Studeren met een functiebeperking 2013 presentatie

Studeren met een functiebeperking

15 oktober 2013

Directie Hoger onderwijs en studiefinanciering

Ministerie van OCW

Anja van den Broek, Marjolein Muskens & Jeroen Winkels

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

Meerjarig onderzoek 2008-2012

Hoofdvragen

1. Hoeveel studenten met een functiebeperking zijn er en welke

ontwikkelingen hebben zich voorgedaan?

2. Hoe verloopt de opstap van voortgezet naar hoger onderwijs?

3. Wat bieden hoger onderwijsinstellingen aan ondersteuning voor

studenten met een functiebeperking?

4. Welke oorzaken zijn er voor studievertraging en -uitval van

studenten met een functiebeperking?

Wat komt aan bod vandaag?

1. Hoeveel studenten met een beperking zijn er in

het hoger onderwijs (ho)?

2. Wat gebruiken zij aan voorzieningen: behoefte,

noodzaak, aanbod, gebruik, tevredenheid?

3. Welke relatie bestaat er tussen studiesucces,

studie-uitval en gebruik van voorzieningen?

4. Zijn er aangrijpingspunten om vertraging en uitval

terug te dringen … ?

5. … en welke suggesties heeft u?

Basispublicaties

Severiens, et al. Studeren met functiebeperking. Resultaten van een

onderzoek onder eerstejaarsstudenten. Ministerie van OCW, Den

Haag, 2009. (SEOR/RISBO)

Poels-Ribberink, et al., Maken ze meer mogelijk. Studeren met een

functiebeperking 2010. Vervolgmeting. Ministerie van OCW, 2011.

(ITS/ResearchNed)

Van den Broek, et al., Studeren met een functiebeperking. De relatie

tussen studievoortgang, studieuitval en het gebruik van

voorzieningen. Eindmeting onderzoek ‘studeren met een

functiebeperking’. Ministerie van OCW, 2013. (ITS/ResearchNed)

Hoeveel studenten met functiebeperking zijn er?

Antwoord hangt af van definitie van functiebeperking en wijze van

meting: variatie in vraagstelling beïnvloedt schatting sterk.

(Ribberink et al. (2011): 12 enquêtes met 7 methoden na 2000)

Advies na tweede meting aan ‘stakeholders’: standaardiseer de

vraagstelling en kies voor tweetrapsvraag (niet voor filtervraag):

Eerste trap: leg lijst van functiebeperkingen voor. Levert schatting

van aandeel studenten met een functiebeperking in 2012: 30%

Tweede trap: vraag naar mate van belemmering bij studie. Levert

schatting van aandeel studenten dat in 2012 is belemmerd door

een functiebeperking: 10%

Categorie Functiebeperking

ADHD ADHD

Beperking in concentratie

Autisme Autisme/verwante stoornis

Dyslexie Dyscalculie

Chronische

aandoening/ziekte

Onder andere:

(Langdurige) pijn

Migraine

Long-/ademhalingsprobleem

Psychische

aandoening/ziekte

Psychisch

probleem/aandoening

Eetstoornis

Functionele beperking Onder andere:

Beperking in zien

Beperking in horen

Beperking in beweging

Overige functiebeperking Andere aandoening/ziekte

Andere functiebeperking

Meest voorkomende functiebeperkingen onder studenten (tussen vijf en zeven

procent van alle studenten):

- dyslexie

- chronische vermoeidheid

- migraine

- beperking in concentratie

- long-ademhalingsproblemen

Minst voorkomende beperkingen (minder dan 0,5 procent van alle studenten)

- epilepsie

- spierziekte

- andere neurologische aandoening

- kanker

- gebonden aan rolstoel

Meest belemmerd (tussen 50 en 65 procent) in studie:

studenten met:

- chronische vermoeidheid

- beperking in concentratie

- long- en ademhalingsproblemen

- psychisch probleem

- ADHD

- gebonden aan rolstoel

Minst belemmerd (tussen 0 en 12 procent) in studie:

studenten met:

- Long-ademhalingssproblemen

- huidaandoening

- hart- /vaatziekte

- beperking in zien

- beperking in horen

- suikerziekte

- epilepsie

En hoe zit het dan met dyslexie?

26% belemmerd

En met autisme?

32% belemmerd

En de overige beperkingen?

(zeer weinig voorkomend, niet in de lijst van 29 beperkingen)

52% belemmerd

• Studenten met functiebeperking vormen een heterogene groep:

grote variatie in de aanwezigheid van een beperking en grote variatie

in de mate van belemmering.

• De onzichtbare gebreken brengen vaker een grotere mate van

belemmering met zich mee

• 10 procent van de studenten is belemmerd vanwege een

functiebeperking, maar geen trends sinds 2000 waarneembaar.

Schattingen in 2008 en 2010 met licht afwijkende vraag (toevoeging:

‘ondanks hulpmiddelen’: 7-8%.

• Ontbreken van een trend kan het netto resultaat zijn van twee

tegengesteld werkende ontwikkelingen: meer doorstroom van

studenten met functiebeperking vanuit voortgezet en middelbaar

beroepsonderwijs naar het hoger onderwijs. grotere aandacht in het

ho voor studeren met een functiebeperking waardoor belemmeringen

(soms) kunnen worden weggenomen.

Gebruik en waardering voorzieningen

Aanpassing in het onderwijs

Categorie Voorzieningen

Aanpassing in het

onderwijs

Persoonlijk tijd- en examenschema (bijvoorbeeld aanwezigheidsplicht,

op tijd aanwezig zijn, individueel rooster)

Extra studieloopbaanbegeleiding (voor studenten met een

functiebeperking)

Beschikbaarheid van aangepaste onderwijsmaterialen

Opgeknipte stages (stage met kortere dagen, over een langere tijd

verspreid)

Andere inhoud van curriculumonderdelen (bijvoorbeeld aangepaste

opdrachten)


Begeleiding, advies en ondersteuning


Begeleiding Medewerkers van de hogeschool of universiteit die helpen bij het volgen

van de colleges/lessen

Medewerkers van de hogeschool of universiteit die helpen bij het maken

van opdrachten

Begeleiding bij psychische belemmeringen

Begeleiding bij dyslexie

Lotgenotengroep

Voorlezers, notitiemakers of schrijfassistenten

Studententolken

Persoonlijke begeleiders (bijvoorbeeld student-buddy systeem of

assistenten)

Advies en ondersteuning in contact met of doorverwijzing naar

integratie-instanties (zoals UWV)

Advies en ondersteuning van begeleiders naar werk (bijvoorbeeld

trainingen om zelfbeeld te versterken, sollicitatietraining, beroepentest)

Handboek of literatuur over functiebeperkingen


Materiële voorzieningen


Materiële voorzieningen Aangepaste apparatuur en technologie

Voorzieningen voor goede toegankelijkheid

Aangepaste liften

Aangepast vervoer binnen de instelling

Gesproken leerboeken

Rustruimte

Digitale helpdesk, speciaal voor studenten met een functiebeperking

Fysieke helpdesk, speciaal voor studenten met een functiebeperking

Digitale aanvraagprocedure voor voorzieningen

Papieren aanvraagprocedure voor voorzieningen

Test om dyslexie vast te stellen


Aanpassing in tentamens/examens


Aanpassing in tentamens/

examens

Extra tijd bij tentamens/examens

Alternatieve toetsvormen

Vergrote letters

Aangepaste opdrachten

Op individuele mogelijkheden aangepaste tentamenplanning

Bijzondere tentamen/examenvoorzieningen (bijvoorbeeld aparte ruimte,

afwijkingen van organisatorische regels bijvoorbeeld met betrekking tot

toiletgang)

Behoefte aan voorzieningen Percentage van studenten met een functiebeperking dat voorzieningen nodig heeft ten opzichte

van alle studenten met een functiebeperking

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

2008 2010 2012 2008 2010 2012

Hbo - Wo

Onderwijs Begeleiding Materieel Examens

Aanbod voorzieningen Percentage van studenten met een functiebeperking dat voorzieningen nodig heeft en deze ook

daadwerkelijk aangeboden krijgt naar jaar en soort hoger onderwijs

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

2008 2010 2012 2008 2010 2012

Hbo - Wo Onderwijs Begeleiding Materieel Examens

Gebruik voorzieningen: Percentage van studenten met een functiebeperking dat voorzieningen aangeboden krijgt en deze ook

daadwerkelijk gebruikt naar jaar en soort hoger onderwijs

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

2008 2010 2012 2008 2010 2012

Hbo - Wo


Tevreden over voorzieningen: Percentage van studenten met een functiebeperking dat voorzieningen gebruikt en daar ook

tevreden over is naar jaar en soort hoger onderwijs

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2008 2010 2012 2008 2010 2012

Hbo - Wo





noodzaak, aanbod, gebruik, tevredenheid






Studievertraging en –uitval

Resultaten uit de publicaties 2011 en 2013:

1. Over het algemeen is de tijd die studenten besteden aan de studie

gestegen.

2. Studenten met beperking besteden meer tijd aan de studie en

steken minder tijd in betaalde arbeid.

3. Studenten met een functiebeperking hebben een slechtere

studievoortgang en behalen iets minder studiepunten.

4. Meer studievertraging bij studenten die zich belemmerd voelen

door hun functiebeperking.

5. Motivatie van studenten met een functiebeperking is gemiddeld

genomen iets lager dan die van de andere studenten.

6. Bijna de helft geeft aan dat hulp en ondersteuning nooit volledig de

functiebeperking kan compenseren.

Studievertraging en –uitval Percentage uitvallers onder studenten die wel en geen voorzieningen gebruiken naar

soort hoger onderwijs

. 9%

5%

3% 1%

7%

4%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

Geen gebruikgemaakt van voorziening Gebruikgemaakt van voorziening

Hbo Wo Ho

Hoe gaat het in het vijfde ‘studiejaar’ ?

Studenten najaar 2007 gestart en in april-mei 2012 gevraagd, dus 4,5

jaar na start

Van de Hbo-studenten zonder functiebeperking is (in deze steekproef )

63% afgestudeerd. Van de studenten met beperking: 46%

Van de Wo-studenten zonder functiebeperking is

27% afgestudeerd. Van de studenten met beperking: 23%

Van de Hbo-studenten zonder functiebeperking is 3% zonder diploma

uitgevallen. Van de studenten met beperking: 14%

Van de Wo-studenten zonder functiebeperking is) 2% zonder diploma

uitgevallen. Van de studenten met beperking: 7%


Hbo-studenten met functiebeperking hebben gemiddeld 6 ECTS minder

dan studenten zonder beperking

Wo-studenten met functiebeperking hebben gemiddeld 21 ECTS minder

dan studenten zonder beperking

Studenten met een functiebeperking die zijn gestopt geven niet vaker

dan de anderen aan dat hun studiestaken te voorkomen was geweest.

In hun motivatie voor de studie en het studeren verschillen beide

groepen studiestakers evenmin van elkaar.


Een derde van de studenten met functiebeperking is niet tevreden met

hun huidige situatie.

Bij de studenten zonder beperking is dit aandeel lager: een kwart.

20% van de studenten met een functiebeperking zit thuis (zonder

maatschappelijke bezigheid), ‘op de bank’.

Bij de studenten zonder beperking is dit 0%




noodzaak, aanbod, gebruik, tevredenheid

3. Bestaat er een relatie tussen studiesucces, studie-

uitval en gebruik van voorzieningen?




Zes aangrijpingspunten om vertraging en uitval

terug te dringen

1. Verbeter de voorlichting (websites; vooral over leerroutes) met

aandacht voor heterogeniteit én onzichtbare functiebeperkingen.

2. Nodig als universiteit of hogeschool op verschillende momenten

studenten uit om functiebeperking te melden.

3. Communiceer intern de resultaten van individueel maatwerk.

Wissel ‘good/bad practices’ uit (bv over examenreglementen,

studentenplatforms) tussen en binnen instellingen.

4. Vergroot de flexibiliteit van medewerkers:

- functiebeperkingen kunnen veranderen,

- in bepaalde studiefasen meer of minder belemmerend zijn,

- en studenten vinden vaak tegelijkertijd een voorziening nodig en

gebruiken deze niet, nog niet of niet meer.

Aangrijpingspunten (vervolg)

5. Maak duidelijk wat wordt verwacht van: studentendecaan <>

studieadviseur/studiebegeleider <> docent <> student. Zorg voor

‘voelsprieten’ onder docenten.

6. Verzamel en analyseer gegevens studievoortgang (ook nodig voor

accreditatie) als verplicht onderdeel in managementrapportages

(op diverse niveaus) én zorg voor feedback. Op niveau van

instelling, faculteit, opleiding én student.

Zeven stellingen tot slot

1. ‘Men’ onderschat in het hoger onderwijs vaak de omvang

van de groep studenten die belemmerd worden door een

functiebeperking.

2. De grote variatie in beperkingen (1), het geringe

voorkomen van veel beperkingen (2), én de

onzichtbaarheid van veel beperkingen (3) houden deze

onderschatting (mede) in stand.

3. Waar generiek beleid wordt gevraagd is het antwoord: lever

maatwerk (instellingen, opleidingen) en vraag/accepteer

maatwerk (studenten).

4. Als voorzieningen nooit worden gebruikt/gevraagd moeten

twee vragen worden gesteld: communiceren we duidelijk

(instellingen, opleidingen) en oriënteren we ons goed

(studenten)?

Zeven stellingen tot slot

5. Er is “leerwinst’ te boeken door studenten met een

functiebeperking minder vaak te laten uitstromen zonder

diploma.

6. Geen enkele student met een functiebeperking die het

hoger onderwijs zonder diploma heeft verlaten zou zonder

maatschappelijke bezigheid moeten zijn.

7. Studenten met een functiebeperking – die gemiddeld

genomen langer over hun studie doen – bouwen in een

leenstelsel zonder studiebeurs meer studieschuld op.

… en welke suggesties heeft u?

Studeren met een functiebeperking 2013 presentatie

Documents

Transcript of Studeren met een functiebeperking 2013 presentatie