L A N D S C HA PIdent ite it aandragen voor de r iv ier de DommelBegele id ing : Alda Alag ic Joep van der VeenOm het versnipperde gebied ‘De Grote Heide’ te verenigen is er gezocht naar een gemeenschappelijke drager of identiteit. De zoektocht heeft geleid tot het opwaardeerden van de beken in het gebied. Het water wordt ingezet in drie pijlers, namelijk waterbeleving, waterberging en watervervuiling. Drie actuele thema’s die te combineren zijn om een waterrijk landschap te creëren. Om maximaal effect te behalen van het water wordt het ingezet op plekken waar het infrastructuur kruist. Een voorbeeld case waar dit is gebeurd ligt tussen Valkenswaard en Dommelen. Hier is een recreatief waterlandschap ontwikkeld waar waterbeleving, waterberging en waterzuivering gecombineerd worden.

Begraafplaats SonMax. 7.500.000 m3

Koevering GeldropMax. 280.000 m3

Eindhoven-CentrumMax. 2.100.000 m3

v. AbbemuseumMax. 6.300.000 m3

HanevoetMax. 3.400.000 m3

Dommeldal EindhovenMax. 500.000 m3

De Zeggen GeldropMax. 100.000 m3

Kasteel HeezeMax. 900.000 m3

Buulder AaMax. 200.000 m3

Valkenswaard ZuidMax. 260.000 m3

KeersopMax. 260.000 m3

De RunMax. 250.000 m3

OpdrachtHet creëren van een identiteit voor het transnationaal landschap de grote heide. Het ongedefinieerde gebied bestaat uit een verzameling van verschillende kernen, natuur en verhalen uit het verleden. Het wordt ook wel de binnentuin van de kennisregio ELAt genoemd. Maar kan het deze identiteit waarmaken?

ProcesDoor het analyseren van de dorpen en de bebouwing in het transnationale landschap ‘De Grote Heide’ valt op dat er geen verband is tussen de verschillende dorpen. Ze hebben hun eigen centrum, bedrijfsleven en verenigingsleven. In het landschap, dat bestaat uit een versnippering van bossen, vennen en een klein beetje heide, is er één onderdeel dat alle losse gebieden en dorpen aan elkaar rijgt, namelijk de beken. In het gebied ‘De Grote Heide’ lopen de rivieren Dommel, de Tongelreep en de Aa.Het water in het gebied de grote heide is een ondergewaardeerd element in het landschap. Het zijn open kamers waar enkele boeren hun landerijen bezitten. De bereikbaarheid en toegankelijkheid van deze kamers is bijzonder laag. Grote delen van de beken zijn gekanaliseerd. Het waterschap is, in de gebieden waar het water en de bossen elkaar ontmoeten, het oude meanderen van de beken aan het herstellen. Het volgen van het water geeft een besef van plaats en tijd, de stedelijkheid neemt toe naarmate Eindhoven dichterbij komt. Een ander element dat het gebied uniek maakt zijn de visvijvers en de visverenigingen.

Om een betere bepaling van het gebied en het water te krijgen, heb ik een positioneringskaart gemaakt. Deze kaart heeft veel weg van de kringloop van het water. Binnen het rivierenlandschap de Dommel heerst een enorme wateropgave, namelijk 1,4 miljoen m² water. Dit is nog over nadat er al een groot aantal gebieden zijn aangegeven voor waterbergingslocaties. Om het waterbergingsprobleem te voorkomen moet in het gebied ‘De Grote Heide’ de wateropvang enorm worden vergroot. Naast de waterberging is de rivier de Dommel ernstig vervuild met cadmium en zink afkomstig uit het grondwater in de Kempische steden as.

Voor de wateridentiteit van de grote heide zijn er drie pijlers ontwikkeld die te maken hebben met waterbeleving, waterberging en waterzuivering. Per pijler zijn er verschillende uitgangspunten verbeeld vanuit een technische analyse. Waterbeleving: vorm, breedte, dynamiek en oppervlakteWaterberging: inhammen, meanderen, plasbermen, nevengeulen, poelen en droge berging Waterzuivering: watersnelheid, onstuimigheid, wrijving en zandfilter. De waterbeleving, waterberging en waterzuivering worden op plekken waar de meeste mensen het water passeren benut om met kleine ingrepen en een zo groot mogelijk resultaat te bieden. Hierdoor heeft het de grootste kans om identiteitsdrager te worden. In het hele gebied zijn de relevante functies voor de pijlers in kaart gebracht. Waarna er drie gebieden zijn aangewezen waarbij meerdere lagen infrastructuur op een klein gebied het water kruizen. Dit zijn bij de dorpen Valkenswaard, Aalst en Leende.

Om het gebied tussen Valkenswaard en Dommelen een impuls te geven zijn de gesloten kamers geopend waardoor het gebied met de rivier de Dommel beleefd kan worden door de omwonende. De twee dorpen openen zichzelf letterlijk naar elkaar. Die kamers krijgen allemaal een eigen uitstraling, bijvoorbeeld een water-kamer of park-kamer. De rivier de Dommel moet, voor een goede beleving, dwars door de kamer lopen. Hiermee wordt de fysieke barrière van het water opgezocht. De grote van de kamers is afhankelijk van de verstedelijking van de omgeving. Door de hele strook wordt, langs het water, een recreatie pad aangelegd.