STREEK | STREEK 2 | jaaRgang 5 | ZomeR 2012 | neTWeRKBLaD VooR HeT PLaTTeLanD |

> Nevenactiviteiten: sociale winst > Plattelandsgemeenten en Wmo > Nederlandse maïs voor Duitse biovergisters > Bezig met bijen > Geld voor het platteland: coöperaties > Lege stallen, nieuwe kansen > Steunstee: ouderen langer thuis > PURE-hubs: knooppunten-stad-platteland

Brendan de Graaf, coöperatie TexelEnergie:

“Onze 3000 leden doen mee vanwege het gemeenschapsgevoel, de korting op het

energietarief en om mee te praten over de koers van TexelEnergie”

STREEK 2 zomer 2012

3 > Nevenactiviteiten: sociale winst voor

het plattelandNaast verbrede landbouw verdienen ook veel burgers op het platteland iets bij.

4 > Kort nieuws en publicaties

6 > Inzetten op meer Noaberschap Binnenkort zijn gemeenten ook verantwoordelijk voor de AWBZ, Jeugdzorg en de Wet werken naar vermogen. Hoe gaan plattelandsgemeenten met deze uitdaging om?

8 > Bio-energie zit de biobased economy in de wegBoeren in Duitsland zijn verslingerd aan hun biovergisters. Vooral maïs is zo gewild dat zelfs aan deze kant van de grens boeren overschakelen op de verbouw van maïs.

10 > Streekbewoners: bezig met bijen In dit ‘Jaar van de Bij’ vier mensen aan het woord die bezig zijn met bijen: een stadsimker, een jonge imker, een biolo-gische fruitteler en een educatie-imker.

12 > Geld voor het platteland deel 2: CoöperatiesHet is niet toevallig dat de VN 2012 heeft uitgeroepen tot het jaar van de coöperatie. Linda de Bie van de Nederlandse Coöperatieve Raad voor land- en tuinbouw noemt de reces-sie als oorzaak.

16 > Reportage: Lege stallen, nieuwe kansenEr zijn legio redenen waarom een boer kan besluiten te stoppen met zijn bedrijf. Tijdens een excursie in Voorst keken boeren samen naar nieuwe functies voor vrijko-mende agrarische bebouwing.

18 > Streek-idee NL: Steunstee houdt ouderen langer thuisDe Steunstee vervangt de traditionele ontmoetingsplek-ken zoals winkels en dorpshuizen en werkt kostenbespa-rend voor zorgverzekeraars. Hoe langer mensen zelfstan-dig wonen, hoe minder zij beroep doen op dure zorg.

19 > Streek-idee EU: PURE hubs knopen stad en platteland aan elkaarSinds een half jaar bestaan er – verspreid over West-Europa – vijftien PURE hubs: knooppunten bedoeld om de banden tussen stad en platteland aan te halen.

20 > Netwerknieuws en agenda

Landbouw en burgers groeien steeds verder uit elkaar

�De�nieuwe�Streekstelling��luidt:�

Van plattelandsondernemers mogen we verwachten dat ze landschappelijk verantwoord ondernemen. U kunt reageren op www.netwerkplatteland.nl/np20 of op de LinkedIn group Netwerk Platteland.

STREEKSTeLLIng

COLOFON‘Streek’ is een uitgave van het Netwerk Platteland. Streek attendeert en informeert over ontwikkelingen op het platteland en presenteert de mensen die zich inzetten voor platteland en plattelandsontwikkeling.ISSN 1878-8319

Teksten | Wim van Wijk, Lotty Nijhuis, Florien Kuijper, Chantal Steuten, Narda van der KrogtRedactie | Rita Joldersma (CLM), Marieke Koot (ETC), Jannie Schonewille (Movisie)Hoofd- en eindredactie | Marjel Neefjes (De Lynx)Foto’s | Zie bijschrift fotoOmslag | Heleen Vink, TexelVormgeving | Miek Saaltink, Wendy Buss, gaw ontwerp+communicatie Drukwerk | Drukkerij Modern, Bennekom

Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Medegefinancierd door het ministerie van EL&I en de Provincies. Netwerk Platteland werkt samen met het Regiebureau POP.

Samuel levieBoerenmarkten, boerderijdagen, stadslandbouw en ondernemers die de boer uitlichten, zorgen dat er weer mogelijkheden ontstaan om je als stedeling betrokken te voelen bij het eten dat op je bord ligt.

larS CharaSEr heerst desinteresse bij de burger voor de landbouw. En de landbouw is slim, die gebruikt deze desinteresse door goedkope eenheidsworst te leveren in combinatie met een goede marketing. Burger en landbouw zijn dus niet uit elkaar gegroeid, ze hebben gewoon lak aan elkaar.

arjan B.Volgens mij is er juist een trend dat de verbinding weer gezocht wordt. Dat gaat via open dagen, eet-initiatieven (zie bijvoorbeeld www.vaneigenerf.nl en www.lekkernaardeboer.nl) en door een scala aan nevenactiviteiten van agrariërs.

marCel v. Op het slotfeest van de Taskforce Multifunctionele Landbouw (5 april 2012, red.) is een boek gepresenteerd dat gaat over het verbinden van boer & burger. Ik heb daar onderzoek voor gedaan en dat maakt dat ik helemaal niet zo pessimistisch ben.

marijke k. Ik krijg de indruk dat er juist nieuwe verbindingen worden gezocht en ontwikkeld. Initiatieven die de laatste tijd rond Wageningen zijn ontstaan, verbinden boer en burger: een schaapskudde, gekoppeld aan een stadsboerderij (www.grebbeveld.nl), een vlees- en zuivelbedrijf (www.veldenbeek.nl), en viskweekbedrijf (www.valleivis.nl).

ruke Z. Dat boer en burger verder uit elkaar groeien, geloof ik niet. Wat wel speelt is dat de relatie minder vanzelfsprekend is dan in het verleden. Boer en burger moeten meer moeite doen om met elkaar in gesprek te komen en te blijven.

(enkele ingekorte reacties op deze stelling)

2 2012 STREEK 3

Landbouw en burgers groeien steeds verder uit elkaar

De boerencamping, zorgboerderij en boerderijwinkel kenden we al. Maar het zijn lang niet alleen maar boeren die iets extra’s doen naast hun bedrijf. Ook veel burgers op het plat-teland verdienen iets bij. Met bijvoorbeeld kanoverhuur, een galerietje, een hondentrimsalon of een theetuin. De Griekse Marianna Markantoni promoveerde op 3 mei jl. aan de Rijks-universiteit Groningen op een onderzoek naar dit soort neven-activiteiten op het platteland. Markantoni: “Economisch zet het misschien niet zo veel zoden aan de dijk, maar persoonlijk en sociaal levert het veel op.”

lands­gemeenschap.­Bijvoorbeeld­in­Kiel-Windeweer,­een­lintdorp­in­de­Veenkoloniën­met­krap­1000­inwoners.­Er­zijn­geen­winkels­­of­andere­voor­zieningen­en­door­de­vorm­–­tien­meter­breed­en­zes­kilo­meter­lang­–­is­er­geen­vanzelfsprekend­ontmoetings­punt.­Maar­je­vindt­er­wel­tien­nevenactiviteiten­zoals­een­theetuin,­een­glasatelier,­een­minicam­ping,­een­winkeltje­met­mineralen.­Je­ziet­dat­die­plekken­een­functie­vervullen­voor­met­name­de­oude­-­ren­in­het­dorp,­zij­lopen­er­makkelijk­even­binnen­voor­een­praatje­of­een­drankje.­Deze­activi­teiten­bevorderen­de­aandacht­voor­elkaar­en­het­persoonlijke­contact­binnen­het­dorp.”

Gemeentes­zien­ook­dat­nevenactiviteiten­een­positieve­invloed­hebben­op­de­sociale­cohesie.­Maar­hun­rol­is­dubbel;­aan­de­ene­kant­willen­ze­dit­soort­initiatieven­stimuleren,­aan­de­andere­kant­stellen­ze­beperkende­regels.­­Die­zijn­in­feite­zijn­opgesteld­voor­boeren­­met­nevenactiviteiten,­maar­gelden­ook­voor­burgers­met­iets­kleins­erbij.­Terwijl­er­voor­boeren­allerlei­stimuleringsregelingen­tegenover­staan.­

“Hoe­klein­je­ook­bent,­je­krijgt­al­snel­te­maken­met­alcohol-­of­parkeervergunningen,­of­horeca-inspecties”,­vertelt­Markantoni.­­“Dat­kost­tijd­en­geld­en­levert­frustratie­op.”­Sommige­gemeentes­­zijn­erg­streng­uit­angst­voor­verrommeling­van­het­buitengebied,­bijvoorbeeld­door­grote­borden­of­bebouwing­die­ze­niet­in­de­omgeving­vinden­passen.Die­angst­is­onterecht,­vindt­Markantoni.­­“Uit­ons­onderzoek­blijkt­dat­de­meeste­kleine­bedrijfjes­helemaal­niet­willen­groeien.­Een­deel­van­de­nevenactiviteiten­heeft­juist­een­posi­-­tieve­invloed­op­de­omgeving;­denk­aan­een­­bed­and­breakfast­in­een­oude­boeren­schuur.”­Meer­in­het­algemeen­vindt­ze­dat­gemeentes­meer­moeten­focussen­op­de­positieve­kant.­­“Ik­had­niet­verwacht­dat­het­sociale­aspect­van­nevenactivi­teiten­zo­groot­zou­zijn,­maar­dat­is­echt­zo.­Dat­geldt­voor­ouderen,­maar­bijvoor-beeld­ook­voor­moeders­met­jonge­kinderen­die­zo’n­bedrijfje­aan­huis­goed­kunnen­combineren­met­de­zorg­voor­hun­gezin.­In­een­tijd­waarin­minder­geld­beschik­baar­is­voor­het­bevorderen­van­sociale­leefbaarheid,­moet­je­als­gemeente­blij­zijn­met­eigen­initiatief.”

Wat is je het meeste bijgebleven? “De­mensen”,­zegt­Markantoni.­“In­de­loop­van­het­onderzoek­heb­ik­met­sommigen­echt­een­band­opgebouwd.­Het­is­mooi­om­te­zien­hoe­trots­en­enthousiast­ze­zijn­op­‘hun­ding’.”­Heel­Nederlands­besluit­ze:­“Het­was­heel­gezellig.”

Florien Kuijper

Waarom dit onderzoek? “Met­alle­aandacht­voor­multifunctionele­landbouw­waren­we­geneigd­te­denken­dat­vooral­boeren­iets­extra’s­doen,­bijvoorbeeld­met­zorg­of­recreatie”,­vertelt­Markantoni­in­verrassend­goed­Nederlands,­met­af­en­toe­een­Engelse­term.­“Maar­in­2007­bleek­uit­een­onderzoek­van­Groningse­bachelor-studenten­dat­driekwart­van­de­neven­activi-teiten­op­het­platteland­van­burgers­is.­Dat­was­aanleiding­voor­een­groter­onder­zoek.­Vanuit­welke­motieven­beginnen­mensen­daarmee?­Wat­levert­het­op,­economisch,­sociaal­en­landschappelijk?­Wat­zijn­de­toekomstperspec­tieven?­En­hoe­kan­gemeentelijk­beleid­daar­goed­op­inspelen?”

Wat doen mensen zoal? ”Er­zijn­eigenlijk­vier­soorten­nevenactivi-teiten.­De­grootste­groep­valt­in­de­categorie­

recreatie­en­toerisme,­bijvoorbeeld­een­bed­and­breakfast,­kanoverhuur­of­een­mini-camping.­Dan­zijn­er­diensten,­zoals­een­beautysalon­of­kinderopvang.­Een­derde­groep­valt­in­de­categorie­kunstnijverheid;­dan­kun­je­denken­aan­een­galerie­of­handel­in­antiek­en­curiosa.­En­tot­slot­zijn­er­de­mensen­die­aan­huis­eigen­producten­ver­-­kopen,­zoals­honing,­eieren,­jam­of­planten.”

Wat leveren die nevenactiviteiten op?“Economisch­gezien­niet­zo­heel­veel”,­geeft­Markantoni­toe.­“Het­gaat­echt­om­bijver­-­diensten,­in­de­meeste­gevallen­minder­dan­­€ 15.000­per­jaar.­Ook­op­regionaal­niveau­is­de­economische­bijdrage­klein.­Maar­de­sociale­bijdrage­moet­je­niet­uitvlakken,­nevenacti­vi­teiten­kunnen­veel­betekenen­voor­de­sociale­leef­baarheid­van­een­platte-

Nevenactiviteiten:

sociale winst voor het platteland

Marianna Markantoni: “Ik had het niet verwacht, maar het sociale aspect van nevenactiviteiten van burgers is heel groot. Als gemeente moet je dus blij zijn met eigen initiatief.” Foto: privéarchief Markantoni

Interview

Het proefschrift van Marianna Markantoni: ‘Side activities by non-farmers. In search of personal and rural development’ is te downloaden op bit.ly/KZG2Qj

QR-code naar een filmpje van RTV Noord naar aanleiding van de promotie:

4 STREEK 2 2012

Vertrouwen in burgersBeleidsmakers staan weinig open voor de nieuwe manieren waarop burgers hun betrokkenheid bij de samenleving uiten. Die burgers nemen vaker zelf het initiatief en omzeilen de gebruikelijke routes via politiek, belangenbeharti-gers en formele inspraakor-ganen die de beleidsmakers gewend zijn. Met als gevolg

een steeds verdere verwijdering tussen burgers en be-leidsmakers. In het rapport Vertrouwen in burgers bepleit de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid daarom een andere rol voor ambtenaren. Want slechts kleine groepen burgers voelen zich aangesproken door de wijze waarop beleidsmakers hen proberen te betrek-ken bij plannen van de overheid. Beleidsmakers moeten meer maatschappelijke initiatieven verwelkomen, ook als die niet passen in hun perspectief. Burgers zijn na-melijk veel meer dan wordt gedacht bereid om initiatief te nemen. De WRR trof een groot aantal vormen van burgerbetrokkenheid aan: van razendsnel georgani-seerde ludieke acties tot nieuwe samenwerkingsvormen tussen burgers en professionals. > Te downloaden: bit.ly/JBQxDA

Plattelanders, bewoners in een veranderende omgevingDe verhalen over bewoners van het platteland die eerder verschenen in het tijdschrift Landleven, zijn gebundeld in een boek. Erin geportretteerd worden boeren en een enkele burger die leven buiten de bebouwde kom. Hun leven wordt beschreven door Margreet Welink en is in zwart-witfoto’s vastgelegd door Lode Greven. In april nam staatssecretaris Henk Bleker het eerste exemplaar in ontvangst, inmiddels is de tweede druk verschenen van Plattelanders met daarin de 23 portret-ten van authentieke plattelandsbewoners uit alle delen van het land. Stuk voor stuk worden ze weergegeven in

hun dagelijkse doen en laten, zoals het wieden van onkruid, het voeren van de kippen of het melken van hun koeien. Maar ook de bezigheden van rietsnijder Wout van de Belt uit – hoe kan het ook anders – Belt-Schutsluis worden belicht: van het maaien tot het kammen en opbinden van de bossen toe. > Te bestellen: bit.ly/KZe41j

Publicaties

korte berichtenNarda van de Krogt en Wim van Wijk

Twintig procent van de land-schapselementen bedreigd

Website Ondernemers Academie gelanceerd

Een op de vijf landschapselemen-ten dreigt door verwaarlozing verloren te gaan. Dat blijkt uit een inventarisatie van Landschapsbe-heer Nederland, gedaan in twintig gebieden, verdeeld over acht provincies. Met behulp van het Meetnet Agrarisch Cultuurland-schap heeft Landschapsbeheer Nederland meer dan 9200 hectare landschap geïnventariseerd. Daarbij zijn ruim 9800 elementen geregistreerd. De twintig gebieden zijn in alle gevallen als ‘planolo-gisch rustig’ te typeren. Deson-danks wordt 20% van de land-schapselementen in hun

voortbestaan bedreigd, met name als gevolg van het uitblijven van beheer. In het Meetnet Agrarisch Cultuur-landschap wordt de gesteldheid van landschapselementen vast - gelegd aan de hand van vooraf bepaalde kenmerken en criteria. Alles wordt geregistreerd in een Geografisch Informatiesysteem (GIS). Jaarlijks analyseert Land - schapsbeheer Nederland deze data, waardoor de organisatie uitspra-ken kan doen over de staat van ons landschap.> Meer info: bit.ly/IT0LPI

Ondernemers in de Agrofood-wereld die hun ondernemerschap willen ontwikkelen, kunnen sinds kort terecht op de website van de Ondernemers Academie. Op de site wordt het aanbod van groene kennis instellingen, dienstver leners en belangbehartigers gebundeld, zodat studenten, jonge maar ook gevestigde onder nemers nu gericht op zoek kunnen naar ondersteu-ning bij de ontwikkeling van onder-nemerschap.De Ondernemers Academie is een initiatief van diverse partijen in het groene onderwijs, onderzoek,

dienst verleners, belangenbeharti-gers en agribusiness, waaronder de Groene Kennis Coöperatie. GKC-voorzitter Vinus Zachariasse benadrukte bij de lancering van de site het belang van onder nemer-schap: “We moeten agrari sche onder nemers bewust maken dat e moeten investeren in zichzelf. Als ondernemers al investeren in cursussen, dan doen ze dat in vak - ontwikkeling. Terwijl inves teren in de ontwikkeling van je onderne-merschap ook erg belangrijk is.”> Meer info: bit.ly/M5Bmam

Een op de vijf landschapselementen dreigt door verwaarlozing verloren te gaan. Foto: www.natuurdichtbij.nl, Johan van Tussenbroek

2 2012 STREEK 5

Groen ondernemen met veehoude-rij, een nieuwe werkelijkheidVeehouderij gaat goed samen met natuur en landschap. Dit laat Wageningen UR Livestock Research zien in de brochure Groen ondernemen met veehouderij, een nieuwe werkelijk-heid. Hierin staan innovatieve ideeën die aantonen dat natuurgebieden geen bedreiging hoeven te zijn, maar juist mogelijkheden bieden. Wel vraagt dit om samenwerking tussen veehouders en onderzoekers, provincies, gemeen-ten, natuur- en milieuorganisaties en ketenpartijen.Nu natuur- en landschapssubsidies en EU-gelden fors da-len, lijken veehouderij en behoud van natuur en landschap onverenigbaar. Is het voor een veehouder dan nog wel rendabel om weidevogels te beschermen of om bij te dragen aan natuur- en landschapsbeheer? De brochure maakt duidelijk dat natuur en landschap en veehouderij juist veel voor elkaar kunnen betekenen. Zo kunnen veehouders op maat bemesten en melkveehouders kunnen hun melkvee

langer weiden en in de wei melken. Op die manier verlagen ze de ammoniakemissie. Dat creëert ruimte om het bedrijf uit te breiden, en is tegelijk goed voor de natuur.> Te downloaden: bit.ly/N0l3NU

Publicaties

Friese krimpgemeente verdeelt school over twee dorpenDe gemeente Littenseradiel wil basisscholen opsplitsen. De groepen 1 tot en met 4 krijgen een plek in het ene dorp, de groepen 5 tot en met 8 in een ander dorp. Met deze ‘halve’ scholen kan een dorp in een krimpgebied toch zijn eigen school behouden. Littenseradiel heeft nu 19 basisscholen in 17 dorpen. Tien daarvan hebben vijftig of minder leerlingen en zouden baat kunnen

hebben bij een dergelijke splitsing. Het idee is één van de mogelijke maatregelen om de daling van het voorzieningenniveau op het platte-land tegen te gaan. Vooral platte-landsgemeenten krijgen de komende jaren te maken met krimp, waardoor sportvoorzieningen, dorpshuizen, kinderopvang en onderwijs onder druk komen te staan.> Meer info: bit.ly/JR2lZy

Rode Lijst van bedreigde plaatsen

Nogal wat kleinere dorpen en buurt-schappen worden in hun voortbestaan bedreigd. Soms fysiek: dan komt de plaats in de knel door verstedelijking, soms doordat ze hun identiteit verlie-zen: ze komen niet meer in atlassen voor, hebben geen plaatsnaamborden meer, of staan niet meer in adresbe-standen, zoals het postcodeboek. De redactie van de website Plaatsnamen-gids.nl heeft zich het lot van deze kernen aangetrokken door een ‘Rode

Lijst van Bedreigde Plaatsen in Nederland’ samen te stellen. De lijst is in april gelanceerd in Kruisweg bij Zoetermeer. Om hoeveel bedreigde kleine kernen het precies gaat, denkt de redactie pas in de loop van vol-gend jaar te kunnen zeggen. Zolang zijn ze nog bezig te inventariseren wat redelijkerwijs nog een plaats of buurtschap genoemd kan worden.> Meer info: www.plaatsengids.nl/pagina/rode-lijst

Limburg en Rijk gaan strijd met krimp aan Het Rijk gaat Limburg ondersteu-nen bij het actieprogramma dat de provincie, gemeenten, de onder wijs-wereld en het bedrijfs leven hebben ontwikkeld om de vergrij zing en ontgroening in Zuid-Limburg op te vangen. Daartoe is een convenant gesloten, waarin zo’n twintig afspra-ken staan op het gebied van econo-mie, wonen, zorg en onderwijs. Het actieprogramma richt zich onder andere op de uitbreiding van de Chemelot Campus en de Maas tricht Health Campus. Beide moeten veel

nieuwe arbeidsplaatsen opleveren. Innovatie, versnelde groei van het midden- en klein bedrijf en beschik-baarheid van vol doende personeel op alle niveaus zijn enkele belangrijke doelstellingen. Verder gaat de regio experimenteren met leegstand. Sloop, duurzame en hoog waardige nieuwbouw en renovatie moeten ervoor zorgen dat de waarde-ontwikkeling van de woningen in Zuid-Limburg weer aansluit bij het landelijk gemiddelde.> Meer info: bit.ly/KCv4uC

In meer dan 200 zorglocaties in Noord-Brabant zijn zo’n 250.000 maaltijden verstrekt met biologische en/of streek-producten, dankzij de bemid-deling van de VKGE (Vereni-ging Keuken management Gezondheidszorg). Reden voor de VKGE om het project ‘Een Mooie Maaltijd in Brabant’ tevreden af te sluiten. En om mee te doen met het vervolg-

project ‘Lekker Betrokken’ dat de komende drie jaar in heel Nederland loopt. Volgens de VGKE hebben eten en drinken binnen de zorgsector hierdoor weer een positieve uitstra-ling gekregen. Verder toont het aan dat duurzaamheid ook binnen zorginstellingen een belangrijk aspect van de bedrijfsvoering wordt.> Meer info: bit.ly/JR2gFa

Mooie maaltijd in Brabant is een succes

Foto: nieuwsbrief ‘Een Mooie Maaltijd in Brabant’

Ook Kruisweg is een bedreigende plaats.Illustratie: plaatsengids.nl, Bart Bos

6 STREEK 2 2012

De­gedachte­achter­de­decentralisatie­van­zorg,­is­dat­gemeenten­dat­effectiever­kunnen­omdat­ze­dichter­bij­de­burger­staan.­Hoewel­in­het­Lenteakkoord­veel­plannen­van­de­regering­weer­worden­teruggedraaid,­is­de­verwachting­dat­in­een­volgend­kabinet­de­trend­van­decentralisatie­wordt­doorgezet.­Arjen­Konijnenberg­van­de­VNG­(Vereniging­

van­Nederlandse­Gemeenten)­­vertelt­dat­gemeenten­op­zich­positief­zijn­over­het­idee­om­de­dienstverlening­dichter-bij­de­burger­te­brengen.­Gemeenten­hebben­echter­grote­twijfels­over­de­korte­termijn­waarbinnen­de­plannen­uitgevoerd­moeten­worden­en­vinden­de­daarvoor­beschikbare­financiële­middelen­onvoldoende.­

PlattelandsproblemenAlle­gemeenten­kampen­bij­het­implemente-ren­van­de­Wmo­met­hun­eigen­problematiek.­Wel­blijkt­dat­plattelandsgemeenten­hierbij­specifieke­uitdagingen­ervaren:­de­afstanden­zijn­bijvoorbeeld­groter,­er­zijn­minder­voor-zieningen­en­minder­specialisaties,­blijkt­uit­het­WMO-trendrapport­2012­van­MOVISIE,­kenniscentrum­voor­sociale­vraagstukken.­Voor­sommige­kwetsbare­burgers­is­er­daar-om­minder­professioneel­aanbod.­Daar­staat­tegenover­dat­sociale­netwerken­en­vrijwil-ligers­op­het­platteland­vaker­dan­in­de­stad­de­helpende­hand­bieden,­ondersteund­en­gestimuleerd­door­professionele­organisaties.­Bij­het­implementeren­van­de­nieuwe­regels­

krijgen­gemeenten­waar­veel­inwoners­gebruik­maken­van­sociale­voorzieningen­te­maken­met­hoge­extra­kosten.­Dat­geldt­zeker­ook­voor­de­plattelandsgemeenten­Pekela­en­Veendam­in­Oost-Groningen.­Hennie­Hemmes,­wethouder­in­Pekela:­“Dit­is­een­regio­met­veel­vergrijzing,­veel­mensen­in­de­WAO­en­relatief­veel­mensen­die­gebruik­

“We willen ‘noaberschap’ stimuleren. Kijken hoe iemand nuttig kan zijn in de maatschappij: iemand met een scootmobiel vindt het misschien leuk om anderen voor te lezen.”Foto Astrid van Arkel

Achtergrond

Hoe plattelandsgemeenten omgaan met de decentralisaties van zorg en sociale zekerheidswetgeving

Inzetten op meer noaberschap

In het najaar van 2010 besloot het - inmiddels demissionaire - kabinet om gemeenten nog meer verantwoordelijk te maken voor de begeleiding van mensen die zorg en hulp nodig hebben, door nog meer taken over te hevelen naar de Wmo, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Zo valt onder de Wmo nu ook ondersteuning van mensen met een matige of zware beperking (AWBZ), jongeren die extra zorg nodig hebben (jeugdzorg) of mensen met een arbeidsbeperking (Wet werken naar vermogen). Dat heeft voor gemeenten ingrijpende financiële en organisatorische gevolgen, vooral als er veel mensen gebruik maken van voorzieningen. Oost-Groningen is zo’n regio. Hoe gaan gemeenten daar met deze uitdaging om?

“ Het programma richt zich op de combinatie van individu én wijk, en op het activeren van mensen in plaats van enkel hulp verlenen.”

2 2012 STREEK 7

de­vloer­komt­te­verminderen,­en­daarmee­kosten­te­besparen.­Het­programma­richt­zich­op­de­combinatie­van­individu­én­wijk,­en­op­het­activeren­van­mensen­in­plaats­van­enkel­hulp­verlenen.”­Het­belangrijkste­daarbij­is­volgens­wethouder­Hemmes­het­stimuleren­van­‘noaberschap’.­“Kijken­of­je­mensen­achter­de­geraniums­weg­kan­krij-gen.­Kijken­hoe­iemand­nuttig­kan­zijn­in­de­maatschappij:­iemand­met­een­scootmobiel­vindt­het­misschien­leuk­om­anderen­voor­te­lezen.­Zo­koppelen­we­mensen­aan­elkaar.­Dat­is­goed­voor­het­welbevinden­van­de­mensen­zelf,­en­het­levert­de­gemeente­uiteindelijk­geld­op.”­

maken­van­sociale­werkvoorziening.­Zo’n­grote­doelgroep­maakt­het­uitvoeren­van­de­nieuwe­wetgeving­voor­ons­financieel­erg­moeilijk.”­

achter de geraniums vandaanDe­gemeenten­Pekela­en­Veendam­moesten­dus­flink­bezuinigen.­Er­is­een­programma­gestart­waarin­onder­andere­sociale­wijk-teams­zijn­opgezet,­met­daarin­mensen­uit­alle­betrokken­organisaties­zoals­Werk­en­Inkomen,­de­welzijnsinstellingen­en­de­wijkverpleegkundige.­Programmaleider­An-neke­Dragt:­“Doel­is­de­bureaucratie­en­het­aantal­hulpverleners­dat­bij­een­gezin­over­

Over welke wetten en veranderingen gaat het?• Wmo: Wet maatschappelijke ondersteuning is per 1 januari 2007 ingevoerd, met als

doel participatie van alle burgers, dus ook mensen met een beperking. De uitvoering ligt bij de gemeenten.

• AWBZ: Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten is een (verplichte) collectieve ziekten-kostenverzekering voor hulp aan mensen met een langdurige fysieke of psychiatrische beperking. De verantwoordelijkheid ligt bij het Rijk, en de uitvoering bij zorgverzeke-raars.

• WSW: Wet Sociale Werkvoorziening regelt dat mensen met een lichamelijke, verstan-delijke of psychische beperking kunnen werken in de sociale werkvoorziening. De verantwoordelijkheid ligt bij het Rijk en de uitvoering bij de gemeenten.

• Wet op de Jeugdzorg biedt hulp aan jongeren en ouders bij het oplossen van opgroei- en opvoedproblemen. De verantwoordelijkheid ligt bij het Rijk en de uitvoering bij de provincie.

Wetsveranderingen: de overheid wil dat een deel van de AWBZ en Jeugdzorg onder de Wmo, en dus de verantwoordelijkheid van de gemeenten komt te vallen. Na de val van het kabinet werd echter in het Lente-akkoord een groot deel van de geplande verande-ringen weer teruggedraaid. De wet Werken naar Vermogen (inclusief de herstructure-ring van de WSW) is controversieel verklaard. Pas na de verkiezingen zal er meer duidelijkheid komen.

AWBZ WSW Jeugdzorg

Wmo

Daarmee­sluiten­de­Oost-Groningse­gemeentes­aan­bij­de­trend­die­MOVISIE­constateert:­het­platteland­lijkt­qua­Wmo­in­sommige­opzichten­vooruit­te­lopen­op­de­stad.­Uitvoeringsorganisaties­sluiten­nauw­aan­bij­de­activiteiten­van­burgers,­en­burgers­worden­gestimuleerd­om­zelf­actief­te­worden.­

meer mandaatIn­Oost-Groningen­zijn­de­sociale­wijkteams­onlangs­gestart­en­Dragt­merkt­dat­mede-werkers­erg­enthousiast­zijn.­De­uitdaging­daarbij­is­om­iedereen­mee­te­nemen.­De­samenwerking­in­wijkgerichte­teams­vraagt­een­cultuuromslag­binnen­alle­partijen,­en­het­succes­van­het­programma­valt­of­staat­met­de­samenwerking­en­bereidheid­tot­veranderen­in­alle­lagen­van­de­organisatie.­De­sociale­teams­lopen­ook­aan­tegen­al-lerhande­regelgeving.­Dragt:­“Dat­merken­medewerkers­in­andere­organisaties­en­in­de­eigen­organisatie.­We­willen­medewerkers­veel­meer­mandaat­geven,­en­ons­meer­rich-ten­op­het­geven­­van­verantwoordelijkheid­dan­op­het­steeds­controleren.­We­merken­nu­dat­we­te­weinig­achter­de­voordeur­heb-ben­gekeken,­en­te­veel­op­papier.­Dat­gaan­we­vanaf­nu­anders­doen!”­

Chantal Steuten

Wethouder Hemmes (Pekela): “De vergrijzing, en de vele mensen in WAO en sociale werkvoorziening maakt het uitvoeren van de nieuwe wetgeving voor ons financieel erg moeilijk”. Foto: Egbert Hermsen

MEER INFO:Wmo-trendrapport 2012. MOVISIE. Aletta Winsemius, zie www.movisie.nl (vanaf eind juni beschikbaar)

8 STREEK 2 2012

Achtergrond

“Duitsland­maakt­serieus­werk­van­duur-zame­energie­en­het­terugdringen­van­de­CO

2-uitstoot”,­vertelt­Frans­Debets,­

zelfstandig­adviseur­op­het­gebied­van­duurzame­energie.­“Die­daadkracht­is­ingegeven­door­de­wens­minder­afhankelijk­te­worden­van­de­invoer­van­Russisch­gas.­Plus­dat­men­af­wil­van­kernenergie.­Daarom­zie­je­er­veel­meer­zonnecellen­op­daken­en­windmolens­dan­in­ons­land.­Daarnaast­stimuleert­de­Bondsregering­de­opwekking­van­energie­uit­biomassa­met­

Bio-energie zit de biobased economy in de weg

Boeren in Duitsland zijn verslingerd aan hun biovergisters. Met EU-steun wekken zij energie op uit landbouwproducten. Vooral maïs is een gewilde grondstof, zo gewild dat zelfs aan deze kant van de grens boeren overschakelen op de verbouw van maïs. Dat gaat ten koste van de teelt van hennep. De directeur van Hempflax – het in Oude Pekela gevestigde bedrijf dat van hennep isolatiemateriaal, dashboards en absorberend strooisel maakt – vraagt zich af of zijn fabriek nog wel op de juiste plaats staat. Gronings gedeputeerde Wiebe van der Ploeg ziet nog kansen om het tij te keren.

zijn­geheel,­dus­inclusief­kolf,­vergisten,­hij­is­makkelijk­te­oogsten,­produceert­veel­gas­en­laat­zich­als­kuilmaïs­ook­nog­makkelijk­bewaren.”­Dat­laatste­is­van­belang­om­de­vergister­het­hele­jaar­te­kunnen­voeden.

Herwinbare grondstofGezien­de­stijgende­vraag­naar­maïs­ziet­Debets­meer­en­meer­boeren­in­de­veenko-loniën­van­Groningen­en­Drenthe­hun­teeltplan­aanpassen.­“De­Duitse­boeren­betalen­er­goed­voor­en­dus­zie­je­meer­

In Duitsland zijn er door stimuleringssubsidies voor duurzame energie duizenden biovergisters gebouwd. Om die aan de gang te houden betalen Duitse boeren zo’n goede prijs voor maïs, dat ook Nederlandse boeren liever maïs verbouwen dan bijvoorbeeld vezelhennep. Foto: RWE Innogy

een­reeks­subsidies­die­voortvloeien­uit­de­Erneuerbare Energien Gesetz,­de­wet­die­beoogt­dat­in­2020­20­procent­van­de­energie­duurzaam­wordt­opgewekt.”­

De­nadruk­ligt­daarbij­volgens­Debets­op­kleine­systemen­die­hooguit­goed­zijn­voor­de­opwekking­van­500­kilowatt­aan­stroom.­“Daarvan­staan­er­nu­zo’n­6000­op­boeren-erven­opgesteld.­Een­belangrijke­grondstof­voor­deze­vergisters­is­maïs,­omdat­deze­plant­veel­voordelen­biedt.­Je­kunt­’m­in­

2 2012 STREEK 9

maïsakkers­tussen­de­velden­met­koolzaad,­bieten­en­aardappels­verschijnen.­Een­deel­van­de­maïs­gaat­de­grens­over,­een­ander­deel­vindt­zijn­weg­naar­vergisters­in­eigen­land,­want­ook­hier­zijn­ze­in­opkomst.”

Ook­Mark­Reinders,­directeur­van­de­in­1994­geopende­fabriek­Hempflax,­heeft­deze­trend­zien­inzetten.­“Wij­waren­bezig­om­hennep­als­landbouwgewas­in­Neder-land­te­herintroduceren,­met­als­doel­om­met­herwinbare­grondstoffen­milieubelas-tende­synthetische­vezels­als­nylon­en­plastics­te­vervangen.­Maar­de­laatste­jaren­neemt­het­areaal­weer­af,­zowel­in­eigen­land­als­in­Emsland.”­In­Duitsland­is­de­hennepteelt­in­tegenstelling­tot­Nederland­nooit­weggeweest;­vandaar­dat­Hempflax­nog­altijd­een­flink­deel­van­zijn­grondstof-fen­van­net­over­de­grens­betrekt.­Maar­dit­areaal­loopt­snel­terug:­van­380­hectare­in­2009­tot­60­hectare­vorig­jaar,­aldus­Reinders.­

Die­teruggang­is­veel­groter­dan­in­Neder-land,­maar­het­punt­is­volgens­hem­dat­“Groningen­is­aangewezen­als­plek­waar­de­biobased­economy­van­de­grond­zou­kunnen­komen­en­daar­past­ons­bedrijf­natuurlijk­prima­in.­De­praktijk­is­echter­dat­we­worden­tegengewerkt.”­Als­voor-beeld­noemt­hij­het­wegvallen,­vorig­jaar,­van­een­Europese­subsidie.­“Per­ton­hennepvezels­kregen­wij­90­euro­subsidie,­die­wij­weer­doorsluisden­naar­de­boeren­in­de­vorm­van­een­hogere­prijs­die­wij­voor­hun­product­betaalden.”­Nu­er­ook­nog­eens­minder­hennep­in­de­directe­omgeving­wordt­geproduceerd,­zit­er­voor­Reinders­niets­anders­op­dan­zijn­grondstoffen­van­ver­te­halen.­“We­zijn­nu­genoodzaakt­de­hennep­in­Tsjechië,­het­oosten­van­Duitsland­en­zelfs­Polen­te­halen.­Maar­het­zal­duidelijk­zijn­dat­dit­gezien­de­transportkosten­en­onze­ambitie­om­ecologisch­verantwoord­te­produceren,­niet­kan­voortduren.­Er­komt­een­moment­waarop­we­ons­moeten­afvragen­of­onze­fabriek­wel­op­de­goede­plaats­staat.”

Mark Reinders van vezelhennepfabriek Hempflax: “De teelt van vezelhennep wordt niet alleen lastig door de hoge Duitse maïsprijs. Ook de Europese subsidie is weggevallen. En vezelhennep uit Tsjechië of Polen halen past niet in onze ambitie om ecologisch verantwoord te produceren.” Foto: Hempflax

Ook in Nederland zijn biovergisters in opmars. Foto: Dagblad van het Noorden, Duncan Wijting

na de vezel ook het blad Zo’n­vaart­ziet­Wiebe­van­der­Ploeg­(GroenLinks),­Gronings­gedeputeerde­met­landbouw­in­zijn­portefeuille,­het­nog­niet­lopen.­“Ik­zie­nog­altijd­potentie­voor­hennep­in­Groningen.­Er­is­namelijk­meer­mee­te­doen­dan­alleen­verwerking­van­de­vezels.­Het­blad­blijkt­eiwitrijk­te­zijn­en­dat­blijft­nu­nog­achter­op­het­land­bij­de­oogst.­Door­de­oogstmethode­te­verbeteren­kun­je­de­bladeren­ook­benutten­en­die­betrekken­in­het­proces­van­grasdrogerij.”

Juist­nu­hebben­initiatiefnemers­een­voorstel­aan­het­provinciebestuur­gedaan­om,­zoals­Van­der­Ploeg­het­zegt,­“de­hennep­verder­te­verwaarden.”­Wat­het­voorstel­precies­inhoudt,­kan­Van­der­Ploeg­in­dit­stadium­niet­zeggen.­“Maar­wel­dat­we­zulke­ontwikkelingen­zullen­stimuleren,­want­er­is­ons­inderdaad­veel­aan­gelegen­om­de­biobased­economy­in­Groningen­van­de­grond­te­krijgen.”

Wim van Wijk

De Duitse boeren betalen er goed voor en dus zie je meer maïsakkers tussen de vel-den met koolzaad, bieten en aardappels verschijnen

10 STREEK 2 2012

STREEK BeWOneRS

Hoe bent u begonnen met bio-logische fruitteelt?Mijn­vrouw­en­ik­zijn­vanuit­de­akkerbouw­overgestapt­op­de­fruit-teelt.­We­begonnen­toen­echt­als­leken.­We­hebben­het­eerst­vier­jaar­aangekeken­in­de­gangbare­fruit-teelt.­Toen­zijn­we­toch­verder­gaan­kijken.­Onze­buurman­werkte­on-dertussen­al­15­jaar­biologisch,­dat­ging­elk­jaar­beter.­In­1990­zijn­we­overgestapt­naar­biologisch.­

Waarom is biologisch belangrijk voor bijen?In­de­gangbare­landbouw­gaat­het­niet­goed­met­bijen.­Bestrijdings-middelen­zijn­een­groot­probleem­en­ook­de­monocultuur,­je­hebt­­biodiversiteit­nodig.­Bij­ons­gaat­het­goed­met­de­bijen.­Dat­komt­niet­alleen­door­de­biolo-gische­productiemethode.­We­heb-ben­veel­verschillende­gewassen,­en­

we­planten­bijvoorbeeld­ook­ruigtes.­In­de­fruitteelt­gelden­bijen­als­maat­-­staf:­wat­interessant­is­voor­bijen,­­is­ook­goed­voor­andere­insecten.­Het­is­een­complete­dierentuin­hier.­Daar­moet­je­wel­een­balans­in­zien­te­vinden.­Soms­heb­je­ook­nadelige­effecten,­zoals­schadelijke­rupsen.­Dat­proberen­we­dan­weer­op­te­vangen­door­vogelkastjes­op­te­hangen.­Maar­problemen­in­de­gang­-­bare­fruitteelt,­zoals­de­perenblad-vlo,­daar­hebben­wij­nauwelijks­­last­van.

Wat vindt de consument ervan?De­markt­voor­biologisch­groeit,­maar­ondertussen­zegt­de­overheid­dat­gangbare­landbouw­ook­goed­is.­Bij­veel­mensen­ontbreekt­het­gewoon­aan­de­kennis.­Daarom­is­onlangs­de­campagne­‘Bijen­houden­van­biologisch’­van­start­gegaan.­Doel­is­om­de­consument­bewust­te­

maken,­want­die­heeft­de­macht.­

Heeft de biologische landbouw de toekomst voor bijen?De­biologische­landbouw­is­klein­maar­groeit­gestaag.­Maar­alles­ge-beurt­te­twijfelachtig.­De­overheid­kiest­niet.­Ondertussen­zijn­er­nieu-we­bestrijdingsmiddelen­op­de­markt­gekomen­die­zwaar­giftig­blijken.­Frankrijk­heeft­ze­al­verboden,­maar­hier­zit­er­nog­geen­beweging­in.De­meningen­over­het­belang­van­biologisch­landbouw­blijven­ver-deeld,­ook­al­liggen­er­verschillende­onderzoeken­op­tafel.­Dus­proberen­we­met­campagnes­dingen­onder­de­aandacht­te­brengen,­zoals­nu­de­bijensterfte­in­het­Jaar­van­de­Bij.

> www.gelderseiland.comhttp://www.facebook.com/ tgelders.eiland

“ Wat interessant is voor bijen, is ook goed voor andere insecten”

HeTTy KaSTeLeIn

Waarom bent u een educatie-imkerij begonnen?Mijn­moeder­is­in­1985­een­­hobbyimkerij­begonnen,­zij­heeft­die­interesse­op­mij­overgedragen.­Ik­ben­van­huis­uit­leerkracht­op­een­basisschool,­heb­een­passie­voor­uitleg.­En­er­is­weinig­ken-nis­overgebleven­over­de­natuur.­Daarom­ben­ik­in­1999­met­de­educatie-imkerij­begonnen.­Ik­wil­mensen­niet­zozeer­leren­over­de­productie­van­honing,­maar­vooral­over­het­leven­van­de­bij.­Er­is­een­belevingsroute,­mensen­kunnen­bij­de­bijenkasten­kijken,­kaarsen­maken,­honing­proeven­en­genieten.­Ik­bied­echt­een­­middagje­uit.­Ik­krijg­veel­familie-­en­bedrijfsfeestjes.­­Verder­komen­er­veel­schoolklassen,­sinds­2010­ben­ik­gecertificeerd­voor­boerde-rijeducatie.­

Waarom zijn bijen belangrijk?Bijen­zijn­een­schakel­in­de­natuur.­Ze­zorgen­voor­de­bestuiving­van­bloemen,­zijn­het­transportmiddel­voor­het­bestuivingsmateriaal.­Zonder­bijen­is­er­geen­zaadvor-ming.­Veel­mensen­weten­dat­­niet,­ook­volwassenen­niet.­­Ze­zijn­vooral­bang­voor­bijen,­­dat­ze­steken.

Wat leren mensen bij u op de imkerij?Hier­komen­mensen­in­aanraking­met­bijen,­ze­zien­dat­ze­er­niet­bang­voor­hoeven­zijn.­Ook­zien­ze­hoe­het­werkt:­dat­je­wel­een­zakje­zaad­kunt­kopen,­maar­dat­je­volgend­jaar­geen­bloemen­meer­hebt­als­je­geen­bijen­toelaat­in­je­tuin.­Ze­zien­het­belang­van­bijen.­De­bij­is­uit­de­voedselketen­gehaald,­maar­is­een­onmisbaar­onderdeel.­Door­een­directe­con-

frontatie­snappen­mensen­dat­de­bij­er­moet­zijn.­Dat­ze­zelf­meer­bloemen­in­de­tuin­moeten­zetten­en­minder­snel­naar­de­gifspuit­moeten­grijpen.­

Wat betekent educatie voor de toekomst van bijen?Educatie­is­de­bron­van­hoe­we­naar­natuur­kijken.­Door­kennis­krijg­je­er­respect­voor­en­af-finiteit­mee.­En­ik­merk­dat­het­helpt.­Mensen­zien,­horen,­proe-ven­en­doen.­Door­de­zintuigen­te­prikkelen­krijgen­ze­er­feeling­mee.­Educatie­werkt­ook­het­beste­als­mensen­ergens­naartoe­gaan.­Daarom­vind­ik­boerderijeduca-tie­zo­belangrijk.­Alle­zintuigen­worden­erdoor­geprikkeld.­Er­zou­meer­aandacht­voor­boerderijedu-catie­moeten­komen.

> www.imkerij.nl

“Ik leer mensen snappen dat de bij er moet zijn”

Educatie-imkerij ’t Schuurtje, Loosdrecht

STREEKBEWONERS PORTRETTEERT MENSEN DIE Z IcH INZETTEN VOOR EEN STERK EN AANTREKKElIjK PlATTElAND

HaRmen PeTeRS

Lotty Nijhuis

biologische tuinderij ’t Gelders Eiland, Lobith

2 2012 STREEK 11

In STReeKBeWoneRS DeZe ZomeR Van HeT ‘jaaR Van De BIj’ menSen DIe BeZIg ZIjn meT BIjen en BIoDIVeRSITeIT.

“ In de stad is de flora veel diverser dan op het platteland”

Waarom bent u bijen gaan houden in de stad?Bijen­hebben­al­heel­lang­mijn­in-teresse,­dus­heb­ik­vorig­jaar­bij­de­imkervereniging­een­basiscursus­gevolgd.­Toen­ben­ik­begonnen­in­een­bijenstal­buiten­Apeldoorn,­omdat­ik­zelf­maar­een­kleine­tuin­heb.­Dat­is­lastig­met­de­aanvliegroute­van­de­bijen.­Maar­het­is­veel­leuker­om­de­bijen­dicht­bij­huis­te­hebben.­Om­even­langs­te­lopen,­het­af-­en­aanvlie-gen­te­bekijken­en­te­zien­met­welke­kleuren­stuifmeel­ze­terugkomen.­Uiteindelijk­kon­ik­dit­stuk­grond­van­de­gemeente­in­bruikleen­krijgen.

Waarom is de stad voor bijen belangrijk?In­de­stad­is­de­flora­veel­diverser­dan­op­het­platteland.­Daardoor­is­er­een­lange,­meer­aaneengesloten­bloeitijd,­waardoor­bijen­er­langer­stuifmeel­en­nectar­kunnen­halen.­Met­als­ge-

volg­veelal­een­substantieel­grotere­honingoogst.­Op­het­platteland­is­deze­variatie­en­bijbehorende­lange­aaneengesloten­drachtperiode­vrijwel­verdwenen.­Eigenlijk­is­dat­heel­raar:­op­het­platteland­heb­je­juist­de­­bestuiving­het­hardste­nodig.­

Wat vinden mensen ervan, bijen in de stad?Mijn­buren­zijn­enthousiast,­die­ko-men­ook­af­en­toe­kijken.­Maar­veel­mensen­weten­het­verschil­niet­tus-sen­een­wesp­en­een­bij.­Honingbijen­hebben­nectar­en­stuifmeel­nodig­als­voeding­voor­de­larfjes­en­zichzelf.­Iets­anders­eten­ze­niet,­in­tegenstel-ling­tot­wespen.­Bijen­hebben­hele-maal­geen­interesse­in­onze­zoetighe-den.­Het­zou­schelen­als­mensen­dat­weten.­Als­ik­voldoende­kasten­heb­en­er­ook­iets­te­zien­valt,­ben­ik­van­plan­vaker­mensen­te­laten­komen­kijken.­Iets­meer­zekerheid­over­het­

gebruik­van­het­stukje­gemeente-groen­voor­een­langere­termijn­zou­daarbij­ook­wel­helpen.

Heeft het de toekomst?In­de­stad­is­meer­te­halen­voor­bijen.­Het­schijnt­mij­toe­dat­daardoor­de­groei-­en­overlevingskansen­voor­bij-envolken­beter­zijn­dan­op­het­platte-land.­Maar­ik­geloof­niet­dat­het­iets­oplost­voor­de­huidige­bijensterfte.­Die­is­het­gevolg­van­een­combinatie­van­factoren,­zoals­de­monocultuur­en­het­gebruik­van­bestrijdings-middelen­in­combinatie­met­de­var-roamijt.­Gelukkig­zijn­er­wel­boeren­die­nu­hun­randen­inzaaien­met­bloe-men.­Ik­ben­optimistisch,­er­zijn­zo­langzamerhand­al­meer­veldbloemen­te­zien.­Ik­geloof­vast­dat­die­ontwik-keling­zich­zal­voortzetten.­Goed­voor­de­bij­en­daardoor­goed­voor­de­mens!

> www.apeldoornse-stadsimkerij.nl

stadsimker in Apeldoorn

STREEKBEWONERS PORTRETTEERT MENSEN DIE Z IcH INZETTEN VOOR EEN STERK EN AANTREKKElIjK PlATTElAND

“ Zonder bijen moet alle bestuiving met de hand gebeuren, bloem voor bloem”

10 jaar, imker

emIeL WoLfS

Waarom ben je bijen gaan houden?Ik wou het eigenlijk al vanaf mijn vierde. Ik heb altijd al iets met insecten gehad. Ik vond bijen ook heel mooi. Ooit heb ik zelf een bijenkast gebouwd, maar die was te klein. Toen kreeg ik van een vriendin van mijn moeder een bijenvolk. Met haar ben ik vorig jaar gaan samenwerken.Zelf heb ik een elframer, een kast met elf bijenramen. In het ene raam zit de honing, in het andere het stuifmeel. In weer een ander raam zitten eitjes en larven, die verzorgd worden tot bij. Het broednest zit midden in de kast, omdat het broed warmte nodig heeft. De rest zit aan de buiten-kant. De koningin legt de eitjes. Bovenin zit een extra kamer maar daar kan

de koningin niet komen. Daar zitten geen eitjes, wel honing. Die honing haal je er met een slinger uit. De bijen moet je er dan eerst afschudden. Ik gebruik dan rook, daar worden ze rustig van.

Waarom zijn bijen belangrijk?Alle vruchten, aardbeien, kersen, appels, noem maar op, daar zorgen bijen voor. Zij verzamelen stuif-meel. Als dat in een bloem in een bepaald vakje valt, krijg je vruch-ten. In een kas kunnen bijen niet komen. Daar moet alles met de hand. Als er geen bijen zouden zijn, dan zou alles met de hand moeten gebeuren, bloem voor bloem. Dat red je niet.

Wat vinden mensen ervan dat je bijen houdt?Vorig jaar heb ik op school een

spreekbeurt gehouden over bijen. Maar ik denk dat als ik er nu een vraag over zou stellen, dat ze het alweer vergeten zijn. Veel vriendjes vinden het denk ik wel spannend, en ook een beetje eng. Nadeel is dat je gestoken kunt worden. Dat gebeurt niet als je niks verkeerd doet, maar iedereen doet wel eens wat verkeerd. Een snelle beweging, of dat je te lang bezig bent. De eerste keer doet het wel zeer, maar later voelt het al snel als een gewone muggenbult.

Wil je later ook iets met bijen doen?Ik wil wel door blijven gaan met bijen houden. Ik heb nu een kast en een pak van samen tweehon-derd euro. Maar het is voor mij wel meer een hobby. Ik wil eigenlijk later bakker worden.

aDRI RaDemaKeR

12 STREEK 2 2012

Achtergrond

Ruim twee jaar is Helenaveen een zorgcoöperatie rijk. Zo hebben de bewoners van dit 861 inwoners tellende dorp in de Peel voor elkaar gekregen dat de ouderen langer in hun dorp kunnen blijven wonen. Voorzitter Jan Gerrits stelt dat ook de gemeente Deurne er wel bij vaart. “Wij nemen ze de zorg- en welzijnstaken uit handen. En doen dat 15 procent goedkoper dan wat de AWBZ daar nu aan kwijt is.”

Een paar jaar geleden vroe-gen een paar bewoners van Helenaveen zich af of er geen seniorenappartementen kon-den komen in het leegkomende klooster, herinnert Gerrits zich. Dat werd niks, maar het idee bleef om het voor ouderen aantrekkelijk te maken langer in het dorp te blijven wonen. Met hulp van een adviesbureau kwamen ze met een voorstel van weliswaar een kwart miljoen euro, maar dat prima

In Streek dit jaar een serie artikelen over geld. Waar haal je op het platteland financiering vandaan in tijden van bezuinigingen en recessie? Deel 2 zoekt het antwoord in samenwerking, ofwel coöperaties.

In het huiskamerpaviljoen bezoeken acht mensen de dag besteding, die wordt verzorgd door zeven vrijwilligers. Foto: Van Santvoort Architecten

Het­is­niet­toevallig­dat­de­VN­2012­heeft­uitgeroepen­tot­het­‘Jaar­van­de­Coöpera-tie’.­Linda­de­Bie­van­de­Nationale­Coöpe-ratieve­Raad­(NCR)­voor­land-­en­tuinbouw­noemt­de­recessie­als­aanleiding.­“Mensen­komen­er­achter­dat­je­niet­altijd­alles­maar­kunt­kapitaliseren.”­Daarnaast­speelt­mee­dat­coöperaties­een­robuuste­onderne-mingsvorm­zijn.­“Ze­hebben­in­moeilijke­tijden­een­langere­adem.”

Nederland­telt­2640­coöperaties­die­ook­echt­bedrijfsmatig­bezig­zijn.­De­NCR­­heeft­in­het­kader­van­het­Jaar­van­de­Coöperatie­een­overzicht­laten­maken­­van­de­economische­betekenis­van­de­coöperatieve­onderneming­(beschikbaar­via­www.jaarvandecooperatie.nl).­De­Bie,­beleidsmedewerker­NCR,­kan­daarom­vertellen­dat­de­meeste­niet­meer­in­de­traditionele­agrarische,­de­inkoop-­of­de­financiële­sector­werkzaam­zijn,­maar­vallen­onder­de­categorie­overige.­“Het­zijn­nu­diëtistes,­tandartsen­en­kraamverzorg-

sters­die­een­coöperatie­oprichten­en­verder­ben­ik­coöperaties­voor­energie,­kinderopvang,­onderwijs­en­zorg­tegenge-komen.”­En­elk­jaar­komen­er­nog­enkele­tientallen­in­deze­nieuwe­sectoren­bij.­­Dat­is­opmerkelijk­als­je­weet­dat­negen­van­de­tien­oudste­coöperaties­met­­(brand)verzekeringen­van­doen­hadden.­

RobuustZe­is­blij­met­de­extra­aandacht­die­het­Jaar­van­de­Coöperatie­voor­deze­onder-nemingsvorm­genereert.­“Het­is­immers­een­bedrijfsvorm­die­mogelijkheden­biedt,­zeker­in­deze­economisch­mindere­tijd.­Omdat­een­coöperatie­niet­op­winst­­gericht­is­–­maar­wel­mag­maken!­–­zijn­­ze­robuust.”­Daarmee­bedoelt­zij­dat­ze­­het­doorgaans­langer­volhouden,­omdat­het­eigen­vermogen­vaak­groter­is.­“Als­er­winst­wordt­behaald,­wordt­een­deel­in­de­reserves­gestopt.­Daar­kun­je­dan­op­teren­als­het­even­minder­goed­gaat.”

Wim van Wijk

“Recessie vergroot

belangstelling voor

coöperaties”

geld voor het plattelanddeel 2: coöperaties

Gemeente is dankzij zorg coöperatie goedkoper uit

2 2012 STREEK 13

bleek te passen in het Inte-graal Dorpsontwikkelingsplan. “Gemeente en provincie gingen akkoord en wij konden aan de slag.”Wij – dat was inmiddels een coöperatie geworden. “Als coöperatie kun je zakelijk optreden. Personeel in dienst nemen bijvoorbeeld.” Tijdens een informatieavond bleek er vooral behoefte te zijn aan dagbesteding, vervolgens een klusjesdienst, en een infor-

matiepunt waar je ook zaken als een rollator kunt huren. Helemaal mooi zou het zijn als er een hofje zou komen met een huiskamerpaviljoen en zorgwoningen.Nu, 3 jaar later, is dit allemaal werkelijkheid geworden: het huiskamerpaviljoen is op 5 april geopend, de zorgwo-ningen zijn in aanbouw. Verder bezoeken acht mensen de dag-besteding, die wordt verzorgd door zeven vrijwilligers. Weer

twee anderen bieden hun diensten als klusjesman aan. Zeventig leden telt de ver-eniging - en dat aantal groeit nog altijd - voor twee euro per maand. “Dat is inderdaad een symbolisch bedrag, maar de enige kosten zijn de ver-gaderkosten van het bestuur. De dagbesteding bijvoorbeeld wordt uit de AWBZ bekostigd.”Nu de uitvoering van de AWBZ een gemeentelijke taak wordt, worden de voordelen

van de coöperatie nog dui-delijker. Gerrits: “We willen beroepskrachten aanstellen en daarmee de gemeente ontlasten. Om te beginnen een wijkverpleegster. Maar dankzij onze vrijwilligers denken wij goedkoper te kunnen werken dan wat het AWBZ nu aan zorg uitgeeft in ons dorp. Zeker vijftien procent!”

“Texelaren hebben nu eenmaal de behoefte om dingen zelf te doen, om onafhankelijk te zijn.” Dat is volgens directeur Brendan de Graaf een drijfveer geweest om in 2007 energiecoöperatie TexelEnergie op te richten. Bijna een kwart van de ruim 13.500 eilanders is lid en bespaart zo op de energierekening. Verder schept de coöperatie hoogwaar - dige banen. Maar bovenal rouleert een steeds groter deel van de 30 miljoen euro die heel Texel jaarlijks aan gas, stroom en warmte uitgeeft, nu op het eiland zelf.De veerdienst met Den Helder wordt ook door alle Texelaren geëxploiteerd. “Zo gek is het dus niet dat we nu ook onze energie-voorziening in eigen hand willen nemen”, vindt De Graaf. “We zijn nu bijna vijf jaar bezig, hebben zo’n 3000 leden en dat aantal groeit nog altijd. Mensen willen meedoen vanwege het gemeen-schapsgevoel, omdat ze korting krijgen op het energietarief en omdat ze kunnen meepraten over de koers van de onderneming.” Er is bewust voor de coöperatie-vorm gekozen om de eilanders te betrekken en een vijandige overname te voorkomen.

goed voor de eigen economieTexelEnergie koopt en verkoopt niet alleen duurzame energie, maar produceert ook zelf. “Met zonnepanelen en binnenkort een biomassa kachel. Daarnaast zijn er vergevorderde plannen voor een biomassaver gister en mogelijk ook windmolens.” De voordelen voor Texel als gemeenschap zijn talrijk. “We scheppen werkge-legenheid. Onze eigen onderne-ming alleen al geeft vijf mensen werk; lokale aannemers hebben hun handen vol aan het plaatsen van zonnepanelen en straks het aanvoeren van snoeihout voor de biomassakachel.”Als de biomassavergister in gebruik is, levert die volgens De Graaf ook nog eens als restpro-duct een hoogwaardige mest op. “Daar heeft Texel een tekort aan, wat nu wordt aangevuld met mest ‘van de overkant’.” Met die vergister denkt TexelEnergie 20 procent van het aardgasverbruik op het eiland te compenseren. “En zo komen we steeds dichter bij onze doelstelling om een flink deel van de 30 miljoen euro die jaarlijks op Texel uitgegeven wordt aan energie, ten goede te laten komen aan de eigen economie.”

TexelEnergie koopt en verkoopt niet alleen duurzame energie, maar produceert ook zelf: zonnepanelen en binnenkort een biomassakachel. Foto: TexelEnergie

Brendan de Graaf, TexelEngergie: “Bijna een kwart van eilanders is lid” Foto: Heleen Vink

Samen energie opwekken schept banen en lokale geldstromen

14 STREEK 2 2012

dorpscafé Wongema

Wongema verbindt stad en landErik Wong brengt dorpsbewoners van Hornhuizen in Groningen en stedelijke creatieven samen in een oud pand dat hij voor de sloop behoedde.

‘Ik woon in een huis tegenover Wongema. In Amsterdam heb ik een eigen ontwerpstudio en ik ben coördinator bij de Gerrit Rietveld Academie’, vertelt Erik Wong. Om het pand te redden, besloot hij de kennis en kracht van beide werelden te bundelen. Met als resultaat dat zijn creatieve leven in de stad en de dynamiek van het platteland nu bijeenkomen in zijn dorpscafé Wongema.

Samen met kunststudenten en dorpsbewoners organiseert Erik er activiteiten rond thema’s als krimp, lokale landbouw, duurzaamheid en cultuurhistorie. Erik: ‘De komst van Wongema is omarmd door lokale politici, werkgroepen en onderzoeksbureaus. Het heeft de krimpdiscussie een impuls gegeven.’

Het pand kent nu meer functies dan ooit. Het is een dorpscafé. Studenten van kunstacademies werken er aan hun ontwikkeling en dorpsbewoners gebruiken het pand als ‘huiskamer’ voor diverse activiteiten. ‘Het meest trots ben ik op de combinatie van al die functies en doelgroepen. Dat mensen uit de buurt er hun verjaardagsfeest vieren, dat de buurvrouw die van weinig rond moet komen toch regelmatig komt eten en dat op hoog niveau gedacht, gepraat en gemaakt wordt.’

Stichting DOEN steunt Wongema, omdat Erik Wong op een hele nieuwe en verrassende manier laat zien hoe je van een oud dorpscafé een bijzondere nieuwe ontmoetingsplek maakt. Erik: ‘De bijdrage van DOEN was belangrijk. Zonder DOEN was het heel lastig geweest om dit initiatief te realiseren.

www.wongema.nl

Denkenis mooimaar laten We

vooral

Heb jij een goed idee om de socialecohesie in jouw dorp, streek of buurtte bevorderen? Bijvoorbeeld door het creëren van een nieuwe ontmoetingsplek (on- of offline) waardoor buurt bewoners elkaar beter leren kennen en meer betrokken raken bij hun buurt. Misschien kunnen wij wat voor je DOEN. Kijk op www.doen.nl/nieuweontmoetingsplekken

nieuwe ontmoetingsplekkenNieuwe ontmoetingsplekkenleveren een positieve bijdrageaan de leefbaarheid en onderlingebetrokkenheid in een buurt, dorpof streek. Het zijn bijzondere activiteiten of online initiatieven, waarbij het stimuleren van onderling contact voorop staat. Safka Overweel, programmamanager bij Stichting DOEN: ‘We ondersteunen

specifiek initiatieven die een creatieve, innovatieve en verrassende aanpak hanteren om tot meer sociale binding te komen.’ Ben jij bezig met een dergelijk initiatief? Mail dit naar safka@doen.nl of kijk op:

www.doen.nl/nieuweontmoetingsplekken

netwerk Duurzame DorpenIn je eigen dorp werken aan een duurzame toekomst. Het kan! Dat bewijzen de dorpelingen die actief zijn in het Netwerk Duurzame Dorpen. Een dorpstuin, een duurzaam dorpshuis

of samen aan de zonnepanelen: alle plannen kun je raadplegen via het kennisplatform. Kom ook in contact en wissel ideeën uit. Kortom, laat je inspireren. Of nog beter: meld je eigen dorp aan.

www.netwerkduurzamedorpen.nl

rtv-noF geeft krimpgebieden weer glansMensen trekken weg uit een krimpgebied, maar dat wil niet zeggen dat er niets meer gebeurt. De lokale omroep Noordoost Friesland betrekt vrijwilligers,

van jong tot oud, bij het maken van nieuws, reportages en videoverslagen uit hun krimpregio. Het sterkt de bewoners in hun strijd tegen de verschraling van voorzieningen en het uiteenvallen van gemeenschappen.

www.radionof.nl

Foto: Heleen Klopper Foto: Jonas Lund / Anika Schwarzlose

Advertorial Advertentieontmoet stichting Doen

120523_ 8_DOEN_ADV+ADVERTORIAL STREEK.indd 2-3 23-05-12 14:57

dorpscafé Wongema

Wongema verbindt stad en landErik Wong brengt dorpsbewoners van Hornhuizen in Groningen en stedelijke creatieven samen in een oud pand dat hij voor de sloop behoedde.

‘Ik woon in een huis tegenover Wongema. In Amsterdam heb ik een eigen ontwerpstudio en ik ben coördinator bij de Gerrit Rietveld Academie’, vertelt Erik Wong. Om het pand te redden, besloot hij de kennis en kracht van beide werelden te bundelen. Met als resultaat dat zijn creatieve leven in de stad en de dynamiek van het platteland nu bijeenkomen in zijn dorpscafé Wongema.

Samen met kunststudenten en dorpsbewoners organiseert Erik er activiteiten rond thema’s als krimp, lokale landbouw, duurzaamheid en cultuurhistorie. Erik: ‘De komst van Wongema is omarmd door lokale politici, werkgroepen en onderzoeksbureaus. Het heeft de krimpdiscussie een impuls gegeven.’

Het pand kent nu meer functies dan ooit. Het is een dorpscafé. Studenten van kunstacademies werken er aan hun ontwikkeling en dorpsbewoners gebruiken het pand als ‘huiskamer’ voor diverse activiteiten. ‘Het meest trots ben ik op de combinatie van al die functies en doelgroepen. Dat mensen uit de buurt er hun verjaardagsfeest vieren, dat de buurvrouw die van weinig rond moet komen toch regelmatig komt eten en dat op hoog niveau gedacht, gepraat en gemaakt wordt.’

Stichting DOEN steunt Wongema, omdat Erik Wong op een hele nieuwe en verrassende manier laat zien hoe je van een oud dorpscafé een bijzondere nieuwe ontmoetingsplek maakt. Erik: ‘De bijdrage van DOEN was belangrijk. Zonder DOEN was het heel lastig geweest om dit initiatief te realiseren.

www.wongema.nl

DENKENIS MOOIMAAR LATEN WE

VOORAL

Heb jij een goed idee om de socialecohesie in jouw dorp, streek of buurtte bevorderen? Bijvoorbeeld door het creëren van een nieuwe ontmoetingsplek (on- of offline) waardoor buurt bewoners elkaar beter leren kennen en meer betrokken raken bij hun buurt. Misschien kunnen wij wat voor je DOEN. Kijk op www.doen.nl/nieuweontmoetingsplekken

Nieuwe OntmoetingsplekkenNieuwe ontmoetingsplekkenleveren een positieve bijdrageaan de leefbaarheid en onderlingebetrokkenheid in een buurt, dorpof streek. Het zijn bijzondere activiteiten of online initiatieven, waarbij het stimuleren van onderling contact voorop staat. Safka Overweel, programmamanager bij Stichting DOEN: ‘We ondersteunen

specifiek initiatieven die een creatieve, innovatieve en verrassende aanpak hanteren om tot meer sociale binding te komen.’ Ben jij bezig met een dergelijk initiatief? Mail dit naar safka@doen.nl of kijk op:

www.doen.nl/nieuweontmoetingsplekken

Netwerk Duurzame DorpenIn je eigen dorp werken aan een duurzame toekomst. Het kan! Dat bewijzen de dorpelingen die actief zijn in het Netwerk Duurzame Dorpen. Een dorpstuin, een duurzaam dorpshuis

of samen aan de zonnepanelen: alle plannen kun je raadplegen via het kennisplatform. Kom ook in contact en wissel ideeën uit. Kortom, laat je inspireren. Of nog beter: meld je eigen dorp aan.

www.netwerkduurzamedorpen.nl

RTV-NOF geeft krimpgebieden weer glansMensen trekken weg uit een krimpgebied, maar dat wil niet zeggen dat er niets meer gebeurt. De lokale omroep Noordoost Friesland betrekt vrijwilligers,

van jong tot oud, bij het maken van nieuws, reportages en videoverslagen uit hun krimpregio. Het sterkt de bewoners in hun strijd tegen de verschraling van voorzieningen en het uiteenvallen van gemeenschappen.

www.radionof.nl

Foto: Heleen Klopper Foto: Jonas Lund / Anika Schwarzlose

Advertorial AdvertentieONTMOET STICHTING DOEN

120523_ 8_DOEN_ADV+ADVERTORIAL STREEK.indd 2-3 23-05-12 14:57

2 2012 STREEK 15

dorpscafé Wongema

Wongema verbindt stad en landErik Wong brengt dorpsbewoners van Hornhuizen in Groningen en stedelijke creatieven samen in een oud pand dat hij voor de sloop behoedde.

‘Ik woon in een huis tegenover Wongema. In Amsterdam heb ik een eigen ontwerpstudio en ik ben coördinator bij de Gerrit Rietveld Academie’, vertelt Erik Wong. Om het pand te redden, besloot hij de kennis en kracht van beide werelden te bundelen. Met als resultaat dat zijn creatieve leven in de stad en de dynamiek van het platteland nu bijeenkomen in zijn dorpscafé Wongema.

Samen met kunststudenten en dorpsbewoners organiseert Erik er activiteiten rond thema’s als krimp, lokale landbouw, duurzaamheid en cultuurhistorie. Erik: ‘De komst van Wongema is omarmd door lokale politici, werkgroepen en onderzoeksbureaus. Het heeft de krimpdiscussie een impuls gegeven.’

Het pand kent nu meer functies dan ooit. Het is een dorpscafé. Studenten van kunstacademies werken er aan hun ontwikkeling en dorpsbewoners gebruiken het pand als ‘huiskamer’ voor diverse activiteiten. ‘Het meest trots ben ik op de combinatie van al die functies en doelgroepen. Dat mensen uit de buurt er hun verjaardagsfeest vieren, dat de buurvrouw die van weinig rond moet komen toch regelmatig komt eten en dat op hoog niveau gedacht, gepraat en gemaakt wordt.’

Stichting DOEN steunt Wongema, omdat Erik Wong op een hele nieuwe en verrassende manier laat zien hoe je van een oud dorpscafé een bijzondere nieuwe ontmoetingsplek maakt. Erik: ‘De bijdrage van DOEN was belangrijk. Zonder DOEN was het heel lastig geweest om dit initiatief te realiseren.

www.wongema.nl

Denkenis mooimaar laten We

vooral

Heb jij een goed idee om de socialecohesie in jouw dorp, streek of buurtte bevorderen? Bijvoorbeeld door het creëren van een nieuwe ontmoetingsplek (on- of offline) waardoor buurt bewoners elkaar beter leren kennen en meer betrokken raken bij hun buurt. Misschien kunnen wij wat voor je DOEN. Kijk op www.doen.nl/nieuweontmoetingsplekken

nieuwe ontmoetingsplekkenNieuwe ontmoetingsplekkenleveren een positieve bijdrageaan de leefbaarheid en onderlingebetrokkenheid in een buurt, dorpof streek. Het zijn bijzondere activiteiten of online initiatieven, waarbij het stimuleren van onderling contact voorop staat. Safka Overweel, programmamanager bij Stichting DOEN: ‘We ondersteunen

specifiek initiatieven die een creatieve, innovatieve en verrassende aanpak hanteren om tot meer sociale binding te komen.’ Ben jij bezig met een dergelijk initiatief? Mail dit naar safka@doen.nl of kijk op:

www.doen.nl/nieuweontmoetingsplekken

netwerk Duurzame DorpenIn je eigen dorp werken aan een duurzame toekomst. Het kan! Dat bewijzen de dorpelingen die actief zijn in het Netwerk Duurzame Dorpen. Een dorpstuin, een duurzaam dorpshuis

of samen aan de zonnepanelen: alle plannen kun je raadplegen via het kennisplatform. Kom ook in contact en wissel ideeën uit. Kortom, laat je inspireren. Of nog beter: meld je eigen dorp aan.

www.netwerkduurzamedorpen.nl

rtv-noF geeft krimpgebieden weer glansMensen trekken weg uit een krimpgebied, maar dat wil niet zeggen dat er niets meer gebeurt. De lokale omroep Noordoost Friesland betrekt vrijwilligers,

van jong tot oud, bij het maken van nieuws, reportages en videoverslagen uit hun krimpregio. Het sterkt de bewoners in hun strijd tegen de verschraling van voorzieningen en het uiteenvallen van gemeenschappen.

www.radionof.nl

Foto: Heleen Klopper Foto: Jonas Lund / Anika Schwarzlose

Advertorial Advertentieontmoet stichting Doen

120523_ 8_DOEN_ADV+ADVERTORIAL STREEK.indd 2-3 23-05-12 14:57

16 STREEK 2 2012

Lege stallen, nieuwe kansen

Excursie functieverandering vrijkomende agrarische bebouwing

je bent agrariër en stopt je ziel en zaligheid in het bedrijf. Maar vroeg of laat word je een dagje ouder. Nieuwe (milieu)eisen hangen boven je hoofd, misschien heb je te kampen met gezondheidsklachten of gaat het je financieel niet helemaal voor de wind. Of je hebt geen opvolger. Er zijn legio redenen waarom een boer kan besluiten te stoppen met zijn bedrijf. En ineens zit je daar, op een leeg erf met al die gebouwen. Tijdens een excursie in Voorst keken boeren samen naar nieuwe functies voor vrijkomende agrarische bebouwing.

Toch­hoeft­het­(gedeeltelijk)­stoppen­van­de­agrarische­bedrijfsvoering­niet­het­einde­van­­de­wereld­te­betekenen.­Voor­een­beetje­toe­-­komstperspectief­kan­bijvoorbeeld­worden­besloten­tot­een­functieverandering­vrijko-mende­agrarische­bebouwing.­Goed­voor­de­land­-­schappelijke­kwaliteit,­en­goed­voor­de­lokale­economie­(én­die­van­de­boer).­Voor­wie­hierover­het­naadje­van­de­kous­wilde­weten,­organiseerden­Agroplan­en­Boerenkans­­op­30­mei­een­excursie.­Locatie:­boerderij­­De­Adelaar­in­Voorst,­die­sinds­kort­floreert­­als­camping­en­recreatieboerderij.

Van zelfkennis tot heldere praatschetsBij­functieverandering­komen­veel­verschil-lende­partijen­en­beleidsstukken­kijken,­en­het­vraagt­een­lange­adem.­Waar­begin­je­dan­als­agrariër?­Breng­eerst­jezelf­en­je­

bedrijf­in­kaart,­is­het­advies­van­land-schapsarchitect­Margriet­Snaaijer­(Agro-plan).­Wat­wil­ik­en­wat­kan­ik?­Ben­ik­eigen­-­lijk­wel­een­ondernemer?­Welke­mogelijk­-­heden­biedt­de­locatie­van­mijn­bedrijf,­­hoe­sta­ik­er­financieel­voor,­en­hoe­zit­het­met­de­wet-­en­regelgeving­in­de­regio?Vervolgens­is­het­zaak­alles­goed­uit­werken­in­de­vorm­van­een­praatschets.­“Je­idee­gaat­er­door­leven­en­het­laat­zien­dat­je­oog­hebt­voor­je­omgeving.­Daar­zijn­gemeenten­gevoelig­voor.”

Door na een ‘nee’Toch­is­de­heersende­gedachte­dat­gemeen-ten­vaak­niet­willen.­Lara­de­Graaf,­van­Agroplan:­“Het­kan­best­ontmoedigend­­zijn.­Maar­voor­ons­is­een­eerste­‘nee’­juist­een­uitnodiging­om­verder­te­gaan.”­Want­uiteindelijk­wil­ook­de­gemeente­een­kwali­-­

teitsverbetering­van­het­landschap,­dus­staan­ze­best­open­voor­ideeën.­Ga­met­een­goed­plan­op­zoek­naar­de­juiste­persoon.­­En­dan­het­gesprek­maar­aangaan.­Door­bijvoorbeeld­extra­te­verevenen­is­er­vaak­veel­mogelijk,­ook­als­niet­helemaal­wordt­voldaan­aan­alle­regels.­

De adelaarOok­boerderij­De­Adelaar­stond­enige­tijd­geleden­voor­de­moeilijke­keuze:­stoppen­­of­doorgaan?­Voor­een­pachtboerderij­in­­een­natuurrijke­omgeving­was­de­agrarische­ontwikkeling­beperkt,­en­er­stonden­ook­noodzakelijke­renovaties­op­stapel.­En­dan­was­er­nog­die­mini-camping.­Na­lang­wikken­en­wegen­besloten­eigenaren­­Wim­en­Cobie­Smeenk­deze­uit­te­breiden.­Met­het­plan­gingen­de­koeien­de­deur­uit.­Best­een­gok,­maar­het­heeft­goed­uitgepakt.­

Reportage

Cobie Smeenk (tweede van links op tweede foto): “De beslissing om te stoppen was niet makkelijk. Maar het heeft goed uitgepakt. We hebben de camping uitgebreid en een prachtige speelstal gecreëerd voor de kinderen van bezoekers”

2 2012 STREEK 17

Lege stallen, nieuwe kansen

Excursie functieverandering vrijkomende agrarische bebouwing

En­de­kinderen­van­bezoekers­hebben­er­­een­prachtige­speelstal­voor­in­de­plaats­gekregen.­Inmiddels­is­het­plan­onherroepe-lijk­en­kunnen­Wim­en­Cobie­verder­werken­aan­de­realisatie­van­hun­camping,­waar­brandrode­runderen­grazen­in­het­natuurlijk­landschap­van­de­IJsselvallei,­de­Voorster-beek­weer­gaat­meanderen,­en­waar­het­voor­de­recreant­bovendien­heerlijk­toeven­is.

Lotty Nijhuis

Lambertus Vogelzang, trainer/ adviseur bij Motivaxion:“Ik ben zzp’er en afkomstig van een melkveebedrijf. Mijn ouders wonen er nog, en ook mijn zwager heeft daar een bedrijf, maar er is geen opvolger. Er zijn globaal gezien drie mogelijkheden: stoppen, verbreden of vergroten; ik denk dat dat in Nederland goed de werkelijkheid weergeeft. Verbreden en vergroten kunnen daarbij naast elkaar bestaan. Aan het grootschalige is behoefte voor efficiënte voedselproductie, maar verbreding spreekt mij aan vanwege de maatschappelijke gedachte, de verbinding met de maatschappij.”

Wim en Cobie Smeenk, eigenaars camping en recreatieboerderij De Adelaar:“De beslissing om te stoppen was niet makkelijk, het was echt een rottijd. Maar onze zoon wilde niet verder met de koeien. Dan gaat de knop wel makkelijker om. En we hadden natuurlijk al twintig jaar die mini-camping, sprongen niet helemaal in het diepe. Uiteindelijk was het de goede beslissing. We trekken vooral veel gezinnen met kleine kinderen. En we doen ook kinderfeestjes, dat loopt gigantisch. Echt heel erg leuk!”

Jouk Dunnink, varkenshouder: “Ik heb een klein bedrijf, ben 56 jaar en heb geen kinderen. Ik doe mee aan de Stoppersregeling: ik moet op termijn stoppen maar krijg wel ontheffing van een aantal verplichtingen. Het liefste ga ik door tot 2020, maar als dat niet gaat, moet ik wat anders.”

Sylvie Uenk, adviseur landelijk gebied, gemeente Westerveld:“Functieverandering kan onder meer zorgen voor kwaliteitsverbetering en levendigheid in het lande - lijk gebied. De ondernemer moet de ruimte krijgen om daarin te ondernemen waar hij of zij kansen ziet. Zo blijft hij of zij een bijdrage leveren aan de lokale economie. Als gemeente heb je daarbij wel de taak in een vroeg stadium ook kaders aan te geven. Er is momenteel wel heel veel in ontwikkeling, zoals de opkomst van stadslandbouw. Dat vraagt flexibiliteit van gemeenten. Het ontwikkelingsgericht denken is nog wel een uitdaging.”

Foto’s: fam. Smeenk (boerderij, speelstal en dubbelportret), Lotty Nijhuis (groepsfoto en portret Dunnink), privéarchief geportretteerde (portret Vogelzang en Uenk)

MEER INFO:> www.campingdeadelaar.nl> www.boerenkans.nl, voor agrariërs

die nadenken over doorgaan of stoppen, en hun adviseurs

18 STREEK 2 2012

Steunsteehoudt ouderen langer thuis

ze langer in hun eigen huis zou-den blijven wonen.”

KoffieochtendDe woningcorporatie en de zorgaanbieder zorgden ervoor dat er van alles te doen was, uiteenlopend van sociaal-cultu-rele activiteiten tot een inloop-spreekuur en natuurlijk een koffieochtend. “En als mensen aangaven dat er een stoeptegel scheef lag of een lantaarnpaal niet brandde, zorgde de ou-derenconciërge ervoor dat dit gemeld werd aan de gemeente, of als iemand het gras in zijn tuin niet meer kon maaien, dat dit voor hem wérd gedaan.” Het effect bleef niet uit. Al na een jaar wilden ouderen allemaal in Bellingwolde-Oost wonen. Van Kordelaar: “Het was zo’n suc-ces dat er is besloten om in alle andere kernen ook zo’n Steun-stee in te richten.”

KrimpDaar is het niet bij gebleven. Eerst nam de buurgemeente

“Iedereen wilde in een aanleun-woning van de Blanckenbörg wonen”, herinnert zich Frits van Kordelaar, directeur bestuur-der van de Stichting Welzijn Oldambt. “En de vrijkomende seniorenwoningen in de andere kernen bleven op een gegeven moment leeg staan. Daar was geen vraag meer naar.” Dit vroeg om een onderzoek. En dat kwam er, met als uitkomst dat de ouderen op zoek waren naar zorg, naar simpele voor-zieningen als een beugel in de douche, veiligheid en naar saamhorigheid.

De onderzoeksresultaten ver-dwenen niet in een la, maar leidden toch een nuchtere Gro-ningse reactie: dan moeten we die aspecten in elk dorpskern aanbieden. “En dus werd dat leegstaande huis te midden van het cluster seniorenwoningen in Bellingwolde-Oost bestempeld tot Steunstee, een plek waar ouderen alle vormen van onder-steuning konden krijgen zodat

Twee aspecten dragen bij aan het succes. “Ten eerste ver-vangt de Steunstee de traditio-nele ontmoetingsplekken zoals winkels en dorpshuizen, omdat er daarvan nogal eens eentje sluit. En verder werken zij kostenbesparend voor zorgver-zekeraars. Hoe langer mensen zelfstandig wonen, hoe minder zij beroep doen op dure zorg.”

Wim van Wijk

Oldambt het idee over –daar zijn inmiddels 15 Steunsteeën en niet alleen in de plattelands-kernen, maar ook in sommige wijken van Winschoten – later ook de provincie. Ook in Dren-the en Friesland heeft het idee navolging gekregen. Van Kor-delaar: “Hierbij speelt mee dat delen van Noord-Nederland te maken hebben met krimp, waardoor het aantal ouderen naar verhouding toeneemt.”

innovatieve praktijken

In een Steunstee is van alles te doen, van sociaal-culturele activiteiten tot een inloopspreekuur en natuurlijk een koffieochtend. Foto: Stichting Welzijn Oldambt

Het idee ontstond zestien jaar geleden in het oosten van Groningen. Aanleiding: mensen op leeftijd in de gemeente Bellingwedde schreven zich allemaal in voor dat ene verzor-gingshuis in de kern Blijham. Voor de vrijkomende senioren-woningen in de zes overige kernen van de gemeente was geen enkele belangstelling meer. Hoe anders is dat nu. De verkla-ring? De Steunstee!

streek- idee NL

> knvB en vrijwilligersKNVB-filmpje over modern verenigingsbesturen, leuk en inspirerend filmpje voor alle vrijwilligersorgansiaties > Ga direct naar de website via de Qr-code of via bit.ly/monjim

> Duurzame energie uit eigen regioFilmpje over Leaderprojecten in de Kop van Noord-Holland en Texel. Duurzame energie uit eigen regio> Ga direct naar de website via de Qr-code of via bit.ly/mcP37k

Via je smartphone kun je direct naar een website of filmpje met de bijgeleverde QR-code (download een QR-reader voor iPhone of Android via qrcode.nu of een van de vele andere).

2 2012 STREEK 19

Steunsteehoudt ouderen langer thuis

PURE hubs knopen stad en platteland aan elkaar

streek- idee EU

ondernemerschap”, begint zij haar uitleg, waarna ze niet meer te stoppen is, zo enthousiast is ze over het programma. “En een hub is een knooppunt.”

Philipsfruit“Het liefst aan de rand van de stad willen we plekken laten ontstaan waar die ontmoetingen kunnen plaatsvinden”. De fruit-tuin van Philips, de Wielewaal bij Eindhoven, noemt ze als goed voorbeeld. “Dat was een fruit-teeltbedrijf waar de werknemers van Philips fruit konden kopen. Nu is er een boerderijwinkel en

“In een tijd dat de gevoelsmatige afstand tussen bewoners van de stad en die op het platteland groeit, is het zaak om plaatsen te creëren waar die twee elkaar kunnen ontmoeten”, vertelt Marjon Krol. Zij werkt bij de ZLTO, de organisatie die samen met de provincie Noord-Brabant en de Belgische Boerenbond het Interreg-programma heeft aangezwengeld. Daarom ook is zij nu projectcoördinator PURE Hubs. “PURE is de Engelse afkorting voor Pioneers in Urban-Rural Entrepreneurship, oftewel pioniers in stedelijk-landelijk

Sinds een half jaar bestaan er – verspreid over West-Europa – vijftien PURE hubs. De meeste van deze knooppunten tussen stad en platteland liggen in België en Nederland, maar ook Engeland en Duitsland kent deelnemers aan dit Europese Interreg-programma, bedoeld om de banden tus-sen stad en platteland aan te halen.

is een restaurant, een bakkerij en een winkel. Via PURE Hubs proberen ze boeren uit de om-geving hierbij te betrekken door hun producten er aan te bieden.”In 2014, als het Interreg-pro-gramma afloopt, moet een stra-tegie overlegd worden waarin de ervaringen, de voorbeelden en de faal- en succesfactoren staan opgesomd, zodat overheden, boeren en andere ondernemers op het platteland aan de slag kunnen en hun eigen PURE hub kunnen opzetten. In juni komen de 17 partners aan het project voor de eerste keer na de startbijeenkomst bijeen om de vorderingen tot nu toe te bespreken en ervaringen uit te wisselen. Plaats van bij-eenkomst is Turnhout.

Wim van Wijk

een pannenkoekenrestaurant en worden er allerlei educatieve arrangementen aangeboden waar veel schoolklassen op af komen.”Zonder onderbreking stapt ze over op het volgende voorbeeld. “In de omgeving van Tilburg zijn twee ondernemers samen een kinderopvang op hun melkvee-bedrijf begonnen: de Tierelier. Loopt ook als een tierelier, want waar de kinderopvang overal elders met teruglopende be-langstelling te kampen heeft, bestaat hier nog een wachtlijst.”

Wasven“En dan is er het Wasven, mid-den in Eindhoven. Daar hebben de bewoners een aantal jaren geleden een oude boerderij voor verval behoed door een stichting op te richten en de boerderij te kopen. Daar wordt nu getuinierd,

> Focusgroup FutureCaPFilmpje (Engelstalig) over een bezoek van de Focusgroup FutureCAP (Toekomst GLB) van het European Network Rural Development (ENRD)> Ga direct naar de website via de Qr-code of via bit.ly/nDijuv

> Pure hubsFilmpje (Engelstalig) over PURE Hubs (zie ook hierboven)> Ga direct naar de website via de Qr-code of via bit.ly/m3ezjo

Foto

’s: P

UR

E hu

bs

WWW.neTWeRKPLaTTeLanD.nL

> kijk voor meer details en links op tinyurl.com/np-agenda

Mogelijkheid adverteren in STREEKZoals te zien in dit nummer, is het mogelijk in STREEK te adverteren. Daarmee bereikt u 1500 abonnees en vele meelezers, mensen die zich inzetten voor platteland en plattelands-ontwikkeling. Er is ook de mogelijkheid om alle spelers in het landelijk gebied in een keer te bereiken door combinatie-advertenties in STREEK, Landwerk en Vakblad Natuur Bos Landschap.

> Meer info: bit.ly/L3A9vL

Bijeenkomsten over coöperaties in najaarHet Netwerk Platteland besteedt dit jaar aandacht aan coöperaties. Coöperaties zijn een vorm van samenwerking in dorpen of regio’s en tegelijkertijd een financieringsmodel. Naar aanleiding hiervan organiseert Netwerk Platteland met verschil-lende organisaties bijeenkomsten rond dit thema. Houd daarom de agenda op de website goed in de gaten.

Stedennetwerk Stadslandbouw 2.0De Praktijkkring Duurzaam Voedsel-beleid voor gemeenten krijgt binnen - kort een vervolg in de vorm van het Stedennetwerk Stadslandbouw 2.0, een gezamenlijk initiatief van Netwerk Platteland en Wageningen UR. De praktijkkring gaat aan de slag met een LinkedIn-groep, netwerkbij-eenkomsten en verdiepende pilots. 21 juni vindt een (gratis) introductie-bijeenkomst plaats voor gemeente-ambtenaren en ondernemers.

Leertraject Groene Dingen van startSpeciaal voor de groene sectoren ontwikkelt Netwerk Platteland een gratis sociale media-training: Groene Dingen. Groene organisaties kunnen hiermee individueel of in groepsver-band aan de slag kan met veelgebruikte sociale media. Netwerk Platteland biedt met (betaal-de) leertrajecten ook begeleiding en coaching op maat aan. Voor de mogelijkheden voor uw organisatie: Narda van der Krogt (n.vanderkrogt@delynx.nl).

> www.groenedingen.net

> kijk op netwerkplatteland.nl > agenda en klik meteen door

21.06.2012 > Startbijeen-komst Stedennetwerk Stadslandbouw 2.0Op donderdag 21 juni organiseren Wageningen UR en Netwerk Platteland de startbijeenkomst van het nieuwe Stedennetwerk Stadslandbouw 2.0. Tijdens deze bijeenkomst kunt u vrijblijvend kennismaken met het netwerk, de werkwijze en vooral de ambitie. Deelname is gratis.Organisatie: Wageningen UR en Netwerk PlattelandLocatie: Utrecht

22.06.2012 > Foodrevolution CafeIn dit Food Revolution Café wordt geprobeerd deals te sluiten tussen buurt, boer, bakker, zuivelaar en winkelier.Organisatie: Urgenda&FoodlogLocatie: Amersfoort

23.06.2012 > meat Your Own Bepaal jouw relatie met vlees! Omdat jij als consument vindt dat het anders moet. En omdat jij als producent weet dat het anders kan.Organisatie: Meat your own i.s.m. InnovatieNetwerkLocatie: Boerinn, Kamerik

04.07.2012 - 06.07.2012 > Om kennis te maken met zaken rond lokaal geproduceerd voedsel, deze te beschrijven en hierover te discussiëren, organiseert het Finse Nationaal Rurale Netwerk in samenwerking met twee LAG’s een driedaags evenement.Organisatie: NRN Finland en twee Finse LAG’sLocatie: het Loimaa gebied, Zuid-West Finland

14.07.12 > De nacht van electraNachtelijk avontuur. Van zonsonder- tot zonsopgang een programma in de landerijen rondom het gemaal de Waterwolf bij Electra geïnspireerd door de nacht.www.nachtvanelectra.nl

Wekelijks > TwitterchatIedere dinsdagavond om negen uur verzorgt Netwerk Platteland een twitterchat met alle geïnteresseerden. Een twitterchat is een afgesproken uurtje twitteren rond een thema. Leuk, aanstekelijk, goed voor contacten en het kan leerzaam zijn. Zoek op www.twitter.com naar #guusnet om de chat te volgen en eventueel mee te doen met het gesprek. Alleen meelezen? Inloggen bij twitter is niet nodig.twitter.com/guusnet

nETWERKnIEUWS agEnDaNarda van der Krogt

Plaats en datum Plattelands-conferentie 2012Netwerk Platteland is al begonnen met de voorbe-reidingen voor de Plattelandsconferentie op 14 en 15 december 2012, ‘Zicht op 2020’ in Wageningen. We gaan positief vooruitdenken, aan de hand van de thema’s gezonde samenleving, sterke economie en zorg voor de aarde. Het belooft een energieke conferentie te worden! Dus houd 14 en 15 december alvast vrij.

Nieuwe website Netwerk PlattelandDe website van Netwerk Platteland wordt vernieuwd, om zo alle onderdelen van Netwerk Platteland onder te brengen in één website onder de oude naam www.netwerkplatteland.nl. Daarmee zal de blog voortaan te vinden zijn naast de nieuwsberichten en de achtergrondinformatie. Deze integratie van twee websites kan eventueel voor wat ongemak zorgen, onze excuses hiervoor.

Conferentieinternationale rurale netwerkenNetwerk Platteland nam deel aan de vijftiende NRN (National Rural Networks) meeting in Finland. Samen met afgevaardigden vanuit de nationale netwerkteams en beheers-autoriteiten uit de 27 lidstaten, de Europese Commissie en het ENRD Contact Point wisselden we de ervaringen van afgelopen jaren uit. De volgende vraag stond centraal: Wat is de toegevoegde waarde van netwerken in plattelandsontwikke-ling en hoe kunnen we de effectiviteit vergroten? Hiermee gingen we aan de slag om het programma van 2013-2020 voor te bereiden.

Bijeenkomsten over coöperaties in najaarHet Netwerk Platteland besteedt dit jaar aandacht aan coöperaties. Coöperaties zijn een vorm van samenwerking in dorpen of regio’s en tegelijkertijd een financieringsmodel. Naar aanleiding hiervan organiseert Netwerk Platteland met verschillende organisaties bijeenkomsten rond dit thema. Houd daarom de agenda op de website goed in de gaten.