak: Verstekhaak 36

Haak: Zweihaak 36

Hamer: Bolbankhamer 25

Hamer: Haarhamer 26

Hamer: Smeedhamer 25

Hamer: Houten hamer 27

Hamer: Klauwhamer 25

Hamer: Metselkaphamer 26

Hamer: Moker 25

Hamer: Nylonhamer 28

Hamer: Pen-/Bankhamer 25

Hamer: Rubberhamer 28

Hamer: Uitdeukhamer 26

Hamer: Voorhamer 25

Handschroef 30

Holpijp 20

Klem Ketel-/lijmklem 31

Klem: Machineklem 30

Klem: Pijpenklem 31

Klem: Verstekklem 31

Klem: Zaagklem 31

Koevoet 14

Krasblok 39

Kraspen 39

Krik: Schaar- of Potkrik 32

Kruishout / Kruisstaal 38

Liniaal 34

Loodklopper 28

Looplamp 73

Mes: Haalmes 40

Mes: Schoenmakersmes 40

Mes: Stanleymes 40

Micrometer 34

Naald: Schoenmakersnaald 73

Oliespuit 72

Passer: Krompasser 37

Passer: Steekpasser 37

Passer: Voetjespasser 37

Pendrijver 21

Pijpen-buigers 58

Pijpen-snijders 54

Pijp-opruimer 73

Pincet 58

Plamuurmes 63

Priem 20

Rasp, rond, half rond en surformvijl 66

Rij 39

Rolmaat 39

Schaaf: Blokschaaf, hout 41

Schaaf: Blokschaaf, staal 44

Schaaf: Boorschaaf 42

Schaaf: Grondschaaf 42

Schaaf: Hol- en Bolschaaf 42

- 73 -

Schaaf: Neusschaaf 45

Schaaf: Profielschaaf div. 42

Schaaf: Rijschaaf 42

Schaaf: Sponningschaaf 43

Schaaf: Spookschaaf 45

Schaaf: Voorloper 43

Schaaf: Zoetschaaf 45

Schaar: Betonschaar 47

Schaar: Blikschaar 47

Schaar: Hefboomplatenschaar 47

Schaar: Huishoudschaar 47

Schietlood 38

Schraapstaal 14

Schroevendraaiers: Kruiskop 49

Schroevendraaiers: Platte 49

Schroevendraaier: Slagschroevendraaier

49

Spanning-zoeker (schroevendraaier)

49

Schroefdraadmeter 34

Schuifmaat 34

Sleutel: Bougiesleutel 51

Sleutel: Carterplugsleutel 53

Sleutel: Dopsleutel 51

Sleutel: haaksleutel 51

Sleutel: Inbussleutel 51

Sleutel: Kruissleutel 52

Sleutel: Momentsleutel 52

Sleutel: Pijpsleutel 52

Sleutel: Ringsleutel 53

Sleutel: Startersleutel 52

Sleutel: Steeksleutel 53

Slijpsteenscherper 9

Spanplaat 30

Tang: Buigtang, ronde bek 56

Tang: Combinatietang 56

Tang: Draadafstriptang 56

Tang: Kabelschoentang 57

Tang: Griptang 56

Tang: Lastang 57

Tang: Moniertang 57

Tang: Nijptang 57

Tang: Pijpentang 58

Tang: Popnageltang/ blindklinktang 56

Tang: Punttang /telefoontang 59

Tang: revolverholpijpentang 58

Tang: smeedtang 58

Tang: Seegeringtang 59

Tang: Waterpomptang 59

Tang: Zaagzettang 59

Tang: Zijkniptang 59

Tap en snijgereedschap 61

Tegelsnijder 54

Trekveer 73

Troffel: metseltroffel 63

Troffel:plakspaan 63

Troffel: plamuurmes 63

Troffel:pleistertroffel 63

Troffel:punttroffel 63

Verfkrabber 14

Voegspijker: lintvoegspijker 63

Voegspijker: stootvoegspijker 63

Universeelmeter 39

Verstekbak / verstek lade 70

Vetspuit 72

Voelermaten 34

Vijl: Naaldvijl 66

Vijl: plat, halfrond, rond, vierkant 65

Vijl: rattenstaart (rond) 65

Vijlborstel 66

Waterpas 39

Wetsteen voor gutsen 9

Wetsteen voor beitels 9

Zaag: Boogzaag 68

Zaag: Figuurzaag 69

Zaag: Handzaag 68

Zaag: Junior ijzerzaag 69

Zaag: Kapzaag 68

Zaag: Metaalzaagbeugel 69

Zaag: Schrobzaag 68

Zaag: Sleutelgatzaag 68

Zaag: Toffelzaag 68

Zaagmachine: Verstekzaagmachine

70

Zinksnijder 54

Technisch Handboek Def

Documents

Transcript of Technisch Handboek Def