Ontwikkel effectieve, duurzame energieopslag/-conversie; zoals:

Stimuleer besparen en opwekken van energie, ontmoedig verspillen; denk aan:

• Bewustzijns-interventies (b.v. confrontatie van consumenten met hun energiegebruik in huis)

• Alleen hypotheek kunnen krijgen wanneer een huis boven bepaald label is

• Korting op WOZ-belasting bij A-label huis

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Accu’s zonder schaarse materialen • Technieken en materialen om efficiënt, goedkoop,

compact en met goed rendement energie op te slaan en gemakkelijk weer terug te winnen

• Betaalbare, compacte (thermo-chemische) warmte-opslag in huis

• Betaalbare en efficiënte warmte en koude installaties

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Voorbeeld: DSD-PV panelen

Het bedrijf DSD-PV heeft een techniek ontwikkeld die een full colour, duurzame print toevoegt aan een facade paneel met geïntegreerde PV. De gewenste afbeelding wordt verwerkt door een algoritme dat een optimum bepaalt tussen minimale bedekking van het oppervlak en maximaal optisch effect.http://www.dsd-pv.nl

De upfall shower is een voorbeeld van besparen ‘by design’. Je doucht precies hetzelfde, alleen gebruik je nog maar 1-2 liter, de rest van het water wordt gefilterd en hergebruikt. Zo bespaar je 90% op water en energie tijdens het douchen.http://www.upfallshower.com

Voorbeeld: Upfall shower

Verduurzamen by design

To do:

Working on it!

STORYBOARD WONEN 1: WERKBLAD VOOR COMMUNICATIE

Ontwikkel kennis m.b.t. systeeminnovaties, cybersecurity en andere digitale ontwikkelingen; waaronder:

• Ontwikkel kennis over (impliciete consequenties van keuzes van) digitalisering van energiesystemen

• Financiële systeeminnovaties• Een flexibele energie infrastructuur• Energieregelsystemen en -diensten• Modellen en monitoringsystemen om te zien hoe de

diverse energiesystemen zich ontwikkelen en tot elkaar gaan verhouden

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Definieer (in samenspraak met wetenschappers en bedrijven) wat van het energiesysteem wordt verwacht; een pakket van eisen en wensen (op verwachtingsniveau i.p.v. op functionaliteitsniveau) en realiseer dit. Een aantal verwachtingen:

• Anticiperen op toekomstige veranderingen (prepare, not repair) bij vervanging

• Energiesystemen (incl. data/algoritmes) blijven inclusief en toegankelijk

• Digitale energieplatforms worden op basis van democratische en transparante regels ingericht

• Zorg dat systemen modulair ontwikkeld kunnen worden; in de transitie kunnen onderdelen, delen en gehelen worden vervangen

• Verplicht dat nieuwe systemen en talen op elkaar aan (kunnen) sluiten

• Voorkom overbelasting van het net en gebrek aan opslag (b.v. door verplichting powerwall bij aanschaf elektrische auto)

• Bescherm het stroomnet (en andere risicodragende digitale knooppunten) tegen cyberaanvallen en ontwikkel blijvend op cybersecurity (ook superlokaal)

• Verbind het netwerk met andere landen (maak het netwerk minder kwetsbaar en bied kansen om energie te exporteren)

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Streef naar CO2 neutrale gemeentes/naar een prettige leefomgeving, bijvoorbeeld door:

• Faciliteer wijken en bewoners bij het inrichten van eigen energie voorzieningen

• Ontwikkel en ondersteun een continue aanscherping van de woon-energienorm

• Geef ruimte, betrek en ondersteun inwoners die willen, ook om anderen erbij te betrekken

• Vermijd sociale onrechtvaardigheid/ongelijkheid

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bekijk de transitie als een sociaal-economische transitie, ondersteund door techniek

• Herstel relaties, werk intermenselijker samen, laat materiaal- en energiestromen op elkaar aansluiten

• Vergroot de leefbaarheid en verbeter de ruimtelijke kwaliteit bij het letterlijk vormgeven van de energietransitie (zoek kansen in de ruimtelijke kwaliteiten en de historie van een plek, de institutionele context, het juridisch kader, etc.)

• Experimenteer hoe de transitie zowel centraal als lokaal vorm kan krijgen

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

De impact die de energietransitie heeft op het energiesysteem en de digitaliseringsvraagstukken die dit met zich meebrengt zijn enorm. Er zijn dan ook nog vele vraagstukken op te lossen. Sommige dingen waarvan we hopen dat ze in in 2050 opgelost zijn, kunnen ‘halverwege’ wel een grote rol spelen. Zo kunnen lokale oplossingen voor het opslaan van energie gedurende de transitie ‘big business’ zijn, terwijl dit steeds minder nodig zal zijn wanneer de balans op het net steeds beter beheersbaar wordt. Ook zal er gedurende de transitie veel opslag en transport van energie via o.a. waterstof gaan; Wanneer de mogelijkheid tot lokale, momentane energieopwekking doorbreekt kunnen deze conversie stappen er hopelijk tussenuit. En digitalisering maakt het ook mogelijk dat steeds meer menselijke acties gestuurd worden door techniek. Dit zou wel eens een sociale crisis kunnen veroorzaken. Hebben we dit opgelost in 2050?

Er wordt op veel plekken hard gewerkt aan slimme aansturingssoftware die het verwachtte energieverbruik koppelt aan de prijzen op de energiemarkt. Senfal is daar één van.https://senfal.com

Voorbeeld: Senfal

Eigenaar van een oplossing zijn (only if I own), of er baat bij hebben, maakt dat men een oplossing eerder accepteert (i.p.v. de ‘not in my backyard’ houding).

De windmolens van EAZ wind zijn hier een voorbeeld van. Deze zijn veel gewild, o.a. door gemeenten en bewoners. Met de geringe afmetingen, houten bladen en ranke mast heeft de windmolen een vriendelijke uitstraling. Deze willen mensen wél in hun achtertuin - zeker als ze eigenaar zijn.https://www.eazwind.com

Voorbeeld: EAZ wind

Eerlijk zullen we alles delen

Hoe creëren we een eerlijk, inclusief, democratisch energiesysteem m.b.v. data? Als - gedurende de transitie - de hoeveelheid beschikbare energie lager is dan de gevraagde hoeveelheid, wie krijgt dan voorrang en waarom?

Alliander ging hiermee aan de slag en ontwierp de ‘Transparant charging station’: een laadpaal die laat zien hoeveel electriciteit beschikbaar is en hoe dat verdeeld gaat worden en waarom.

De hyperloop die nu ontwkkeld wordt is een zeer snel vervoersmiddel. Dit zal (gezien de bijkomende G-krachten) vooral geschikt zijn voor lange-afstandstransport, bijvoorbeeld pakketjes. https://hyperloop-one.com

Amazone is aan het testen met het bezorgen van pakketjes via drones. Dit is een efficiëntere en duurzame manier van vervoeren van producten, vooral op de korte afstanden. https://www.amazon.com/Amazon-Prime-Air

Voorbeeld: Hyperloop Voorbeeld: Amazone prime Air

• Maak al het transport dat nodig is voor jouw bedrijf/proces elektrisch (bestelwagens, busjes, kleine vrachtwagens, etc.)

• Reduceer het benodigde transport in je waardeketen• Zoek grondstoffen en productiemiddelen lokaal/

regionaal en vermijd daarmee internationaal transport• Produceer dichterbij steden• Voorkom rijden met laagwaardige halffabricaten• Kies voor lokale partnerschappen

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Maak je bedrijfsproces CO2 neutraal, energieneutraal en circulair, door acties op het gebied van vervoer en lokale productie, zoals:

Stimuleer energiebesparing en -efficiëntie in productieprocessen en ontmoedig grootverbruik

Slim vervoeren

Maak je productieprocessen circulair, o.a. door acties zoals:

Stimuleer productie en consumptie van circulaire, duurzame producten, bijvoorbeeld door:

• Ontmoedig het gebruik van wegwerpproducten, stimuleer duurzaam/circulair productgebruik

• Invoering CO2 label/LCA-label/Eco Foodprint in bij alle producten

• Verplicht producenten tot (het meewerken aan) gecertificeerde en transparant verkrijgbare productinformatie

• De vernieler betaalt: bestraf die organisaties die ecosystemen schade toebrengen

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Patagonia geeft het goede voorbeeld met ‘the foodprint chronicles’, waar ze totale transparantie geven in waar een product gemaakt wordt en wat de afwegingen zijn geweest in het zo duurzaam mogelijk produceren van het kledingstuk.http://www.patagonia.com/footprint.html

In 2050 moeten alle (ruim 7,5 miljoen) woningen in Nederland energieneutraal zijn. Op dit moment zijn er ongeveer 1500 energieneutrale woningen in de bestaande bouw en 1500 in de nieuwbouw. Dat betekent dat er ongeveer 200.000 woningen per jaar moeten verduurzamen wanneer je in 2017 start; halen we dit niet dan schuift het door en wordt het aantal te verduurzamen woningen per jaar hoger.

Voorbeeld: Nest (en Toon en...)

Er zijn al slimme systemen - b.v. Nest en Toon - die de energievoorziening van je woning geheel automatisch kunnen regelen. Bijvoorbeeld dat de verwarming automatisch uitgaat als je niet thuis bent. Er zijn echter nog relatief weinig mensen die dit goed hebben ingeregeld waardoor de impact van dit soort technieken nu nog laag is.https://nest.com/nl/

Woningen verduurzamen

• Isoleren van vloeren, muren en daken• Inzetten van zonnepanelen, zonnecollector, zonneboiler

warmtepomp, etc.• In samenhang met de omgeving het energieverbruik in

huis volledig te automatiseren/regelen

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bespaar energie op en in je huis en gebruik alleen duurzame energiebronnen, b.v. door:

Zorg dat 200.000 woningen per jaar verduurzamen

• Betrek huiseigenaren en woningbouwcorporaties bij de besluitvorming rondom verduurzaming van wijken

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Ruimtebesparende (b.v. in jaren ’30 woningen) versus ruimte-innemende oplossingen

• Cultureel erfgoed waar je niets aan ‘mag’ veranderen• Op transitie gerichte producten en diensten (zowel

product als business model)• Oplossingen waarmee de ruimtelijke kwaliteit verbetert

door de energietransitie• Multifunctionele bouwdelen • Functionele, circulaire constructiematerialen zonder

CO2-uitstoot

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ontwikkel oplossingen (techniek, business model en esthetisch) om de bestaande omgeving (snel) te verduurzamen voor vragen omtrent;

De ontwikkelingen omtrent het energie-systeem leveren veel banen op, zoals het ontwerpen, beveiligen en verbeteren van het systeem en het fysiek en digitaal onderhouden ervan.

Champignonkwekers Henk en Hans van de Boomen hebben een proces ontwikkeld om de champost te verwerken tot waardevolle mest- en brandstoffen. Met de installatie wordt 4,5 miljoen m3 aardags bespaard. Ze wonnen hiermee de Biobased Economy Prijs.

Eerste Biomakerij van Nederland: afvalwater gaat via een kas met micro-organismen en siergewassen biologisch gezuiverd, zodat het weer hergebruikt kan worden. Er gaat geen druppel water en geen gram grondstof meer het terrein af, tenzij verwerkt in een duurzaam product.http://www.koningshoeven.nl

Voorbeeld: Abdij Koningshoeven

Niets gaat meer verloren

Voorbeeld: Champost

Duurzame producten

• Houd rekening met het reële effect op internationale concurrentiepositie

• Houd rekening met evt. reële kans op kapitaalvernietiging als gevolg

• Ondersteun bij het omschakelen naar betaalbare energiealternatieven

• Laat grootverbruikers een reële prijs betalen voor niet-duurzame energie

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• Behoud de controle over de gehele levenscyclus van je product (bijvoorbeeld m.b.v. lease-constructies of service contracten)

• Voer een Life Cycle Analyses (LCA) uit voor je productieprocessen wat betreft grondstoffen en ketens

• Pas productieprocessen (radicaal) aan • Gebruik kostenreducerende industriële warmtepompen• Stel een normering in om de mate van circulariteit/

CO2 /energie gebruik in de volledige productieketen te meten en te verbeteren

• Interacteer met koude en warmte-aanvoer vanuit nabijgelegen industrieën en/of richting woonwijken (wanneer je eigen processen op orde zijn)

• Investeer in CO2-afvang en -hergebruik• Ontwikkel een techniek voor het recyclen van

composieten

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

To do:

To do:

To do:

To do:

Working on it!

Working on it!

Working on it!

?!Situatieschets

Working on it!

Working on it!Opgave:

Jaarlijks te verduurzamen woningen (200.000)

Totaal te verduurzamen woningen in NL (7,5 miljoen)

Reeds verduurzaamde woningen (3.000)

Voorbeeld: Patagonia

Voorbeeld: Alliander

People wanted!

1 32 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Legenda

Inwoners van Nederland

Politiek en bestuur

Onderwijsinstellingen

Wetenschap, industrie en ondernemers

3 9 10 11 12

13

14

1 2 4 6 75

8