Steunpunt Expertisenetwerken vzw Jaarverslag 2009 ExpertiseNetwerke… · 1 Het spreekt vanzelf dat...

Jaarverslag 2009 – Steunpunt Expertisenetwerken Pagina 1 van 135

Steunpunt Expertisenetwerken vzw

Jaarverslag 2009

Beste lezer,

De voorbije jaren brachten we u telkens een jaarverslag waarin de nadruk lag op onze kernopdrachten “expertise

bundelen”, “expertise ontwikkelen” en “expertise verspreiden” middels een optimale “valorisatie van bestaande

netwerken”. Deze jaarverslagen bundelden een hele rist activiteiten en projecten die we ontplooiden om die

kernopdrachten waar te maken.

Deze eerder methodische rode draad maakte het verslag echter minder leesbaar voor al wie met een inhoudelijke

bril naar het Steunpunt keek en kijkt. Daarom leek het ons zinvoller om – in lijn met de nieuwe structuur van ons

beleidsplan en jaarplan 2010 – in de verslaggeving 2009 deze inhoudelijke rode draad in beeld te brengen.

Het resultaat van dat alles vindt u in ons eerste (bijzonder) lijvige jaarverslag. Een breuk met de zakelijke beknopte

tabellen van de voorbije jaren. Meer werk voor u als lezer, maar u krijgt er voor het eerst een kleurrijk en levendig

beeld van al onze werkzaamheden voor terug, een beeld van de inspanningen die we leveren om:

- Organisaties en professionelen te sensibiliseren voor de specifieke noden en behoeften van mensen met

ASS, NAH, visus of een verstandelijke beperking;

- Handelingsgerichte diagnostiek en beeldvorming te bevorderen en zo er (mee) voor te zorgen dat niet alleen

de beperkingen maar ook de mogelijkheden van mensen met een handicap beter in het vizier van

professionelen komen;

- De kwaliteit van de zorg te bevorderen, vooral daar waar complexe zorgvragen professionelen voor grote

uitdagingen plaatsen;

- De vorming van netwerken te stimuleren omdat in de ontmoeting van al wie mensen met een handicap

ondersteunt expertise en ervaringen actief worden uitgewisseld en de basis wordt gelegd voor duurzame

samenwerking.


Voor het eerst plaatsen we daarbij ook het hele activiteitenpalet van de provinciale coördinatoren voor het voetlicht

en wikken en wegen we ze in het kader van onze strategische doelstellingen. Ook uit die oefening blijkt de groeiende

samenhang tussen de activiteiten.

Uit het geheel mag blijken dat alles in het licht staat van aangepaste, gespecialiseerde ondersteuning waar dat nodig

is (en die is voor “onze doelgroepen” soms ook zeer specifiek) maar vooral ook – en alsmaar meer naarmate we er

beter in slagen om die specifieke expertise te verspreiden – voor meer en betere algemene, reguliere,

generalistische, ondersteuning.

Met die laatste vaststelling geven we als Steunpunt en in samenwerking met het werkveld “inclusie” mee een gezicht

en presenteren we ons ook uitdrukkelijk als partner voor de realisatie van de nieuwe beleidslijnen van de minister.

Inclusie realiseren vraagt immers aangehouden inspanningen om de werkvloer voldoende instrumenten in handen te

geven om “nieuwe doelgroepen”, “complexe zorgvragen” en bijhorende uitdagingen te lijf te gaan.

Veel organisaties en professionelen zijn bereid hun nek uit te steken en zich hierin te engageren.

Deze generalisten spelen vanzelfsprekend een belangrijke rol in het realiseren van een inclusieve samenleving,

maar staan dag in dag uit voor de uitdaging om een grote verscheidenheid aan problemen, syndromen, stoornissen

en daarbij horend probleemgedrag adequaat tegemoet te treden. Van deze professionelen kunnen we onmogelijk

verwachten dat ze er “zomaar” in slagen om hulpvragers met zeer complexe zorgvragen te ondersteunen bij de

uitbouw van een “zo gewoon mogelijk leven”. Zij verdienen daarvoor de nodige steun in de rug en wij willen ze

daarbij – samen met het gespecialiseerde werkveld – graag een hart onder de riem steken.

Antwerpen, 26 mei 2010

Ann De Roeck, Inne Van de Ven

Voorzitter. Algemeen Coördinator


Leeswijzer

Om dit jaarverslag te lijf te gaan willen we u alvast een leeswijzer meegeven.

Dit jaarverslag kan je immers vanuit verschillende invalshoeken lezen en in functie daarvan eventueel delen

selecteren. Uw belangrijkste hulpmiddel daarbij is de inhoudstafel1.

- Het eerste hoofdstuk beschrijft de interne werking van het Steunpunt. Wie wil weten wie bevoegd en

verantwoordelijk is voor wat, kan hier terecht.

- Het hele tweede hoofdstuk laat u zien op welke wijze we onze strategische doelstellingen realiseren.

o Sensibilisering:

Wie zich wil toeleggen op een specifieke doelgroep vindt de resultaten van de terreinverkenningen per doelgroep. In de inhoudsopgave komt de lezer met een klik (ctrl + klikken) op de terreinverkenning waarover hij/zij meer informatie wil.

De lezer met specifieke interesse in regionale/provinciale inspanningen kan in de verschillende terreinverkenningen zijn/haar provinciale activiteiten aanklikken.

o (handelingsgerichte) diagnostiek en beeldvorming:

Hieronder vindt de lezer uitsluitend Vlaamse projecten. Naast een aantal doelgroepoverstijgende projecten kan de lezer via de inhoudstafel de doelgroepspecifieke projecten selecteren.

o Kwaliteit van de ondersteuning:

Wie zich wil toeleggen op een specifieke doelgroep vindt de resultaten van de acties en projecten per doelgroep. In de inhoudsopgave kan de lezer selecteren via een klik op die acties en projecten waarover hij/zij meer informatie wil.

De lezer met specifieke interesse in regionale/provinciale inspanningen kan zijn/haar provinciale activiteiten aanklikken.

o Secundaire preventie:

o Netwerken:

De lezer vindt er eerst een verslag van de werkzaamheden van de provinciale samenwerkingsverbanden en stuurgroepen.

Vervolgens krijgt de lezer een beeld van andere netwerken, werkgroepen, leergroepen, … die actief zijn en een aantal activiteiten die we organiseerden met het oog op betere netwerken en samenwerking.

Tot slot wordt nog gefocust op de internationale samenwerking en de samenwerking met andere steunpunten en de hogescholen.

- In het derde hoofdstuk kan u als lezer terugvallen op onze “tabel”traditie. We hebben er – per strategische

doelstelling – alle operationele doelstellingen en bijhorende indicatoren (zoals opgenomen in het jaarplan

2009) gebundeld en daar zeer beknopt de bijhorende resultaten vermeld. Een aanrader voor al wie weinig

tijd heeft.

- In het vierde hoofdstuk bundelen we de financiële gegevens.

- In het vijfde hoofdstuk vindt de lezer tot slot alle bijlagen terug waarin hij/zij gedetailleerde financiële en

inhoudelijke informatie terugvindt.

1 Het spreekt vanzelf dat de lezer die enkel opteert voor een doelgroepspecifieke of regiospecifieke lezing, daarmee de rode draad en de pogingen tot coördinatie en afstemming uit het oog verliest.


Inhoud

STEUNPUNT EXPERTISENETWERKEN VZW .................................................................................................... 1

JAARVERSLAG 2009 ............................................................................................................................................ 1

LEESWIJZER ......................................................................................................................................................... 3

INHOUD .................................................................................................................................................................. 4

HOOFDSTUK 1. ALGEMENE INLEIDING .......................................................................................................... 12

DE INTERNE WERKING VAN HET STEUNPUNT ............................................................................................. 12

DE OPDRACHT VAN HET STEUNPUNT EXPERTISENETWERKEN ................................................................................................ 12 EEN SPECIFIEKE VISIE OP KENNIS EN DESKUNDIGHEID … ....................................................................................................... 12 AANGEPASTE WERKMIDDELEN .............................................................................................................................................. 13

ORGANISATIE VAN HET STEUNPUNT ............................................................................................................ 14

DE ALGEMENE VERGADERING EN RAAD VAN BESTUUR ........................................................................................................... 14 SAMENSTELLING EN WERKING VAN HET STEUNPUNTTEAM. .................................................................................................... 16

Het C-team: .................................................................................................................................................................... 17

Het P- team .................................................................................................................................................................... 17

De werking van het team tot eind 2009 ......................................................................................................................... 19

HOOFDSTUK 2. REALISATIE VAN DE STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN ............................................. 20

STRATEGISCHE DOELSTELLING 1: SENSIBILISEREN OM DE REGULIERE ZORG EN ONDERSTEUNING TOEGANKELIJK TE MAKEN VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP ..................... 21

INLEIDING ............................................................................................................................................................................ 21 TERREINVERKENNING, NETWERKVORMING EN ACTIES ROND NIET-AANGEBOREN HERSENLETSEL ............................................. 23

doelstelling: .................................................................................................................................................................... 23

Conclusies en resultaten voor minderjarigen met een NAH .......................................................................................... 23 Vlaamse uitwisselingsgroep van praktijkwerkers .......................................................................................................................... 23 Vlaamse werkgroep NAH-minderjarigen ...................................................................................................................................... 24 Verspreiding brochure “terug naar school” ................................................................................................................................... 25 West-Vlaamse werkgroep NAH en minderjarigen ........................................................................................................................ 25 Antwerpse werkgroep NAH en minderjarigen ............................................................................................................................... 25

Conclusies en resultaten voor volwassenen met een NAH ........................................................................................... 26 Samenwerking met de SIT’s (nu SEL SamenwerkingEersteLijnsgezondheidszorg): ................................................................... 26 (Antwerps) provinciaal overleg van sociale diensten van algemene ziekenhuizen ....................................................................... 26


Centra Algemeen Welzijnswerk: ................................................................................................................................................... 27 Kennismaking met BVNV, Belgische Vereniging voor Neuroverpleegkundigen . ......................................................................... 27 Thuiszorgdiensten: een specifiek vormingspakket ....................................................................................................................... 27

Opmaak, bijsturing en verspreiding van sensibiliseringsmateriaal ................................................................................ 27 Opmaak en druk materiaal ........................................................................................................................................................... 27 Aanwezigheid op beurzen en studiedagen ................................................................................................................................... 28 Website ........................................................................................................................................................................................ 28 Promotie in tijdschriften ................................................................................................................................................................ 29 Sensibilisering hogescholen ......................................................................................................................................................... 29

VERKENNING, NETWERKVORMING EN ACTIES ROND AUTISME SPECTRUM STOORNIS ............................................................... 29 doelstelling ..................................................................................................................................................................... 29

Conclusies en resultaten voor gedetineerden met ASS ................................................................................................ 30 Algemeen ..................................................................................................................................................................................... 30 Ten aanzien van de penitentiair beambten: .................................................................................................................................. 31 Trajectbegeleiders algemeen welzijnswerk .................................................................................................................................. 32

Conclusies en resultaten inzake geestelijke gezondheid .............................................................................................. 32 Oost-Vlaamse werkgroep ASS en psychische problemen ........................................................................................................... 32 Bevraging ambulante centra geestelijke gezondheidszorg ........................................................................................................... 33

Conclusies en resultaten voor het Algemeen Welzijnswerk .......................................................................................... 33

Bijkomende acties .......................................................................................................................................................... 33

VERKENNING, NETWERKVORMING EN ACTIES ROND VERSTANDELIJKE BEPERKING (EN BIJKOMENDE GEDRAGSPROBLEMEN) ..... 34 doelstelling ..................................................................................................................................................................... 34

Conclusies en resultaten voor het algemeen welzijnswerk ........................................................................................... 34

Conclusies en resultaten voor gedetineerden met een verstandelijke beperking ......................................................... 35

Conclusies en resultaten voor psychotherapeuten en CGG ......................................................................................... 36

Conclusies en resultaten rond verstandelijke beperking en ouder worden ................................................................... 36 Werkgroep ouder worden in west-vlaanderen .............................................................................................................................. 36 Stuurgroep inclusieve zorg voor ouder worden personen met een beperking (waasland) ........................................................... 37 Voorbereiding Congres Syndroom van Down en Dementie ......................................................................................................... 37 Ontwikkelen van materiaal ........................................................................................................................................................... 37

VERKENNING EN NETWERKVORMING ROND VISUELE BEPERKINGEN ......................................................................................... 38 inventaris sensibiliseringsmateriaal ............................................................................................................................... 38

Verspreiding bestaand materiaal ................................................................................................................................... 38

SENSIBILISEREN VAN ORGANISATIES DIE REEDS WERKEN MET MENSEN MET EEN HANDICAP .................................................... 39 NAH – ambulante woonbegeleiding (Oost- en West-Vlaanderen) ................................................................................................ 39 Initiatief voor medewerkers van woonzorgcentra - Antwerpen ..................................................................................................... 39 Werkgroep vrije tijd / vorming / sport voor mensen met een NAH - Vlaams Brabant en Brussel .................................................. 39 Gesneuvelde acties ...................................................................................................................................................................... 40

STRATEGISCHE DOELSTELLING 2: BIJDRAGEN AAN KWALITATIEVE EN HANDELINGSGERICHTE

DIAGNOSTIEK EN BEELDVORMING ................................................................................................................ 41

INLEIDING ............................................................................................................................................................................ 41 CONSULENTENWERKING ...................................................................................................................................................... 42


ONDERSTEUNENDE COMMUNICATIE ...................................................................................................................................... 46 MINI PAS-ADD (VERSTANDELIJKE BEPERKING EN PSYCHISCHE, PSYCHIATRISCHE EN GEDRAGSSTOORNISSEN) ......................... 46 SCREENING EN VROEGDIAGNOSTIEK ASS ............................................................................................................................. 47 DIAGNOSTIEK NORMAALBEGAAFDE VOLWASSENEN MET ASS ................................................................................................ 47 SYMPOSIUM CEREBRAAL VISUELE INPERKING (CVI) .............................................................................................................. 48 PERSOONSKAART (BEELDVORMING INZAKE TEWERKSTELLING) .............................................................................................. 48 SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELINGSLEEFTIJD SEO ......................................................................................................... 48

Het SEN-SEO project .................................................................................................................................................... 48

Kenniskring orthopedagogen aan de slag met sociaal-emotionele ontwikkeling (West-Vlaanderen) ........................... 50

Kenniskring discrepantie IQ/SEO (Antwerpen).............................................................................................................. 50

BEELDVORMING COGNITIEVE EN GEDRAGSMATIGE BEPERKING (COGNITIVE DISABILITIES MODEL) ............................................. 51 SCHOOLRIJPHEID BRAILLISTEN ............................................................................................................................................. 51 PROJECTVOORBEREIDING SOCIALE NETWERKEN ................................................................................................................... 52

STRATEGISCHE DOELSTELLING 3: BEVORDERING VAN DE KWALITEIT VAN DE HULPVERLENING . 53

INLEIDING ............................................................................................................................................................................ 53 PROJECTEN MET HET OOG OP HET BEVORDEREN VAN DE KWALITEIT VAN DE ONDERSTEUNING ................................................ 53

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: doelgroepoverstijgend ............................................................................ 53 Trajectbegeleiding ........................................................................................................................................................................ 53 Symposium Inclusieve zorg voor ouderen met een handicap (Vlaams) ...................................................................................... 55 Overgang onderwijs-tewerkstelling: projectvoorbereiding ............................................................................................................ 55

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: visuele beperking .................................................................................... 57 Opleiding mobiliteitsinstructeur ..................................................................................................................................................... 57 Werkfiches ‘visuele beperking en bijkomende geheugenproblemen’ ........................................................................................... 57 Werkboek slechtziende kleuters ................................................................................................................................................... 57 Werkmap didactiek slechtziende kleuters ..................................................................................................................................... 58 haptics .......................................................................................................................................................................................... 58 Senso-tacto-picto’s ....................................................................................................................................................................... 58 Verkennend overleg CVI en ASS ................................................................................................................................................. 59

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: autisme ................................................................................................... 59 Zelfbeeld ....................................................................................................................................................................................... 59 executieve functies ....................................................................................................................................................................... 60 Comvoor ....................................................................................................................................................................................... 60 Sensorisch onderzoeksinstrument voor mensen met ASS en matig/diep verstandelijke beperking ............................................. 60 Sociale vaardigheden / ASS ......................................................................................................................................................... 61

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties : NAH ....................................................................................................... 61 Hooi op je vork: voorbereiding voor onze licentieovereenkomst met AXON-leertrajecten (NL) .................................................... 61 Vormingspakket NAH: na de opmaak nu ook het gebruik in de praktijk ....................................................................................... 62 Werkgroep ‘Werkmodel NAH’ - West-Vlaanderen ...................................................................................................................... 63 Regionale studiedag provinciaal samenwerkingsverband NAH Antwerpen ................................................................................. 64

Workshop ontremd gedrag bij mensen met een NAH / 1 oktober 2009/ Vlezenbeek ................................................... 64

Kwaliteitsbevorderende projecten: verstandelijke beperking ......................................................................................... 65 Intersectoraal handelingsplan – de dialoogdag als vervolg – Limburg ......................................................................................... 65


TER BESCHIKKING STELLEN VAN INFORMATIE OP DE WEBSITE ................................................................................................ 65 Groep ‘beschermingsstatuten’ ....................................................................................................................................... 65

ONDERSTEUNEN VAN ORGANISATIE- EN TEAMFUNCTIONEREN ................................................................................................ 66 zelfevaluatie-instrument voor organisaties die mensen met een NAH ondersteunen ................................................... 66

Initiatieven voor wie in organisaties voorwaarden schept voor leren en kennisuitwisseling ......................................... 67 Vlaams overleg VTO .................................................................................................................................................................... 67 VTO-overleg in Antwerpen ........................................................................................................................................................... 67 VTO-overleg in oost-vlaanderen ................................................................................................................................................... 67 VTO-overleg in West-Vlaanderen: kenniswerkers West-Vlaanderen ........................................................................................... 68 VTO-overleg in Vlaams-Brabant en Brussel ................................................................................................................................. 68

Initiatieven die teams of professionelen ondersteunen die onder grote druk werken (gedragsproblemen) .................. 69 Uitwisselingsdag kenniskringen ambulante woonbegeleiding – Over alleen staan in je job – Oost- en West-Vlaanderen ........... 69 ‘Werkplezier & agressie: (on)mogelijk!’ – verwendag – Limburg .................................................................................................. 69

FACILITEREN VAN KENNISKRINGEN, WERKGROEPEN, LERENDE NETWERKEN EN EVENEMENTEN MET HOOG LEERGEHALTE ......... 69 Doelgroepoverstijgende initiatieven ............................................................................................................................... 70

Werkgroep complexe zorg bij jongeren – Limburg ....................................................................................................................... 70 Intervisiegroep jobcoaches – Limburg .......................................................................................................................................... 70

Initiatieven met betrekking tot autisme .......................................................................................................................... 71 ASS bij minderjarigen – West-Vlaanderen ................................................................................................................................... 71 ASS binnen ambulante woonbegeleiding – West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen .................................................................... 71 Werkgroep autisme-psychiatrische stoornissen - Antwerpen ....................................................................................................... 72 Thematisch overleg rond Autisme en seksualiteit - Antwerpen .................................................................................................... 72 Op de koffie met … rond autisme en seksualiteit ......................................................................................................................... 72 Werkgroep/ Kenniskring rond overgang onderwijs – tewerkstelling/volwassenenzorg - Antwerpen ............................................. 73 Reflectieve leergroep jobcoaches - Antwerpen ............................................................................................................................ 73 Reflectieve leergroep GON-begeleiders – Antwerpen. ................................................................................................................. 73 Werkgroep SINS (Semi-internaat niet-schoolgaanden) en leerzorg - Antwerpen ......................................................................... 73 ASS – seksualiteit – Oost-Vlaanderen .......................................................................................................................................... 73 intervisiegroep ASS / GEDRAG regio Wezembeek-Oppem ......................................................................................................... 73 intervisiegroep ASS/ ambulante diensten regio Kessel - Lo: opgestart in april 08 – loopt nog tot eind 2009 ............................... 74 intervisiegroep ASS – minderjarigen regio Tienen :zelfstandig draaiende groep ......................................................................... 74 Werkgroep eetproblemen ASS – Vlaams-Brabant ....................................................................................................................... 74

Initiatieven NAH ............................................................................................................................................................. 75 Op de koffie’s NAH – West-Vlaanderen ....................................................................................................................................... 75 Intervisiegroepen NAH – Antwerpen ............................................................................................................................................ 75 Werkgroep Onthaal - Antwerpen .................................................................................................................................................. 75 NAH – intervisiegroep – Oost-Vlaanderen .................................................................................................................................... 75 Werkgroep Slikproblemen NAH – Vlaams-Brabant ...................................................................................................................... 76 Kenniskring NAH regio Dilbeek – Halle ........................................................................................................................................ 76 Kenniskring NAH regio Leuven .................................................................................................................................................... 76

Initiatieven verstandelijke beperking en bijkomende psychische en gedragsproblemen .............................................. 77 Gedragsproblemen binnen ambulante woonbegeleiding – Oost en West-Vlaanderen................................................................. 77 Gedragsproblemen binnen ambulante woonbegeleiding – Oost- en West-Vlaanderen ............................................................... 77


Daderhulpverlening van plegers met een verstandelijke beperking die seksueel overschrijdend gedrag stellen of gesteld hebben

– West-Vlaanderen ....................................................................................................................................................................... 77 Lerend netwerk voor begeleiders van volwassenen met een mentale handicap en bijkomende gedragsproblemen – Antwerpen

Kempen ........................................................................................................................................................................................ 78 Werkgroep jonvolwassenen met een licht mentale handicap en bijkomende gedrags- en psychiatrische problemen.- Antwerpen

..................................................................................................................................................................................................... 78 Intervisiegroep Primavera – Antwerpen ........................................................................................................................................ 79 Thematische overleggroep verstandelijke beperking en verslaving (Oost-Vlaanderen en Limburg) ............................................ 79 Intervisiegroepen gedragsproblemen - Oost-Vlaanderen ............................................................................................................. 80 Intervisiegroep teamcoaches vrijheidsbelemmerende maatregel - Limburg ................................................................................. 81 Kenniskring gedragsproblemen – ambulante diensten Vlaams Brabant ...................................................................................... 81

Initiatieven visuele beperking ......................................................................................................................................... 82 Overleggroepen visuele beperking ............................................................................................................................................... 82 “Op de koffie met … “ jongeren met een visuele handicap in de puberteit ................................................................................... 82

STRATEGISCHE DOELSTELLING 4: WERKEN AAN PREVENTIE OM DOORVERWIJZING NAAR ZEER GESPECIALISEERDE SETTINGS TE VOORKOMEN ....................................................................................... 83

STRATEGISCHE DOELSTELLING 5: OVERLEG, NETWERKING EN UITWISSELING ................................. 86

PROVINCIALE SAMENWERKINGSVERBANDEN ......................................................................................................................... 86 Inleiding .......................................................................................................................................................................... 86

Antwerpen ...................................................................................................................................................................... 87 Antwerpen autisme ....................................................................................................................................................................... 87 Antwerpen NAH ............................................................................................................................................................................ 88 Antwerpen gedragsproblemen ..................................................................................................................................................... 89 Kempens Netwerk Gedragsproblemen ......................................................................................................................................... 90 Provinciaal overleg GGZ-VAPH.................................................................................................................................................... 90 Werkgroep jongvolwassenen (in kader van integrale jeugdhulp). – Antwerpen ........................................................................... 90

Limburg .......................................................................................................................................................................... 90 Limburg - stuurgroep gedragsproblemen ..................................................................................................................................... 91 Limburg – denktank NAH ............................................................................................................................................................. 91 Limburg – overleg autisme Limburg ............................................................................................................................................. 92

West-Vlaanderen ........................................................................................................................................................... 92 Werkgroep ASSEN – autisme ...................................................................................................................................................... 93 Werkgroep SYNAPS – NAH ......................................................................................................................................................... 93 Stuurgroep AMPEL – gedragsproblemen ..................................................................................................................................... 94

Oost-Vlaanderen ............................................................................................................................................................ 94 Intersectoraal Netwerk Autisme Oost-Vlaanderen ........................................................................................................................ 94 Provinciaal Netwerk NAH Oost-Vlaanderen ................................................................................................................................. 95 Netwerk Gedeelde Zorg voor personen met een NAH in Oost-Vlaanderen ................................................................................. 96 Samenwerkingsverband verstandelijke beperking en bijkomende GP in Oost-Vlaanderen ......................................................... 96 Netwerk Intercasa ......................................................................................................................................................................... 97

Vlaams-Brabant en Brussel ........................................................................................................................................... 97 Samenwerkingsverband ASS ....................................................................................................................................................... 97


Provinciaal samenwerkingsverband NAH ..................................................................................................................................... 98 De Stuurgroep van het zorgcircuit ’ Mensen met een verstandelijke handicap en bijkomende psychiatrische en/of

gedragsproblemen’ ....................................................................................................................................................................... 98

LEERNETWERKEN EN ONTMOETEN ....................................................................................................................................... 98 Kennismakingsbeurs NAH – West-Vlaanderen ............................................................................................................. 99

Materialenbeurs autisme – Het verhaal achter het materiaal – Oost-Vlaanderen ......................................................... 99

Uitwisselingsbezoeken rond dagbesteding voor ouder wordende personen met een verstandelijke beperking – Gluren

bij de buren (Waasland) ............................................................................................................................................... 100

Gluren bij de buren – bezoekronde in Limburg ............................................................................................................ 100

Team Zorgtraject van SPIL .......................................................................................................................................... 100

Antwerpse open leerdag gedragsproblemen ............................................................................................................... 101

Verwijzers Oost-Vlaanderen ........................................................................................................................................ 101

Thuiszorg Oost-Vlaanderen ......................................................................................................................................... 101

Onderwijs ..................................................................................................................................................................... 101 West-Vlaanderen ........................................................................................................................................................................ 101 Oost-Vlaanderen ........................................................................................................................................................................ 102

Centra Algemeen Welzijnswerk ................................................................................................................................... 102 West-Vlaanderen ........................................................................................................................................................................ 102 Vlaams-Brabant en Brussel ........................................................................................................................................................ 102 Oost-Vlaanderen ........................................................................................................................................................................ 102

INTERNATIONALE SAMENWERKING ...................................................................................................................................... 102 Mental Health on Intellectual Disabilities – Platform Nederland-Vlaanderen .............................................................. 102

Internationaal congres Visual Impairment ................................................................................................................... 103

SENSIS ........................................................................................................................................................................ 103

Leo Kannerhuis ............................................................................................................................................................ 103

OVERLEG MET KOEPELS EN STEUNPUNTEN ......................................................................................................................... 103 Hogescholen ................................................................................................................................................................ 104

West-vlaanderen .......................................................................................................................................................... 104

Vlaams brabant en brussel .......................................................................................................................................... 104

STRATEGISCHE DOELSTELLING 6: INTERNE WERKING - LERENDE ORGANISATIE .......................... 105

KWALITEIT VAN DE NETWERKONDERSTEUNING .................................................................................................................... 105 KWALITEIT VAN HET TEAMFUNCTIONEREN ........................................................................................................................... 106 OPTIMALISEREN VAN DE WEBSITE ...................................................................................................................................... 106

Site online sinds februari 2009 .................................................................................................................................... 106

Uitbreiding van de functionaliteit .................................................................................................................................. 107

Samenwerking & overleg ............................................................................................................................................. 107

Voorstelling van de website ......................................................................................................................................... 107

Samenwerking en communicatie met partnerorganisaties in functie van website: ..................................................... 108

Voorbereidende analyse (fase 2) ................................................................................................................................. 108

Statistiek 2009 (in bijlage) ............................................................................................................................................ 108

OPTIMALISEREN VAN HET GEBRUIK VAN DE EXPERTISEWINKEL: ........................................................................................... 108


overzicht goedgekeurde aanvragen per provincie en per doelgroep .......................................................................... 108

gebruik werkvormen (per doelgroep) ........................................................................................................................... 109

De aanvrager .............................................................................................................................................................. 110

De expert...................................................................................................................................................................... 111

Algemene conclusie ..................................................................................................................................................... 111

NIEUWE DOELGROEPEN ..................................................................................................................................................... 112

HOOFDSTUK 3 DOELSTELLINGEN, INDICATOREN, ACTIES EN RESULTATEN ..................................... 113

INZAKE STRATEGISCHE DOELSTELLING 1 SENSIBILISERING .................................................................................................. 113 INZAKE STRATEGISCHE DOELSTELLING 2 DIAGNOSTIEK EN BEELDVORMING .......................................................................... 115 INZAKE STRATEGISCHE DOELSTELLING 3 KWALITEIT VAN DE ONDERSTEUNING ...................................................................... 116

HOOFDSTUK 5 FINANCIËN ............................................................................................................................. 118

KOSTEN: ......................................................................................................................................................................... 118 610- : huisvesting ......................................................................................................................................................... 118

611- : uitbesteed werk .................................................................................................................................................. 118

6115- : diensten ivm personeel .................................................................................................................................... 118

613- : secretariaatskosten ............................................................................................................................................ 119

614- : verzekeringen .................................................................................................................................................... 119

616- : informatica en diversen ..................................................................................................................................... 119

616- : projecten ............................................................................................................................................................ 119

61- : totaal voor diensten en diverse goederen ........................................................................................................... 120

62- : personeelskosten ................................................................................................................................................. 120

63- : geboekte afschrijvingen ....................................................................................................................................... 120

64- en 65- : diversen en financiële kosten ................................................................................................................... 121

OPBRENGSTEN ............................................................................................................................................................. 121 743000 : recuperaties .................................................................................................................................................. 121

743100 : vorming intervisie projecten .......................................................................................................................... 121

749- : recuperaties mbt personeel ............................................................................................................................... 121

75- : financiële opbrengsten......................................................................................................................................... 122

RESULTAAT ................................................................................................................................................................... 122

HOOFDSTUK VIJF BIJLAGEN ......................................................................................................................... 123

BIJLAGE 6 LEDENLIJST ALGEMENE VERGADERING ............................................................................................................... 125 BIJLAGE 7: STATISTIEK WEBSITE ........................................................................................................................................ 126 BIJLAGE 8 MODELPROJECTFICHE EN AUTEURSCONTRACT ................................................................................................... 131 IDENTIFICATIEGEGEVENS: .................................................................................................................................................. 131 PROJECTINHOUD ............................................................................................................................................................... 131

2.1. Problematiek: ........................................................................................................................................................ 131

2.2. Doelgroep(en) van het project ............................................................................................................................. 131

DOELSTELLINGEN .............................................................................................................................................................. 131


3.1. Strategische doelstelling ...................................................................................................................................... 131

3.2. operationele doelstelling ...................................................................................................................................... 131

FASERING VAN HET PROJECT ............................................................................................................................................. 131 4.1. globale fasering .................................................................................................................................................... 131

PROJECTORGANISATIE ....................................................................................................................................................... 131 5.1. inbedding .............................................................................................................................................................. 131

5.2. Werkorganisatie .................................................................................................................................................... 131

DISSEMINATIE EN IMPLEMENTATIE PROJECTRESULTATEN .................................................................................................... 132 6.1. doelstelling ............................................................................................................................................................ 132

COMMUNICATIE EN SAMENWERKING STEUNPUNT ................................................................................................................ 132 Afspraken inzake de communicatie naar derden ........................................................................................................ 132

Afspraken inzake samenwerking met provinciale actoren ........................................................................................... 132

PROJECTFINANCIERING ...................................................................................................................................................... 132 8.1. Begroting projectkosten ....................................................................................................................................... 132

8.2. Modaliteiten projectfinanciering ........................................................................................................................... 133

EVALUATIE EN BIJSTURING ................................................................................................................................................. 133 9.1. Overleg steunpunt ................................................................................................................................................ 133

9.2. Evaluatie en bijsturing .......................................................................................................................................... 133

GOEDKEURING PROJECT .................................................................................................................................................... 133 CONTRACT M.B.T.DE BETROKKENHEID ALS AUTEUR IN HET PROJECT .................................................................................... 134 “"KLIK EN TYP NAAM PROJECT" .” ...................................................................................................................................... 134

O.B.2010.01n_jaarverslag2009_260510.doc Pagina 12 van 135

HOOFDSTUK 1. ALGEMENE INLEIDING

De interne werking van het steunpunt

De opdracht van het Steunpunt Expertisenetwerken

Het Steunpunt Expertisenetwerken richt zich tot alle professionelen die mensen met een handicap

ondersteunen, en werkt daardoor als vanzelfsprekend over sectorgrenzen heen. Deze intersectorale

samenwerking sluit ook aan bij de ontwikkelingen in de gangbare visie op handicap en daarbij

aansluitende organisatie van de noodzakelijke ondersteuning.

Wie met een handicap participeert aan de samenleving komt immers in contact met zeer uiteenlopende

diensten en organisaties en hun medewerkers. Dat contact is vaak vanzelfsprekend, maar staat even

vaak onder druk, onder meer door een (al dan niet vermeend) gebrek aan ervaring, deskundigheid of

expertise bij de betrokken medewerkers.

Welzijndiensten, vrijetijdsorganisaties, het onderwijs, de geestelijke gezondheidszorg, de ouderenzorg,

ziekenhuizen en revalidatiecentra … allemaal hebben ze nood aan de expertise die al is ontwikkeld in de

gehandicaptenzorg én vice versa

Veel professionelen hebben nood aan praktijkgerichte en pragmatisch vertaalde kennis en deskundigheid

om hun handelen vorm en richting te geven. Organisaties zijn op zoek naar handvatten om de eigen

werking zo veel mogelijk aan te passen aan de vragen naar ondersteuning op maat. Tegelijkertijd zijn

deze professionelen en organisaties dagelijks in de weer om de eigen kennis en deskundigheid verder

vorm te geven.

Om aan die nood tegemoet te komen zet het Steunpunt activiteiten op om kennis en deskundigheid over

alle factoren die ingrijpen op dat professionele handelen te bundelen, ontwikkelen en verspreiden. Daarbij

valoriseren we eveneens de praktijkdeskundigheid die op het terrein vorm krijgt. Daarom fungeert het

Steunpunt ook als een draaischijf waarop de resultaten van die ervaringsdeskundigheid, maar ook van

wetenschappelijk onderzoek worden samengebracht en vervolgens weer terugvloeien naar (andere)

professionelen op het terrein.

een specifieke visie op kennis en deskundigheid …

Centraal in onze activiteiten staat de “praktijkkennis en –deskundigheid”. We bekommeren ons dus vooral

om informatie (theorie, modellen, instrumenten,…) die omgezet wordt of is in de beroepspraktijk van

professionelen die mensen met een handicap ondersteunen.


Het Steunpunt werkt daarom ook dagelijks samen met professionelen die dergelijke praktijkkennis of –

deskundigheid hebben (of willen opbouwen) en ze willen expliciteren en delen met anderen. We

betrekken daarbij zowel specialisten en experts als praktijk(ervarings)deskundigen. Zowel de ene als de

andere zijn gedreven in het zoeken naar nieuwe antwoorden op hun vragen. Meestal blijven deze nieuwe

oplossingen in het team, de afdeling of de eigen organisatie hangen. Het Steunpunt probeert deze kennis

en deskundigheid te ontsluiten en toegankelijk te maken voor anderen.

Toegankelijk maken betekent voor ons de dialoog in gang zetten. Veel praktijkdeskundigheid zit immers in

de hoofden van mensen (impliciete kennis) en komt maar tot leven wanneer mensen met elkaar in

gesprek raken, elkaar vragen stellen en praktijkverhalen vertellen. We rekenen het tot onze taak om

mensen die een gemeenschappelijk doel, een gedeelde betrokkenheid of een passie delen bij elkaar te

brengen en deze discussies en dialogen te begeleiden en vast te leggen.

De kwaliteitsbeoordeling vindt plaats in de ontmoeting tussen vraag en aanbod.

Organisaties en professionelen die partners zijn in dit verhaal, die een deel uitmaken van de

Steunpuntwerking hebben het kennis delen in de genen. In het Steunpunt komt alle praktijkdeskundigheid

immers op een “open source” platform terecht. Het is de uitdrukkelijke bedoeling dat al die

praktijkdeskundigheid voor iedereen beschikbaar is, dat iedereen er mee aan de slag kan, maar dat

iedereen de nieuwe resultaten ook teruglevert aan het systeem.

We kiezen dus consequent voor een procesmatige en niet voor een beheersmatige visie op

kennismanagement.

aangepaste werkmiddelen

Een dergelijke visie vraagt om een aangepaste organisatorische context die veel ruimte laat voor de

dynamiek waarmee mensen overal ten velde inspanningen leveren om hun professionaliteit verder te

ontwikkelen.

Dat betekent voor ons dat we zwaar inzetten op het creëren van laagdrempelige (virtuele) ruimtes (werk-,

intervisie-, ad hoc-, thematische groepen en kenniskringen), ook virtueel) waar mensen in dialoog kunnen

raken en van methodieken om de expertise die daarin tot stand komt “geruisloos” te expliciteren.

Daardoor is kennisdeling een afgeleid resultaat van het dagelijks werk en geen opgelegde klus.

De rol van het Steunpuntteam ligt voornamelijk in het inspireren, ondersteunen en begeleiden van het

proces van kennisdeling en ontwikkeling door de netwerkleden. Het team verzorgt de condities die het

optimaal functioneren van netwerkleden mogelijk maken.


Daarnaast ondersteunen we ook samenwerkingsverbanden die ontstaan met het oog op het organiseren

van een optimale zorgafstemming of –coördinatie. Deze samenwerkingsverbanden vormen vaak het

draagvlak voor het werk in de (virtuele) groepen of kunnen de resultaten van hun werk mee (beleidsmatig)

verankeren in de organisatiepraktijk.

Om de juiste mensen bij mekaar te brengen (wie is waarmee aan de slag, wie vraagt om welke

uitwisseling) werkt het Steunpunt met expertisemakelaars. Deze rol wordt bij uitstek door de provinciale

coördinatoren opgenomen (draaischijffunctie). Zij kennen het terrein en worden daarin bijgestaan door

provinciale samenwerkingsverbanden of netwerken.

Deze expertisemakelaars en vertegenwoordigers van de provinciale samenwerkingsverbanden

ontmoeten elkaar op regelmatige basis om de afstemming tussen alle regionale groepen op mekaar af te

stemmen en te verbinden en waar nodig overkoepelende initiatieven te nemen.

Het Steunpunt bouwt ook aan een kennisinfrastructuur waarin de interactie tussen de

praktijkdeskundigheid en onderzoek en beleid kan plaatsvinden en een samenwerkingsverband ontstaat

tussen expertisecentra, overheid, organisaties en onderwijsinstellingen gericht op kennisontwikkeling en

kennisoverdracht.

organisatie van het steunpunt

Het Steunpunt is de voorbije jaren sterk geprofessionaliseerd. We hebben een (compact) Steunpuntteam

gevormd dat in groeiende mate een vinger aan de pols van het werkveld heeft. We hebben ook hard

gewerkt aan procedures en criteria die een duidelijk kader en bijhorende handvatten bieden voor het team

en alle partners waarmee we samenwerken.

De algemene vergadering en raad van bestuur

De samenstelling van de raad van bestuur werd vastgelegd in het erkenningsbesluit van het Steunpunt.

De algemene vergadering is – behoudens de vertegenwoordigers van het VAPH en de administratie –

een afspiegeling van de raad van bestuur. De leden van de algemene vergadering zijn echter, in

tegenstelling tot de leden van de raad van bestuur die rechtspersonen zijn, natuurlijke personen.

In de algemene vergadering zetelen:

- Jan de Smedt en Peter Janssens voor de Vereniging van Blinden en Slechtzienden Licht en Liefde vzw,

- Monique Dumon-Frigne voor de Federatie van Ouderverenigingen en Gebruikersraden in voorzieningen voor personen met een handicap v.z.w,

- Bernadette Rutjes voor Inclusie Vlaanderen v.z.w,


- Ingrid Borré voor de Katholieke Vereniging Gehandicapten v.z.w., - Gilbert Cordenier en Amelia Le Roy voor de Koepel Niet Aangeboren Hersenletsel v.z.w, - Leen Pollentier en Nathalie Vandenbroucke voor de VFG, Vereniging Personen met een Handicap

v.z.w, - Francisca Schiltmans en Sarah Schelstraete voor de Vlaamse Vereniging voor Autisme v.z.w, - Toon Coorevits, Jeroen De Weerdt, Lieve Heene en Ann De Roeck voor het Pluralistisch Platform

Gehandicaptenzorg - Hendrik Delaruelle, Jo Cloet, Ann De Roeck en Diane Serneels voor het Vlaams Welzijnsverbond.

Voorzitter is Ann De Roeck (PPG), penningmeester is Ignace Leus (raadgevend comité VAPH), secretaris

is Yves Verschaere (VFG)(ontslagnemend november 2009).

De algemene vergadering kwam samen op 19 mei en 18 november.

Op 19 mei werd het statutaire deel (goedkeuring jaarrekening en jaarverslag) aangevuld met een

inhoudelijk deel waarop alle leden van de Vlaamse stuurgroepen waren uitgenodigd. In de namiddag

stelden stafmedewerkers en provinciale coördinatoren de werking van het steunpunt uitgebreid voor.

- De methodiek van de leerdag (Antwerpen) en de intercasamethodiek (Oost-Vlaanderen) werden

voorgesteld door de provinciale coördinatoren Cindy Stevelinck en Marjolein Verbeke die een beeld

schetsten van provinciale dynamieken en hoe we die met het SEN kunnen ondersteunen, er op

kunnen aansluiten en waar nodig zelf op gang brengen. Over hoe we mensen en groepen kunnen

verbinden.

- Het vormingspakket niet-aangeboren hersenletsel voor thuiszorgers (NAH) en het project

intersectoraal handelingsplan werden voorgesteld door de stafmedewerkers Tina Rizzo en Sven

Pans die de leden meenamen op de zoektocht naar antwoorden op de vraag hoe we ideeën van

het werkveld (projectuitvoerders) kunnen laten samenvloeien met jaar- en beleidsplannen van het

SEN en hoe we dat methodisch kunnen ondersteunen. Maar ook hoe we projectdoelstellingen

kunnen overstijgen en verbindingen maken met andere doelstellingen. Ellen Becker, provinciaal

coördinator Limburg, schetst de mogelijkheden en moeilijkheden van intersectorale samenwerking,

van de nood aan zorg voor implementatie. Over verbinding tussen sectoren en een toenemende

uitstraling van de SEN-werking.

- An Moons en Kurt Declercq lieten aan de hand van praktijkvoorbeelden zien dat provinciale

coördinatoren flexibele mensen zijn en verschillende rollen (kunnen) opnemen. Uit hun betoog

bleek dat het SEN er alsmaar beter in slaagt om door een betere voorbereiding effectievere

activiteiten op te zetten en in het kielzog daarvan onze samenwerking met de onderzoekscentra

goed uitbouwen.

Op 18 november werd het jaarplan 2010 en de bijhorende begroting goedgekeurd. De vergadering boog

zich ook over de ontwikkelingen in de expertisewinkel, het dossier consulentenwerking en de website.

In de raad van bestuur zetelen volgende rechtspersonen:

- Vlaamse Vereniging voor Autisme: 1 vertegenwoordiger - Vereniging voor Blinden en slechtzienden 1 vertegenwoordiger


- Katholieke Vereniging Gehandicapten: 1 vertegenwoordiger - Inclusie Vlaanderen: 1 vertegenwoordiger - Vlaamse Federatie Gehandicapten: 1 vertegenwoordiger - Pluralistisch Platform Gehandicaptenzorg: 2 vertegenwoordiger - Vlaams Welzijnsverbond: 2 vertegenwoordigers - Koepel NAH: 1 vertegenwoordiger

Deze worden aangevuld met twee vertegenwoordigers van het VAPH en twee medewerkers van de

administratie die enkel een adviserende stem hebben. Inne Van de Ven neemt als algemeen coördinator

neemt deel aan de vergadering die logistiek wordt ondersteund door Bart Bogaerts.

Voorzitter van de raad van bestuur in 2009 was Ann De Roeck (namens PPG). De raad van bestuur wordt

voorbereid door een overleggroep met als leden Ann De Roeck (voorzitter), Jo Cloet (namens VWV) en

Inne Van de Ven (algemeen coördinator).

De raad van bestuur vergaderde op 14 januari, 22 april, 18 mei, 24 juni, 28 oktober en 18 november.

Belangrijkste agendapunten waren:

- Opvolging van de uitvoering van beleidsplan en jaarplan - Personeelszaken - Het dossier consulentenwerking (hiervoor stelde de raad van bestuur een werkgroep

samen die vergaderde in 2009 vergaderde op 18 november. De werkgroep vervolgt zijn werkzaamheden in 2010.

- De ontwikkeling van de website - Een evaluatie van de expertisewinkel - Een herziening van de functie van de stuurgroepen - Het project sensibilisering en tewerkstelling (doelgroepoverschrijdende projecten) - Samenwerking met het steunpunt verkeersslachtoffers - Huisvesting van het Steunpunt

Samenstelling en werking van het Steunpuntteam.

In 2009 schraagden 12 mensen (gemiddeld 9,4 FTE) de werking van het Steunpunt. Namen we bij de

start van de werking van het Steunpunt de optie om het SEN-team in hoofdzaak een faciliterende

opdracht te geven, dan blijft deze optie anno 2009 nog steeds overeind. Toch merken we dat

medewerkers gaandeweg nogal wat doelgroepspecifieke kennis ontwikkelen. Het gaat dan – behoudens

een aantal teamleden met orthopedagogische achtergrond – niet om praktijkkennis, maar wel om weten

waar welke kennis en expertise zit, ontwikkelingen op het terrein en beleidsmatig, …. En net deze kennis

maakt dat medewerkers snel inzetbaar en flexibel zijn. Maar ook dat de werking kwetsbaarder wordt in

tijden van ziekte en vervanging (in 2009 hadden we af te rekenen met een langdurig afwezigheid wegens

ziekte, en twee medewerkers in zwangerschapsverlof). SEN-medewerkers zijn niet makkelijk te

vervangen voor dergelijke beperkte periodes en zo’n afwezigheden hebben dan ook effect op het

prestatievermogen van het team.


We nemen ons alvast voor de komende jaren meer aandacht te besteden aan het eigen interne

kennismanagement.

Het C-team:

Sinds september 2005 staat Inne Van de Ven in voor de coördinatie van de algemene werking. Op het

coördinaat in Antwerpen wordt ze bijgestaan door:

- Bart Bogaerts die startte in januari 2006, aanvankelijk om zowel om de algemeen coördinator administratief te ondersteunen als voor de webadministratie rond de website. Sinds februari 2008 werkt hij voltijds aan de ontwikkeling van de website.

- Sven Pans staat sinds februari 2007 in voor de kwaliteitsbevordering en ondersteuning van onze projecten én voor de verdere ontwikkeling van de expertisewinkel. Sinds augustus 2009 deelt hij de projectondersteuning met Tina Rizzo waarbij Sven zich focust op de projecten i.v.m. NAH en gedragsproblemen én een aantal doelgroepoverschrijdende projecten.

- Tina Rizzo die in januari 2009 inviel voor een zieke Sven, later voor een aantal tijdelijk afwezige provinciale coördinatoren. Tina legt zich toe op de visus- en autismeprojecten.

- Karin Van den bossche werkt sinds eind mei 2009 als voltijds projectmedewerker en coördineert alle acties die bijdragen tot de realisatie van onze sensibiliserende opdracht.

- Veronica Vanhaecke werkt van begin februari 2008 tot eind 2009 als halftijds administratief medewerker. Zij werd eind 2009 opgevolgd door Mol Mersie die zich bekommert om boekhouding en financies en de algemeen coördinator administratief en logistiek ondersteunt.

Samen vormen zij het C-team dat als belangrijkste functie heeft:

- Ondersteuning van de provinciale coördinatoren in de uitvoering van hun opdracht (logistiek, inhoudelijk, …)

- Ondersteuning van de werking van de Vlaamse stuurgroepvergaderingen - Ondersteuning en opvolging van externe projectuitvoerders - Ontwikkeling van instrumenten voor expertiseverspreiding (website, expertisewinkel,

begeleiderspool, expertspool, kennisgidsen, …) - Organisatie van Vlaamse acties (studiedagen, congressen, symposia) en expertisegroepen - Ontwikkeling, coördinatie, opvolging en/of ondersteuning van eigen doelgroepoverschrijdende

projecten (ouder worden, sociaal-emotionele ontwikkeling, trajectbegeleiding, …)

Het P- team

Van bij de aanvang werd gekozen voor een ondersteuning van provinciale netwerken, aanvankelijk door

‘doelgroepspecialisten’ in dienst van het provinciaal samenwerkingsverband maar sinds mei 2007 door

provinciale coördinatoren tewerkgesteld bij het Steunpunt. Vijf gedreven mensen maken deel uit van deze

ploeg:

- Ellen Becker keerde in maart 2009 terug uit zwangerschapsverlof en is sindsdien viervijfde aan het werk met de Limburgse netwerken (tewerkgesteld sinds februari 2008);

- Kurt Declercq trok in 2009 voltijds de kar voor de West-Vlaamse expertisenetwerken (tewerkgesteld sinds mei 2007);

- An Moons werkte in 2009 tot aan haar zwangerschapsverlof in oktober voltijds in Vlaams-Brabant. Vanaf 2010 is zij deeltijds (viervijfde) aan het werk (tewerkgesteld sinds mei 2007);

- Cindy Stevelinck biedt sinds mei 2007 voltijds ondersteuning aan de Antwerpse netwerken;


- Marjolein Verbeke ondersteunt als sinds mei 2007 op viervijfde basis haar Oost-Vlaamse samenwerkingsverbanden.

Hoofdopdrachten van dit team zijn:

- Het ontwikkelen en ondersteunen van provinciale samenwerkingsverbanden in functie van de

inhoudelijke opdrachten van het Steunpunt. De provinciale coördinatoren zijn betrokken bij een

grote verscheidenheid aan samenwerkingsverbanden. Sommige hebben een gemengde opdracht

(beleidswerk, belangenbehartiging en expertiseverspreiding), andere samenwerkingsverbanden

zitten quasi uitsluitend op inhoudelijke en methodische thema’s gefocust. In het eerste soort

samenwerkingsverbanden is de provinciaal coördinator eerder een deelnemer die vanuit de SEN-

opdracht participeert, de groep gebruikt als toetsingskader voor de uitwerking van de eigen

opdracht of opdrachten afleidt uit beleidsdoelstellingen van de groep). In het tweede geval heeft de

provinciaal coördinator vaak een meer trekkende rol.

- Daarnaast ondersteunen de provinciale coördinatoren een grote verscheidenheid aan groepen,

ad hoc groepjes, kennisgroepen, thematische groepen, overleggroepen, intervisiegroepen, ….

Daarbij varieert hun rol van logistieke ondersteuner tot volwaardig participant en trekker van een

groep. In optimale omstandigheden geven de provinciale samenwerkingsverbanden of

stuurgroepen mee vorm aan de manier waarop de provinciale coördinatoren hier hun opdracht

uitbouwen. Dat is echter niet overal het geval en daarom speelt ook het team een rol in het

bewaken van de missie en visie van het Steunpunt. Zijn we oorspronkelijk nog gestart in een sfeer

van “u vraagt, wij draaien”, dan proberen we de laatste jaren ook een meer duidelijke lijn te

ontwikkelen. Daarbij is het geenszins de bedoeling om een provinciale eenheidsworst te fabriceren.

Het is de uitdaging voor het team om hier mee na te denken over de grens tussen “inspelen op

provinciale dynamieken en regionale vragen” en bijdragen aan de opdracht van die het Steunpunt

in 2002 kreeg.

- De provinciale coördinatoren zijn ook aanspreekpunt voor individuele organisaties die expertise

van derden willen binnenhalen in de organisatie of professionelen uit verschillende organisaties die

een proces van expertisedelen of ontwikkelen willen opzetten. In die gevallen kunnen zij beroep

doen op de incentives die voorzien zijn in de expertisewinkel. De provinciale coördinatoren kunnen

hier organisaties en professionelen adviseren omtrent methodische aanpak en in te schakelen

experts.

- Provinciale coördinatoren zijn vaak ook sleutelfiguren in het verspreiden van projectresultaten

op het terrein. Daar vervullen zij vaak een sensibiliserende rol. Sinds mei 2009 worden ze daar

bijgestaan door de projectmedewerker. Tot slot zijn de provinciale coördinatoren de voorbije jaren

meer en meer geëvolueerd tot draaischijf van kennis omtrent allerhande acties, projecten en

activiteiten die in zeer diverse sectoren worden opgezet rond de probleem van mensen met een

handicap. Zij worden ook alsmaar vaker omwille van die rol ingehaald op overlegfora allerhande.


Zaak zal zijn om daar juist trouw te blijven aan het adagio “de expertise zit niet in het SEN-team

maar op het terrein”. We merken daar toch dat het werkveld een zekere “vergadermoeheid”

vertoont en die rol soms graag overlaat aan anderen.

De werking van het team tot eind 2009

Van bij de opstart van de vernieuwde provinciale werking in 2007 vergaderde het hele team

tweewekelijks. Dat was noodzakelijk omdat in de werking van het Steunpunt (met een wel zeer grote

verscheidenheid aan overlegfora, thematische en methodische projecten en activiteiten) een bijzonder

grote en brede stroom inhoudelijke informatie vloeide.

Vooral het eerste anderhalf jaar leken teamvergaderingen eerder op een briefing dan op een echte

teamvergadering.

Sinds 2009 zien we daar toch een ingrijpende verandering.

- De teamvergadering worden eerder momenten van coördinatie, van het samenbrengen van

informatie uit verschillende hoeken (beleidsmatig, vanuit projecten, vanuit regionale dynamiek, …).

Dat leidt niet zelden tot nieuwe inspiratie, maar even goed tot een betere afstemming van het

Vlaamse en het regionale niveau.

- Er is ook meer plaats voor het teamproces. En dat was hoog tijd want het hele team had de

voorbije jaren onder een grote druk gestaan om zich op het terrein te bewijzen (wat het ook gedaan

heeft). Dat leidde onherroepelijk tot een aantal interne spanningen en vragen naar verduidelijking

en bijsturing van de interne werking.

In het najaar startten we een proces waarbij we vooral de interne communicatie onder de loep

namen, maar ook het verduidelijken van functies en posities en het formaliseren van een aantal

afspraken aan bod kwamen (na een startperiode met grote soepelheid en flexibiliteit). Dit proces

was eind 2009 nog niet helemaal afgerond.

- We hebben er alvast voor geopteerd om zowel het interne functioneren van het C-team als het

onderling overleg en expertise-uitwisseling tussen de provinciale coördinatoren meer ruimte te

geven. Daarom kozen we er voor om vanaf 2010 naast een tweewekelijks team met alle

medewerkers ook functioneel plaats te ruimen voor beperkter overleg in functie van specifieke

inhouden, naast een tweewekelijkse vergadering van het C-team (verder uitbouwen van de

ondersteunende functie) en het P-team (voor het stroomlijnen van de provinciale werking van het

steunpunt).


HOOFDSTUK 2. REALISATIE VAN DE STRATEGISCHE

DOELSTELLINGEN

In ons tweede beleidsplan onderscheiden we 7 strategische doelstellingen, telkens onderverdeeld in een

aantal subdoelstellingen.

1. Bijdragen tot een betere toegang tot de ondersteuning voor mensen met een handicap

2. Bijdragen tot een aangepaste ondersteuning voor mensen met specifieke handicaps

3. Professionelen ondersteunen bij het verwerven van competenties en instrumenten die

nodig zijn om een totaalbeeld te vormen van de ondersteuningsnoden van mensen met een

handicap

4. De omzetting van theorie in praktijk bewerkstelligen

5. De slagkracht van organisaties bevorderen zodat mensen met specifieke

ondersteuningsnoden blijvend in de organisatie kunnen opgevangen worden

6. De afstemming tussen de verschillende relevante sectoren mee bevorderen

7. De eigen werking afstemmen op een optimale realisatie van de opdracht

Omwille van de overlap tussen doelstellingen en het vergroten van de leesbaarheid van jaarplannen en

verslagen hebben we deze doelstellingen in het jaarplan 2010 herleidt tot vijf grote doelstellingen:

sensibilisering, diagnostiek en beeldvorming, kwaliteit van de hulpverlening, preventie, net- en

samenwerking.

We zullen dezelfde structuur ook in dit jaarverslag toepassen. Dat betekent concreet dat de meeste acties

die in het jaarplan 2009 voorzien waren onder de 2de strategische doelstelling nu onder doelstelling 1

(sensibilisering) worden ondergebracht. Enkele acties vermelden we onder doelstelling 4 (preventie).

De acties onder doelstellingen 3 en 4 werden verdeeld onder de nieuwe doelstelling 2 (diagnostiek) of 3

(kwaliteit van de ondersteuning).


Strategische doelstelling 1:

Sensibiliseren om de reguliere zorg en ondersteuning toegankelijk

te maken voor personen met een handicap

Inleiding

Mensen met een handicap doen dag in, dag uit een beroep op een heel scala aan algemene diensten en

organisaties. Van onderwijs tot gezondheidszorg, van psychiatrie tot algemeen welzijnswerk, van

arbeidsbemiddeling tot vrijetijdswerk, … van al deze sectoren veronderstellen we dat ze – conform het

handvest van de Verenigde Naties – ook openstaan voor kinderen en volwassenen met een handicap.

Maar deze maximale inclusie ook daadwerkelijk realiseren vergt – naast structurele ingrepen – ook een

fase waarin deze sectoren en organisaties gesensibiliseerd worden omtrent het “voorkomen” van

specifieke, en voor hen vaak “onzichtbare” en onbekende (of zelfs te mijden) handicaps. . Professionals

zijn in die sectoren meestal niet vertrouwd met de specifieke noden van mensen met een handicap, zeker

niet als het gaat om complexe, moeilijk te herkennen hulpvragen en problemen.

Inclusie veronderstelt dus een transfer van handicapspecifieke deskundigheid en expertise naar die

organisaties. Expertiseverspreiding (kern van het SEN) is dus een essentiële sleutel tot het realiseren van

deze doelstelling.

We kunnen daarbij twee doelgroepen onderscheiden:

- organisaties en hun medewerkers die al werken met mensen met een handicap maar extra

inspanningen moeten doen om de geboden ondersteuning beter af te stemmen op de

(bijkomende) specifieke noden van mensen met een handicap.

- organisaties en hun medewerkers die deze groepen nog niet bereiken of die vanuit

vooroordelen of gebrek aan kennis nog onvoldoende zien hoe en welke rol ze ten aanzien

van mensen met specifieke ondersteuningsvragen kunnen spelen.

Op dit terrein heeft het Steunpunt de voorbije jaren flink wat werk verzet, zeker waar het gaat om

algemene sensibilisering omtrent de specifieke noden van mensen met autisme en niet-aangeboren

hersenletsel. Vooral voor die laatste doelgroep heeft hebben we aanzienlijk wat materiaal ontwikkeld dat

kan ingezet worden in onze sensibiliseringsacties:

- de map NAH die alle basisinformatie bevat omtrent NAH en kan ingezet worden in zeer diverse contexten;

- de brochurereeks NAH met brochures die focussen op:


- het NAH zelf: zeer beknopte en gepopulariseerde basisinformatie, toegankelijk voor gebruikers en professionelen in algemeen toegankelijke organisaties en sectoren;

- het revalidatieproces; - de terugkeer naar school (na een NAH); - de re-integratie op de arbeidsmarkt; - de terugkeer naar huis na de ziekenhuisopname of revalidatie - het vormingspakket NAH, oorspronkelijk ontwikkelt voor thuiszorgwerkers, maar mits

aanpassingen breed toepasbaar voor professionelen in diverse eerstelijns- en niet-gespecialiseerde voorzieningen, met inbegrip van een brochure met tips voor de omgang met mensen met een NAH.

Om al deze inspanningen beter te bundelen, op mekaar af te stemmen en de resultaten er van beter op te

volgen, startte eind mei 2009 een voltijdse projectmedewerker (Karine Van den bossche) die alle

inspanningen op dit terrein de komende jaren zal coördineren en waar nodig extra specifieke acties opzet.

Karine onderhoudt op dit terrein ook nauwe contacten met de provinciale coördinatoren, die haar op hun

beurt op de hoogte stellen van alle acties, overleg, … die mogelijk een sensibiliserend effect kunnen

hebben.

Alle resultaten worden bijgehouden op de website. Er zijn samenwerkingsdocumenten opgemaakt waarin

alle collega’s verslag kunnen uitbrengen van alle (deel)elementen die betrekking hebben op de realisering

van deze doelstelling.

In 2009 heeft onze webmaster bovendien hard gewerkt aan een betere toegankelijkheid van onze

informatie. Daarmee willen we vooral tegemoet komen aan alle passieve gebruikers van onze site.

Niettegenstaande onze site is opgebouwd volgens de principes van een “community-site” introduceren we

(in de loop van 2010) ook themapagina’s waarop mensen zich kunnen abonneren. De inhoudelijke

stafmedewerkers zullen dan themaspecifieke informatie overzichtelijker maken en veel toegankelijker voor

medewerkers van niet-gespecialiseerde organisaties en diensten.

Gedurende enkele maanden werden verschillende bezoeken afgelegd bij organisaties uit verschillende

sectoren. Zij werden bevraagd over:

- het al dan niet voorkomen van personen met specifieke handicaps binnen het cliënteel,

- de ervaring van de professionelen met onze vier thema’s,

- hun ervaren knelpunten en hun noden om als niet-gespecialiseerde organisatie toch voor

mensen met deze probleem toegankelijk te zijn.

Deze contacten met de verschillende hulp- of dienstverleners waren op zich al sensibiliserend.

Verschillende betrokkenen gaven aan hun opdracht nog nooit vanuit de invalshoek “handicap” te hebben

bekeken en waren meer dan bereid om hieromtrent mogelijke acties te bekijken.

Daarnaast werd het bestaande materiaal verder verspreid en waar nodig aangepast of bijgestuurd.


Terreinverkenning, netwerkvorming en acties rond niet-aangeboren hersenletsel

doelstelling: De voorbije jaren spitsen onze acties zich toe op het ontwikkelen van informatief materiaal:

- de map “ik herken je niet meer”, - de brochurereeks (een NAH wat nu? Revalidatie. Terug naar school, Terug aan het werk,

Terug naar huis. - Het vormingspakket voor mensen in de thuiszorg. - Het Trajectboekje (vroeger sporenboekje).

Met dat informatiemateriaal richtten we ons de voorbije twee voornamelijk naar ziekenhuizen (aangezien

zij betrokken zijn in de acute fase). Dat leverde volgens de stuurgroep nog onvoldoende effect op.

Daarom bakenden we in het jaarplan 2009 twee groepen organisaties af op wie het SEN zijn

sensibiliseringsacties moest richten:

- organisaties die in contact komen met minderjarigen met een NAH (een thema waaraan we

in het verleden nog te weinig aandacht gaven). In het verleden hebben we op deze

doelgroep enkel gefocust in het project dat resulteerde in een brochure “terug naar school”.

Voor de minderjarigen met een NAH werd prioriteit gegeven aan de CLB’s. Deze prioriteit

werd ook ingegeven door het bestaan van twee regionale werkgroepen en de nood aan

enige coördinatie hieromtrent.

- (reguliere) eerstelijnsorganisaties die in contact komen met volwassenen met een NAH.

Voor de volwassenen stelden we in het verleden vast dat het ontwikkelde materiaal

kwalitatief hoogstaand was, maar dat we meer moesten inzetten op het gebruiken en

verspreiden van het materiaal. Uit de regionale acties naar de ziekenhuizen concludeerden

we dat ziekenhuizen om zeer verscheiden redenen niet als enige informatiepoort naar

mensen met een NAH en hun netwerk fungeren. Daarom kozen we er voor onze

inspanningen ook naar andere organisaties en beroepsgroepen te richten (huisartsen,

thuiszorg, SELs (Samenwerking Eerste Lijnsgezondheidszorg)).

Conclusies en resultaten voor minderjarigen met een NAH

Vlaamse uitwisselingsgroep van praktijkwerkers

Op NAH 19 mei organiseerde An Moons, Marjolein Verbeke en Karine Van den Bossche in Brussel een

verkennend overleg waarop 12 praktijkwerkers (8 VAPH, 3 gezondheidszorg en 1 onderwijs)

aanwezig waren. Het overleg was gericht naar professionelen met ervaring in de ondersteuning van

kinderen en jongeren met een NAH in een school, internaat, nursingstehuis … in Vlaanderen.

De bedoeling is om samen na te denken over de aspecten waarin de aanpak van deze doelgroep

verschilt van andere doelgroepen en om ervaringen en tips uit te wisselen over de ondersteuning van

deze doelgroep.


Op 10 november boog de groep zich over het thema verlies, verwerking en aanvaarding van een NAH bij

minderjarigen.

In de toekomst willen de leden 3 keer per jaar bijeen samenkomen. In 2010 zullen de thema’s onderwijs

en toekomstplanning (overgang naar werk, wonen, vrije tijd) op de agenda staan.

Website: themagroep NAH en minderjarigen De groep wordt vooral administratief gebruikt (uitnodigingen en verslagen worden telkens op website

geplaatst). Een aantal groepsleden nemen ook deel aan de Vlaamse werkgroep NAH-minderjarigen.

Vlaamse werkgroep NAH-minderjarigen

Op 25 september werd een Vlaamse werkgroep met als doel CLB-medewerkers alert te maken voor de

minder zichtbare gevolgen van een hersenletsel bij kinderen en jongeren. De groep is samengesteld met

de leden van twee bestaande regionale (West-Vlaanderen en Antwerpen) groepen.

Leden van de Vlaamse werkgroep zijn Herman Van Hove (Revalidatiecentrum Buggenhout), Beni

Kerkhofs (Revalidatiecentrum Pulderbos), Tine Gheysen (VCLB), Nathalie Ansoms (Revalidatiecentrum

Pulderbos), Marie-Claire Rooryck (Dominiek Savio), Annie Baroen (CLB-GO), Sven Pans, Kurt Declerck

en Karine Van den bossche SEN).

Vanaf januari 2010 wordt de werkgroep opgevolgd door Karine Van den bossche. Omdat we kijken hoe

we verder regionaal kunnen sensibiliseren(organiseren) betrekken we één van onze provinciale

coördinatoren (Cindy Stevelinck). Ook Jo De Ridder (St-Jozef Antwerpen) zal vanaf mei 2010 ook deel

uitmaken van de werkgroep.

Acties rond dit thema uitwerken naar de CLB’s is niet evident, aangezien de groep minderjarigen met een

NAH maar een zeer klein deel van de totale CLB-populatie uitmaakt. Daarom beslisten we aan te sluiten

bij het project van de dienst Jeugdgezondheidszorg KuLeuven : ‘Optimale integratie van kinderen met een

chronische aandoening in het gewoon onderwijs : een gedeelde zorg’. .

Verantwoordelijke voor dit project is Inge Van Trimpont (directeur permanente ondersteuningscel centra

voor leerlingenbegeleiding GO). Een eerste kennismaking vond plaats op 27 november 2009. Vanwege

grote wederzijdse interesse werd ze uitgenodigd bij de volgende bijeenkomsten van de Vlaamse CLB-

groep.

In het kader van het project is een samenwerkingsmodel ontwikkeld dat zowel de rol van de

onderwijsinterne actoren (waaronder CLB) als de externe actoren (behandelende artsen) beschrijft.

CLB, ouders en kind en het schoolteam leggen daarin samen de noden op vlak van leren en deelname

aan activiteiten op school vast. Ze vertrekken daarbij vanuit het functioneren van het kind of de jongere en

niet alleen vanuit een diagnose. Deze noden worden vertaald naar een concreet handelingsplan op maat

van de leerling en de school.

De groep kinderen met een NAH zal mee opgenomen worden in het draaiboek. Deskundigen worden


ingeschakeld bij de vertaling van de specifieke richtlijnen naar de verschillende gebieden (onderwijsleer-

en participatiebehoeften gebaseerd op ICFY , International Classification of Functioning Youth).

In 2010 zetten ze dit project verder en voorzien we (in samenwerking met de CLB-koepels) vorming voor

de CLB medewerkers van alle netten.

Om de regionale netwerken hierin optimaal te valoriseren hebben we gepleit voor een

regionaal/provinciaal opgezette vorming waarin wij het doelgroepspecifieke onderdeel verder uitwerken

samen met de leden van onze NAH netwerken.

Verspreiding brochure “terug naar school”

De eerste oplage (4000 exemplaren) was begin 2010 uitgeput en zal in functie van de komende acties

opnieuw gedrukt worden.

West-Vlaamse werkgroep NAH en minderjarigen

De West-Vlaamse werkgroep ontstond vanuit een bekommernis en vaststelling binnen de regionale

stuurgroep dat er rond minderjarigen en NAH onvoldoende overleg en uitwisseling bestaat. Het idee werd

opgevat om een verkennend overleg te organiseren met een aantal relevante actoren, met aandacht voor

aanwezigheid over de netten heen.

Dit resulteerde in een groep met als deelnemende organisaties CAR De Klinker (Herman Theeten en

Karen Thevelin), CAR Overleie (Luc Ghyselinck en Ingrid Claeys), Vrij CLB (Tine Gheysen en Hedwig

Helleman), CLB GO! (Annie Baroen), MPI Pottelberg (Magdalena Callens), MPI en school Dominiek Savio

(Marie-Claire Rooryck), de voorzitter van de regionale stuurgroep (Katrien Servayge) en de provinciale

coördinator (Kurt Declercq).

De groep kwam vijf keer samen (10 februari, 21 april, 23 juni, 9 juli en 25 september) en werkte een actie

uit naar de CLB’s (ondertussen geïntegreerd in de Vlaamse werkgroep).

Antwerpse werkgroep NAH en minderjarigen

De Antwerpse werkgroep (revalidatiecentrum Pulderbos (Nathalie Ansoms en Beni Kerkhofs), Buso

Pulderbos (Gery Smans), revalidatiecentrum Turnhout (Louis Heylen), Sint-Jozef (Jo De Ridder),

Coördinatieputn NAH (Sofie Bettens) en de provinciale coördinator (Cindy Stevelinck)) ontstond vanuit de

vaststelling dat de probleem van NAH bij kinderen door professionelen onvoldoende onderkend werd en

er dus nood was aan sensibilisering van diverse beroepsgroepen die met deze doelgroep in contact

(kunnen) komen.

Een van de organisaties die hier dagelijks getuige van is en zich dan ook met overtuiging (en mankracht)

op deze werkgroep stortte – Pulderbos – programmeerde in 2009 ook al – bij wijze van proef – een

studiedag voor medewerkers van de vrije CLB’s.

De inhoud en uitwerking van die dag maakte ook deel van de agenda van de werkgroep. Daarnaast zocht

de werkgroep naar manieren om professionelen te bereiken en hen te informeren en sensibiliseren rond

deze probleem. Het concept van een zeer praktisch, gericht, beroepsgroep-gespecifieerd

informatieaanbod op de website werd binnen deze groep ontwikkeld.


Conclusies en resultaten voor volwassenen met een NAH

Samenwerking met de SIT’s (nu SEL SamenwerkingEersteLijnsgezondheidszorg):

Op 15 oktober 2009 had Karine een eerste gesprek met partners van SIT aan de Stroom : Veerle Vinck

(coördinator tot eind 2009, Wouter Geerts (verantwoordelijke wit-gele kruis), Miete Brebels (verantw.

Thuiszorg De Voorzorg).

Er was grote interesse in samenwerking, maar de groep opteert er voor de verkenning verder te zetten in

2010 omwille van de omvorming van de bestaande SIT’s naar SEL (door de Vlaamse Regering erkend

samenwerkingsverband van vertegenwoordigers van zorgaanbieders en eventueel van

vertegenwoordigers van mantelzorgers of vrijwilligers, dat gericht is op de optimalisatie van de zorg

binnen een geografisch afgebakend werkgebied ) begin 2010.

Alleszins bleek uit dit contact dat SEN hier een bijdrage kan leveren in het na te streven zorgcontinuüm

(middels onze brochures, het vormingspakket, behoeftendetectie, ervaringsuitwisseling, …).

Met deze nieuwe SELs beschikt het SEN over een belangrijk aanspreekpunt omtrent NAH, aangezien de

meeste diensten en organisaties die in contact komen met personen met een NAH en hun netwerk in

deze SELs vertegenwoordigd zijn.

Per provincie schreven we één SEL aan. Bij de contacten zal het bestaande materiaal toegelicht

worden.

(Antwerps) provinciaal overleg van sociale diensten van algemene ziekenhuizen

Eerste verkennend gesprek vond plaats op 2 september 2009 met Ilse Beuselinck (diensthoofd sociale

diensten ZNA) en iemand van de sociale dienst. Daaruit bleek dat niet alle patiënten met NAH worden

gezien door de SD aangezien sommigen heel snel uit het ziekenhuis verdwijnen. Om zicht te krijgen op

bruikbare communicatiekanalen naar de ziekenhuizen participeerde we aan het Antwerps provinciaal

overleg van de sociale diensten van de algemene ziekenhuizen (19 november 2009 ). We focusten op

hun mogelijke rol binnen het traject van een persoon met een NAH. De groep kreeg uitleg over het

gebruik van het trajectboekje en de brochures.

In de toekomst willen we dit provinciaal overleg gebruiken als kanaal gebruikt om hulpverleners in de

ziekenhuizen te bereiken. We stelden alleszins vast:

- dat waar het materiaal bekend is het meestal ook gebruikt wordt,

- maar dat volgehouden inspanningen noodzakelijk zijn (wisseling van personeel)

- dat het erg moeilijk is om hieromtrent algemene afspraken te maken. Veel hangt ook af van de

manier waarop artsen (neurologen en neurochirurgen) en afdelingen omgaan met deze

probleem. Niet alle mensen met een NAH worden naar de sociale dienst verwezen. In de loop

van 2010 bekijken we met een enkele specialisten hoe we hier verder aan kunnen werken en

nemen we ook deel aan een congres van neuroverpleegkundigen.


Meer gespecialiseerde ziekenhuizen hebben hieromtrent dan weer een klinisch pad ontwikkeld,

waarbinnen ons materiaal een plaats heeft of kan hebben.

Vaststelling : SEN werking en materiaal NAH dient nog beter bekend gemaakt worden. De andere

provincies volgen in 2010.

Centra Algemeen Welzijnswerk:

Uit contacten met drie Centra bleek dat de doelgroep niet (goed )gekend is. Er is nood aan tips naar

herkenbaarheid en omgangstips bij langdurige vervolgbegeleidingen (onder meer in de centra met een

residentiële werking). Dit wordt verder opgenomen in het kader van onze samenwerking met het

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk.

Kennismaking met BVNV, Belgische Vereniging voor Neuroverpleegkundigen .

Uit een contact met één van de bestuursleden (6 oktober 2009 - Vera Nauwelaers -

hoofdverpleegkundige neurochirurgie UZA) blijkt een nood te bestaan aan omgangstips en ondersteuning

voor verpleegkundigen die moeten omgaan met patiënten en hun familie in de acute fase. In 2010 wordt

verder bekeken of we hiervoor een aanbod kunnen uitwerken. Tijdens hun tweedaags congres in 2010 zal

materiaal verspreid worden (flyer brochures NAH, trajectboekje). Na de workshop (congres april 2010)

“Handen in het haar” zal bekeken worden hoe we de samenwerking verder kunnen uitbouwen.

Thuiszorgdiensten: een specifiek vormingspakket

Aangezien een groot deel van de populatie mensen met een NAH thuis verblijft, zijn er vaak reguliere

diensten betrokken in de zorg voor de persoon en zijn netwerk. Om onder meer de thuiszorgdiensten te

sensibiliseren en te ondersteunen ontwikkelden we (2007-2009) in samenwerking met SIG een

vormingspakket voor lager geschoolde medewerkers onder meer in de thuiszorg. Hiervoor werden in de

loop van 2009 19 trainers (mensen met jarenlange praktijkervaring en gespreid over verschillende

regio’s) opgeleid en ondersteund (al het lesmateriaal ter beschikking op de site en USB-stick, draaiboek

voor de vorming, terugkomdag in maart 2009, forum op de site, …). In de loop van mei en juni werd het

pakket gebruikt in de Voorzorg.

Opmaak, bijsturing en verspreiding van sensibiliseringsmateriaal

Opmaak en druk materiaal

Brochures en publicaties Projectresultaten in de vorm van brochures en publicaties kunnen via het secretariaat besteld worden. In

2009 gingen langs deze weg 20 exemplaren van de “Map Lafosse” (map “ik herken je niet meer”), 16

exemplaren van de Mini Pas-ADD en 1030 exemplaren van het Trajectboekje naar het werkveld en

gebruikers. Daarnaast werden 250 “tips voor thuiszorgers”, 540 brochures “een NAH. Wat nu?”, 340

brochures “revalidatie”, 230 brochures “terug naar school”, 195 brochures “terug aan het werk” en tot slot

255 brochures “terug naar huis” besteld.


Daarnaast werden van de brochures, tips en het trajectboekje nog een aantal honderd exemplaren

verspreid op beurzen, studiedagen en andere evenementen.

Van sporenboekje naar mijn trajectboekje In 2009 investeerden we verder in de ontwikkeling van het Sporenboekje (een instrument dat

praktijkwerkers uit alle organisaties die in contact komen met mensen met een NAH in staat stelt om een

overzicht te hebben/houden op de inspanningen van alle betrokken hulpverleners).

Dit Sporenboekje werd ondertussen geadopteerd door Rondpunt. Het Sporenboekje werd “Mijn

Trajectboekje” waarin het oorspronkelijke ontwerp werd aangevuld met voor verkeersslachtoffers

relevante informatie (onder meer een juridisch en verzekeringsluik).

Opmaak brochure “wat als het thuis niet meer kan” Samen met de stuurgroep NAH bekeken we hoe we een gebruiksvriendelijke en laagdrempelige

bundeling van de beschikbare informatie omtrent “wat als het thuis niet meer kan” het best aanpakken: via

brochure (het oorspronkelijke idee en ook zo opgenomen in het jaarplan 2009), via website of via een

alternatief instrument. Er werd beslist om dit over te laten aan een thematische werkgroep die verder met

dit onderwerp aan de slag gaat in het voorjaar van 2010.

Aanwezigheid op beurzen en studiedagen

- Studiedag Open Therapeuticum / 13 februari 2009 / Leuven: Stand houden en contacten leggen op

de studiedag rond NAH en Onderwijs in het provinciehuis te Leuven. (An)

- Studiedag Rond Punt / 17 februari 2009 / Brussel : Stand houden en contact leggen op de

studiedag rond verkeersslachtoffers (An)

- Studiedag Rondpunt op 8 mei 2009: Rondpunt stelde de resultaten van zijn project

trajectbegeleiding voor. Daarbij wordt de officiële overgang van Sporenboekje naar Mijn

Trajectboekje kenbaar gemaakt. (Sven)

- STENT-congres: 20 november 2009 (Ellen)

- Studiedag Handicum over Multiculturaliteit op 8 oktober (Karine)

- Kennismakingsbeurs NAH-West-Vlaanderen: 24 november 2009 (Karine)

- Studiedag voor CLB’s Pulderbos / 22 oktober 2009/ Pulderbos : Stand met materiaal, deelname

interactieve luik (Cindy)

- Studiedag Provinciaal Samenwerkingsverband NAH Antwerpen/19 november/Antwerpen :

medeorganisator studiedag, stand met sen-materiaal (Cindy)

- Studiedag voor Gon-begeleiders van het gemeenschapsonderwijs/ 24 november/ Antwerpen

(Cindy)

Website

Alle informatie die in de loop van acties en projecten verzameld wordt, wordt systematisch gebundeld op

de website (specifieke themapagina). Alle brochures zijn downloadbaar maar ook eenvoudig te bestellen.


Enkel voor grote documenten (zoals de map “ik herken je niet meer”) is het nog even wachten op een

specifieke applicatie die ontwikkeld wordt en klaar is begin 2010.

Promotie in tijdschriften

Met de Vlaamse stuurgroep verkenden we het spoor “huisartsen als evident aanspreekpunt voor mensen

met NAH” verder. Bedoeling is om in de loop van 2010 (oorspronkelijk voorzien 2009) enkele acties naar

deze huisartsen op te zetten (postercampagne, artikel huisartsenkrant). De brochurereeks en de map werden in een kort artikel in het Handblad (VAPH) toegelicht.

De leden van de Antwerpse stuurgroep schreven samen het welzijnstijdschrift van de provincie

(Provinciaal Domein Welzijn – 10de themanummer gewijd aan NAH).

Sensibilisering hogescholen

Eind 2009 legden we contacten met een aantal Hogescholen en vormingsinstellingen. In de loop van

2010 willen we met hen bekijken op welke manier we kunnen zorgen voor een kwalitatief goed

uitgebouwd opleidingspakket, waarbij het SEN instaat voor ontwikkeling en kwaliteitsbewaking en de

scholen/vormingsinstellingen voor de integratie in de basisopleidingen of de organisatie van bijscholing.

Verkenning, netwerkvorming en acties rond Autisme Spectrum Stoornis

doelstelling Naast de stuurgroep NAH legde ook de stuurgroep Autisme van bij de aanvang van zijn werking nadruk

op de nood aan sensibilisering. De voorbije jaren werd daarbij prioriteit gegeven aan sensibiliseren

omtrent de nood aan vroegdiagnostiek en screening (projecten ism de CLB-koepels en de RUGent

(screening kinderopvang)).

Voor de komende beleidsperiode wilde de stuurgroep focussen op drie sectoren:

- Justitie (gevangenissen)

- Centra Algemeen Welzijnswerk

- De ambulante geestelijke gezondheidszorg.

- (Bijzondere jeugdbijstand verschoven naar 2011)

De stuurgroep beoogt daarbij in eerste instantie niet zozeer structurele hervormingen of specifieke

begeleidingen, wel dat begeleiders/hulpverleners beter/sneller (mogelijk) ASS herkent en er de

ondersteuning op kan aanpassen. De stuurgroep gaat er van uit dat een goede basiskennis van ASS er

voor kan zorgen dat de bestaande hulpverlening en ondersteuning meer effect kan resorteren, waarbij

frustraties en een verdieping van problemen kan vermeden worden (preventief effect).

Voor de realisatie van deze doelstelling beschikken we – in tegenstelling tot NAH – niet over eigen

sensibliseringsmateriaal. Onder het motto “wat anderen doen moeten we niet dunnetjes overdoen”

verwijzen we naar materiaal dat elders en door anderen reeds werd ontwikkeld. Zo zorgden de Vlaamse


en Waalse ouderverenigingen samen voor de website “participate!”, en is er in Vlaanderen en Nederland

voldoende gepopulariseerde literatuur en brochures ter beschikking.

Conclusies en resultaten voor gedetineerden met ASS

Algemeen

In de loop van 2009 legden we contacten met een aantal organisaties die betrokken zijn bij de diensten

hulpverlening aan gedetineerden :

- De Rode Antraciet (vormingsorganisatie - 2 okt 2009: Dirk Roelants (directeur))

- trajectbegeleiders justitieel welzijnswerk (18 sept 2009: Steven Van Velthoven (Justitieel

Welzijnswerk van CAW Metropool)

- 29 sept 2009 : gesprek met Johanna Brouckaert en Patrick Van Opstal , verantwoordelijken voor

het ambulant project “Ontgrendeld” in de gevangenis van Gent.

- 21 okt 2009 : gesprek met Tina Demeersman (stafmedewerker JWW-SAW)

- 1 dec 2009 : gesprek met Serge Rooman (directeur oprichting De Haven, Merksplas).

- 2 december 2009 : gesprek met Koen Polfliet, beleidsmedewerker Vlaamse Gemeenschap in de

gevangenis van Gent

- Herwig Hermans, coördinator strategisch plan voor dienst en hulpverlening aan gedetineerden,

Vlaamse Gemeenschap: ons aanbod werd toegelicht op de stuurgroep van het strategisch plan

(gesprek in 2010)

- VAPH als lid van de stuurgroep van het strategisch plan (gesprek in 2010)

In het algemeen stelden we vast dat niemand zicht heeft op de aanwezigheid in de gevangenissen van

mensen met een handicap in het algemeen of met ASS (en bij uitbreiding verstandelijke beperking, NAH,

visus) in het bijzonder. We contacteerden drie professoren met de vraag of zij enig zicht hadden op

onderzoek naar de gevangenispopulatie en de aanwezigheid van onze doelgroepen onder de

gedetineerden.

- Prof. Dr.Kristel Beyens (VUB) geeft aan dat er geen rapporten bestaan, maar is overtuigd van het

belang onderzoeken hieromtrent en van de nood aan het in kaart brengen van deze probleem. Ze

stelt haar expertise als penoloog ter beschikking indien wij of anderen in de toekomst onderzoek

of initiatieven zouden ontwikkelen.

- Rudi Roose (U Gent) vindt onze vraagstelling terecht is en breidt dit uit tot de totale

gevangenispopulatie. Hij stelt dat we in het algemeen weinig weten over de mensen die in het

strafrechtelijk systeem belanden en over de ervaringen met de hulp- en dienstverlening.

- Prof.dr. Freya Vander Laenen (U.Gent) bevestigt deze vaststelling. Ze kan enkel verwijzen naar

bestaande rapporten die – indien de doelgroep personen met een handicap al aan bod komt –

meestal enkel focussen op de doelgroep geïnterneerden (het rapport Cosyns uit 2005, een

onderzoek uit 2001 van Van Haeghendoren over de behoeften van gedetineerden; geïnterneerden


komen wel aan bod, personen met een handicap slechts in de marge, mensen met

autismespectrumstoornis en NAH worden niet vermeld).

- Door omstandigheden hadden we in 2009 nog geen contact met prof. Bea Maes. Dit contact zal in

2010 doorgaan.

Maar ook in het buitenland wordt melding gemaakt van de aanwezigheid van mensen met een handicap

in de gevangenis. Zo blijkt uit het rapport “No one knows, identifying and supporting prisoners with

learning difficulties and learning disabilities, the views of prison staff”( Jenny Talbot, Prison Reform Trust ,

U.K.) dat er een tekort is aan informatie, identificatie, kennis, bewustzijn en training van het personeel om

de doelgroep te herkennen.

Bij de psycho-sociale diensten binnen de gevangenissen bestaat momenteel geen registratiesysteem.

Een screening van enkele gevangenissen zou ons kunnen helpen om een grondiger zicht te krijgen op de

aanwezigheid van onze doelgroepen en van daaruit op de noden van het gevangenispersoneel om

adequaat te kunnen omgaan met deze doelgroepen.

Uit alle contacten blijkt bovendien dat het, waar men zich wel bewust is van een mogelijke “handicap”,

ontbreekt aan handvatten om de benadering, begeleiding en ondersteuning van deze mensen te

optimaliseren. We verwijzen onder meer naar het onderzoek van Bea Maes naar personen met een

verstandelijke handicap onderhevig aan een interneringsmaatregel (Steunpunt Welzijn,Volksgezondheid

en Gezin, Personen met een verstandelijke handicap onderhevig aan een interneringsmaatregel, Sarah

Verlinden, Prof. Dr. Bea Maes, Prof. Dr. Johan Goethals, Rapport 04, februari 2009) waaruit blijkt dat in de

gevangenis, naast mensen met een verstandelijke beperking ook mensen met NAH of mensen met ASS

aanwezig zijn..

Zij wijst op de nood aan samenwerking tussen justitie, gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg

en de nood aan specifieke expertise.

In de loop van 2010 leggen we ook contacten met de CGG’s die in het kader van hun outreachopdracht

naar gedetineerden en geïnterneerden een uitdrukkelijke opdracht hebben naar gedetineerden met

(zware) psychische stoornissen. De 16 medewerkers die in dit kader zijn aangeworven kunnen een

sleutelrol spelen bij onze handicapspecifieke insteek.

Ten aanzien van de penitentiair beambten:

- Uit bestaande contacten tussen hulpverleners van De Hoeve (Deurne, gespecialiseerd ASS –

contact 27 augustus 2009) en de gevangenis van Antwerpen blijkt dat het gevangenispersoneel

vragende partij is naar en tips wil i.v.m. de omgang met mensen met ASS.

- penitentiaire beambten maken deel uit van het dagelijks leven van de gedetineerden. Een betere

bekendheid met ASS en met een aantal omgangstips zal het leven en werken aangenamer maken.


- In de gevangenis van Gent wil de directie het thema aan bod laten komen tijdens één van de

teamopleidingsdagen (2 per jaar). Omwille van de werkomgeving en de continudiensten is dit

gespreid over 10 dagen : alle penitentiaire beambten nemen hieraan deel. We willen dit in Gent

mee opzetten en nadien opvolgen wat het effect is van een bewuster omgaan met gedetineerden

met (een vermoeden van) autisme. Deze actie wordt verder uitgewerkt in 2010

- verkenning/acties naar penitentiaire beambten en psychosociale diensten worden voorzien begin

2010.

Trajectbegeleiders algemeen welzijnswerk

Het ontbreekt trajectbegeleiders aan kennis om deze mensen een aangepaste begeleiding en

ondersteuning te bieden. In 2010 willen we in samenwerking met het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk

verder bekijken hoe het onthaal van mensen met ASS binnen de gevangenis kan verbeteren.

Conclusies en resultaten inzake geestelijke gezondheid De Vlaamse stuurgroep stelde in het kader van de opmaak van het nieuwe beleidsplan vragen bij de

toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg (in het algemeen) voor mensen met autisme. Uit een

eerder project (ism Autisme Centraal) bleek al dat psychotherapeutische hulp aan normaal begaafde

mensen met autisme om een specifieke aanpak vraagt.

Karine had op 13 augustus 2009 een verkennend gesprek met Raf Opstaele (dir. CGGZ regio Gent)

omtrent deze probleem.

Oost-Vlaamse werkgroep ASS en psychische problemen

In 2009 (7oktober 2009) nam onze projectmedewerker deel aan de Oost-Vlaamse werkgroep “ASS en

GGZ”. Deze werkgroep – een initiatief van de regionale stuurgroep autisme – telt vertegenwoordigers uit

verschillende sectoren (waaronder de CGG) en stipt aan dat er nog altijd onduidelijkheid bestaat over

zowel de aanwezige als noodzakelijke kennis om mensen met autisme en psychische problemen op te

vangen op de tweede lijn.

De werkgroep wordt ondersteunt door onze provinciaal coördinator en kwam in 2009 5 keer samen. Ze

hebben de bedoeling om:

- de GGZ te sensibiliseren over autisme:

- een workshop uit te werken voor Vlaams Geestelijk Gezondheidscongres

- een wegwijzer te maken voor ondersteunende diensten voor personen met autisme en bijkomende

psychische problemen

- een informatiebrochure te maken omtrent autisme, specifiek gericht op de GGZ

Het spreekt voor zich dat een goede samenwerking en afstemming met deze werkgroep noodzakelijk is.

website

De groep “ASS & psychische problemen” heeft een administratieve functie (uitnodigingen en verslagen

worden telkens op website geplaatst), maar is ook een verzamelplaats voor de informatie die binnen de


groep werd uitgewisseld (vnl. nuttige literatuur). Op de website zijn meer mensen lid van de groep dan

mensen die actief samenkomen. Deze minder actieve leden werden reeds gevraagd naar reacties op

stellingen, conceptteksten,….

De SEN-coördinator had een inbreng bij de samenstelling van de werkgroep en legt de link naar

gelijklopende initiatieven en ideeën buiten Oost-Vlaanderen. Zo werden de resultaten van het project

“psycho-educatie bij personen met ASS” (2005 – samenwerking met Autisme Centraal) terug opgenomen

met de bedoeling het reeds bestaande materiaal te gebruiken binnen de geplande initiatieven (workshop

+ informatiebrochure) voor 2010.

Bevraging ambulante centra geestelijke gezondheidszorg

In overleg met de stuurgroep opteerden we voor een bevraging bij zowel de ambulante centra voor

geestelijke gezondheidszorg in Vlaanderen als bij een aantal psychotherapeuten met een duidelijke optie

om mensen met een handicap te begeleiden. Deze bevraging werd begin 2010 opgestart.

Uit de eerste reacties (6 CGGZ hebben tot op heden gereageerd) blijkt dat in die centra geen

hulpverleners met ASS-expertise aanwezig zijn. Het gaat hier slechts om een voorlopige vaststelling. In

het voorjaar overleggen we hieromtrent met de beide koepels.

Conclusies en resultaten voor het Algemeen Welzijnswerk Onze projectmedewerker had in de loop van 2009 contact met drie Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW

Metropool, CAW Sonar en CAW ’t Verschil) en met de stafmedewerker van Steunpunt Algemeen

Welzijnswerk (22 dec 2009 : gesprek met Lifa Ouald Chaib (stafmedewerker)) die verantwoordelijk is voor

de onthaalfunctie van de Centra. Aangezien het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk in de loop van 2010

een werkgroep opstart van onthaalmedewerkers, werd overeengekomen dat onze projectmedewerker bij

de groep aansluit.

In een volgende fase willen we mensen uit de verschillende regio’s bij mekaar brengen om vragen en

noden concreter te maken en een mogelijk aanbod te formuleren.

Bijkomende acties Huisartsen in West-Vlaanderen – 09/09/2009 In West-Vlaanderen leefde binnen de regionale stuurgroep al langer het idee om huisartsen te

sensibiliseren rond ASS. De ingangspoort werd gevonden via de stuurgroep geneeskunde van de

KULAK. Middels een uitstekende samenwerking met de Postacademische Vorming (afd.

gedragswetenschappen) van de KULAK werden contacten gelegd met de afdeling Geneeskunde.

Middels dit contact kon onze provinciaal coördinator via een huisarts, lid van de regionale stuurgroep én

van een lokaal huisartsenoverleg in Zuid-West-Vlaanderen, een info-avond organiseren voor de

betreffende LOK-groep (09/09/09). Het programma bestond uit een theoretische inleiding en een

praktijkgetuigenis (i.s.m. VVA) en kans tot vraagstelling en uitwisseling. Er waren toen 12 huisartsen

aanwezig.

Dit initiatief was de aanzet voor een symposium dat doorgaat op 22 april 2010.


Voorbereiding autismebeurs – 21/04/2010 Het overleg Autisme Limburg maakte van het sensibiliseren rond autisme een eerste prioriteit. Ze

bereiden in 2009 een kennismakingsbeurs voor in combinatie met een aantal workshops (drie

overlegmomenten). Deze beurs is toegankelijk voor professionelen EN de omgeving van personen met

autisme. De provincie en SEN organiseren deze namiddag in 2010 (21 april – 280 deelnemers).

Verkenning, netwerkvorming en acties rond verstandelijke beperking (en bijkomende gedragsproblemen)

doelstelling De nood aan sensibilisering van generalistische organisaties omtrent de probleem van mensen met een

verstandelijke beperking bleek al langer uit onder meer de kwalitatieve analyse van de expertisewinkel,

contacten met experts in ons netwerk en de besprekingen naar aanleiding van het nieuwe beleidsplan.

Deze sensibilisering is noodzakelijk vanuit de vaststelling:

- dat mensen met een verstandelijke beperking vatbaarder zijn voor psychische en psychiatrische

problemen, die vaak gepaard gaan met “als problematisch ervaren gedrag”.

- dat een belangrijk deel van de populatie – vooral mensen met een lichte of matige verstandelijke

handicap – in contact komt met hulpverleners in zeer verscheiden reguliere sectoren.

- dat gedragsproblemen en/of psychiatrische problemen vaak tot machteloosheid leidt bij

generalistische medewerkers waarbij doorverwijzing naar gespecialiseerde settings nog als enige

mogelijkheid wordt gezien.

- dat aanleidingen tot doorverwijzing vaak het gevolg zijn van het te laat inschatten van intra-

psychische problemen, maar ook van een gebrek aan kennis over aangepaste manieren van

communicatie en over het correct inschatten van de mogelijkheden (en de onmogelijkheden) van

de persoon met een handicap.

Bedoeling is alvast deze hulpverlener handvatten aan te reiken zodat zij de hun ondersteuning waar nodig

kunnen aanpassen en bijsturen in functie van een beter resultaat. Sensibilisering en preventie gaan

vanzelfsprekend hand in hand.

Conclusies en resultaten voor het algemeen welzijnswerk Meer dan bij autisme (h)erkennen professionelen van de Centra Algemeen Welzijnswerk dat zij bij het

algemeen onthaal én bij de vervolgbegeleidingen mensen met een verstandelijke beperking

ondersteunen. Zij hebben nood aan kapstokken én aan een vertaling van de bestaande intake- en

begeleidingsmodellen.

Deze vaststelling bleek zowel uit de bevragingsronde van de projectmedewerker (zie boven) als uit

regionale contacten en overlegmomenten:

Gent


Het regionaal welzijnsoverleg Gent heeft hier enkele jaren geleden een werkgroep “gedeelde zorg” rond

opgezet. Het is de bedoeling om met verschillende sectoren samen te gaan kijken hoe de zorg voor deze

doelgroep gedeeld kan worden. Sinds 2008 volgt de provinciale coördinator van Oost-Vlaanderen de

werkgroep op. De 2 discussienota’s die de werkgroep rond de probleem heeft uitgewerkt, werden via de

SEN-website ter beschikking gesteld (binnen de groep “ambulante begeleiding van mensen met een licht

verstandelijke beperking”). In 2009 werd vooral nagedacht over de organisatie van een Rondetafel om

over sectoren heen naar oplossingen te zoeken voor de ondersteuning naar volwassenheid van jongeren

met een verstandelijke beperking. (Deze Rondetafel ging door op 1 maart 2010.) Onze provinciaal

coördinator volgt dit op.

Antwerpen

In Antwerpen kwam een signaal vanuit de centra algemeen welzijnswerk waar medewerkers van

verschillende deelwerkingen aankaarten dat het voor hen niet evident was om jongeren met verstandelijke

beperking en bijkomende, vaak zware psychische problemen ten gevolge van prostitutie, verslaving of

dakloosheid (adequaat) te ondersteunen.

- Op 15 juni 2009 namen de projectmedewerker en de provinciaal coördinator deel aan de Antwerpse

groep ambulante diensten “TE-jongeren” (verhaal “Miranda Bollen”).

- 2 sep 2009 : gesprek met Aafje De Wacker (onthaalverantwoordelijke CAW Metropool) samen met

Cindy.

Limburg

In Limburg nam de projectmedewerker:

- Op 5 juni 2009 deel aan de dialoogdag intersectoraal handelingsplan Limburg, open space (zie

verder).

- Op 23 okt 2009 contact met CAW Sonar Hasselt, Myriam Steenackers (onthaal) en Heidi

(verantwoordelijke voor de residentiële werking). Samen met de provinciaal coördinator .

- Op 27 okt 2009 was er een gesprek met CAW ’t Verschil Hasselt, Nele Verrezen (verantwoordelijke

Onthaal), samen met de provinciaal coördinator.

De projectmedewerker volgt de regionale contacten en acties in 2010 verder op en werkt waar nodig

samen met de provinciale coördinatoren. Verder verwijzen we naar de contacten met en de toekomstige

acties van de werkgroep onthaal van het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk (zie boven).

Begin 2010 namen een aantal medewerkers uit het algemeen welzijnswerk alvast deel aan de tweede

leerdag rond omgaan met gedragsproblemen, een initiatief van de regionale Antwerpse werkgroep.

Conclusies en resultaten voor gedetineerden met een verstandelijke beperking Voor de beschrijving van de contacten: zie onder Autisme.

Bijkomende specifieke informatie met betrekking tot de doelgroep van mensen met een verstandelijke

beperking bekwamen we via:


- directie “De Haven” in Merksplas , die signaleerde mensen met een verstandelijke beperking ook

deel uitmaken van de groep gedetineerden en dat omgangsvormen ontoereikend zijn wegens tekort

aan kennis en vaardigheden bij de personeelsleden binnen de gevangenis.

- Ook OBRA signaleert vanuit zijn project “Ontgrendeld” in de gevangenis te Gent de nood aan

aangepaste omgang met gedetineerden met een verstandelijke beperking.

Conclusies en resultaten voor psychotherapeuten en CGG In 2008 ondersteunde het SEN substantieel het verspreiden van de resultaten van het Kom-Binnen

project, zowel de studiedag als de opmaak en uitgave van de daarbij horende publicatie.

In het verlengde hiervan kregen zowel het Kom-Binnen als het YOT-project (beiden gesitueerd in Vlaams-

Brabant) een structurele financiering en een bijkomende opdracht om de toegankelijkheid van de andere

CGG’s in Vlaanderen voor deze doelgroep mogelijk te maken. Daarmee komt er een einde aan de

opdracht van het SEN op dit deelterrein en voor deze doelgroep.

In 2009 werkten we wel verder aan de inventaris van psychotherapeuten (ook zelfstandigen) met een

aanbod naar deze doelgroep. We zochten naar een nieuwe en aangepaste manier om deze inventaris ter

beschikking te stellen op onze website (realisatie voorjaar 2010).

Conclusies en resultaten rond verstandelijke beperking en ouder worden Minder vanuit de Vlaamse stuurgroep dan wel vanuit het werkveld bereikte ons het signaal dat datzelfde

werkveld (gehandicaptenzorg, rusthuizen, ziekenhuizen en andere reguliere diensten) wakker lag van de

(groeiende) probleem van ouder worden (en bijhorende specifieke problemen cfr. dementie, palliatieve

zorg, …) bij mensen met een verstandelijke beperking. Verschillende regionale initiatieven werden door

onze provinciale coördinatoren ondersteund en gaven aanleiding tot een tweetal Vlaamse acties:

Werkgroep ouder worden in west-vlaanderen

In West-Vlaanderen werd onze provinciaal coördinator door de KULAK-navorming uitgenodigd om deel te

nemen aan de voorbereiding van een symposium van de themagroep ‘ouder worden’ van het ROG. Na

het symposium blijft de provinciaal coördinator deel uitmaken van de themagroep en heeft hij daarin de

opdracht om rond alle elementen die vragen om expertise en kennis delen, actie te ondernemen.

De groep kwam in 2009 5 keer samen (21 april, 27 mei, 10 juni (adhoc werkgroep), 16 september, 2

december) en telt een 30-tal leden (Etienne Clevers (Ons Huis) (voorzitter), Peter Meeus (Oranje), An

Verstuyf (De Waaiberg), Johan Devolder (Ter Dreve), Christel Noppe (De Lovie), Kathleen Vandenhove

(Huize Rozenwingerd), Caroline Lestienne (Duinhelm), Els Van Poelvoorde (Het Boothuis), Tineke

Taeckers (Ons Erf), Annie Deroo (Staksetsel),Hilde Debuyck (Kerckstede VZW), Pieter Vanhauwere

(Tordale), Koen Vanderbeke (Mivalti VZW), Katrijn Tavernier (’t Veldzicht), Kris Holvoet (Ons Tehuis),

Drooghmans Linda (Cadans),Veronique Hindrick (VGPH), Kurt Declercq (SEN), Silvie Vanhoutteghem

(Provincie West-Vlaanderen), Nathalie Normandin (verslag - Coördinatiepunt Handicap Provincie West-

Vlaanderen), Marleen Dens (Oikonde), Rita Vandenbussche (DSI), Filip Vandenbroucke (Het Havenhuis),

Els Van Rechem (Feniks), Jean-Pierre Isebaert (De Branding), Wim Dupon (Pamele), Björn Decoster


(Oranje), Ann Cracco (WDSI), Karien Ampe (Huis 45), Nele Demets (Feniks),Stijn Hermans

(Coördinatiepunt Handicap Provincie West-Vlaanderen)).

De werkgroep heeft een eigen plaats op de website. Verslagen staan er ter inzage. Relevante teksten

worden aan alle websitegebruikers ter beschikking gesteld.

Stuurgroep inclusieve zorg voor ouder worden personen met een beperking (waasland)

In Oost-Vlaanderen biedt onze provinciaal coördinator ondersteuning aan de Stuurgroep Inclusieve zorg voor Ouder wordende Personen met een beperking (Waasland). Deze stuurgroep wil op verschillende

manieren een pleidooi houden voor inclusieve zorg voor ouder wordende personen met een beperking.

De uiteindelijke doelstelling is dat alle betrokken diensten en voorzieningen samenwerken opdat zoveel

mogelijk ouderen hun zelfgekozen levenstraject kunnen realiseren en op de voor hen beste plaats ouder

kunnen worden.

De stuurgroep vergaderde in 2009 6 keer (Eind januari, begin april, eind augustus, eind september,

midden oktober en begin december 2009) en telt 12 leden waarvan 4 uit VAPH-voorzieningen, 1 uit de

ouderenzorg, 1 uit de thuiszorg, 1 uit de wetenschappelijke wereld (Joris Van Puyenbroeck –

Onderzoeksmedewerker Pragodi, HUBrussel), 1 uit een gebruikersorganisatie, 1 verwijzersorganisatie, 2

medewerkers van het Regionaal Welzijnsoverleg en onze provinciaal coördinator).

De stuurgroep was verantwoordelijk voor de organisatie van:

- een druk bijgewoond symposium Inclusieve zorg voor ouder wordende personen met een

beperking (Vlaams)

- uitwisselingsbezoeken Gluren bij de buren

- brochure rond ouder worden met een beperking voor mantelzorgers. Deze brochure werd

gerealiseerd met hulp van het SEN en bevat, naast een korte introductie van de problemen die per

levensfase opduiken ook een regionale adressengids.

Deze stuurgroep benadrukt het belang van expertiseuitwisseling en samenwerking over sectoren heen

om de doelstelling van inclusieve zorg te laten slagen. Daarnaast is er een ruime bereidheid om de

expertise die al ontwikkeld werd in de regio Waasland ruimer te verspreiden (in samenwerking met het

SEN); cfr. symposium, brochure,…

Voorbereiding Congres Syndroom van Down en Dementie

Op Vlaams niveau organiseerden we samen met het Expertisecentrum Dementie, de Universiteit

Antwerpen en de Stichting Down Vlaanderen een congres omtrent “Dementie en Downsyndroom. De

voorbereiding besloeg een groot deel van 2009. Het congres zelf (330 deelnemers en een bijzonder

positieve evaluatie) vond plaats op 20 maart 2010.

Ontwikkelen van materiaal

Vertaling handboek voor de werkvloer


In het kader van dat congres zorgden we samen met het Expertisecentrum Dementie ook voor de

organisatie van de Nederlandse vertaling van het voor de werkvloer erg toegankelijke, praktijkgerichte

‘Learning Disabilities and dementia’ van Diana Kerr. We legden daarvoor contacten met onze

Nederlandse collega’s van Vilans waarmee we kunnen garanderen dat de vertaling aangepast is aan

zowel de Nederlandse als de Vlaamse context. Onze stafmedewerker (Sven Pans) nam de coördinatie

van dit deelproject op zich. Hij zorgde voor het noodzakelijke overleg tussen uitgeverij, vertaler en

deskundigen en nam ook een deel van het “naleeswerk” op zich.

Brochure ouder worden

De brochure is downloadbaar van de SEN-site. In de loop van 2010 willen we middels een goede

samenwerking met de Interprovinciale sociale kaart, actuele regionale adressengidsen voor heel

Vlaanderen via onze website ter beschikking stellen.

verkenning en netwerkvorming rond visuele beperkingen

inventaris sensibiliseringsmateriaal In samenspraak met de Vlaamse stuurgroep werkt de projectmedewerker aan een inventaris van

bestaande instrumenten in de gespecialiseerde voorzieningen. Bedoeling is uit te zoeken welk materiaal

kan gebruikt worden om niet-gespecialiseerde voorzieningen te sensibiliseren.

De bezoeken aan de verschillende voorzieningen zijn gestart in oktober en worden verder afgewerkt

begin 2010:

- 30 okt 2009 : Ronald Vrydag : Brailleliga

- 5 nov 2009 : Ann Vanhevel : Feniks

- 13 nov 2009 : Patrick Hellin : Dominiek Savio

- 11 december : Tine Van den Wouwer, Petra Deleu (GON), Eliane Bonamie (thuisbegeleiding),

Mieke Van Dorpe (thuisbegeleiding – 6 jarigen), Lisa Vanhove (thuisbegeleiding + 6 jarigen) :

Spermalie

- 16 dec 2009 : Harry Geyskens : BCBS

De opmaak van een startersmap (met een bundeling van noodzakelijke informatie voor al wie werkt met

mensen met een visuele beperking) kwam slecht moeizaam uit de startblokken. Het blijft het streven van

de Vlaamse stuurgroep om deze map alsnog in 2010 te realiseren. Bijkomend voordeel van deze

vertraging is dat de map in een beweging kan geïntegreerd worden in een nieuwe applicatie die dit jaar

wordt aangemaakt, specifiek voor grote documenten.

Verspreiding bestaand materiaal Met een DVD-begeleidingstechnieken willen we praktijkwerkers uit niet-gespecialiseerde organisaties

tonen hoe ze mensen met een visuele beperking kunnen begeleiden in oriëntatie en mobiliteit. Deze DVD


werd in de loop van 2009 afgewerkt door medewerkers en vrijwilligers van Spermalie. De release van de

DVD liep vertraging op door de optie om deze te vertalen. De verspreiding van de DVD wordt daardoor

uitgesteld naar 2010.

Sensibiliseren van organisaties die reeds werken met mensen met een handicap

Een deel van de reguliere organisaties staan reeds open voor mensen met een handicap. Zij zijn – samen

met een aantal VAPH-organisaties echter op zoek naar bijkomende basiskennis en –vaardigheden m.b.t.

de ondersteuning van mensen met een specifieke probleem of handicap.

NAH – ambulante woonbegeleiding (Oost- en West-Vlaanderen)

In Oost-Vlaanderen heeft de SEN-coördinator op deze zoektocht geanticipeerd door professionelen uit

ambulante woonbegeleiding op regelmatige basis samen te brengen. De SEN-coördinator gaat met de

groep (11 leden uit VAPH-organisaties) op zoek naar experts die een input kunnen brengen rond een

aantal basisthema’s (die professionelen helpen bij de begeleiding van personen met een NAH) en

begeleidt de groep bij het nadenken over het gebruik van deze informatie en tips in de werkpraktijk van

een ambulant begeleider. De groepsleden geven zelf aan dat ze heel wat bijleren in deze groep en dat de

inzichten ook duidelijk geïmplementeerd worden binnen hun werkpraktijk.

De groep vergaderde 1 keer in 2009 en had als thema’s het sociaal netwerk en ziekte-inzicht.

Website De groep “NAH in ambulante woonbegeleiding” heeft een administratieve functie (uitnodigingen en

verslagen worden telkens op website geplaatst), maar is ook een verzamelplaats voor de informatie die

binnen de groep werd uitgewisseld (teksten en powerpoints van verschillende inputs, nuttige literatuur,…).

Initiatief voor medewerkers van woonzorgcentra - Antwerpen

Uit contacten met diverse vertegenwoordigers van woonzorgcentra bleek dat hun medewerkers zich

moeilijk konden terugvinden in het aanbod van vormingen en intervisiegroepen zoals die tot nog toe

werden aangeboden.

Vanuit deze vaststelling ontstond eind 2009 het idee om rondvraag te doen bij Antwerpse

woonzorgcentra. Ruim 12 centra gaven aan deel te willen nemen aan een verkennend overleg. Dit zal

doorgaan in 2010.

Werkgroep vrije tijd / vorming / sport voor mensen met een NAH - Vlaams Brabant en Brussel

Het Samenwerkingsverband NAH van de provincie Vlaams-Brabant en Brussel kaartte het tekort aan

aangepaste vrijetijds- en vormingsactiviteiten voor personen met een NAH. Mensen met een NAH vallen

in het reguliere aanbod uit de boot omdat ze nood hebben aan meer individuele begeleiding en zich niet

'thuis' voelen in een groep met mensen met een verstandelijke handicap.

De provinciaal coördinator nam een eerste initiatief op 24 juni. Er waren 11 aanwezigen die ingingen op

de knelpunt in het huidige aanbod (aan wat voor aanbod is er nood? Wat zijn interessante thema’s?


Hiaten in het aanbod?) en op de verspreiding en bekendmaking (hoe bereik je de doelgroep? Hoe bereik

je mensen die niet professioneel ondersteund worden? Hoe krijg je als professioneel zicht op het aanbod

dat er is?).

Tijdens deze bijeenkomst ontstond het idee een basisvorming NAH te organiseren voor mensen uit de

vrije tijds/ vormings en sportsector (door zwangerschapsverlof uitgesteld naar 2010). De groep wilde ook

viermaandelijks samenkomen om ervaringen uit te wisselen, samen een aangepast aanbod uit te werken

en het aanbod te bundelen en verspreiden.

Op de tweede bijeenkomst op 6 oktober werd de basisvorming verder voorbereid.

De groep werkt verder in 2010.

In Limburg waren vrijetijdswerkers vooral vragende partij voor bundeling van informatie via de website

(Vlaams). In 2010 neemt de provinciaal coördinator een nieuw initiatief rond vorming. Eerder dan een

samenwerking met Vlaam-Brabant is men op zoek naar eigen, regionale vorming.

Gesneuvelde acties

Zoals dat gaat met bevlogen en geëngageerde mensen zijn de plannen wel eens omvangrijker dan wat

met de voorhanden zijnde middelen en mensen kan gerealiseerd worden. Zo werd het idee van een

“referentiepersoon NAH” in West-Vlaanderen (voorlopig?) opgeborgen. Eenzelfde lot waren de

“inschattingsinstrumenten” beschoren. De Vlaamse stuurgroep NAH vond dat het project “Cognitive

Disabilities Model” voldoende potentieel had om de doelstellingen (een beter inschatten van de

mogelijkheden van mensen met een NAH) te realiseren.



bijdragen aan kwalitatieve en handelingsgerichte diagnostiek en

beeldvorming

Inleiding

Zonder goede handelingsgerichte diagnostiek is een hulpverlening op maat van mensen met een

(specifieke) handicap een maat voor niks.

Dat betekent dat we met het SEN stimulansen geven om instrumenten te ontwikkelen en expertise en

deskundigheid in het gebruik er van te bevorderen. Dynamische beeldvorming staat daarbij voorop, maar

ook gebruik van instrumenten die juist de hele specifieke mogelijkheden en noden in het vizier brengen.

De voorbije jaren heeft het SEN op dit terrein verschillende acties en projecten opgezet en stimuleert

ervaringsuitwisseling en kwaliteitsbevordering via overleg. Voorbeelden zijn:

- Protocol diagnostiek volwassenen met ASS (uitvoerder Stichting Kinsbergen – Katherine Goffart)

dat onder meer de basis vormde voor het classificerend diagnostisch protocol van het VAPH.

- Screening ASS bij kleuters (uitvoerder: netoverschrijdend samenwerkingsverband van de CLB-

koepels)

- Ondersteuning DIASS (samenwerkingsverband in West-Vlaanderen inzake diagnostiek ASS –

initiatiefnemer = regionale stuurgroep autisme)

- Vertaling mini pas-add: screening van bijkomende psychische of psychiatrische problemen bij

mensen met een verstandelijke beperking (uitvoerder stichting M.M. Delacroix – Herman Wouters,

maar ondersteund door een werkgroep met mensen uit het (gespecialiseerde) werkveld) – zie

verder.

- Preventieproject gedragsproblemen (diagnostiek hechtingsstoornissen – uitvoerder Hogeschool

Gent i.s.m. Vakgroep Orthopedagogiek UGent)

- Studie meetinstrumenten bij behandeling en revalidatie van personen met NAH (uitvoerder: ACT-

désiron ism PHLimburg)

- COMVOOR: intervisiegroepen opgezet met het oog op het verbeteren van de implementatie van de

resultaten (uitvoerder: DVC de triangel).

In 2009 hebben we onze inspanningen op dit terrein voortgezet. Beleidsmatig kozen we er voor om meer

nadruk te leggen op de implementatie van de ontwikkelde expertise. Daardoor zijn het aantal projecten op

dit terrein beperkter in aantal, maar duren ze langer omwille van de implementatiefase.

We kozen er ook voor om minder om onze inspanningen minder te concentreren op de kwalificerende

diagnostiek en ons vooral te focussen op het in beeld brengen van de mogelijkheden van mensen met

een (specifieke) handicap.


Consulentenwerking

In 2009 was de consulentenwerking in zijn geheel actief omtrent 99 aanmeldingen. 28 aanmeldingen

van de vorige werkjaren werden verder uitgewerkt, 63 nieuwe aanmeldingen liepen in de loop van 2009

binnen.

Net zoals de vorige jaren zijn er nog de niet geregistreerde vragen naar adressen van psychiaters,

therapeuten, informatieve vragen omtrent psychische en gedragsproblemen (vb. gebruik van video,

gebruik van een time-out ruimte, theoretisch kader van Prof; A. Dosen / gebruik en interpretatie van de

SEO…), doorverwijzingen, telefonische consulten,…

De aanmelders in Vlaams-Brabant en Brussel zij vooral VAPH-voorzieningen. In West- en Oost-

Vlaanderen is dit wat meer verdeeld. Zeker in Oost-Vlaanderen zien we een groot aantal vanuit de

onderwijssector en de geestelijke gezondheidszorg. Daarnaast komen er daar ook een aantal (in West-

Vlaanderen bijna een vierde) aanmeldingen vanuit de familie. Vanuit de eerstelijnsdiensten zijn de

aanmeldingen zeer beperkt. Mogelijks heeft dit te maken met de bekendheid van de consulentenwerking

in deze sectoren. Uit de cijfers kunnen we niet afleiden of er organisaties zijn die frequent een beroep

doen op de consulentenwerking.

AANMELDERS Vl-Brabant/Brussel Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen

N=15 N=37 N=26

1. MPI 2 3

2. Tehuis werkenden 2 1 2

3. Tehuis niet-werkenden 2 7 4

4. Dagcentrum 2 1 3

5. Begeleid wonen 2 2 1

6. Beschermd wonen 1

7. Thuisbegeleiding 2 1

8. Pleegzorg 1

9. SENvzw 1

totaal aanmeldingen VAPH-voorzieningen 13 13 14

Lopende aanmeldingen Nieuwe aanmeldingen Totaal aanmeldingen

Vlaams-Brabant & Brussel 7 8 15

Oost-Vlaanderen 3 37 40

West-Vlaanderen 18 26 44


10. Familie – zelf 3 6

11. Onderwijs: BuSO 6

12. CLB 1

13. VDAB/ATB/ ... 1

14. BJZ - JRB 1

15. Politie 1

16. Psychiatrisch Centrum - PAAZ 9 1

17. Arts 1

18. Beschut Wonen 1

19. CGG – ambulante GGZ 1 2

20. Mini-Plex (outreach project Fioretti) 1

21. Integrale Jeugdhulp 1

Bijna 40% van de aangemelde personen verblijft bij familie of woont zelfstandig (ook in Vlaams-Brabant

en Brussel), een kwart maakt gebruik van een VAPH- voorzieningen (veelal tehuizen niet-werkenden). Het

verdient zeker aanbeveling om in de toekomst na te gaan in welke mate de aanmeldingsvragen

verschillen naargelang de woonvormen (zijn er wederkerende vragen, wat zijn meest voorkomende

problemen in de diverse woonvormen, …)

VERBLIJFSITUATIE Vl-Brabant/Brussel Oost-Vlaanderen West-Vlaanderen

geen gegevens 1

Geen woonplaats / opvang 1

Familie 5 19 9

zelfstandig (geen begeleiding) 2 3 4

MPI 2 3

TNW 3 7 3

TW 2 1 2

Begeleid of beschermd wonen 1 2 2

pleeggezin 1

BJZ 1

PZ

PAAZ

1

RVT 1

gemeenschapsinstelling 1


In Vlaams-Brabant en Brussel zien we dat ongeveer de helft van de aangemelde casussen onder de

leeftijdsgrens van 25 jaar zitten. In Oost-Vlaanderen is dat zelfs ongeveer 2/3. De overgang van minder-

naar meerderjarigheid, met alle veranderingen en verwachtingen die deze grote stap met zich meebrengt,

veroorzaakt vaak heel wat psychische en gedragsproblemen.

LEEFTIJD Vl-Brabant/Brussel Oost-Vlaanderen

N=15(7) N=37

geen gegevens 1

0 – 11 jaar 1

12-15 jaar 1 2

16-18 jaar 3(2) 9

19-25 jaar 3 10

26 – 30 jaar 7

31 – 35 jaar 1

36 – 40 jaar 2

41- 45 jaar 3(1) 4

46 – 50 jaar 1(1)

51 – 60 jaar 4(3)

61 – 70 jaar

71 – 80 jaar

2/3de van de aanmeldingen in Vlaams-Brabant en Brussel betreffen zwakbegaafde of licht verstandelijk

beperkte personen. In Oost-Vlaanderen gaat dat maar om een vijfde. Daar zijn een derde van de

aangemelde personen matig verstandelijk beperkt (in Vl-Brabant en Brussel een kwart).

Wat betreft de aanmeldingsprobleem beschikken we op dit moment enkel over de cijfers van van

VERSTANDELIJKE BEPERKING Vl-Brabant/Brussel Oost-Vlaanderen

N=15 N=37

Geen gegevens 1

Onduidelijk * 1

Normaal begaafd

Zwakbegaafd 1

Licht verst. Beperking. 8 8

Matig verstand. Bep. 4 12

Ernstig verstand. Bep. 1 3

Diep verstand. Bep. 1 1


Vlaams-Brabant en Brussel. Meestal is er sprake van verschillende aanmeldingsproblemen. Bovendien

komen er tijdens het beeldvormend onderzoek vaak bijkomende problemen naar boven. Dit maakt de

situatie vaak erg complex. De problemen die voor de hulpverleningsinstanties aanleiding vormden tot

aanmelding zijn in werkjaar 2009 de volgende:

- Externaliserend gedrag:

o verbale en/of fysieke agressie (4)

o seksueel overschrijdend gedrag (2)

o grensoverschrijdend gedrag (1)

o stelen (1)

- Internaliserend gedrag:

o angst (3)

o regressie (2)

- Tekort sociale vaardigheden (3)

- Opvangprobleem op vlak van wonen (1)

- Slachtoffer van trauma (1)

-

- Slachtoffer van seksueel misbruik (1) G

- Gedrag gerelateerd aan:

o autisme (6)

o NAH (1)

o hechtingsstoornis (3)

o psychose (2)

o borderline (2)

- Andere:

o impulscontrolestoornis (5)

o dwanghandelingen (2)

o eetstoornis (1)

o psychosomatische klachten (1)

Gezien de opdracht van het SEN, is het van groot belang dat we er ook in slagen een beeld te krijgen van

de problemen van de hulpverleners die met deze casussen geconfronteerd worde.

Zoals elk jaar situeren die zich vooral bij de diagnostiek en beeldvorming. Vragen naar individuele

begeleiding komen veel minder voor. Daarnaast blijft teamondersteuning een belangrijke poot van de

consulentenwerking. In West-Vlaanderen zien we ook nog een groot cijfer voor gezinsondersteuning. In

Oost-Vlaanderen zien we dan weer een groter aantal informatieve vragen en vragen rond opvangen

behandelmogelijkheden. Ook hier gaan we in een volgende evaluatie dieper op in.

HULPVRAGEN VlBrabant/Brussel West-Vlaanderen Oost-Vlaanderen

Advies/informatie 6 1 8

Advies rond opvang-

/behandelmogelijkheden

1 2 9

Advies in kader van

herorientering

1 3 5

Teamondersteuning/

Teambegeleiding

9 18 6

Gezinsondersteuning 9 6

Individuele

Begeleiding/behandeling

2 3 2

Diagnosevraag/Beeldvorming 13 20 7


Ondersteunende communicatie

De laatste jaren is de aandacht in het werken rond ondersteunende communicatie (met behulp van

instrumenten als de COMVOOR) toegenomen. Het SEN heeft hieromtrent reeds een aantal acties

opgezet (denk maar aan de leidraad rond de COMVOOR, communicatie bij personen met een jonge

ontwikkelingsleeftijd,…). Hulpverleners blijven echter vragende partij om de ideeën rond het werken met

ondersteunende communicatie (van inschatting tot concrete begeleiding) bij personen met autisme verder

te bundelen en op een aantrekkelijke manier te verspreiden (via beeldmateriaal bv.).

In het jaarplan 2009 voorzagen we een projectbudget maar vonden nog geen projectuitvoerder. We

hernemen deze doelstelling in het jaarplan 2010. In 2010 beschikken we bovendien over een applicatie

om grotere documenten op een gebruiksvriendelijke manier ter beschikking te stellen op de website.

Mini Pas-add (verstandelijke beperking en psychische, psychiatrische en gedragsstoornissen)

Al sinds eind 2006 werkt het SEN samen met een projectgroep (Herman Wouters (stichting M.M.

Delacroix), Filip Morisse (P.C. Guislain), Tinne Van Turnhout en Eddy Weyts (UPC Sint-Kamillus), Joris

Marrecau (De Lovie), Joke Andries (PC Caritas)) om de Nederlandse vertaling van de Mini Pas-ADD te

introduceren in Vlaanderen en Nederland. Meer dan honderd personen kregen ondertussen een opleiding

van Steve Moss (de auteur van de Mini Pas-ADD). Dit instrument stelt hen in staat om personen met een

verstandelijke handicap te screenen op de mogelijke aanwezigheid van een psychiatrische stoornis. We

hopen met een betere en meer vroegtijdige screening zware gedragsproblemen te kunnen voorkomen.

Niettegenstaande het oorspronkelijk project (vertaling instrument + vorming professionelen) afliep,

opteerden we er voor om in samenwerking met de projectgroep de effectieve toepassing van het

instrument te blijven stimuleren. In 2009 deden we dat middels:

- promotie van de Mini PAS-ADD middels een bezoek aantal Nederlandse collega-organisaties

(Centra voor Consultatie en Expertise, Vilans) en bespreking van mogelijke acties. Peter Koedoot

(CCE) suggereerde ons om in Vlaanderen de vertaling van de Checklist te gebruiken om ook in

generalistische organisaties screening mogelijk te maken.

- In september stelde Bea Maes de onderzoeksresultaten voor op het congres van de European

Association on Mental Health and Intellectual Disability.

- Op 17 november organiseerden we terugkomdag voor de Vlaamse deelnemers: ‘Van

testresultaten naar een diagnose’ . Daar stelde Prof. Dr. Bea Maes samen met Eddy Weyts de

resultaten van het wetenschappelijk onderzoek voor. Dr. Hugo Jorens gaf een lezing over ‘de

psychiatrische diagnose in de praktijk’ en Steve Moss (auteur van het instrument) begeleidde een

workshop. Hier waren 38 personen op aanwezig (zowel uit Vlaanderen als Nederland). De dag

werd zeer gesmaakt door de deelnemers.


- In november ging in Nederland een eerste training door met Steve Moss.

- In 2010 bekijken we samen met de projectgroep en Peter Koedoet hoe we mensen uit reguliere

organisaties (CAW’s, mutualiteiten, MDT’s, CGG’s, …) kunnen betrekken in de screening. Op die

manier kunnen we de preventieve functie van een tijdige screening optimaliseren (koppeling aan

onze eerste strategische doelstelling).

Screening en vroegdiagnostiek ASS

Er van uitgaand dat een vroege diagnose van ASS in belangrijke mate bijdraagt tot een aangepaste

ondersteuning van kinderen met ASS, investeerde het Steunpunt de voorbije beleidsperiode veel

middelen in de ontwikkeling van kwalitatieve screening. Zowel medewerkers in de kinderopvang als

medewerkers van de CLB’s werden de voorbije jaren gevormd om tijdig signalen van autisme op te

vangen en er mee aan de slag te kunnen.

Voor de CLB’s resulteerde dit een protocol (rapport beschikbaar op onze website), voor de kinderopvang

werd een vormingspakket gegenereerd. Het is van groot belang de verworven resultaten te behouden.

In 2009 hebben we de professionelen die de voorbije beleidsperiode betrokken waren bij SEN-projecten

i.v.m. vroegdiagnostiek en screening samengebracht tijdens een stuurgroepvergadering (juni 2009). De

vergadering maakte een stand van zaken op en legde actiepunten vast voor het volgende werkjaar. Deze

actiepunten werden opgenomen in het jaarplan 2010 (evaluatie vorming CLB’s, afwerken draaiboek

vorming kinderopvang en opleiden extra trainers, bekendmaking in de expertisewinkel).

diagnostiek normaalbegaafde volwassenen met ASS

In samenwerking met het Centrum Kinsbergen ontwikkelden we een handleiding voor de diagnostiek ASS

bij normaal begaafde volwassenen. Deze handleiding vormde ondertussen de basis voor het

classificerend diagnostisch protocol dat in de schoot van het VAPH werd ontwikkeld.

Een protocol is echter geen eindpunt. Samen met de auteurs van de handleiding zochten we in 2009

antwoorden op de vraag hoe we dit protocol kunnen implementeren bij de beroepsgroepen die betrokken

zijn bij de diagnostiek.

De afspraken die we hieromtrent maakten werden vastgelegd in 2010 en opgenomen in jaarplan 2010.

Het gaat om het:

- informeren van de psychiaters via beroepsvereniging (met oog op effectieve implementatie)

- organiseren van supervisiegroep met mensen die regelmatig diagnostisch werken met deze

doelgroep

- continue actualisering van de handleiding


symposium Cerebraal Visuele Inperking (CVI)

De Vlaamse werkgroep CVI organiseerde op 13 februari 2009 in samenwerking met het SEN een

symposium over CVI. Het symposium was gericht op alle professionelen die in aanraking komen met

mensen met CVI en voorzag in een introductie in de (neuro)-oftalmologische beperkingen en een

praktijkgerichte introductie in het werken met het Visueel Profiel.

De betrokkenheid van het SEN in de organisatie van deze studiedag was groot, maar naast de werkgroep

deed ook Dominiek Savio (Patrick Hellin) een grote inspanning om van deze dag een succes te maken.

De 220 deelnemers wisten de studiedag te waarderen.

Het succes inspireerde ook de werkgroep die in de toekomst – in samenwerking met het SEN – graag een

zestal thema’s verder wil uitwerken. Deze samenwerking wordt in het voorjaar van 2010 verder bekeken.

persoonskaart (beeldvorming inzake tewerkstelling)

In 2007 werd door Goci en de Kiem de `persoonskaart`ontwikkeld, een instrument dat gebruikt kan

worden bij de begeleiding van personen met autisme naar tewerkstelling. Het Steunpunt werkte toen mee

aan de verspreiding van de projectresultaten (studiedag en intensieve training). GOCI verzorgde tot nu

toe de vormingen rond dit instrument. De vraag overstijgt echter hun mogelijk aanbod. Aan het Steunpunt

werd gevraagd de opleiding verder te verankeren door het opleiden van trainers-praktijkwerkers.

In de loop van 2009 werden 7 trainers gerekruteerd (door ons) en opgeleid (door GOCI). Alle lesgevers

hebben het pakket kunnen uittesten in de eigen organisatie. Begin 2010 wordt een terugkomdag voorzien

(i.s.m. GOCI) waarna we het pakket kunnen promoten via de website.

sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd SEO

Het SEN-SEO project Rekening houden met de sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd van mensen met een verstandelijke

beperking is een belangrijke element in een adequate ondersteuning van mensen met een verstandelijke

beperking. Experts die in het kader van onze expertisewinkel worden gevraagd voor het formuleren van

een advies geven aan dat in “vastgelopen” situaties (waarbij quasi altijd (ernstige) gedragsproblemen

optreden) onder- of overschatting van deze SEO een belangrijk element is.

Hulpverleners op het terrein zijn zich daar van bewust, getuige de verschillende vragen die we

daaromtrent de voorbije jaren noteerden. Veel professionelen zijn gevormd in een of ander model (het

model Došen, het model Heijkoop, …) maar stellen vast dat de vertaling naar de praktijk niet evident is.

Een oplossing op verschillende fronten diende zich aan.


Regiegroep Na een eerste bevraging (najaar 2008) en de vaststelling dat op verschillende terreinen professionelen op

zoek waren naar oplossingen (sommigen maakten in de eigen organisatie een vertaalslag, anderen

stuurden de schaal van Došen bij in functie van de eigen praktijk, nog anderen trachten met vorming bij te

dragen aan “gedragenheid” op organisatieniveau, …) werkten we samen met een aantal deskundigen een

project SEN-SEO. Het werd een project met verschillende deelprojecten.

De trekkers van de deelprojecten vormen samen met SEN-medewerkers (Sven en Kurt) een regiegroep

(Filip Morisse, Trees Van Gansbeke, Sven Pans, Kurt Declercq, Bea Jonckheere, Lien Claes).

We stelden Bea Jonckheere (Tordaele) vrij om vanaf november 2009 de coördinatie van het project op te

nemen.

De regiegroep vergaderde op 7 april, 11 juni, 11 september, 1 oktober, 4 november en 18 december ter

uitklaring, uitwerking en opvolging van het project.

Op 3 juni organiseerden Kurt Declercq een startinitiatief in de Hogeschool van Brussel. Er waren 56

geïnteresseerden aanwezig.

Drie kerngroepen Uit deze groep werden drie kerngroepen gevormd die in het najaar de deelprojecten verder vorm gaven.

De groepen hadden overleg op 15 september, 17 september, 1 oktober, 29 oktober, 4 november en 10

december. Daarbij was Kurt (die vooral de rol op zich nam om de groepen procesmatig, methodisch en

logistiek te ondersteunen) telkens aanwezig.

Sven volgt vooral de regiegroep op en waakte over de opmaak van de projectfiches (toetsen aan ons

voorwaardenkader), contractopmaak en opvolging van de uitvoering (timing).

Verder projectverloop Eind 2009 lagen drie uitgewerkte deelprojecten, elk met een eigen finaliteit en met een eigen kerngroep.

- uitwerken van een voorwaardenkader voor organisaties die willen werken rond sociaal-emotionele

ontwikkeling (op niveau van organisatie, middenkader en vloer),

- de SEO-N (schaal van Došen) verfijnen en voorzien van een gebruiksvriendelijke handleiding en

- vertaling van modellen die focussen op de SEO naar de werkvloer (ervaringsgerichte workshops,

praktijkgidsen, …).

Vanaf november 2009 gingen de deelprojecten effectief van start.

We ondersteunden de regiegroep in de zoektocht naar een methodiek waarmee we een effectieve

implementatie van de ontwikkelde expertise in elk deelproject zoveel mogelijk konden waarborgen.

Alle acties worden op elkaar afgestemd in de projectgroep en continue getoetst op het werkveld.

We werken per deelproject met een heel aantal geïnteresseerde deskundigen die samen de verschillende

projectresultaten vorm geven.

We zochten contact met onze Nederlandse collega’s om actief mee te werken aan dit product en zo het

draagvlak te vergroten.


Op de website werd een SEN-SEO-community opgestart die ondertussen 142 leden telt. Alle informatie

die in de loop van de uitvoering van de verschillende deelprojecten wordt gegenereerd of verzameld is

daar toegankelijk voor alle communityleden. Iedere kerngroep heeft tevens zijn eigen online ruimte om

afspraken te maken, info uit te wisselen, …

In de loop van 2010 en 2011 worden de deelprojecten verder uitgewerkt en moeten ook de noodzakelijke

inspanningen voor de implementatie van de projectresultaten verder vorm krijgen. Zeker zijn al een

studiedag eind 2011, begin 2012 en een uitgewerkt vormingspakket.

Met Prof.Dr. Anton Došen onderhouden we een permanent contact aangezien een van de deelprojecten

focust op de aanpassing van zijn instrument. De professor neemt ook het peterschap van dit project voor

zijn rekening.

Kenniskring orthopedagogen aan de slag met sociaal-emotionele ontwikkeling (West-Vlaanderen)

In het vaarwater van het SEN-SEO-project faciliteert onze provinciaal coördinator in West-Vlaanderen een

kenniskring waarin psychologen, orthopedagogen en ortho-agogen ervaringen en kennis uitwisselen

omtrent dit thema. De groep heeft bijzondere aandacht voor het oefenen in het werken met de schaal voor

emotionele ontwikkeling. Daarnaast wisselen ze ervaringen uit omtrent het omzetten van de resultaten

van de beeldvorming naar denkkaders en concrete handvaten voor basiswerkers en over de manier

waarop ze hen kunnen ondersteunen in het gebruik van die denkkaders en concrete handvaten tijdens de

dagelijkse praktijk.

De deelnemers hebben allemaal een minimale kennis en praktijkervaring in het werken met het thema

van sociaal-emotionele ontwikkeling.

De groep kwam een eerste keer bij mekaar op 12 oktober. 10 enthousiaste professionelen maken deel uit

van de groep (Eveline Neirynck (VOC De Rozenkrans), Michèle Crop (De Hoge Kouter), Evelyn Debaere

(Ons Erf), Joris Marrecau (De Lovie), Ingrid Vuylsteke (BO Zonnehart), Lut Kwanten (Start West-

Vlaanderen), Pim Crevits (De Hoge Kouter), Els Vanrechem (Feniks), Els De Bruycker (DIASS /

Consultatiebureau Roeselare), Koen Braems (Ter Dreve)). Zij zijn ook allemaal lid van de SEN-SEO-

community.

Kenniskring discrepantie IQ/SEO (Antwerpen) In de Antwerpse stuurgroep Autisme werd al eind 2008 besloten om het thema regionaal op te nemen.

Gezien de ontwikkelingen in het Vlaamse project wilde de groep eerst afwachten op welke wijze het

project zich in de praktijk zou ontplooien. In functie daarvan worden verdere acties in 2010 bekeken.


beeldvorming cognitieve en gedragsmatige beperking (cognitive disabilities model)

Om gepaste zorg en begeleiding te bieden aan een NAH-patiënt met cognitieve problemen hebben

professionals nood aan extra ondersteuning.

Ze ervaren met name moeilijkheden bij het inschatten van de aard en de ernst van deze cognitieve

problemen, bij het begrijpen van het gedrag van de cliënt en bij het uitwerken van stimulerende zorgen

therapieprogramma’s ‘op maat’.

Het Cognitive Disabilities Model van C.Allen (in Vlaanderen relatief onbekend, maar in de VS behoort dit

tot de standaardliteratuur van een aantal disciplines) biedt hier een mogelijk antwoord. In 2009 startte het

SEN hieromtrent een project op in samenwerking met de Hogeschool Kempen. In de loop van 2009 heeft

de projectuitvoerder (Bie Op de Beeck):

- een adviesgroep opgestart (Greet Adriaensens (De Mick), Bie op de Beeck (KHK), Sven Pans

(SEN), Chris Anthonis (PC Bethanië), Jo Daems (KHK));

- de vertaling van dit model afgewerkt;

- 10 voorzieningen geëngageerd (nursingtehuizen, revalidatiecentra, diensten begeleid werken,

diensten ambulante revalidatie, RVT’s, psychiatrie, MPI’s) waarin het model kan getest worden;

- de doelstellingen van de evaluatie benoemd en een eenvoudig evaluatie-instrument ontwikkeld

voor de voorzieningen (september);

- de Routine Task Inventory (RTI) en de Cognitive Performance Test (CPT) kregen een vertaling

(eerste versie) in oktober;

- 2 eindwerk-projecten opgestart;

- een cursustekst CDM afgerond (november);

- een vorming ontwikkeld voor de voorzieningen die het model zullen proberen te implementeren en

evalueren;

- een ‘starterspakket’ gemaakt voor die voorzieningen (met de nodige teksten, het testmateriaal om

de CPT af te nemen, wat didactisch materiaal ...).

Dit project is een voorbeeld van hoe de uitbesteding van opdrachten aan mensen met praktijkervaring

kan lopen als de voorbereiding optimaal is gelopen (duidelijke doelstellingen, timing, fasering).

In 2010 wordt het model uitgetest en begin 2011 zijn een aantal mensen uit het werkveld (met

voldoende praktijkervaring) getraind om met het pakket aan de slag te gaan.

Schoolrijpheid braillisten

Het inschatten van de schoolrijpheid van kinderen met een zeer zware visuele beperking behoeft

bijzondere aandacht. Hiervoor is echter geen “protocol” of handleiding beschikbaar. Bovendien is


bestaand materiaal om schoolrijpheid te testen verouderd of niet geschikt voor kinderen met een visuele

beperking.

In de loop van 2009 werd door een medewerker van het KMPI Spermalie een eerste inventaris gemaakt

van testmateriaal en werkwijzen die nu op dit moment in gebruik zijn. Deze inventaris werd voorgelegd

aan een ruimere groep. Daarbij werden ook de CLB-koepels betrokken.

De resultaten werden besproken op de stuurgroep en het verdere projectverloop werd goedgekeurd in het

kader van de bespreking van het jaarplan 2010.

Per domein worden bijeenkomsten met mensen uit het werkveld voorzien. Deze bijeenkomsten startten in

het najaar van 2009 en lopen door in 2010. Op basis daarvan wordt een kader ontwikkeld waarbinnen de

inschatting van schoolrijpheid voor braillisten kan gemaakt worden. Het kader bevat voldoende

aanduidingen in verband met kwalitatief testmateriaal.

Projectvoorbereiding sociale netwerken

Om ook de mogelijkheden van mensen met een handicap én hun netwerken beter in beeld te brengen –

een cruciaal element in het realiseren van een inclusieve ondersteuning – wilden we in 2009 een

inventaris opmaken van methodieken in samenwerking met Plan vzw en het VGPH. Door

omstandigheden dienen we deze projectvoorbereiding te verschuiven naar 2010.



Bevordering van de kwaliteit van de hulpverlening

Inleiding

Elke organisatie die mensen met een handicap ondersteunt draagt vanzelfsprekend verantwoordelijkheid

over de kwaliteit van de aangeboden dienstverlening. Organisaties zetten daartoe structureel een aantal

instrumenten (kwaliteitszorg, VTO-beleid, personeelsbeleid, …) in. In de mate dat het werken met

specifieke problemen (voornamelijk de combinatie van een handicap met gedragsproblemen) extra druk

legt op de uitbouw van de organisatie of het toepassen van die instrumenten brengen we dit kader ook

(VTO-)verantwoordelijken samen. Het betreft dan voornamelijk (VTO-)verantwoordelijken die in onze

netwerken erg actief zijn en meestal ook een bijzondere expertise hebben. Verder ondernemen we

pogingen om medewerkers van teams die onder druk staan met elkaar in contact te brengen en

ervaringen te laten uitwisselen.

Daarnaast situeren ook een aantal van de projecten die we uitwerken samen met het werkveld zich onder

deze strategische doelstelling. Denken we maar aan het materiaal of werkmodellen die we de

vormingspakketten mee ontwikkelen rond onder meer executief functioneren, zelfbeeld bij jongeren met

ASS, trajectbegeleiding, materiaal voor het begeleiden van slechtziende kleuters, ondersteunen van

mensen met een NAH …

Tot slot faciliteren we ondertussen al een aantal jaren een veelheid van kenniskringen, werkgroepen,

lerende netwerken waarin men door ervaringsuitwisseling met collega’s uit andere voorzieningen en

sectoren de kwaliteit van het eigen ondersteuningswerk wil verbeteren.

Projecten met het oog op het bevorderen van de kwaliteit van de ondersteuning

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: doelgroepoverstijgend

Trajectbegeleiding

Dit project startte met een vraag van een West-Vlaamse groep, op zoek naar methodische ondersteuning

voor hun inhoudelijk uitwisseling, maar groeide op korte tijd uit zijn provinciale voegen, naar een

volwaardig project.

Om de kwaliteit van de trajectbegeleiding te bevorderen, wilde de initiatiefgroep een basisopleiding

organiseren voor alle erkende diensten trajectbegeleiding en de regionale netwerken te ondersteunen in

om in de toekomst gestructureerd methodisch uit te wisselen.


Dit verhaal werd een boeiende samenwerking tussen de KULeuven, het West-Vlaams netwerk traject, Op

Maat en SEN.

- In functie van de organisatie, opvolging en evaluatie van deze opleidingen en het vervolg via

supervisie, werd in 2009 twee keer samengekomen met de werkgroep (Bea Maes (KUL),

Stefaan Mesdag (Op maat – Antwerpen), Kurt Declercq (SEN), Sven Destaerke (Op maat –

Antwerpen) en Dominique Cauwe (Start West-Vlaanderen), op 20 januari en 23 maart. - De werkgroep organiseerde in het kader van de bereikbaarheid uiteindelijk twee

vormingscyclussen van telkens drie dagen, één te Gent en één te Brussel.

o De opleidingen trajectbegeleidingen gingen door op 17 februari, 3 en 17 maart (eerste

sessie te Gent) en 23 april, 8 en 14 mei (tweede sessie te Brussel. De algemene

evaluatie was positief, zowel bij de lesgevers als bij de cursisten. De nood en het

enthousiasme om daarop verder te werken binnen de eigen regio’s was alvast effectief

aanwezig.

o Op de site is er een gesloten groep gemaakt omtrent trajectbegeleiding waar iedereen

die de vorming gevolgd heeft en actief meewerkt binnen de supervisiegroepen, lid van

is.

- De groep koos er voor om na de opleiding de supervisiemethodiek in te zetten. Het uitwisselen

en leren van elkaar omtrent het methodische was immers heel acuut.

o Een groep van kandidaat supervisoren werd samengesteld, allen mensen zijn die reeds

hun strepen hebben verdiend op gebied van trajectbegeleiding en in het verleden nauw

betrokken waren bij de VAPH-experimenten.

o Op 15 juni werd een bijeenkomst gehouden met Bea Maes en de kandidaat

supervisoren zijnde Nathalie Moeyaert, Geert D’haene, Sabine Hendrickx, Tine Poels

en Lieve Bouwens.

o Wat financiële en formele afspraken betreft worden/werden er :

Met de supervisoren een formeel engagement aangegaan en financieel een

vergoeding voorzien.

Worden de bijeenkomsten betaald met de restmiddelen van de vormingscyclus

geweest, met een bijdrage per deelnemer en per sessie (5€) en een bijdrage

door het SEN (expertisewinkel).

Op deze groep zit alle info van de vorming en kan dit verder aangevuld en

uitgewisseld worden. Ook de twee huidige actieve supervisiegroepen hebben

een eigen afgesloten online groep.

In 2010 zal Kurt, in samenwerking met zijn collega’s in de andere provincies via de bestaande regionale

netwerken concrete afspraken maken om de supervisor te koppelen aan een groep. De keuze om dat

bestaande regionale netwerken te doen is evident want heeft meer kans op slagen. In Limburg is hiervoor

alvast de basis gelegd.


Symposium Inclusieve zorg voor ouderen met een handicap (Vlaams)

Op 29 oktober ging in Beveren het symposium over Inclusieve zorg voorouderen met een handicap door.

Dit symposium werd mee georganiseerd door onze Oost-Vlaamse provinciaal coördinator en ook

financieel ondersteund. De 180 deelnemers werden geïnformeerd over wetenschappelijke onderzoeksresultaten, (inter-)nationale

good practices en uitdagingen voor de praktijk verspreid over heel Vlaanderen.

Daarnaast werd de brochure “ouder worden met een verstandelijke beperking – een gids voor cliënten,

mantelzorgers en hulpverleners” (een initiatief van de stuurgroep i.s.m. het SEN) voor de eerste keer

voorgesteld en uitgedeeld op het symposium.

Overgang onderwijs-tewerkstelling: projectvoorbereiding

Vlaams overleg

Dit thema werd al in verschillende provinciale en Vlaamse stuurgroepen aangekaart (Antwerpen, Limburg,

Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant, ASS, NAH en visus). In 2009 planden we een projectvoorbereiding.

We wilden nagaan hoe we professionelen uit het onderwijs, de bijzondere jeugdbijstand, de

gehandicaptenzorg, … bewust konden maken van de nood aan tijdige voorbereiding van de overgang van

onderwijs naar tewerkstelling.

Uit verschillende verkennende gesprekken met mensen uit de tewerkstellings- en onderwijssector bleek

echter dat er al veel wordt ontwikkeld en geëxperimenteerd, maar dat dat nog te veel een verkokerde

aanpak is, dat de afstemming tussen sectoren niet altijd optimaal is, en zelfs dat er projectmatig zoveel

wordt ontwikkeld dat de betrokkenen door het bos de bomen niet meer zien.

Het creëren van een forum om de noodzakelijke samenwerking tussen de sectoren tot stand te brengen

en materiaal bekend te maken en uit te wisselen werd als eerste prioriteit naar voor geschoven.

In 2009 werkten we reeds een voorstel van aanpak uit. We legden contacten met Wendy Ranschaert

(VDAB), de koepels van het bijzonder onderwijs (Marleen Clissen), de administratie onderwijs (Els

Exters), UCBO (Lies Tytgat), Theo Peeters (die in opdracht van het SEN in 2005 nog een rapport omtrent

deze probleem afleverde) en Ilse Noens (KULeuven). Daarnaast waren er middels een aantal regionale

werkgroepen ook contacten met het ruimere werkveld.

Bedoeling is in 2010 een eerste overleg met deze projectgroep te organiseren in functie van een netwerk-

en uitwisselingsdag voor experts in het najaar.

Limburgs overleg

Onze provinciaal coördinator organiseerde twee maal een verkennend overleg (14 deelnemers – Eveline

Theunissen (GTB Limburg), Patricia Willems (GTB Limburg), Huget Désiron (ACT Désiron), Katrien

Biesmans (vzw Stijn), Severien Lardaux (Mané vzw), Lea Mertens (MS- en neurologisch

revalidatiecentrum), Anneleen Doumen (LITP – DGO), Jacqueline Top (Sociale dienst – Sint Ursula), Ann


Winters (Sint Ursula), Jan Raymaekers (De Wroeter), Karen Gielen (Ziekenhuis Maas en Kempen), Rosy

Buttiëns (LITP – DGO), Kristien Nelissen (VDAB) en Ellen Becker (SEN vzw)) met een aantal organisaties

in Limburg die ruime ervaring hebben in het begeleiden van personen met een NAH op vlak van

tewerkstelling. Zij stellen vast dat deze doelgroep toch een andere aanpak vergt. De reeds aanwezige

expertise en ervaringen van deze organisaties wat betreft NAH en werk zijn niet steeds gekend.

Vanuit de denktank NAH Limburg kwam het idee om deze organisaties samen te brengen en elkaar te

informeren over ervaringen, expertise, deskundigheid, noden, … Op deze manier kan de bestaande

kennis gedeeld worden.

De prioritaire thema’s zijn:

- Sensibiliseren (besproken op een tweede overlegvergadering)

- Opstart van een traject naar werk tijdens revalidatie?

- Aanvaardingsprobleem / inzicht / motivatie – testen van de vaardigheden / competenties

Met een overleg omtrent ASS en tewerkstelling bereikte de provinciaal coördinator 26 deelnemers. Dit

verkennend overleg vormt de aanloop naar een kenniskring Autisme en werk. Men kon er ook kennis

maken met collega’s uit andere sectoren en organisaties en zo droeg het overleg ook bij tot het verkleinen

van de afstand tussen de sectoren. Uit het overleg bleek alvast dat de nood hoog is (getuige het groot

aantal deelnemers). Vooral de nood aan uitwisseling wordt benadrukt. De kenniskring gaat in 2010

effectief van start.

Oost-Vlaanderen

Deze werkgroep werd op initiatief van de provinciale stuurgroep autisme opgestart. De groep telt 11 leden

en kwam in 2009 vijf keer samen (februari, maart, mei, september en november). De SEN-coördinator

stelde mee de werkgroep samen en was actief bij het aanbrengen van bestaande instrumenten. Samen

met de trekker van de groep, communiceert de SEN-coördinator de provinciale stuurgroep autisme over

de werkzaamheden van de werkgroep.

De groep wil in het najaar van 2010 i.s.m. het SEN een provinciaal sensibiliserend initiatief nemen naar

het ruimere netwerk autisme met als doelstelling: diensten die personen met autisme ondersteunen laten

kennismaken met de bestaande instrumenten en laten komen tot samenwerking om de kloof tussen

onderwijs en tewerkstelling te dichten.

Website Er is een themagroep “tewerkstelling en de weg ernaartoe”, waarop alle uitnodigingen en verslagen

worden geplaatst, maar ook de informatie die binnen de groep werd uitgewisseld (vnl. projecten en

instrumenten rond het begeleiden naar tewerkstelling).


Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: visuele beperking

Opleiding mobiliteitsinstructeur

Vanuit het overzien-netwerk (een deel van de gespecialiseerde voorzieningen voor mensen met een

visuele beperking) wilde men een opleiding mobiliteitsinstructeur organiseren in Vlaanderen.

Voorzieningen waren tot nog toe aangewezen op (dure) alternatieven in Frankrijk of Nederland. De

opleiding wordt georganiseerd in samenwerking met de Katholieke Hogeschool Brugge. Het Steunpunt

neemt de ondersteuning op zich van alle praktijkwerkers die hun praktijkexpertise willen overbrengen aan

het werkveld.

In 2009 hebben we daarvoor een didactiekdag ingericht die we continueren in een community op de

website.

SEN voert ook actieve promotie voor de opleiding.

Werkfiches ‘visuele beperking en bijkomende geheugenproblemen’

In 2008 organiseerde de Markgrave voor haar medewerkers een opleiding rond visuele problemen in

combinatie met niet-aangeboren hersenletsel. Resultaat was onder meer een werkinstrument in de vorm

van fiches met daarop alle noodzakelijke “tips” beknopt weergegeven. Door enkele technische problemen

vonden we echter geen goede vormgeving op de website.

In 2009 werd door omstandigheden geen specifieke actie ondernomen. De steekkaarten worden in 2010

geactualiseerd/uitgebreid en in een bruikbare vorm geproduceerd en verspreid. Hier zal tevens promotie

voor gevoerd worden.

Werkboek slechtziende kleuters

Kleuters en peuters met een visuele beperking zitten niet altijd in een gespecialiseerde setting waar een

specifieke expertise voorhanden is. Om de begeleiders/hulpverleners met geen of beperkte kennis over

visuele beperking te ondersteunen, werd in de loop van 2008 en 2009 een werkboek opgesteld. Het

werkboek behelst zowel een theoretische inleiding als een praktische uitwerking van een aangepaste

begeleiding.

Eind 2009 werd het werkboek opgeleverd. In het kader van de verdere implementatie werd het project

enigszins uitgebreid. De deelnemers aan een eerste vorming op basis van het werkboek (najaar 2009)

werd gevraagd deel te nemen aan een leesgroep. Op basis van hun opmerkingen wordt de tekst begin

2010 waar nodig aangepast of bijgestuurd.

In 2010 wordt het werkboek dan online ter beschikking gesteld en wordt de workshop (aanbieder is

Centrum Ganspoel die hier ook als projectuitvoerder fungeerde) via de expertisewinkel gepromoot.


Werkmap didactiek slechtziende kleuters

Begeleiders van kinderen met CVI hebben nood aan een leidraad om het bestaande materiaal aan te

passen naar deze beperkingen. Gezien CVI vaak gepaard gaat met andere stoornissen (zoals bv. Neuro-

motore of visueel-ruimtelijke stoornissen) kan deze leidraad bij uitbreiding ook worden gebruikt bij CVI en

CP of bij CVI en DCD/ASS/NLD.

Een groep ergotherapeuten (Els Dresselaers (logo, Bubao Kasterlinden, Brussel), Els Lanckmans

(leerkracht, Bubao kasterlinden, Brussel), Eline Wouters ( ergo, DVC Sint-Jozefinstituut, Antwerpen),

Peggy Firlefijn (DVC Sint Jozefinstituut, Antwerpen), Veerle Van den broeck (ergo, centrum Ganspoel

vzw, Huldenberg), Lut Tryhou (ergo, DVC Dominiek Savio, Gits), Leen Vanaeken (ergo, Sint-Gerardus,

Diepenbeek), Caroline Meersschaut (ergo, MPI Sint-Lodewijck, Kwatrecht), Mieke De Pourcq (ergo, TB

Accent Spermalie, Brugge), Petra Deleu (KI Spermalie, Brugge), Griet Dewitte (kiné, COS Gent), Valerie

D'Hoker (ergo, MPI Ten Dries, Landegem)) verzamelde aangepast werkmateriaal en wil dit

samenbrengen in een illustratieve map met ideeën voor aanpassingen waarmee verschillende

begeleiders zelf aan de slag kunnen gaan. De tips zijn ook bruikbaar bij kinderen met mentale

beperkingen (type 1) en leerstoornissen (type 8) waarbij de mentale beperking al dan niet is

gecombineerd met CVI.

Met een beperkte delegatie hadden we een eerste overleg in het voorjaar. In oktober hadden we overleg

met de hele werkgroep en werd het concept en de mogelijkheden opnieuw besproken. Concrete

realisaties worden gepland eind 2010.

haptics

Communicatie met doofblinde mensen is vanzelfsprekend geen evidente zaak. (internationale)

uitwisseling van ontwikkelde methodieken is daarom erg belangrijk. In 2007 kregen een aantal

hulpverleners een eerste kennismaking met `haptics`; een communicatiewijze voor en met doofblinden. In

2008 richtte deze groep zich op een diepere kennisverwerving en inoefenen van de methodiek. In het

najaar van 2009 overlegden we met de initiatiefnemers de mogelijkheden om de `trainers`ondersteuning

te bieden in hun didactische vaardigheden. Voorjaar 2010 starten we daar een programma op zodat ze

zelf vorming kunnen geven in Vlaanderen.

Senso-tacto-picto’s

Werken met pictogrammen/visualisaties is een belangrijk werkinstrument voor professionelen die mensen

met ASS begeleiden. Voor begeleiders van blinde kinderen met ASS ontwikkelden medewerkers van het

Centrum Ganspoel in samenwerking met het SEN de Senso-tacto-picto’s. Bedoeling is dit instrument ter

beschikking te stellen van het ruimere werkveld en professionelen ook te ondersteunen in de

praktijktoepassing.

In de loop van 2009 werd zowel de brochure als de bijhorende workshop afgewerkt. We zijn nu nog op

zoek naar goede manier om brochures en bijhorend materiaal ter beschikking te stellen en te verspreiden

(timing voorjaar 2010).


De workshop wordt in 2010 gepromoot via de expertisewinkel.

Verkennend overleg CVI en ASS

Op aangeven van een aantal Vlaams-Brabantse organisaties hebben we tussen juli en augustus een

eerste bevraging gedaan bij een aantal organisaties, met het oog op een inventariseren van knelpunten

rond de dubbeldiagnose ASS en CVI (COS Gent – Antwerpen – Brussel – Leuven, Revalidatie centra

(enkele per provincie), Ganspoel , KMPI-Spermalie , Dominiek-Savio , de Markgraeve, scholen die zowel

kinderen met ASS en Visusproblemen opvangen zoals K.I. Woluwe).

In de loop van september werd deze bevraging nog aangevuld met een email-enquête. Hieruit bleek dat

we de knelpunten overwegend kunnen bundelen op 3 domeinen: de nood aan sensibilisering omtrent

deze comorbiditeit, diagnostiek en behandeling.

De bevraagden geven aan nood te hebben aan overleg, uitwisseling hieromtrent.

Na overleg met een werkgroep (Dr. Ortibus, Mieke De Strooper en Delvaux) werd afgesproken in 2010

een verkennend overleg te organiseren.

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties: autisme

Zelfbeeld

Kinderen en adolescenten met ASS kampen vaak met een negatief zelfbeeld. Krijgen jongeren op dit vlak

onvoldoende specifieke ondersteuning, dan vergroot de kans op ontwikkeling van bijkomende psychische

problemen/stoornissen. Gebrek aan materiaal en onderzoek noopte mensen in het werkveld tot

ontwikkeling van nieuwe methodieken.

Medewerkers van Het Raster bouwden de voorbije jaren ervaring op met een groepsmatige aanpak en

wilden deze graag delen met andere organisaties op het terrein. Hun ervaringen met deze groepsmatige

aanpak werden gesystematiseerd.

In de loop van 2009 werd daarop een training voor collega’s uitgewerkt die werd uitgetest en

uitgeschreven. Om de bruikbaarheid van deze methodiek in andere hulpverleningscontexten te testen,

werd het project verlengd tot eind 2010.

Eind 2009 werden de eerste toekomstige trainers geselecteerd. Begin 2010 ging de projectverbreding van

start. Bedoeling is om in de loop van 2010:

- een twintigtal medewerkers uit andere werksoorten (dan de thuisbegeleiding) en sectoren te

trainen;

- tijdens deze opleiding de training uit te testen in een twintigtal groepen die begeleid worden door

deze trainers;

- een intervisiegroep op te richten voor de nieuwe trainers;

- het geschreven materiaal bij te sturen in functie van opmerkingen en bijsturingen uit de praktijk;

- het instrument te verspreiden en promoten.


Ook vanuit Nederland (Leo Kannerhuis) is er interesse in deze training. Samenwerkingsmodaliteiten

worden in 2010 bekeken.

executieve functies

Kinderen met een ASS hebben problemen met de uitvoering van executieve functies, in het bijzonder met

werkgeheugen, cognitieve flexibiliteit, planning en woordvloeiendheid. EF-problemen kunnen een

verklaring geven van symptomen van autisme, vooral de niet-sociale symptomen: zoals rigide en

stereotiepe gedragingen, beperkte interesses, problemen met kleine veranderingen, ….

Om begeleiders beter in staat te stellen de executieve functies bij (rand)normaal begaafde kinderen met

ASS te trainen, ontwikkelde Mieke Cuyle (Het Anker) in 2009 een map met een stapsgewijze aanpak.

Zij werd gesuperviseerd door Sylvie Verté (Het Anker) die daarmee voortbouwde op de deskundigheid die

zij ontwikkelde in het kader van haar doctoraat aan de UGent.

Deze map werd in het najaar 2009 al uitgetest in het Anker, maar in een tweede fase (2010) willen we de

resultaten in een aantal andere (proef)contexten uittesten om zo de toepasbaarheid van de map te

vergroten. Publicatie en verspreiding zijn dus voorzien in 2010.

Comvoor

In 2010 willen we de projectresultaten opnieuw onder de loep nemen. Ondertussen draait in Vlaams-

Brabant een werkgroep waarin 13 praktijkwerkers ervaringen blijven uitwisselen over het werken met de

Comvoor. Onze provinciaal coördinator biedt daar waar nodig ondersteuning.

Sensorisch onderzoeksinstrument voor mensen met ASS en matig/diep verstandelijke beperking

De vraag naar overleg vertrok bij enkel Oost-Vlaamse professionelen die een instrument wilden

ontwikkelen voor sensorisch onderzoek bij personen met ASS en een matig tot diep verstandelijke

beperking. Gezien de specificiteit van de vraag werd de groep verruimd naar heel Vlaanderen.

Marjolein Verbeke is wel de groep blijven begeleiden. De groep telt 7 leden (allemaal uit VAPH-

voorzieningen) en kwam in 2009 twee keer samen (juni en november).

De SEN-coördinator heeft een engagement bereikt bij een beperkte groep Vlaamse professionelen met

ervaring in het gebruik van sensorisch onderzoek. De groep is enthousiast over de manier waarop het

SEN verkennende en uitwisselingsbijeenkomsten begeleidt en er voor zorgt dat de deelnemers echt tijd

hebben voor inhoudelijke uitwisseling.

Eén instrument voor sensorisch onderzoek dat door één van de deelnemende organisaties werd

opgemaakt, wordt momenteel uitgetest bij cliënten in alle deelnemende organisaties. In 2010 worden de

ervaringen met het aangepaste instrument uitgewisseld en is het de bedoeling om het instrument verder

te optimaliseren voor de omschreven doelgroep. I.s.m. het SEN kan het afgewerkte instrument eventueel

ruimer verspreid worden.

website


De groep “ASS & verstandelijke beperking – sensorisch onderzoek” heeft een administratieve functie

(uitnodigingen en verslagen worden telkens op website geplaatst), maar is ook een verzamelplaats voor

de informatie die binnen de groep werd uitgewisseld.

Zo staan bijv. verschillende versies en aanpassingen van de vragenlijst voor sensorisch onderzoek op de

groep beschreven en hebben enkele groepsleden eraan toegevoegd welke ervaring zij met deze

vragenlijsten hebben. Op de groep werden ook al samenwerkingsdocumenten opgemaakt, maar er is nog

schroom bij de groepsleden om er echt zelf mee aan de slag te gaan.

Sociale vaardigheden / ASS

Reeks bijeenkomsten rond sociale vaardigheden en ASS (op vraag van intervisiegroep ASS –Gedrag

Wezembeek Oppem) :

- Op de koffie met … sociale vaardigheden/ tewerkstelling – ASS / 3 oktober 2008: 14 deelnemers /

samen met provincie Limburg/ Locatie: Diest. Na een inleiding van de werking van Ergasia en

Begeleidingscentrum ASS, uitwisseling met de deelnemers rond dit thema.

- op 20 november 2009 in de Schommel (Maaseik). Deze bijeenkomst handelde over sociale

vaardigheden bij kinderen en jongeren met een ernstig tot diep mentale handicap. De Schommel

stelde een vraag en in samenwerking met beide provinciale coördinatoren werd beslist de vorming

open te stellen voor leden uit de intervisiegroep van Vlaams-Brabant. De vorming werd begeleid

door Mark Serruys.

- Op de koffie met … sociale vaardigheden /ASS/ omgaan met gevoelens bij kleuter en lagere school

kinderen / 5 december 2008: Inleiding door Revalidatiecentrum DAT en door Els Vermeulen (VVA).

Bijeenkomst in Brussel. Door afwezigheid coördinator geen gegevens over evaluatie of aantal

deelnemers.

- Er volgt nog één bijeenkomst rond sociale vaardigheden en vrije tijd. Dit wordt een

uitwisselingsmoment van materiaal rond vrije tijd. Vermoedelijk september 2010.

Kwaliteitsbevorderende projecten en acties : NAH

Hooi op je vork: voorbereiding voor onze licentieovereenkomst met AXON-leertrajecten (NL)

De voorbije jaren moest het SEN nog volop inzetten op basisopleiding. Gaandeweg nam de vraag naar

bruikbare methodieken en modellen toe. Hooi op je vork werd in Nederland ontwikkeld en vindt stilaan zijn

weg in Vlaanderen. Na een studiedag in 2007 gaf de auteur een opgemerkte lezing op ons NAH-congres

in 2008. Er werd ondertussen door een aantal organisaties ook al beroep gedaan op de expertisewinkel

om de methodiek op organisatieniveau te implementeren. Op dit moment is er slechts één licentiehouder

in Vlaanderen maar die kan onvoldoende inspelen op alle vragen.

In 2009 voerden we een aantal gesprekken met het oog op een ruimere implementatie van de methodiek

in Vlaanderen.


- Verkennende gesprekken met de tot hiertoe enige licentiehouder van Hooi op je Vork in Vlaanderen

(Kristof Weijtens – Eindelijk), met AXON leertrajecten (eigenaar), met de auteur (Patty Van Belle) en

met SIG (Viviane Vermeiren) op 24 november 2009 en 15 januari 2010.

- SEN verkreeg van Axon-vorming ondertussen een licentie voor Vlaanderen en wil daarmee de

methodiek verder bekendmaken in Vlaanderen (in samenwerking met vormingsorganisaties). We

willen niet zelf instaan voor de organisatie van de vorming, maar wel voor de kwaliteit van de

opleiding in Vlaanderen, voor de effectieve implementatie van het model in de praktijk en voor de

opvolging van de problemen die daar mogelijk bij optreden, de ervaringen van de opleiders en de

input die we daaruit kunnen genereren voor de eigen werking.

- We werken samen met SIG voor de concrete organisatie van de opleidingen.

De concrete uitwerking van dit model plannen we in 2010. Vanaf het najaar 2010 zullen organisaties de

vorming (in company) kunnen aanvragen. We zullen dan ook nagaan of we de afgeleide methodiek voor

jongeren (eigenweg) mee kunnen bekendmaken en implementeren.

Vormingspakket NAH: na de opmaak nu ook het gebruik in de praktijk

Na de opmaak van het vormingspakket door het SIG (Wouter Lambrecht) stelden we in het voorjaar nog

een draaiboek op voor de trainers, met daarin onder meer een handleiding voor de werkgroep en het

materiaal op de website, afspraken rond vormingen, …. Daarnaast bezorgden we alle trainers

opgemaakte hand-outs voor powerpoints, kregen de powerpointpresentatie een SEN-huisstijl en werden

de beeldfragmenten geïntegreerd in de powerpoint en op USB-stick aan alle trainers ter beschikking

gesteld. Al het lesmateriaal, het draaiboek, de afspraken en contracten vinden de trainers op een

afgeschermde groep op de website

Op 31 maart organiseerden we een terugkomdag voor 19 trainers die daarmee in de eigen organisatie

een try-out konden verzorgen. De bevindingen waren positief.

Met de eigen trainers

- De eerste toets gebeurde in een grootschalig programma voor de mutualiteit de Voorzorg. Dit

programma liep over twee maanden waarin 17 groepen van ongeveer 20 deelnemers de basis van

NAH kregen aangereikt. Deze vorming werd positief geëvalueerd.

- Op 20 oktober werd de vorming gegeven aan een groep in Avalon. Naast het basisdeel werd daar

aandacht besteed aan epilepsie en andere minder zichtbare gevolgen en visuele problemen.

- In 2010 willen we meer inzetten op een sensibilisering van de thuiszorgdiensten.

Vlaanderen- samenwerking Werkgroep Hersentumoren

- We werkten samen met de werkgroep Hersentumoren die in de loop van 2009 met projectmiddelen

een basisopleiding opzetten in de vijf provincies. Deze basisopleiding bouwde voor een groot stuk

voort op het vormingspakket dat Wouter Lambrecht vanuit SIG voor ons in 2008 ontwikkelde. We

stelden het vormingspakket ter beschikking en participeerden aan de voorbereiding van de opleiding


(zowel centraal als regionaal) en werkten mee aan de afsluitende studiedag in het najaar (Inne Van

de Ven).

- Het startschot werd eigenlijk gegeven in Antwerpen waar de eerste contacten met de werkgroep

werden gelegd. Omdat dit project voor heel Vlaanderen liep, schakelde onze provinciaal coördinator

het coördinaat in. Omdat het project eerst in de provincie Antwerpen liep heeft de provinciaal

coördinator meegewerkt aan de ontwikkeling van het programma. Ze werkte mee aan de algemene

voorbereiding voor de inhoud van de vorming – vanaf eerste contact tot de concrete invulling en

sprekers), de voorbereiding van het Antwerpse initiatief (dat doorging in de Mick in Brasschaat).

- In West-Vlaanderen waren er 16 inschrijvingen. De vorming werd voorbereid door onze provinciaal

coördinator, Mieke Geernaert van De Nieuwe Notelaar en de mensen van de werkgroep

Hersentumoren. De logistieke voorbereiding werd opgenomen door de provinciaal coördinator.

- In Limburg werd de vorming voorbereid door Ellen Becker, de Werkgroep en medewerkers van het

Weyerke. De taak van onze provinciaal coördinator bestond uit de logistieke ondersteuning van deze

vorming (navraag naar interesse, bekend maken, mogelijkheid tot inschrijven via website, locatie, …).

- In Oost-Vlaanderen bleef de medewerking van de provinciale coördinator beperkt tot het navragen

van interesse bij de organisaties met een aanbod voor personen met een NAH in de provincie en het

bekend maken van dit initiatief via het provinciaal netwerk NAH Oost-Vlaanderen.

- In Vlaams-Brabant en Brussel legde de provinciaal coördinator contacten met een aantal NAH-

organisaties.

Brussel

Op vraag van het samenwerkingsverband NAH heeft de coördinator contact opgenomen met de

Brusselse Welzijnsraad (Lieve van Dooren en Chris Blockerijke). om te bekijken of er nood was aan

bijkomende NAH –expertise in Brusselse voorzieningen en diensten. Op basis van de bevindingen

organiseerden we een basisvorming over NAH. Ons vormingspakket werd hier gebracht door een van

onze regionale trainers, Veerle Desmyter (oud-provinciaal coördinator en medewerker van de Brabantse

Thuisbegeleidingsdienst). Voorbereidend overleg op 30 maart 2009 met Veerle Desmyter (BDT). De

vorming ging door op 10 juni. Er waren 19 deelnemers.

Werkgroep ‘Werkmodel NAH’ - West-Vlaanderen

De provinciale stuurgroep lanceerde het idee om een werkmodel te maken dat professionelen aan het

denken zet over de verschillende invloeden op gedrag bij personen met NAH (onder meer van het eigen

gedrag van de medewerker). Dit idee werd verder uitgewerkt in een werkgroep waaraan Mieke Geernaert

(neuropsychologe – teamcoach De Nieuwe Notelaar), Ilse Hasaert (neuropsychologe van de KEI),

Caroline Kopacsi (ergo – stafmedewerker Den Achtkanter), Kris Vancouillie (afdelingsverantwoordelijke

P.C. St Amandus ), Guy Lorent (P.C. St-Camillus) en Kurt Declercq (SEN) deelnamen. Kurt stond in voor

de begeleiding en ondersteuning.


Het model is opgemaakt in functie van het beheersen van problematisch en ongewenst gedrag.

Daarnaast is het bedoeld om de veelheid aan informatiebronnen, de eigen impliciete en expliciete kennis,

de kennis binnen het team, de veelheid aan informatie verbonden aan de persoon met een NAH, … te

stroomlijnen in functie van een kwaliteitsvolle samenhangende ondersteuning. Het werkmodel vertrekt

vanuit een aantal vaststellingen:

- De vraag naar informatie en opleiding omtrent NAH door professionelen blijft hoog.

- Dat NAH een heel complex gegeven is dat verder gaat dan louter het hersenletsel.

- Dat professionelen het soms moeilijk hebben om de vertaalslag te maken van theorie naar praktijk

- Dat er tegelijk enorm veel impliciete kennis aanwezig is bij individuele professionelen en/of binnen

begeleidende teams, maar die wordt te weinig benut en onderkend en vindt bijgevolg zelden de

weg naar het concreet handelen van de andere professionelen en het team.

- Dat er soms vertrokken wordt vanuit een te beperkt beeld op de persoon met een NAH : focus op

gedrag, focus op hersenletsel, focus op …

De groep kwam in 2009 samen op 19 februari, 14 mei, 2 september.

Het model wordt verder afgewerkt in 2010.

Regionale studiedag provinciaal samenwerkingsverband NAH Antwerpen

De jaarlijkse regionale studiedag van het provinciaal samenwerkingsverband (georganiseerd in

samenwerking met SEN en coördinatiepunt NAH) kon in 2009 op veel bijval rekenen. 77 professionelen

uit de hele provincie kwamen op 19/11 naar Pulderbos om rond sociale en cognitieve effecten van een

NAH bij te leren en uit te wisselen.

Dit jaar werd gekozen om na een plenair luik in de voormiddag, in de namiddag een heel dynamische

uitwisseling aan de hand van enkele thema’s/stellingen te programmeren (inspiratiebron waren hier het

Sencafé van vorig jaar). De hele namiddag gonsde Pulderbos in volle SEN-stijl (dynamische uitwisseling

in kleine groepjes, opsplitsing in minderjarigen en meerderjarigen). Een werkvorm die op heel wat

positieve reacties kon rekenen.

Workshop ontremd gedrag bij mensen met een NAH / 1 oktober 2009/ Vlezenbeek In opvolging van de intersectorale bijeenkomst rond ontremd gedrag bij personen met NAH op 23

oktober 2008 organiseerden we een workshop rond ontremd gedrag op 1 oktober 2009 te Vlezenbeek. Er

waren 11 deelnemers voor deze workshop die werd begeleid door Dhr. Portzky (UZ Gent). De focus van

de workshop lag op de neuropsychologische diagnostiek en wat dat kan opleveren voor het opstellen van

een handelingsplan voor mensen met een NAH.

De coördinator bood logistieke ondersteuning en hielp de workshop voorbereiden (voorbereiding casus

vanuit de Valier).


Kwaliteitsbevorderende projecten: verstandelijke beperking

Intersectoraal handelingsplan – de dialoogdag als vervolg – Limburg

Na het verschijnen van het rapport intersectoraal handelingsplan (beschikbaar op onze site en de site van

integrale jeugdhulpverlening) werd een werkgroep samengesteld om een voorstelling van de

projectresultaten aan het ruimere werkveld voor te leggen. Deze groep werd aanvankelijk getrokken door

Jan Nijs (IJH) en Inne Van de Ven (SEN ter vervanging van Ellen Becker), maar al vlug uitgebreid met

Ellen Becker (provinciaal coördinator SEN), Linda Aerts (OSBJ, Stent-project), Bert Plessers (SPIL) en Art

of Hosting (Ria Baeck en Rik Verschueren).

De voorbereiding vond plaats in het voorjaar van 2009. De Dialoogdag vond plaats op 5 juni 2009.

Het initiatief werd door de meerderheid van de deelnemers erg positief onthaald.

Wat gaat er verder gebeuren? Hiervoor werd op het einde van de dag een groep samengesteld van

personen die zich willen engageren rond dit thema. Volgende prioriteitenlijst werd gemaakt op basis van

de thema’s die tijdens de dag aan bod kwamen:

- Intersectoralisering van de wachtlijsten

- Allochtone hulpverleners

- Diagnostiek: kansen en grenzen

- Taal: hoe spreken met cliënt(system)en

- Verbinding onderwijs en welzijn:

- Netwerken

- Grenzen van de hulpverlening

Deze groep zal, op basis van de verslagen van de dialoogdag en het rapport ‘Intersectoraal

Handelingsplan’, verder actie ondernemen.

Deze werkgroep ‘Complexe zorg bij jongeren’ kwam voor een eerste keer samen, eind 2009 (zie verder).

Ter beschikking stellen van informatie op de website Er staan op dit moment 262 nieuwsberichten, 432 activiteiten, 25 methodieken, 93 instrumenten, 74

projecten, 23 vacatures, 376 literatuuritems of links, 5 vormingen op maat, 19 informatieve pagina’s en 9

samenwerkingsdocumenten op de website. In totaal gaat dat om 1318 items.

Vanaf 2010 zijn we in staat om ook over het gebruik en de consultatie van deze items iets te zeggen.

We weten wel dat de site dagelijks door 458 unieke gebruikers wordt geconsulteerd.

Groep ‘beschermingsstatuten’ Een groepje maatschappelijk werkers uit het Brugse (Steven Ingelbrecht (St Amandus) Geert D’haene

(Oikonde), Mark Debaeke (Ons erf) en Pierre vandermeulen (Oranje)) hebben in het verleden werk verzet

rond het thema ‘beschermingsstatuten’. Al deze info stond op een site (maatschappelijkwerk.be) met een

250 geregistreerde leden.


Omdat de werkgroep geen tijd heeft om de eigen site up to date te houden en ze geloven in de

mogelijkheden en netwerking van het SEN, werden alle info en gerealiseerde documenten ondertussen

op een aparte (open) groep op de SEN-site geplaatst. Op heden zijn er reeds een 52 leden uit het

volledige Vlaamse land.

Kurt Declercq kwam daarvoor in 2009 twee keer samen met werkgroep (28 april en 8 juli).

Ondersteunen van organisatie- en teamfunctioneren

zelfevaluatie-instrument voor organisaties die mensen met een NAH ondersteunen

De probleem van NAH wordt meer en meer (h)erkend. Daardoor wordt ook de vraag naar ondersteuning

(en naar specifieke ondersteuningsvormen) voor deze doelgroep groter. Begeleiders, middenkader en

directies zijn op zoek naar een instrument waarmee ze kunnen reflecteren op de kwaliteit van hun

werkzaamheden, op hun eigen handelen, zowel op niveau van concrete begeleiding als organisatie. De

Liga NAH gaf een aantal jaren geleden een eerste aanzet hiertoe.

Op 21 september 2009 organiseerden we een eerste verkennend overleg waarin we samen met de

oorspronkelijke initiatiefnemers (Natasja Jennekens, Sven Pans, Herman Van Hove, Annemiek Van Rhijn)

en het werkveld onderzochten op welke manier we een gebruiksvriendelijk en laagdrempelig evaluatie-

instrument kunnen maken dat:

- uitnodigt tot zelfreflectie

- een aanzet geeft voor een betere ondersteuning van deze specifieke doelgroep door het

inventariseren van minimale kwaliteitseisen inzake specifieke ondersteuning van mensen met een

NAH.

- toepasbaar is in verschillende settings en sectoren.

- raadpleegbaar is via de website

In 2010 breiden we de werkgroep uit met actoren uit andere settings en sectoren en bekijken we hoe we

een dergelijk instrument zo kunnen vormgeven dat het om een aanvaardbaar en gedragen instrument

gaat. We halen dan ook de banden met Nederland opnieuw aan omdat daar ook al aanzetten werden

gemaakt voor een dergelijk instrument.


Initiatieven voor wie in organisaties voorwaarden schept voor leren en kennisuitwisseling

Vlaams overleg VTO

Jaarlijks organiseren we een bijeenkomst waarop we alle leden van de regionale VTO-groepen

uitnodigen. Door omstandigheden (agenda van Kessels en Smit) werd het 2009-initiatief uitgesteld naar

februari 2010.

Sven Pans heeft in 2009 wel de nodige voorbereidingen getroffen (uitwerken concept, contacten, sprekers

in functie van de agenda: van competentiemanagement naar talentenbeleid). Hij was ook verantwoordelijk

voor de samenwerking met Kessels en Smit die in 2009 het achtveldenmodel introduceerden in de

regionale VTO-groepen.

VTO-overleg in Antwerpen

De Antwerpse groep (15 leden waarvan 14 uit een VAPH-voorziening en 1 GGZ) is intussen uitgegroeid

tot een stevige en hechte groep. Na een periode waarin zowat alles (voorbereiding, agenda, voorzitten

vergadering, faciliteren, verslag, enz. ) door de provinciaal coördinator werd opgenomen, is er in

september beslist om meer gedeeld verantwoordelijkheid voor deze groep op te nemen en samen deze

bijeenkomsten vorm te geven.

De tekst die de groep uitwerkte (verslag bijeenkomst in september) werd in december voorgelegd aan de

andere groepsleden en goedgekeurd. Vanaf 2010 zou de groep volgens de nieuwe afspraken werken.

Naast de bijeenkomsten, zijn ook de website en groep op de site én het Vlaamse vormingsinitiatief rond

VTO belangrijke instrumenten om rond het thema in onze provincie te werken.

In 2009 stonden op de agenda:

- Hoe zicht krijgen op de aanwezige kennis en ervaring in een organisatie?

- Effectief gebruik van ingezette vormingsmiddelen (selectie van vormingen, vto-plan, evalueren

vorming, implementatie van vorming,…)

- Gebruik van het 8-veldenmodel voor een systematische aanpak van VTO (Kessels & Smit)

VTO-overleg in oost-vlaanderen

De Oost-Vlaamse groep (12 leden, allemaal VAPH-voorzieningen) kwamen in 2009 drie keer samen. Op

de agenda stonden onder meer:

- Hoe zicht krijgen op de aanwezige kennis en ervaring in een organisatie? (+ ondersteuning die de

SEN-website hierbij kan vormen)

- Gebruik van het 8-veldenmodel voor een systematische aanpak van VTO (Kessels & Smit). Het 8-

veldenmodel en het leren vragen stellen werd erg enthousiast onthaald; het is duidelijk dat dit een

antwoord bood op één van hun prioritaire thema’s. De groep vraagt niet om input rond dit model

meteen te herhalen, maar wel om het gebruik ervan in te oefenen en de terugkoppeling te maken in

de eigen provinciale groep.

- Het team als entiteit (hoe formuleer je een leervraag vanuit het team) + toepassing en

ervaringsuitwisseling 8-veldenmodel


Website De groep VTO O-VL heeft een administratieve functie (uitnodigingen en verslagen worden telkens op

website geplaatst), maar is ook een verzamelplaats voor de informatie die binnen de groep werd

uitgewisseld (teksten rond vto-beleid, interessante opleidingen voor VTO-medewerkers, nuttige

literatuur,…).

VTO-overleg in West-Vlaanderen: kenniswerkers West-Vlaanderen

De groep is ontstaan vanuit vragen op het terrein, maar ook vanuit de nood van de provinciaal coördinator

naar uitwisseling met andere kenniswerkers.

Eind 2007 werd via een rondvraag een zicht verkregen op de verschillende ‘VTO-medewerkers’ die er

actief zijn én die geïnteresseerd zijn op een mogelijke uitwisseling van ervaringen. Dat waren er een 38-

tal.

Na de VTO-dag in september 2008 stelden 12 mensen zich kandidaat voor een actieve groepswerking.

Ze opteerden ervoor om als zelfsturende groep te werken waardoor onze provinciaal coördinator ook als

kenniswerker kan meedraaien. De groep kwam in 2009 twee keer samen. Eenmaal in februari met focus

op kennismaking, uitwisseling, … en een tweede maal in juni in functie van de workshop 8V-model.

Er wordt tijdens de bijeenkomst ook steeds ruimte gemaakt om weetjes uit te wisselen hetzij vanuit de

eigen organisatie (bv. een vormingsaanbod dat kan opengesteld worden voor andere organisaties), hetzij

vanuit de sector.

Website Hebben een groep op de site waar alle bijeenkomsten op vermeld staan, en waar de nodige onderlinge

communicatie plaats vindt.

VTO-overleg in Vlaams-Brabant en Brussel

De groep kwam in 2009 twee keer bijeen.

- Op de eerste bijeenkomst (24 april 2009) werd de website van het SEN voorgesteld en de bijhorende

mogelijkheden voor de VTO’ers. Andere agendapunten waren het evalueren van vormingen en het

geven van feedback (uitwisselen van ervaringen, nuttige tips) alsmede een overzicht van VTO –

noden

- Een geplande tweede bijeenkomst op 13 oktober 2009 werd afgelast, wegens vroeger ingaan van het

zwangerschapsverlof van de provinciaal coördinator.

- Uiteindelijk ging voor deze groep een tweede bijeenkomst door op 30 oktober 2009. De bijeenkomst

werd begeleid door Luc Verheijen (Kessels en Smit) en georganiseerd in samenwerking met de

collega’s van Antwerpen en Limburg.


Initiatieven die teams of professionelen ondersteunen die onder grote druk werken (gedragsproblemen)

Uitwisselingsdag kenniskringen ambulante woonbegeleiding – Over alleen staan in je job – Oost- en

West-Vlaanderen

Deze bijeenkomst werd op 20 november georganiseerd op vraag van de verschillende groepen met

ambulante woonbegeleiders (over O- en W-Vl). Het werd een uitwisselingsdag met 20 deelnemers rond

een thema dat leeft bij ambulante begeleiders over de doelgroepen heen. Via een inhoudelijke input (drie

workshops: Omgaan met grenzen in de cliëntrelatie, Omgaan met je eigen grenzen en

Grensoverschrijdend gedrag in de cliëntrelatie) deden de provinciale coördinatoren een poging om een

stukje kennis aan te bieden. Daarnaast was er ruimte voor ontmoeting tussen de verschillende

kenniskringen, uitwisseling van ervaring tussen ambulante woonbegeleiders en tijd om na te denken over

dat wat mensen bezig houdt in de werkpraktijk.

Van de input en uitwisseling in deze bijeenkomst werd een rapportje gemaakt dat op de SEN-website ter

beschikking staat voor iedereen die het wil lezen.

‘Werkplezier & agressie: (on)mogelijk!’ – verwendag – Limburg

Vanuit de regionale stuurgroep gedragsproblemen groeide het idee van een verwendag voor

professionelen die instaan voor de dagdagelijkse ondersteuning van volwassenen met een verstandelijke

beperking en (zware) gedragsproblemen. Op die manier willen we een signaal geven naar de vele

professionelen die dagelijks met veel enthousiasme instaan voor een moeilijke doelgroep. In 2009 kwam

de voorbereidingsgroep (Marijke Seleljo (Open Kans – Ter Engelen), Ivo Bollen (Intesa), Els Umans (vzw

Stijn), Mariëlla Claes (BC St Elisabeth) en Ellen Becker – SEN) drie keer samen. De verwendag ging door

op 21 maart 2010.

faciliteren van kenniskringen, werkgroepen, lerende netwerken en evenementen met hoog leergehalte

Expertise uitwisselen en verspreiden vraagt om meer methodieken dan de klassieke VTO-middelen als

studiedagen, congressen en symposia. De zorg van het SEN ligt vooral in het zoeken naar mogelijkheden

om relevante expertise te implementeren in de praktijk.

doelstelling:

Kenniskringen en lerende netwerken (we werken intussen aan interne afspraken omtrent naamgeving)

beogen uitwisseling van deskundigheid en expertise. We richten ons daarbij op professionelen (bij

voorkeur uit verschillende organisaties én sectoren). Daarmee bieden we een platform aan voor

praktijkwerkers om ervaringen en kennis uit te wisselen omtrent bepaalde thema’s of problemen.

De input van het Steunpunt in deze kenniskringen en lerende netwerken varieert afhankelijk van de

draagkracht van de groep, van de fase waarin de groep zich bevindt. Onze provinciale coördinatoren of


stafmedewerkers (ingeval van Vlaams overleg) zijn bij de opstart van dergelijke groepen meestal

prominent aanwezig. Ze werken methodieken uit om tot klare doelstellingen te komen (nooit overleg om

het overleg) en het proces op spoor te zetten. In een aantal groepen blijven de provinciale coördinatoren

aanwezig, anderen hebben dan weer nood aan meer specialistische input en doen een (bijkomend)

beroep op externen.

Begroting: Het faciliteren van deze groepen behoort tot de kernopdracht van de provinciale coördinatoren. Bovendien

leert de ervaring dat het aanbieden van kosteloze activiteiten een negatieve weerslag heeft op de groepen

(vrijblijvendheid van deelname). Een beperkte deelnameprijs (voor activiteiten waar kosten aan verbonden

zijn) is gangbaar en aanvaard. Indien nodig – indien de kosten groter zijn dan de baten of bij het

inschakelen van externe deskundigen – doen we daarvoor een beroep op de expertisewinkel.

Doelgroepoverstijgende initiatieven

Werkgroep complexe zorg bij jongeren – Limburg

Deze werkgroep (11 deelnemers – Marcel Eerdekens-OOC - BJZ Elkeen, Johan Bortels – M.P.I. St

Ferdinand, Elke Buttiens – M.P.I. St Ferdinand, Veerle Umans - Kinderpsychiatrisch centrum, Caroline

Vanderhallen - CGG/litp Campus Genk, Farida Zaouad – Student, Jan Nijs - Integrale Jeugdhulp - regio

Limburg, Dirk Lambrechts - Integrale Jeugdhulp - regio Limburg, Linda Aerts – OSBJ, Eric Berx -

Agentschap Jongerenwelzijn regio Limburg, Katrien Van Loon - VGGZ vzw (kinder - en jongerenteam),

Ellen Becker - SEN vzw, Jo Voets - OGL Campus Genk) is opgestart n.a.v. het project Intersectoraal

Handelingsplan dat het Steunpunt samen met de Limburgse stuurgroep Integrale Jeugdhulphulpverlening

heeft opgezet. De werkgroep is een vervolg op de Dialoogdag (zie hoger) – waar de resultaten van het

project werden voorgesteld – en heeft als doel een aantal voorstellen om te zetten in concrete acties.

Tijdens dit overleg werden mogelijke acties besproken. De bespreking loopt door in 2010.

- HABLE CON ELLA: De werkgroep denkt aan de creatie van een forum waar er vrijer kan worden geluisterd dan mogelijk is tijdens een ‘klassiek’ cliëntoverleg, een soort bemiddelingscommissie voor

jongeren (bv. een jongere betwist naar een BUSO of MPI te moeten, …).

- LEERGROEPEN, LEERDAGEN, ERVARINGSSTAGES: er is vooral vraag naar een andere kijk (niet het zoveelste advies). Dit kan bijvoorbeeld via de ervaringsstages (uitgewerkt in kader van de

stuurgroep gedragsproblemen Limburg)

- Wachtlijst en regie.

Vooral de eerste 2 acties sluiten aan bij de opdracht en het instrumentarium van het Steunpunt.

Intervisiegroep jobcoaches – Limburg

Deze intervisiegroep wordt gevormd door 6 jobcoaches begeleid werk (Petra Blarings (BC St.-Elisabeth),

Katrien Biesmans (vzw Stijn), Kora Monfort (De Meander), Joke Smets (Tandem vzw), An Govers (Vzw

Berkenhof), Greet Vanbilsen (Dienstencentrum ’t Weyerke), Miet Vanduffel (Vzw WIRIC)) die in 2009 op


zes momenten ervaringen uitwisselden. De groep komt in 2010 opnieuw samen en wordt ondersteund

door de provinciaal coördinator. De groep ziet zijn meerwaarde als volgt:

- Geeft mogelijkheden om inhoudelijke tips, concrete werkwijzen, materiaal… uit te wisselen

- Verruimt de blik: door eigen situaties of die van anderen te bespreken, leer je met nieuwe

invalshoeken kijken en werken. Dit is verruimend voor de eigen werksituatie en maakt dat

mensen los komen van het eigen werk.

- Zelfinzicht:in deze veilige context kunnen mensen hun verhaal brengen, erover nadenken

zonder dat er beoordeeld wordt. Dit geeft ruimte om te denken en energie.

- Ondersteuning: door de herkenbaarheid van de aangebrachte situaties voelen mensen zich

minder alleen.

- Sterker worden: door het bespreken, het samen denken en de terugkoppelingen, kunnen

mensen sneller de ‘koe bij de horens vatten’; ze geven aan dat ze stappen zetten die ze anders

zouden uitstellen, of niet zouden zetten.

- Toetsing van het eigen werk aan dat van anderen, geeft bevestiging en geeft ideeën.

- Bouwt het eigen netwerk verder op en verstevigt het. Het zijn ondersteunende contacten die

mensen kunnen blijven gebruiken.

Initiatieven met betrekking tot autisme

ASS bij minderjarigen – West-Vlaanderen

Is een groep die overblijft na het SEN-intervisieproject (2006-2008) en zelfstandig verder functioneert.

Hans Buyle (BO Zonnehart) is daar de trekker van. De groep kent een wisselend succes, maar blijft een

constante. Er is een groep aangemaakt op de site die als neveneffect had dat nieuwe mensen zich

hebben gemeld.

Mogelijk transformeert de groep naar een thematische groep.

ASS binnen ambulante woonbegeleiding – West-Vlaanderen en Oost-Vlaanderen

Een heel enthousiaste groep met 16 leden die we op een procesmatige manier en in samenwerking

tussen Oost- en West-Vlaanderen hebben opgezet. De aandacht bij het opstarten van deze lag bij een

aantal evaluatiepunten uit het intervisieproject:

- inhoudelijke noodzaak tot opstarten bij de mensen zelf,

- duidelijke verwachtingen naar zichzelf en elkaar toe,

- scheppen van voorwaarden,

- bieden van ondersteuning en

- het bewaken van het groepsproces waardoor het voor de kringleden mogelijk werd om te leren

van en door elkaar.


Tijdens de opstartfase en de eerste groeifase werd de groep begeleid door Kurt Declercq. Sinds

september 2009 is de groep aan de slag met een kringbegeleidster, Els Mattelin, die een eerder

inhoudelijk accent heeft, maar met blijvende aandacht voor ondersteuning, groepsproces, leren van

elkaar en streven naar zelfsturing of – indien de noodzaak verdwenen is – naar professionele opheffing

van de kring.

De provinciaal coördinator blijft het proces op afstand opvolgen en evalueren.

Website De groep heeft een virtuele groep op de site waar alle bijeenkomsten op vermeld staan, en waar de

nodige onderlinge communicatie plaats vindt.

Werkgroep autisme-psychiatrische stoornissen - Antwerpen

Deze werkgroep ontstond vanuit een aanvoelen dat psychiatrische ziektebeelden bij mensen met autisme

een vaak “vertekende” verschijningsvorm kennen. De groep had in 2008 enkele vruchtbare

bijeenkomsten, maar kwam – ondanks de bedoelingen – niet verder dan het onderling uitwisselen van

ervaringen. Verklaringen liggen in de te grote verwachtingen, foute groepssamenstelling, ….

Hoewel het voorbije jaar deze groep op non-actief stond, bleef dit thema regelmatig terugkomen.

De provinciaal coördinator had een aantal verkennende contacten om het thema meer af te bakenen

(suicide: preventie en aanpak bij mensen met autisme) en een nieuwe groep samen te stellen (VAPH,

GGZ,onderwijs, …). In 2010 zal een verkennend overleg rond dit thema starten.

Thematisch overleg rond Autisme en seksualiteit - Antwerpen

De voorbije jaren was in de provincie Antwerpen een thematische werkgroep ‘autisme en seksualiteit’

actief. In 2008 werd de groep opgeheven (gevoel in herhaling te vallen met te veel nieuwe deelnemers).

Een thema dat bleef liggen was het dader- en slachtofferschap (seksueel grensoverschrijdend gedrag) bij

mensen met autisme. Dit thema werd opgenomen in een reeks “op de koffie met …”.

Op de koffie met … rond autisme en seksualiteit

De Stuurgroep van het Antwerpse samenwerkingsverband Autisme werkte een cyclus uit van drie ‘Op

de koffie met’ rond autisme en afwijkende seksualiteit (dader- en slachtofferschap, adolescenten met een

afwijkende seksualiteit en de juridische kant van afwijkende seksualiteit).

Op algemene vraag van de provinciale stuurgroep kwam er ook nog een “algemene introductie” op het

thema autisme en (afwijkende) seksualiteit door Toon De Vriendt (die de voorbije jaren zowat als

informele trekker actief was in de groep rond autisme en seksualiteit).

Drie van de georganiseerde ‘Op de koffie met’ gingen door met een gemiddelde aanwezigheid van 12

mensen, de laatste (het juridische luik met Liesbeth Stevens) werd afgelast bij gebrek aan inschrijvingen.

De mogelijkheid om na deze cyclus eventueel van start te gaan met een kenniskring of werkgroep rond

grensoverschrijdend seksueel gedrag bij autisme wordt meegenomen naar 2010 en zal daar opnieuw

bekeken worden met het provinciaal samenwerkingsverband en de stuurgroep.


Werkgroep/ Kenniskring rond overgang onderwijs – tewerkstelling/volwassenenzorg - Antwerpen

De werkgroep heeft zijn activiteiten voorlopig stilgelegd met het oog op het Vlaamse initiatief najaar 2010.

Daarna wordt opnieuw bekeken welke acties provinciaal worden opgezet.

Reflectieve leergroep jobcoaches - Antwerpen

In 2009 ging de intervisiegroep voor jobcoaches (autisme en normale begaafdheid) verder onder

begeleiding van Aad Kok.. Er waren tussen de 6 en 8 deelnemers uit Passwerk, de Ploeg,

Begeleidingscentrum autisme en De Hoeve.

Reflectieve leergroep GON-begeleiders – Antwerpen.

In de loop van 2009 stelden een aantal GON-begeleiders de vraag om een groep te starten voor mensen

die ambulant mensen met autisme ondersteunen. Liefst intersectoraal (mensen wilden graag met

collega’s uit andere settings en sectoren in een reflectieve groep stappen).

Omdat in de vraag van deze mensen ook expliciet het leren reflecteren vervat zat, bekijken we met een

van onze intervisiebegeleiders (Aad Kok) de noodzaak van een introductiemoment over verschillende

methodieken. In het voorjaar van 2010 wordt een concreet aanbod geformuleerd naar de vraagstellers.

Werkgroep SINS (Semi-internaat niet-schoolgaanden) en leerzorg - Antwerpen

In het licht van het decreet op leerzorg, zijn een aantal organisaties met leerlingen met autisme en een

normale begaafdheid die momenteel begeleid worden in het kader van niet-schoolgaanden werkingen of

thuisonderwijs gaan samen zitten om te onderzoeken hoe deze doelgroep een plaats binnen dit decreet

kan hebben of krijgen en wat hiervoor nodig/nuttig zou zijn. Er werd aan de provinciaal coördinator

gevraagd hieraan deel te nemen. Deze groep wil in de eerste plaats trachten een realistisch beeld te

krijgen van de populatie die –ondanks een normale begaafdheid – door hun handicap niet terecht kunnen

in een onderwijssetting. Hiervoor wil men een bevraging doen. Verder te bekijken in 2010

ASS – seksualiteit – Oost-Vlaanderen

Deze groep (15 leden, 12 VAPH, 2 onderwijs en 1 GGZ) werd door de provinciaal coördinator opgestart in

2007, en slaagde er in om sinds 2008 zelfstandig te functioneren. Eind juni 2009 liep de groep vast op het

thema “gender bij jongeren met ASS” en kwam daarmee bij onze provinciaal coördinator terug.

De provinciaal coördinator bereidde met de groep een uitwisseling voor (“Op de koffie”) met twee experts

in dit thema. Deze uitwisseling gaat door in 2010.

website Er is een themagroep “seksualiteit” op de SEN-website. Daar wordt allerlei informatie rond seksualiteit bij

personen met een handicap verzameld. De provinciaal coördinator plaats het materiaal dat in de reële

groep wordt uitgewisseld op de themagroep.

intervisiegroep ASS / GEDRAG regio Wezembeek-Oppem

Deze intervisiegroep met 13 deelnemers is opgericht in 2008 en werd in het kader van het

intervisieproject ondersteund door Sylvia Hubar tot eind april 2009. De groep gaat nu zelfstandig verder.


Nele Van Praet is voor het komend werkjaar de contactpersoon. De provinciaal coördinator onderhoudt

contacten met groep en speelt in op eventuele vragen (bijvoorbeeld rond sociale vaardigheden (zie

verder)).

intervisiegroep ASS/ ambulante diensten regio Kessel - Lo: opgestart in april 08 – loopt nog tot eind 2009

Deze intervisiegroep met 12 wordt begeleid door Els Vermeulen. De provinciaal coördinator onderhoudt

contacten met groep en speelt in op eventuele vragen.

intervisiegroep ASS – minderjarigen regio Tienen :zelfstandig draaiende groep

Deze intervisiegroep met 13 deelnemers werd opgericht in het kader van het intervisieproject ondersteund

door Sylvia Hubar. Midden 2009 lanceerden we een oproep om nieuwe deelnemers te betrekken.

De provinciaal coördinator onderhoudt contacten met groep en speelt in op eventuele vragen.

Werkgroep eetproblemen ASS – Vlaams-Brabant

Deze groep komt tweemaandelijks samen en telt 16 deelnemers. Bijeenkomsten gaan op wisselende

locatie door. De provinciaal coördinator bereidt de bijeenkomsten voor , legt contacten met externe

specialisten die worden uitgenodigd en brieft deze personen over het verloop van de voorbije

bijeenkomsten en de verwachtingen naar de komende bijeenkomst. Op de agenda in 2009 stonden:

- Op 2 februari 2009 : Groepsgebeuren tijdens de eetmomenten bekeken vanuit de methode Heijkoop.

Is het eetprobleem een gevolg? Hoe maak je een goede analyse van het probleem? Hoe ga je om

met reacties van anderen? (begeleid door Gerrit Vignero – Ter Bank)

- Op 25 mei 2009: Communicatie met ouders. Hoe zet je samenwerking met ouders op als ouders

vragende partij zijn om aan het probleem te werken of als ouders geen vragende partij zijn , maar je

als voorziening wel een probleem ziet. Wat mag je verwachten van ouders en wat niet ? Wat

verwachten ouders van voorzieningen, scholen,… ? (begeleid door Sarah Schelstraete - VVA)

- Op 15 september 2009: Stilstaan bij de medische probleem van eetproblemen. Wanneer moet je

ingrijpen? Wanneer is de gezondheid van het kind in gevaar? Op welke medische signalen kan je als

hulpverlener letten? (begeleid door Dr. Van Winckel – UZ Gent)

- Op 30 november 09 waren de thema’s eettraining en communicatie met ouders, gebaseerd op de

theorie die de groep voordien gekregen had. Op vraag van de groep nam ook een medewerker van

het CLB deel. Deze inbreng werd zowel door haarzelf als door de groep positief bevonden.

Op 30 november ging de laatst geplande bijeenkomst door . Er is een evaluatie van het hele parcours

geweest. De groep wil verder blijven samenkomen en werken rond casussen. Taak van de coördinator

om met de groep te bekijken op welke manier dit het best gebeurt.


Initiatieven NAH

Op de koffie’s NAH – West-Vlaanderen

In 2008 organiseerden we een reeks ‘op de koffie met’ omtrent diverse thema’s. 2009 was eerder een

periode van bezinning en verdieping omtrent een aantal zaken.

Uiteindelijk werd nog op 6 oktober een ‘op de koffie’ georganiseerd omtrent agendatraining. Deze werd

gegeven door Caroline Kopacsi werkzaam binnen Den Achtkanter. Er waren toen 14 professionelen

aanwezig.

Er werd ingezoomd op leren werken met een agenda als een onderdeel van cognitieve training waarbij de

agenda meer is dan een praktisch hulpmiddel van alledag is en vnl. gewaardeerd wordt om overzicht te

houden van dagstructuur en uit te voeren taken. Tijdens deze ‘‘Op de koffie met’’ werd bekeken hoe het

gebruik van een agenda aangeleerd kan worden, welke de gebruiksregels er zijn voor zowel de cliënt als

de ondersteuner en bij welke probleemgebieden het gebruik van een agenda ingezet kan worden en

steun kan bieden.

Intervisiegroepen NAH – Antwerpen Ook in 2009 waren heel wat professionelen in onze provincie actief binnen een intervisiegroep. Deze 5

groepen (telkens met 8 ingeschreven deelnemers) gingen door op verschillende locaties in onze provincie

en in juni had de provinciaal coördinator met de groep intervisiebegeleiders een evaluatiemoment van de

werking het voorbije werkjaar. Bevindingen die hier uit kwamen was dat de heterogeniteit van de groep

soms contraproductief werkt (teveel verschillen in opleidingsniveau, ervaringen, werkcontext, enz.) en

idealiter pas intervisie gestart zou worden na het volgen van een gezamenlijke basisvorming. Bij

voldoende interesse zal in 2010 gestart worden met een groep voor psychopedagogen/therapeuten die

teams begeleiden/ondersteunen.

Werkgroep Onthaal - Antwerpen

Deze groep die de voorbije jaren heel actief was in het ontwikkelen, proefdraaien en bijsturen van het

sporenboekje en tot vorig jaar ook veel aandacht besteedde aan de implementatie van dit boekje in onze

provincie, kwam in 2009 een beetje in stilstaand water terecht : het vroegere sporenboekje werd in

samenwerking met Rondpunt omgevormd tot een trajectboekje en louter implementatie bleek te mager

om deze groep gemotiveerd te houden.

De provinciaal coördinator zal met de groep verkennen in hoeverre er nog bestaansredenen voor deze

groep zijn en wat mogelijke acties en doelstellingen kunnen zijn. De groep is niet officieel ontbonden,

maar draait op een laag pitje tot dit is uitgeklaard.

NAH – intervisiegroep – Oost-Vlaanderen

Deze intervisiegroep telt 14 leden uit zowel VAPH-voorzieningen als uit organisaties uit de sectoren

tewerkstelling, gezondheidszorg en GGZ.


De meeste leden van deze groep zijn nu ook lid van de groep van experts van het netwerk gedeelde zorg

voor NAH, waar ze voor een deel dezelfde casusbesprekingen zullen opnemen als in de oorspronkelijke

intervisiegroep. Waarschijnlijk zal deze intervisiegroep daardoor op termijn vervallen.

Er is een eerder beperkt maar wel een regelmatig contact tussen de provinciaal coördinator en de

individuele groepsleden via allerlei ander overleg, fora en initiatieven.

Werkgroep Slikproblemen NAH – Vlaams-Brabant

Deze groep is opgestart in 2008 en wil een dialoog op gang brengen over slikproblemen en de juridische,

ethische, sociale en medisch aspecten daarvan. De provinciaal coördinator begeleidt deze groep

methodisch en bereidt de bijeenkomsten voor.

- Op 1 april waren 6 deelnemers aanwezig. Ze inventariseerden knelpunten, zetten ideeën op een rij en

maakten een planning van acties naar de toekomst .

- Op 12 juni waren er 14 deelnemers. Ze namen het juridische kluwen onder de loep. Er werd een

juridisch kader geschetst m.b.t. aansprakelijkheid waarbinnen we ons als hulpverleners begeven met

aandacht voor de wet op patiëntenrechten, het KB van 78 en ontwerp decreet gebruikersrechten. Er

is veel aandacht besteed aan vragen die leven in de groep (kan men een slikvideo eisen als criterium

voor opname? Wat als thuiszorgdiensten weigeren mensen met slikproblemen eten te geven? , …)

Deze groep wil werken aan een reflectie-instrument rond slikproblemen.

Kenniskring NAH regio Dilbeek – Halle

Op 31 maart 2009 vond een verkennend overleg plaats met 7 deelnemers. Bedoeling was na te gaan hoe

we de kenniskring konden vorm geven (inhoudelijke en structureel). Na het verkennend overleg zijn werd

de groep verruimd naar 10 deelnemers. De kenniskring wil in de toekomst tweemaandelijks samenkomen

en werkt rond het thema ‘rouwverwerking’. De provinciaal coördinator ondersteunde de groep tijdens de

opstart en maakte afspraken rond de methodische ondersteuning van de groep.

Op 8 september werd het thema een eerste keer inhoudelijk toegelicht en werd een casus besproken.

De groep besliste in de toekomst een beroep te doen op een professional die de groep moet trainen in het

omgaan met rouwverwerking bij mensen met een NAH. In januari 2010 start een training van 5 sessies

rond rouwverwerking met Manu Keirse.

Kenniskring NAH regio Leuven

Deze groep is opgestart in september 2008 en liep verder in 2009. De groep telt 15 leden. De provinciaal

coördinator bereidt de groep inhoudelijk mee voor, legt contacten met externen, ….

Op 3 februari waren 11 deelnemers aanwezig. Op de agenda een voorstelling NAH - werking binnen St.

Kamillus (Bart Schepers/ Guy Lorent ), een algemene inleiding over roepgedrag (Guy Lorent ) en de

bespreking van casus roepgedrag (Mieke Wijsen - De Linde/ Hilde Zonderman - Heidi Van Casteren - MS

centrum)


Op 9 juni waren 13 deelnemers aanwezig. Er werd aandacht besteed aan de terugkoppeling op de

bespreking casus roepgedrag, seksualiteit bij mensen met NAH ( theoretische inleiding door Nele

Vervecken (seksuologe / psychologe)), na- en casusbespreking (Femke Moons : St. Kamillus Bierbeek).

Op 22 september waren 10 mensen paraat en stond het thema apathie op de agenda (met theoretische

inleiding door Guy Lorent en nabespreking in de groep). Op 17 november waren 10 deelnemers aanwezig en deed Veerle Desmytter een inhoudelijk input over

methodieken voor omgaan met ouders/familieleden/vrienden van de persoon met NAH.

Initiatieven verstandelijke beperking en bijkomende psychische en gedragsproblemen

Gedragsproblemen binnen ambulante woonbegeleiding – Oost en West-Vlaanderen

Ook deze groep werd opgezet voor Oost- en West-Vlaamse deelnemers en bouwde verder op de

evaluatie van het intervisieproject. De provinciaal coördinator begeleidde de groep in de starten eerste

fase, maar gaf de groep in november 2009 over aan kringbegeleider (Martine Lagae) die een inhoudelijke

input levert voor de groep.

De groep (9 leden) kwam samen op 19/2, 14/5, 10/09 en 20/11.

Website Hebben een groep op de site waar alle bijeenkomsten op vermeld staan, en er de nodige onderlinge

communicatie gebeurt.

Gedragsproblemen binnen ambulante woonbegeleiding – Oost- en West-Vlaanderen

Naar opzet en verloop idem als bovenvermelde groep. Deze groep gaat nu verder (sinds september

2009) aan de slag met een kringbegeleider (Els Ronsse).

De groep telt 13 leden en kwam samen op 5 februari, 2 april, 18 juni, 8 oktober, 26 november.

Website Hebben een groep op de site waar alle bijeenkomsten op vermeld staan, en er de nodige onderlinge

communicatie gebeurt.

Daderhulpverlening van plegers met een verstandelijke beperking die seksueel overschrijdend gedrag

stellen of gesteld hebben – West-Vlaanderen

Dit thema werd door de regionale stuurgroep nadrukkelijk op de agenda geplaatst. Een aantal

voorzieningen die hieromtrent expertise opbouwden raakten overvraagd en vonden de situatie

onhoudbaar.

De stuurgroep ging op zoek naar beleidsmatige oplossingen, maar keek voor wat betreft de

ontwikkeling/verspreiding van expertise in de richting van provinciaal coördinator.,

Op 26 oktober 2009 organiseerden onze provinciaal coördinator en de coördinator van de

consulentenwerking een ontmoetings- en uitwisselingsmoment over dit thema.


Inleiders waren Sarah Vandewalle en Pierre Desmedt, beiden als therapeutisch medewerker werkzaam

binnen het cgg Prisma te Beernem, en specifiek binnen het Forensisch Initiatief voor Deviante Seksualiteit

(FIDES).

Het initiatief was gericht naar professionelen uit het middenkader, die werkzaam zijn bij mensen met een

licht verstandelijke beperking én reeds geconfronteerd werden met seksueel grensoverschrijdend gedrag

bij hun cliënten. Op de agenda :

- Voorstelling van het therapeutisch programma van Fides ten aanzien van plegers met een licht

verstandelijke beperking die seksueel grensoverschrijdend gedrag gesteld hebben.

- Met de deelnemers uitwisselen over het probleem van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij

mensen met een licht verstandelijke beperking. Samen bekijken hoe u het probleem in uw setting

reeds ontmoette, hoe u dit heeft aangepakt of wat u daarbij heeft verhinderd. We reiken u waar

mogelijk antwoorden en handvaten aan.

- De verschilpunten tussen een therapeutische en pedagogische aanpak en de zoektocht naar meer

afstemming tussen beide.

Er waren zo’n 26 deelnemers aanwezig. Alle informatie en de evaluatie staan gebundeld op de site

binnen de groep seksualiteit. Ter voorbereiding en evaluatie van dit initiatief werd op 29 mei, 8 oktober, 26

november samengekomen met het werkgroepje (Pierre Desmedt en Sarah Vandewalle van Fides, Tine

Morisse van Ampel en Kurt Declercq van SEN).

Lerend netwerk voor begeleiders van volwassenen met een mentale handicap en bijkomende

gedragsproblemen – Antwerpen Kempen

In november 2009 kwam voor het eerst de groep Kempense begeleiders samen in PVT Salto in Geel. De

opkomst en interesse was goed (10 deelnemers (3 GGZ, 7 VAPH, uit 5 verschillende organisaties,

uitsluitend mensen met begeleidende functie). Na een korte kennismakingsronde, gingen de aanwezigen

enthousiast de uitwisseling aan. Omdat het een eerste bijeenkomst was en mensen elkaar en elkaars

organisaties nog niet kenden, lieten we de uitwisseling spontaan lopen en stelden vast dat de deelnemers

niet te stoppen waren.

Er werden zoveel zaken gevraagd en toegelicht, dat het oorspronkelijke agendapunt noodgedwongen

naar de volgende bijeenkomst verschoven diende te worden. De groep was gestart, er zat vaart en

dynamiek in, en deelnemers brachten zelf zoveel in dat externe voeding voorlopig niet nodig bleek te zijn.

Het samen praten over gezamenlijke topics en uitwisselen hoe elkeen hiermee in de thuisorganisatie

omgaat blijkt enorm verrijkend en versterkend te werken voor de deelnemers. In 2010 zal verder bekeken

worden wat deze groep wil en nodig heeft.

Werkgroep jonvolwassenen met een licht mentale handicap en bijkomende gedrags- en psychiatrische

problemen.- Antwerpen

Al in 2008 kregen we signalen dat het thema jongvolwassenen met een licht mentale handicap en

bijkomende gedrags- en psychiatrische problemen een belangrijk thema was.


Zowel op vraag van de medewerkers van enkele deelwerkingen van CAW Metropool, als op aangeven

van enkele ambulante diensten (VAPH) binnen onze netwerken bleek deze doelgroep toch een heel eigen

karakter en hulpvraag te hebben.

Vooral de nood aan een intersectoraal antwoord stonden voorop. Naast beleidsinitiatieven – ziewerkgroep

binnen Integrale Jeugdhulpverlening) was er nood aan ondersteuning van medewerkers op de vloer.

De provinciaal coördinator achtte afstemming met de werkgroep IJH belangrijk waardoor tijdens de twee

bijeenkomsten van deze werkgroep vooral verkennend werd gewerkt.

Ook al bleek de vraag en nood aan intersectoraal overleg, cliënttafels, enz. groot, toch wilden wij als SEN

ons vooral richten op netwerking, uitwisseling en methodieken/goodpractices en nadien – liefst in

samenwerking met IJH en de provincie meewerken aan concrete initiatieven voor deze doelgroep.

Nadeel van deze werkwijze was de afhankelijkheid van initiatieven vanuit de IJH-stuurgroep die besliste

om voorlopig geen verdere initiatieven te nemen.

Daarom wordt in 2010 toch een poging ondernomen om na de open leerdag (maart 2010) die volledig in

het teken zal staan van ambulant begeleiden in moeilijke contexten, nieuwe initiatieven te overwegen.

Intervisiegroep Primavera – Antwerpen

Na de leerdag in maart 2009, stelde de vroegere intervisiegroep Primavera zich open voor nieuwe leden.

Deze groep die al ettelijke jaren een solide basis heeft, wilde na het intervisieproject zelfstandig verder

werken en afhankelijk van de nood ofwel een casus ofwel een thema bespreken. Op deze manier werd

deze groep veeleer een kenniskring of lerend netwerk dan een pure intervisiegroep. De groep kwam in

2009 vier keer samen met gemiddeld 8 deelnemers (er zijn 12 mensen lid van deze groep).

De groep leverde ook ideeën voor een ‘Op de koffie met’ rond beroepsgeheim.

Thematische overleggroep verstandelijke beperking en verslaving (Oost-Vlaanderen en Limburg)

In Oost-Vlaanderen signaleerden enkele diensten begeleid wonen en een dienst voor pleegzorg onze

provinciaal coördinator dat hun begeleiding te beperkt is om de cliënt bij zijn verslaving te begeleiden,

maar ook dat de therapieën binnen de verslavingszorg niet aangepast zijn aan mensen met een (licht)

verstandelijke beperking. De SEN-coördinator heeft een aantal professionelen uit ambulante VAPH-

diensten en uit de verslavingszorg bijeen gebracht in een werkgroep.

- De provinciaal coördinator organiseerde eind mei 2009 een werkbezoek aan de Stichting Arduin in

Nederland waar men een trainingsprogramma ontwikkelde voor personen met een verstandelijke

beperking en een (beginnende) verslaving.

- Ze startte een casusoverleg op. Deze groep kwam een eerste keer bijeen begin maart en telt 10

leden (6 uit VAPH-voorzieningen, 3 uit de verslavingszorg, de provinciaal coördinator). De groep

kwam in 2009 3 keer samen.

- De provinciaal coördinator startte ondertussen een community op de website. Al het materiaal dat

binnen het casusoverleg uitgewisseld wordt, is op deze themagroep geplaatst. Ook interessante

vormingen worden er door SEN-medewerkers op geplaatst.


- Bij de opstart van een project door POPOV (overlegplatform GGZ O-VL): “implementatie van de

methodiek casemanagement bij mensen met een verslavingsprobleem en mentale beperkingen” gaf

de provinciaal coördinator advies over het betrekken van VAPH-diensten binnen dit project.

Hier heeft het SEN duidelijk haar draaischijffunctie tussen verschillende sectoren vervuld.

In Limburg is het thema ook actueel, zowel in de VAPH-voorzieningen als in de GGZ. In Limburg is het

Centra voor Alcohol- en andere Drugproblemen de actieve partner in het verhaal. De provinciaal

coördinator overlegde in 2009 2 keer met Evi Bogaerts (CAD), in eerste instantie met de bedoeling elkaar

te informeren en een inventaris op te maken van de bestaande initiatieven (aanvulling op overzicht dat in

Oost-Vlaanderen werd opgemaakt). Het idee leeft om rond dit thema overleg te organiseren tussen de

verschillende sectoren. Dit overleg zal doorgaan in het najaar van 2010.

Intervisiegroepen gedragsproblemen - Oost-Vlaanderen

Intervisiegroep thema Hechtingsstoornissen 1

Na een intervisiebad van 5 beurten via de Expertisewinkel is deze intervisiegroep (6 deelnemers VAPH, 1

deelnemer GGZ) in de loop van 2009 eerder naar een thematische overleggroep geëvolueerd (met als

thema: aanpassingen in het SEO-instrument). De SEN-coördinator heeft hen in contact gebracht met de

trekkers van het project SENSEO. Eén van de groepsleden neemt nu deel aan het SENSEO-overleg en

maakt de link tussen de werkzaamheden van de intervisie- en projectgroep.

Intervisiegroep thema hechtingsstoornissen 2

Gezien de wijzigingen in samenstelling, heeft deze groep (7 deelnemers VAPH) in 2009 opnieuw een

beroep gedaan op de Expertisewinkel voor een intervisiebad van 5 beurten. Op het einde van elk

schooljaar bundelen ze hun vragen van de voorbije sessies en spreken ze via de provinciaal coördinator

en de Expertisewinkel een expert aan voor een inhoudelijke input rond die vragen (in 2009 rond het thema

contextuele benadering).

Intervisiegroep gedragsproblemen

Tijdens de tussentijdse evaluatie door de SEN-coördinator (halfweg 2009) werd duidelijk dat de

groepsleden (8 leden VAPH) meer training in intervisiemethodieken wensten, om na de begeleiding door

een intervisiebegeleider op eigen benen te kunnen staan. Deze groep draait vanaf het voorjaar 2010

zelfstandig (m.a.w. zonder intervisiebegeleider die via de Expertisewinkel werd aangevraagd).

Intervisiegroep minderjarigen met gedragsproblemen

De groep bestaat uit 4 leden vanuit VAPH, 1 vanuit onderwijs en 1 vanuit GGZ. Halfweg 2009 gebeurde

er een tussentijdse evaluatie door de SEN-coördinator. Er werd afgesproken dat er tijdens de laatste

sessies wat meer tijd genomen wordt om te trainen in de intervisiemethodieken en om interessante

literatuur uit te wisselen rond thema’s die aan bod zijn gekomen. Deze groep draait vanaf het voorjaar

2010 zelfstandig (m.a.w. zonder intervisiebegeleider die via de Expertisewinkel werd aangevraagd).


Intervisiegroep teamcoaches vrijheidsbelemmerende maatregel - Limburg

Deze intervisiegroep was een initiatief van de thematische werkgroep vrijheidsbelemmerende

maatregelen en werd eind 2008 opgestart. De groep kwam 7 keer bijeen en heeft 8 deelnemers. De groep

evalueert zijn werkzaamheden tot dusver als volgt:

- Men krijgt zicht op visies van anderen, van andere voorzieningen; dit wordt als verbredend ervaren.

Andere ‘brillen’ leren opzetten.

- Men is in de eigen organisatie bewuster bezig met VBM: in de eigen teams kan men VBM en het

gebruik ervan makkelijker bespreekbaar maken, het proces in de eigen organisatie loopt versneld,…

- Mensen krijgen concrete tips mee voor het voorkomen en uitvoeren van VBM

- Eigen evidenties worden in vraag gesteld

- Door de intervisiegroep wordt het thema VBM levendig gehouden

- Ondanks verschillende contexten is er toch een grote herkenbaarheid van thema’s. Nadenken over

de casus van anderen, helpt in het eigen proces.

- Door de grote openheid kan er echt geleerd van elkaar, ook omdat je buiten je eigen context kan

stilvallen en nadenken.

- De methodiek van ‘vragen stellen’, iedereen aan bod laten komen,… inspireert om dergelijke

methodieken ook toe te passen in de eigen voorziening

- De provinciaal coördinator ondersteunt hier vooral logistiek en zorgt dat de groep blijft draaien

(opvolging).

Kenniskring gedragsproblemen – ambulante diensten Vlaams Brabant

Sinds het najaar van 2008 komt deze groep op tweemaandelijkse basis samen. Focus ligt eerst op

psychiatrische problemen / daarna zal de focus op verslavingsproblemen komen te liggen.

Coördinator bereidt samen met de groep de bijeenkomsten voor, bundelt expertise en zorgt voor

logistieke ondersteuning. De groep telt 13 deelnemers en komt afwisselend samen in regio Asse en regio

Leuven.

- Bijeenkomst 20 februari 2009 : Algemene inleiding rond psychische problemen bij mensen met een

verstandelijke handicap. (door Tine van Turnhout en Isabelle Piot : UPC st. Kamillus)

- Bij de volgende bijeenkomsten lag de focus steeds op 1 specifieke psychische aandoening. Deze

sessies werden begeleid door An Bauwens (Kom Binnen project/ CGG Ahasverus). Er werd steeds

voor een theoretische inleiding gezorgd. Vervolgens werd er een casus gebracht en werden aan de

hand hiervan tips voor de praktijk besproken.

o Bijeenkomst 3 april 2009: Focus op obsessief – compulsieve stoornissen.

o Bijeenkomst 8 mei 2009: ‘Wat als cliënten liegen?!’ Hoe kunnen we dit begrijpen?

o Bijeenkomst 3 juli 2009: Focus op borderline

o Bijeenkomst 9 oktober 2009: Focus op afhankelijke persoonlijkheidsstoornissen


Initiatieven visuele beperking

Overleggroepen visuele beperking

Inzake lerende netwerken moet het SEN nog een aantal stappen zetten. Op dit terrein bestonden in het

verleden al een aantal werkgroepen. In 2009 starten we met een inventarisering en bekijken we met de

groepen op welke wijze ze in de SEN-werking kunnen geïntegreerd worden of er door ondersteund

worden. Tina Rizzo neemt dit als stafmedewerker ter harte.

- Op de stuurgroep werden de bestaande overleggroepen geïnventariseerd: Werkgroep Visus ,

Werkgroep didactiek , CVI werkgroep artsen , Werkgroep thuisbegeleiders, Interlandelijke

Werkgroep (Vlaanderen – Nederland), Thuisbegeleiding van -6 jarigen, Thuisbegeleiding van

+6 jarigen, Werkgroep Overzien, Werkgroep CORV,

- Bezoek- en voorstellingsronde:

o Werkgroep CORV op 23 oktober

o Werkgroep CVI artsen op 10 oktober

o Werkgroep CVI T4 op 6 oktober

- Wegens de lage vergaderfrequentie van de groepen konden in 2009 enkel deze werkgroepen

bezocht worden. Van deze bezoekronde werd verslag gemaakt. De thema’s en werkpunten van

die groepen worden in 2010 voorgelegd aan de stuurgroep, al dan niet in functie van het

volgende jaarplan.

“Op de koffie met … “ jongeren met een visuele handicap in de puberteit

Onze provinciaal coördinator Vlaams-Brabant en Brussel organiseerde een bijeenkomst over

aanvaarding van handicap die doorging in Aarschot op 12 mei 2009. Er waren zeventien deelnemers. De

inleider (Fons Verhoelst, seksuoloog, psycholoog, psychotherapeut) bracht een verhaal vanuit

psychotherapeutische hoek dat door het merendeel van de deelnemers erg gesmaakt werd. De groep

vond dat er te weinig tijd was en dat er beter een hele dag voorzien werd.

Er is nood aan een vervolg en nog meer tijd voor dialoog en uitwisselen van tips en nog meer tijd om het

‘concreet’ te maken.



werken aan preventie om doorverwijzing naar zeer

gespecialiseerde settings te voorkomen

Omwille van hiaten in de diagnostiek, een onvoldoende handelingsgerichte diagnostiek of onaangepast

ondersteuning van mensen met autisme, NAH, visuele beperking en verstandelijke beperking en

bijkomende gedragsproblemen dreigt vaak een doorverwijzing naar meer gespecialiseerde (residentiële)

zorg. Op zich hoeft die gespecialiseerde zorg geen probleem te zijn. Inclusief denken betekent immers

niet alleen reguliere ondersteuning tout court, maar regulier waar mogelijk en gespecialiseerd waar

noodzakelijk.

Al te vaak stellen gebruikers én professionelen echter vast dat een groot deel van de knelpuntdossiers het

resultaat zijn van een – dikwijls al langdurige – mank lopende ondersteuning. Een cumulatie van

onvoldoende rekening houden met beperkingen, maar ook met mogelijkheden van mensen, onvoldoende

oog voor psychisch lijden, voor het aandeel van de context (begeleiders, professionelen, mantelzorgers)

in gedrag van de cliënt/patiënt/gebruiker, of simpelweg onvoldoende kennis van zeer handicapspecifieke

noden of van de zichtbare en vooral onzichtbare gevolgen van de handicap, leiden niet zelden tot als

(zeer) problematisch ervaren gedrag.

Maar ook omgekeerd kan het zijn dat mensen in generalistische settings heel erg hard en lang hun best

doen om ‘hun’ cliënten niet te moeten doorverwijzen naar die gespecialiseerde settings. Meer dan eens

ontbreekt het hen daarbij echter aan de noodzakelijke kaders, handvatten en instrumenten om dat streven

te realiseren.

Een aangepast ingrijpen op een aantal van de vermelde elementen kan er voor zorgen dat het

problematische gedrag verdwijnt of hanteerbaar wordt (gehouden), waardoor de doorverwijzing naar een

meer gespecialiseerde zorgvorm wel kan vermeden worden, of terugkeer naar de vertrouwde omgeving

kan bespoedigen.

Veel van de acties die ressorteren onder het hoofdstuk “bevorderen of borgen van de kwaliteit van de

ondersteuning” kunnen zonder veel moeite onder het hoofdstuk ‘secundaire preventie’ geplaatst worden.

Kwalitatieve, op maat gesneden ondersteuning speelt vanzelfsprekend een sleutelrol in het voorkomen

van doorverwijzing naar zwaardere zorgvormen.

Wanneer plaatsen we dan onze projecten onder dit hoofdstuk? Dat heeft vooral te maken met de manier

waarop we een aantal instrumenten of methodieken willen implementeren. De promotie van specifieke

methodieken, inzichten, instrumenten bij minder gespecialiseerde voorzieningen beoogt – vanuit het

standpunt van een expert – meestal net die secundaire preventie.


Vaak betreft het hier kennis en vaardigheden die nodig zijn om specifieke problemen waarmee mensen

met een handicap geconfronteerd worden het hoofd te bieden. We denken daarbij vooral aan de gevolgen

(vaak gedragsproblemen of psychische problemen) van bijvoorbeeld een onverwerkt rouwproces, van

bijkomende problemen als dementie bij mensen met een verstandelijke beperking,

Gezien de “dubbele functie” van een aantal projecten vermelden we ze hier. Voor de toelichting verwijzen

we naar de vorige hoofdstukken.

NAH en minderjarigen

Sensibiliseren van organisaties is hier de eerste ingang. We zitten namelijk nog in een fase waarin de

(vooral onzichtbare) gevolgen van een hersenletsel bij minderjarigen vaak te laat worden (h)erkend, met

vaak ernstige leer- en gedragstoornissen als gevolg.

Vooral in die gevallen hebben jongeren vaak een moeilijk hulpverleningsparcours achter de rug.

Als deze sensibilisering echter kan resulteren in een vroegtijdig (h)erkennen van de onzichtbare gevolgen,

dan kunnen een aantal problemen, cognitieve, maar zeer zeker ook op relationeel en psychologisch vlak

voorkomen worden.

Werken aan sociaal-emotionele ontwikkeling (voorwaardenkader)

Uit de evaluaties van de leervragen in de expertisewinkel (vooral inzake advies/consult) blijkt herhaaldelijk

dat te weinig oog voor, of een foute inschatting van de sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd van

mensen met een verstandelijke beperking de effectiviteit van handelingsplannen ondergraaft.

Meer oog voor SEO zou zich dus moeten vertalen in een meer aangepaste ondersteuning van de persoon

met een verstandelijke beperking. Doorverwijzing naar zwaardere zorgvormen zou hiermee dus kunnen

voorkomen worden.

Met het SENSEO-project leggen we de basis voor deze preventieve aanpak. Dat betekent echter dat het

van bijzonder belang is om de vertaling van de theorie naar de praktijk (onderdeel van het SENSEO-

project) grondig aan te pakken. In de projectbeschrijving werd daar alvast de nodige aandacht voor

gegarandeerd.

Ouder worden en dementie

In 2009 hebben we voor het eerst dit doelgroepoverstijgende thema aangepakt. Verschillende signalen

overtuigden ons van de noodzaak om ook op dit thema het SEN-instrumentarium boven te halen. Maar

ook hier zal het van belang zijn om de producten van deze inspanningen in de loop van de komende

werkjaren daadwerkelijk te implementeren.


“Mijn Trajectboekje”

In samenwerking met Rondpunt proberen we met de verspreiding van het Trajectboekje niet alleen te

sensibiliseren, maar te bekomen dat, door meer coördinatie in de hulpverlening, problemen inzake

afstemming tussen de verschillende ondersteunings- en hulpverleningsinterventies vroegtijdig kunnen

gesignaleerd en voorkomen worden.

Een gezamenlijk overleg met de mutualiteiten – die hierin een belangrijke rol spelen – en in de toekomst

ook met de SELs, moet dit initiatief kracht bij zetten.



Overleg, netwerking en uitwisseling Uit voorgaande hoofdstukken mocht al uitgebreid blijken dat overleg, netwerken en uitwisseling een

noodzakelijke voorwaarde zijn om onze inhoudelijke strategische doelstellingen te realiseren. Deze

overlegfora en netwerken leveren input, vormen een klankbord, realiseren, organiseren en evalueren

mee, leveren experts aan ….

Maar al die netwerken en overlegfora zijn in de feiten vooral engagementen van heel veel individuen, van

directeurs, stafmedewerkers, therapeuten allerhande, opvoeders, begeleiders, assistenten …. Ze dreigen

daardoor ook te staan en te vallen met die persoonlijke engagementen.

Naarmate het overleg formeler (bijvoorbeeld ingeval van formele engagementen tussen sectoren)

verkleint de kans. Naarmate we voldoende oog hebben voor de procesmatige kant van het verhaald en

voor een goede methodische ondersteuning verkleint die kans ook bij de minder formele netwerken.

Toch blijven al die netwerken levende netwerken in diverse fasen van ontwikkeling of verval. Vandaar

past een verslag over het wedervaren van en in deze samenwerkingsverbanden en netwerken ook in ons

jaarverslag. Soms verklaren deze evoluties immers mee het succes – of gebrek daaraan – van onze

acties.

Provinciale samenwerkingsverbanden

Inleiding

Na vijf jaar werken staan we – zij het met verschillen tussen provincies en doelgroepen – al ver af van een

formeel provinciaal samenwerkingsverband dat een provinciale coördinator aanstuurde. Geleidelijk aan

zagen we een evolutie naar netwerken waarin inhoudelijk overleg plaats vond over relevante thema’s en

die mee het kader scheppen waarbinnen de provinciale coördinatoren (meestal i.s.m. anderen) acties

ondernemen.

Provinciale stuurgroepen legitimeren vooral het optreden van de provinciale coördinatoren. Door de

uitgebreide netwerken van de leden – en ondertussen ook van de provinciale coördinatoren – en hun

kennis van beschikbare expertise, van vragen en verwachtingen zijn ze een bron van zuurstof voor het

beter richten van acties en projecten.

Naast hun contacten met voorzieningen uit alle sectoren die werken met mensen met een handicap

bouwen de provinciale coördinatoren ook aan hun netwerk met “collega’s” uit verwante organisaties

(provinciaal overleg GGZ, SIT’s, integrale jeugdhulpverlening, regionale welzijnsraad, provinciale diensten

mbt handicap, netwerken palliatieve zorg, ….). Daarnaast zijn er ook nog de contacten met de

hogescholen. Meestal zijn die zeer gericht, in functie van specifieke expertise op de betreffende

hogeschool of in functie van concrete samenwerkingsinitiatieven.


Het werk van de provinciale coördinatoren werd in 2009 in niet geringe mate gekleurd door de nieuwe

(community)site die begin 2009 (met nog wat kinderziektes) online ging. De mogelijkheden van de nieuwe

site, het leren werken met die mogelijkheden, het inzetten van de site voor onze provinciale activiteiten,

mensen warm maken voor de groepen op de site, maakten in 2009 een niet onbelangrijk deel uit van het

werk van de provinciale coördinatoren.

Antwerpen 2009 was voor de Antwerpse SEN-werking een bijzonder jaar. Alle inspanningen van de startperiode

(midden 2007-2008) leken in een klap te renderen en resulteerden in groepen, thema’s, enz. die het

Antwerpse SEN-verhaal ook nog in 2010 zal kleuren.

Het voorbije jaar zagen we netwerken en initiatieven ontstaan en groeien (Kempense dynamiek voor NAH

en gedragsproblemen, ondersteuning van ouders met een handicap, vragen rond een netwerk voor

ambulante begeleiders, een SEN-inbreng in het nieuwe overlegplatform tussen GGZ en VAPH, …).

Ook sectoren waarmee we in de aanvangsfase nauwelijks contact had, kwamen in 2009 veel sterker in

het vizier: de Centra Algemeen Welzijnswerk die toenadering zochten voor de complexe zorgvragen die

zich ook bij hen laten voelen, de noodzaak om een intersectoraal antwoord te zoeken voor de probleem

van de jongvolwassenen met een licht mentale handicap en bijkomende gedrags-en emotionele

problemen die ons ook naar meer samenwerking met Integrale Jeugdhulpverlening leidde.

Onze intersectorale visie kreeg daarmee in de provincie Antwerpen een solide basis.

Orgelpunt voor het netwerk gedragsproblemen, maar ook voor de provinciaal coördinator persoonlijk, was

ongetwijfeld de open leerdag die op 11 maart zijn eerste editie kende. Het was – daar waren alle 85

deelnemers het over eens - een heel frisse en dynamische leer- en netwerkdag vol ontmoetingskansen.

Een dag waaruit een groep mensen kwam die met veel plezier richting gaf aan de werkzaamheden van

het netwerk in de maanden die volgden.

Het voorbije jaar kende voor de SEN-werking ook een mindere kant omdat mensen die een hele periode

mee aan de kar van de Antwerpse stuurgroep Autisme trokken het roer overlieten aan nieuwe mensen.

Ondanks het gemis van hun expertise en engagement werd de wissel aangegrepen om de hele werking

van het provinciaal samenwerkingsverband Autisme eens grondig te evalueren en mogelijk bij te sturen.

Antwerpen autisme

Het provinciaal samenwerkingsverband Autisme blies in 2009 drie keer verzamelen (januari, april en

december) en is samengesteld met mensen uit de VAPH, GGZ, RIZIV en onderwijssector). Het is in de

eerste plaats een forum en ontmoetingsmoment voor professionelen uit verschillende werkvormen en

sectoren. De groep blijft op verschillende locaties samenkomen en geeft zo de Antwerpse sociale kaart

autisme een “gezicht”. Dit samenwerkingsverband wordt aangestuurd door een kleine stuurgroep


(intersectorale samenstelling) die samen met de provinciaal coördinator accenten en acties probeert uit te

werken.

Het provinciale jaarplan wordt met de leden van het provinciaal samenwerkingsverband opgesteld en door

de stuurgroepleden verder geconcretiseerd.

Gemiddeld kennen deze bijeenkomsten een opkomst tussen de 15 en 20 mensen.

Website Op de groep van het samenwerkingsverband op onze website vroegen het voorbije jaar maar liefst 76

mensen het lidmaatschap aan en tijdens de bijeenkomsten mochten we zelf een nieuw lid uit de

doelgroep visuele beperking verwelkomen (interesse vanuit comorbiditeit ass en visuele beperking).

Prioritaire thema’s en voorgestelde acties Prioritaire thema’s waren 1) overgang onderwijs-tewerkstelling, 2) afwijkende seksualiteit en 3) depressie

en zelfmoordpreventie. De groep lag aan de basis van volgende acties:

- Cyclus “op de koffie met…” rond afwijkende seksualiteit (4 – gemiddeld 20 deelnemers)

- Voorbereiding ter opstart WG ASS – depressie en zelfmoordpreventie

- Voorbereiding ter opstart WG ASS – overgang onderwijs naar tewerkstelling

- Sociaal emotionele ontwikkeling en invloed op begeleidingsnoden

Toekomst Deze groep is het voorbije jaar enkele belangrijke trekkers verloren. De nieuwe stuurgroep zal moeten

zoeken naar nieuwe invulling. Er klinken stemmen om meer in heel doelgerichte thematische groepjes

aan de slag te gaan rond enkele thema’s en daarnaast nog een of twee maal per jaar een eerder

grootschalig initiatief in te richten voor een ruimere, meer receptieve groep (naar analogie met de open

leerdagen binnen het netwerk gedragsproblemen).

Antwerpen NAH

De Antwerpse provinciaal coördinator is lid van de stuurgroep van het Provinciaal samenwerkingsverband

NAH. Deze groep stuurt de concrete werking aan van het coördinatiepunt NAH (vrijgestelde met middelen

van de provincie).

Binnen het provinciaal netwerk NAH wil men overleg en samenwerking stimuleren tussen alle partners in

de provincie die een aanbod hebben voor personen met een NAH. Aangezien het netwerk niet alle regio’s

bereikte, maakte de stuurgroep werk van de oprichting van een regionale Kempense groep.

Het provinciaal samenwerkingsverband vergaderde 9 keer. De groep telt formeel 29 leden (15 actieve

leden) uit de sectoren VAPH, GGZ, RIZIV, thuiszorg, mutualiteit, woon- en zorgcentra

Prioritaire thema’s en voorgestelde acties Prioritaire thema’s waren 1) gedeelde zorg voor NAH, 2) lotgenotencontacten, 3) NAH en minderjarigen

en 4) basisvorming NAH.

Er werden acties gevoerd rond:


- sensibilisering/vorming andere beroepsgroepen (CLB’s rond minderjarigen door Pulderbos);

- opstart Kempens netwerk (ondersteuning SEN);

- diverse intervisiegroepen (ondersteuning SEN);

- implementatie trajectboekje (op Vlaams niveau ondersteuning SEN);

- opstart WG NAH en minderjarigen (samenwerking SEN);

- studiedag “Sociaal de Kluts Kwijt” (ondersteuning SEN);

- behoeftepeiling lotgenotencontact;

- artikel in het tijdschrift van de dienst welzijn van de provincie over de werking van het

samenwerkingsverband.

De Kempense groep kwam in 2009 vier keer samen en kon gemiddeld op een 20-tal deelnemers rekenen.

Thema’s waren gelijkaardig aan deze van het Antwerpse gebeuren en vanuit deze kern werd ook telkens

naar de grotere stuurgroep gerapporteerd.

Antwerpen gedragsproblemen

De eerste SEN-stuurgroep gedragsproblemen situeerde zich in de schoot van een deeloverleg binnen het

provinciaal overleg GGZ. Na het uitdoven van dit overleg (dat onder meer de consulentenwerking in de

provincie Antwerpen aanstuurde) namen een aantal van de oorspronkelijke leden samen met de

provinciaal coördinator het initiatief voor een open leerdag in een poging een nieuw netwerk rond de

doelgroep in het leven te roepen.

Niettegenstaande het succes van de dag (zie verder) hadden de initiatiefnemers niet het gevoel dat dit

een basis was voor een toekomstig SEN-netwerk gedragsproblemen. Ondertussen bleek ook een nieuw

overleg GGZ-VAPH in de maak, een overleg waaraan ondertussen ook onze provinciaal coördinator

participeert.

In 2010 wordt hieromtrent verder initiatief genomen. Vermoedelijk kiest de groep (ondertussen zes leden,

vier VAPH, 1 GGZ en de provinciaal coördinator) voor een beperkt aansturend netwerk/denktank dat een

paar keer per jaar samenkomt werkt en fungeert als klankbord voor de provinciaal coördinator.

In 2009 kwam de groep drie keer samen.

Prioritaire thema’s en acties Prioritaire thema’s waren voor deze groep: 1) Ouder wordende cliënten/dementie, 2) Grenzen aan

hulpverlening, 3) Samenwerkingsmogelijkheden zoals Intercasa-methodiek, 4) Intervisie, 5)

Jongvolwassenen met een licht mentale handicap en bijkomende gedrags- en emotionele stoornissen

(jovo+), 6) Eigenheid van ambulant werken en 7) Psychiatrische stoornissen : wat en hoe.

Het provinciaal samenwerkingsverband was inspiratiebron voor verschillende initiatieven en acties

waaronder:

- intervisiegroep;

- ‘Op de koffie met’ over grenzen aan hulpverlening;

- verkennend overleg rond jongvolwassen+;


- leerdag “veilig praten over gedragsproblemen” (2010);

- regionale groep in Kempen voor begeleiders.

Kempens Netwerk Gedragsproblemen

Na de bijeenkomst rond gedragsproblemen in Antwerpen, groeide bij enkele mensen uit de Kempen het

idee om meer regionaal te gaan werken en bij voorkeur ook meer doelgroepspecifiek.

In samenwerking met mensen uit het Kempense werkveld startte onze provinciaal coördinator in oktober

2009 dit netwerk officieel met een verkennend overleg rond een kenniskring/lerend netwerk voor

begeleiders van volwassenen met een mentale handicap (en bijkomende gedragsproblemen).

Er waren 12 aanwezigen en er werden concrete plannen gemaakt voor de verdere werking.

In de weken en maanden die op deze eerste bijeenkomst van stafmedewerkers volgden, kreeg de

provinciaal coördinator al de vraag om een gelijkaardige groep voor begeleiders van minderjarigen op te

starten. Dit zal bij een eerstvolgend overleg zeker bekeken worden.

Provinciaal overleg GGZ-VAPH

De provinciaal coördinator neemt deel aan het coördinerend overleg (3 keer in 2009)..

Naast een meer toegankelijke ambulante GGZ voor mensen met autisme, licht verstandelijke handicap of

NAH, bleek ook het uitwerken van een gepast zorgaanbod voor jongeren/jongvolwassenen met een

mentale handicap en bijkomende gedrags- en emotionele stoornissen een actiepunt. Het nut en belang

van de SEN-verankering in dit overleg was daarmee duidelijk.

Werkgroep jongvolwassenen (in kader van integrale jeugdhulp). – Antwerpen

De provinciaal coördinator Antwerpen nam ook deel aan de vergaderingen van de regionale stuurgroep

van integrale jeugdhulp. Op initiatief van de stuurgroep kwam de werkgroep jongvolwassenen in juni

en oktober 2009 opnieuw samen met een uitgebreidere samenstelling (BJZ, VAPH, CAW, SEN, GGZ, …).

De doelstellingen van de werkgroep jongvolwassenen voor 2009 waren:

- opvolging beleidsontwikkelingen op het Vlaamse niveau (nota van de minister - beleidskeuzes

nieuwe legislatuur)

- opvolging van het Antwerpse SEN-project rond het uitwisselen van ervaringen en methodieken

specifiek gericht naar jongvolwassenen.

Op 3 juni kwam de werkgroep samen. De nota van de vorige minister werd toegelicht en Cindy gaf

toelichting bij de opzet van ons project rond jongvolwassenen.

Een nieuwe afspraak voor 23 oktober ging niet door.

Limburg Tijdens het werkjaar 2008 had Ellen Becker (die pas in februari in dienst kwam en al in november in

zwangerschapsverlof was) veel contacten met organisaties. Daar kwamen veel thema’s aan bod die om

actie vroegen. Na de eerste ervaringen met het SEN (periode van de doelgroepspecifieke provinciale

coördinatoren) was er echter de nodige terughoudendheid op het werkveld.


Ellen kon in 2009 – na het aftasten in haar opstartperiode – een nieuwe impuls geven aan de

stuurgroepen. Vernieuwing en uitbreiding waren het resultaat en de groepen zijn er ook in geslaagd om

een aantal van de aangereikte thema’s in acties om te zetten.

Effecten van al dat werk zullen vooral in 2010 te zien zijn. De nieuwe wind zorgt alleszins voor ‘leven in de

brouwerij’, wat voor de betrokken stuurgroepleden nog meer stimulans betekent.

Naarmate voor het werkveld duidelijker wordt welke rol we kunnen spelen, komt er een kentering in het

aanvankelijke scepticisme.

Limburg - stuurgroep gedragsproblemen

De stuurgroep vergaderde op 29/4, 2/6, 8/9 en 1/12. De nieuwe groep telt 9 leden (Gi Lagrain (St Oda),

Elly Van de Weyer (Dienst Ambulante Begeleiding), Johan Bortels (St Ferdinand), Annick Schonkeren

(BC St Elisabeth), Ivo Bollen (Intesa), Steven Eerdekens (Open Kans – Ter Engelen), Ilse Mortelmans

(Tevona), Steven Dewulf (Sancta Maria) en Ellen Becker (SEN vzw).

Kennismaking naar aanleiding van de hernieuwde start van de stuurgroep (uitbreiding met nieuwe leden).

Deelnemers zijn alvast enthousiast over de methodiek die we hanteren. Tijdens de eerste vergadering

werden de verwachtingen en noden bevraagd en de website voorgesteld. Op de volgende vergaderingen

kwamen volgende thema’s aan bod: Bezoek aan deelnemende organisatie, gekoppeld aan overleg

(stuurgroep vergadert op verplaatsing), Intercasa-methodiek, personeel uitwisselen (hiervoor wordt een

beperkt project opgezet), promotie van stage als leermiddel, acties in Limburg (verwendag voor

begeleiders), psychische problemen bij personen met een mentale handicap, mentale handicap en

verslaving en Consulentenwerking (informatief)

Limburg – denktank NAH

De stuurgroep vergaderde op 19 maart, 17 september en 17 december. Zeven professionelen maken

deel uit van de groep (Miet Vandeberg (’t Klavertje), Kathleen Motmans (DAB), Greet Schepens (Intesa –

Elkon), Leen Vanermem (vzw Stijn), Natasja Jennekens (KHLim), Huget Désiron (ACT Désiron), Severien

Lardaux (Mané vzw)) die wordt ondersteund door Ellen Becker (SEN vzw).

Fungeerde er de voorbije jaren een stuurgroep NAH in Limburg die zowel een beleidsnetwerk als een

inhoudelijk netwerk was, dan is – door het uitvallen van een aantal leden – de stuurgroep nu herleidt tot

een “denktank”, een inhoudelijke groep die voornamelijk fungeert als klankbord voor de provinciaal

coördinator. Dat betekent in de praktijk dat de provinciaal coördinator meer dan vroeger een trekkende rol

krijgt. De denktank boog zich in 2009 alvast over volgende thema’s: vrije tijd, arbeid, minderjarigen,

euthanasie, de Intercasa-methodiek en de website van het SEN.

De groep vergadert op verplaatsing en maakt van de gelegenheid gebruik de ontvangende organisatie te

bezoeken.


Voor het vrije tijdsthema opteerde de groep om verder te werken op de website. Voor het thema arbeid

werd een werkgroep opgericht. De probleem van minderjarigen werd ondertussen op Vlaams niveau

opgenomen.

Limburg – overleg autisme Limburg

Limburg was lang de enige provincie zonder provinciale stuurgroep voor Autisme. Sinds 2009 fungeert er

echter een overleg autisme Limburg dat SEN organiseert in samenwerking met de Provincie Limburg. Het

aantal deelnemers varieert van 10 naar 22 en ze komen uit verschillende sectoren: tewerkstelling,

onderwijs, revalidatiecentrum, VAPH (ambulant en residentieel), screening, hoge school, oudervereniging,

gebruikersvereniging. De groep vergaderde 4 keer in 2009 en wordt gevormd door: Rosy Buttiëns (DGO),

Riet Berben (Steun.autisme trajectbegeleiding), Jeanine Janssen (Steun.autisme trajectbegeleiding),

Sylvie Nijs (B.O. De Berk), Sally Dewallef (Dienst Handicap Provincie Limburg), Marga Lavaerts (’t

Appelboomke), Helga Nulens (Provil-Ion), Elke Istas (KIDS), Karolien Jannsens (ASSeMBLI – Bewel), An

Lambrechts (ASSeMBLI – Bewel), Laurent Voets (KHLim), Daisy Jans (De Berk), Liesbeth Claes (MPI De

Dageraad), Ann Lenaers (MPI De Dageraad), Evelyne Geerts (MPI De Dageraad), Marleen Bloemen

(LSA), Anita Berx (GTB), Anita Heyligen (A-huis – Intesa), Evie Heeren (St Elisabeth – BuBaO), Rachel

Dautzenberg (St Elisabeth – BuSO), Lucia Mariën (Begeleidingscentrum St Elisabeth) en Ellen Becker

(SENvzw) Op de agenda stonden onder meer:

- de Ouder-Kind relatie in functie van diagnostiek;

- onderwijs, trainingen (PC, communicatie, spel, cognitief);

- sensibiliseren en informeren (vaak al nodig voor men tot diagnostiek kan komen);

- beeldvorming (vb. bij overdracht tussen leerkrachten, hulpverleners);

- vrije tijd, sociale vaardigheden;

- tewerkstelling, wonen;

- eetproblemen;

- seksualiteit;

- ouder worden. Er werd de keuze gemaakt om te starten met sensibiliseren. Dat is namelijk een eerste stap en heeft een

link met heel wat andere thema’s. Het is de bedoeling om een zo breed mogelijk publiek te bereiken in

Limburg (professionelen, ervaringsdeskundigen en geïnteresseerden).

Tijdens de volgende overlegmomenten werd deze actie verder vorm gegeven.

West-Vlaanderen Reeds van bij de start van Kurt Declercq als provinciaal coördinator werd afgesproken om op geregelde

tijdstippen samen te komen met de drie voorzitters van de stuurgroepen.


Het gaf kansen om over de doelgroepen heen te denken, inspirerend te werken vanuit de ene stuurgroep

naar de andere, prioriteiten vast te leggen, jaarplan – evaluatie.

Momenteel ligt dit overleg stil.

Ook in West-Vlaanderen had de “provinciaal coördinator nieuwe stijl” (in dienst van SEN, niet

doelgroepspecifiek maar eerder een facilitator) gevolgen. Geleidelijk aan evolueerden de stuurgroepen

naar meer inhoudelijke netwerken die rond inhoudelijk relevante thema’s acties ondernemen. Het belang

van de sturing van de provinciaal coördinator door de stuurgroepen nam daardoor af.

De stuurgroepen geven de provinciaal coördinator mandaat om acties en netwerken op te zetten. Ze zijn

tegelijk inspiratiebron en klankbord, geven zuurstof en faciliteren mogelijkheden om de ideeën van de

groepen uit te werken

Deze evolutie situeert zich vooral bij de stuurgroepen autisme en NAH. De stuurgroep gedragsproblemen

blijft eerder een beleidsnetwerk (drager van initiatieven rond het zorgcircuit, de consulentenwerking, …).

Binnen een dergelijk beleidsnetwerk is de provinciaal coördinator eerder een partner waarnaar gekeken

wordt voor de organisatie van acties/initiatieven inzake verspreiden en uitwisselen van expertise.

Werkgroep ASSEN – autisme

De werkgroep vergaderde op 8 januari, 12 maart, 15 mei en 1 oktober. De groep telt 15 leden waaronder

Feniks, CAR Roeselare, CLB Leiland, CAR De Klinker, Consultatieburo Brugge, CAR Overleie, MPI

Bemok, Ter Dreve, Ons Erf, vzw Victor, De Lovie, Het Anker, PZ H Familie en oc St Idesbald (Ten

Bunderen) en het SEN.

Prioritaire thema’s waren 1) seksualiteit, 2) sensibilisering huisartsen en 3) psychische problemen. Vanuit

de groep werden volgende initiatieven genomen:

- algemene vergadering over de doelgroepen heen

- voorbereidende stappen in functie van concretiseren van thema’s (2010)

- herdefiniëren rol van de werkgroep ten aanzien van SEN en zichzelf

Op de site is er een groep aangemaakt waar alle bijeenkomsten op aangekondigd staan. Tevens is dit

een volwaardig communicatie kanaal voor de provinciaal coördinator naar de leden van de werkgroep

toe, in functie van initiatieven die genomen worden.

Werkgroep SYNAPS – NAH

De werkgroep vergaderde op 27 januari, 24 maart, 11 juni, 17 september. De groep telt 12 leden

waaronder Pamele (HHart), cgg Prisma, De Branding, BZIO, Den Achtkanter, Het Havenhuis, ’t Venster,

De Nieuwe Notelaar, PC St Amandus, Dominiek Savio, Consultatieburo Oostduinkerke, SEN.


Prioritaires thema’s waren 1) NAH en minderjarigen, 2) de Kennismakingsbeurs, 3) het werkmodel NAH

en 4) de basisopleiding.

Vanuit de groep werden volgende initiatieven genomen:

- ‘Op de koffie met’ rond agendagebruik;

- kennismakingsbeurs NAH.

Op de site is er een groep aangemaakt waar alle bijeenkomsten op aangekondigd staan. Tevens is dit

een volwaardig communicatie kanaal voor de provinciaal coördinator naar de leden van de werkgroep

toe, in functie van initiatieven die genomen worden.

Stuurgroep AMPEL – gedragsproblemen

De werkgroep vergaderde op 24 maart, 22 mei, 2 oktober. De groep telt 7 leden waaronder Tordale, PC

St Amandus, AMPEL, De Lovie, platform GGZ, oc St Idesbald, SEN.

Prioritaire thema’s waren 1) consulentenwerking, 2) zorgcircuit.


- daderhulpverlening seksuele delinquentie;

- consulentenwerking;

- voorbereidende stappen in functie van concretiseren thema’s in 2010 .

Oost-Vlaanderen

Intersectoraal Netwerk Autisme Oost-Vlaanderen

De leden van het Intersectoraal Netwerk Autisme Oost-Vlaanderen willen naast

deskundigheidsuitwisseling en –bevordering ook:

- knelpunten, noden en lacunes voor de doelgroep autisme in de provincie in kaart brengen;

- zoeken naar oplossingen via intersectorale afstemming, verfijning van het aanbod;

- uitdenken en ondersteunen van projecten om de toegang tot en de kwaliteit van de dienstverlening

voor personen met autisme te optimaliseren.

Om deze doelstelling te verwezenlijken, is regelmatig overleg nodig waarin alle sectoren en diensten uit

de provincie die personen met autisme ondersteunen, betrokken worden.

Het netwerk vergaderde eind januari, eind april, eind juni en midden december 2009. De groep telt 15

leden waarvan 2 uit VAPH-voorzieningen, 2 uit GGZ, 2 uit gezondheidszorg, 2 uit onderwijs, 2 uit de

wetenschappelijke wereld, 1 uit een gebruikersorganisatie en 1 SEN.

De functie van de groep is in de loop van 2008 verruimd van een raadgevende groep voor de provinciale

SEN-initiatieven naar een netwerk dat meer algemeen over het aanbod en de noden voor personen met

autisme in Oost-Vlaanderen nadenkt.


De werkgroepen die op initiatief van het netwerk werden opgestart, hebben in 2009 nog voornamelijk de

functie van expertise-uitwisseling en –inventarisatie gehad. In de loop van 2010 willen beide werkgroepen

tot effectieve producten komen (respectievelijk brochure en studiedag, zie verder).

Prioritaire thema’s waren 1) overgang onderwijs-tewerkstelling, 2) combinatie met psychische problemen

en 3) inventarisatie diagnostiek.


- Materialenbeurs autisme

- Opmaak inventarisatie diagnostische instrumenten

- Opstart WG ASS – psychische problemen

- Opstart WG ASS – overgang onderwijs naar tewerkstelling

De website heeft voornamelijk een administratieve functie: uitnodigingen en verslagen worden telkens op

website geplaatst. Doordat er zich nieuwe leden aanmelden op de groep op de website, worden er voor

elke netwerkvergadering meer mensen uitgenodigd.

Provinciaal Netwerk NAH Oost-Vlaanderen

Binnen het provinciaal netwerk NAH Oost-Vlaanderen wil men overleg en samenwerking stimuleren

tussen alle partners in de provincie die een aanbod hebben voor personen met een NAH.

De stuurgroep vergaderde midden februari, midden juni en eind september. De groep telt 12 leden

waaronder 6 uit VAPH-voorzieningen, 3 uit de gezondheidszorg, 2 uit gebruikersorganisaties en 1 SEN.

Eind januari en midden oktober gingen nog vergaderingen door met de ruimere achterban (provinciaal

samenwerkingsverband).

De stuurgroep raakte eind 2008, begin 2009 overtuigd van het nut van een kennismakingsbeurs als een

interactieve voorstelling van het aanbod voor personen met een NAH in Oost-Vlaanderen.

Door de organisatie van uitwisselingsmomenten voor begeleiders van minderjarigen met een NAH en een

lezing over re-integratie in het onderwijs na een NAH (op de kennismakingsbeurs) zijn de organisaties met

een aanbod voor minderjarigen met een NAH in Oost-Vlaanderen zich meer betrokken gaan voelen bij de

bezigheden van het provinciaal netwerk.

De provinciale coördinator van het SEN wordt geconsulteerd omtrent expertise-uitwisseling en netwerking.

Getuige daarvan volgende vragen in 2009:

- organisatie verkennend overleg voor netwerk gedeelde zorg NAH (heeft geleid tot effectieve opstart

van het netwerk, zie hieronder);

- organisatie verkennend overleg omtrent sensibilisering CLB’s rond NAH (link gelegd naar Vlaamse

initiatieven);

- organisatie uitwisseling voor begeleiders van lotgenotencontact NAH (gepland in 2010).


Prioritaire thema’s waren 1) gedeelde zorg voor NAH, 2) lotgenotencontacten, 3) aanbod NAH en 4)

basisvorming NAH. Vanuit de groep werden volgende initiatieven genomen:

- opstart netwerk gedeelde zorg voor personen met een NAH;

- oprichting vzw DyNAHmiek (lotgenotencontact);

- kennismakingsbeurs NAH (februari 2010).


website geplaatst.

Doordat er zich nieuwe leden aanmelden op de groep op de website, worden er voor elke

netwerkvergadering meer mensen uitgenodigd.

Netwerk Gedeelde Zorg voor personen met een NAH in Oost-Vlaanderen

Het is de bedoeling van het Netwerk Gedeelde Zorg voor personen met een NAH in Oost-Vlaanderen om

partners uit verschillende sectoren in de provincie te laten nadenken over een mogelijke samenwerking op

cliëntniveau. Dit om de draagkracht van organisaties bij de ondersteuning van "moeilijke" cliënten met een

NAH te vergroten en om het voor de cliënt en zijn/haar omgeving ook aangenamer te maken.

Het netwerk komt op 2 niveaus samen:

- een coördinatieteam waarin beleidsbeslissingen genomen worden

- een team van experts waarin de effectieve ondersteuning van de cliënten besproken wordt

Door de organisatie van een verkennend overleg voor dit netwerk en de link die werd gemaakt met het

reeds langer bestaande Intercasa-netwerk (nut van de brochure rond deze methodiek!), is het netwerk er

uiteindelijk gekomen. Via de groep op de SEN-website en de lezing over het netwerk op de

kennismakingsbeurs NAH geraken bovendien steeds meer organisaties in Oost-Vlaanderen bij het

netwerk betrokken.

Het coördinatieteam kwam 1 keer samen in september. Het team is samengesteld uit medewerkers van

VAPH (7), GGZ (1), verwijzers (1) en SEN.

Het team van experts vergaderde 4 keer en startte de gedeelde zorg op voor een aantal cliënten in een

proeffase.


website geplaatst.

Samenwerkingsverband verstandelijke beperking en bijkomende GP in Oost-Vlaanderen

Het samenwerkingsverband wil een platform zijn voor alle partners met een aanbod voor personen met

een verstandelijke beperking en bijkomende gedragsproblemen in Oost-Vlaanderen. Het heeft als


doelstelling om samenwerking tussen de geestelijke gezondheidszorg en ortho-agogische zorg in de

provincie te stimuleren.

De stuurgroep is ondertussen ook overtuigd van het nut van de bestaande uitwisselingsgroepen. In die

groepen zitten de praktijkexperts uit de provincie.

De provinciaal coördinator neemt met die uitwisselingsgroepen wel een aantal thema’s (ouder worden,

verslaving,…) op die ruimer liggen dan de oorspronkelijke doelgroep van de stuurgroep. Begin 2010 wordt

de doelgroep en de functie van het samenwerkingsverband geëvalueerd.

De stuurgroep kwam eind januari, midden mei en eind oktober samen. De stuurgroep telt 12 leden (4 uit

VAPH, 6 uit GGZ, 1 uit gebruikersorganisatie en 1 SEN.

Een vergadering voor het ruimere netwerkverband ging begin oktober door.

Prioritaire thema’s zijn 1) de consulentenwerking La Movida en 2) de zorgcircuits voor minder- en

meerderjarigen.

Website Voorlopig maakt dit samenwerkingsverband geen gebruik van de SEN-website.

Netwerk Intercasa

Reeds 10 jaar bestaat een samenwerking op cliëntniveau tussen verschillende Oost-Vlaamse

organisaties voor personen met een verstandelijke beperking en bijkomende gedragsproblemen. Dit om

de draagkracht van organisaties bij de ondersteuning van "moeilijke" cliënten met een verstandelijke

beperking en bijkomende gedragsproblemen te vergroten en om het voor de cliënt en zijn/haar omgeving

ook aangenamer te maken.

Het netwerk komt op 2 niveaus samen:

- een coördinatieteam waarin beleidsbeslissingen genomen worden

- een team van experts waarin de effectieve ondersteuning van de cliënten besproken wordt

Het Steunpunt zorgt hier vooral voor de verspreiding van de methodiek over doelgroepen en provincies

heen (nut van de brochure rond deze methodiek!).

Vlaams-Brabant en Brussel

Samenwerkingsverband ASS

Het samenwerkingsverband ASS kwam bijeen op 19/01, 20/04 en 19/10. De steungroep vergaderde op

23/03 en 21/09. Gemiddeld zijn er een 15-tal professionelen uit verschillende sectoren (zoals onderwijs,

VAPH , GGZ) aanwezig op de bijeenkomsten.

Doel van het overleg is informatie uitwisselen over lopende initiatieven (zowel binnen als buiten de

provincie) alsook het bekijken of er noden zijn die gezamenlijk opgenomen kunnen worden.

Sinds 2009 is er ook telkens één organisatie die zich engageert om zijn werking voor te stellen aan de

andere leden. Daarnaast wil de groep ook een forum zijn waarop men terecht kan met concrete vragen (ik


ben op zoek naar ….wie kan mij helpen?) en waarop men voorstellen kan lanceren voor bv. onderzoek.

(in de vorm van een thesis)

Provinciaal samenwerkingsverband NAH

Het Provinciaal samenwerkingsverband is een overlegorgaan voor professionelen die mensen met een

NAH ondersteunen. De groep telt leden uit verschillende diensten en sectoren. Afwisselend zijn er

tussen de 10 à 20 mensen aanwezig op de overlegmomenten. Het samenwerkingsverband kwam bijeen

op 17/03, 02/06, 29/06, 29/9 en 15/12 . De steungroep vergaderde op 06/03, 15/05, 18/09 en 27/11.

Naast het delen van informatie over lopende initiatieven (vrije tijd/ vorming/ sport voor mensen met een

NAH, kenniskringen, slikproblemen,..) buigt de groep zich ook over knelpunten en signalen die binnen de

provincie leven aangaande de doelgroep NAH.

De Stuurgroep van het zorgcircuit ’ Mensen met een verstandelijke handicap en bijkomende

psychiatrische en/of gedragsproblemen’

De stuurgroep vergaderde op 16/01, 05/05, 25/06, 09/10 en 26 november 2009.

De samenstelling van de stuurgroep wordt elk jaar bekeken. Hierbij wordt gestreefd naar een evenwichtig

vertegenwoordiging uit de verschillende sectoren (VAPH – GGZ – externe experts – provincie-) een

goede verankering in de 3 sub-ROG’s. Leden zijn Johan De Groef (vzw Zonnelied, ROG H/V), Annie

Devis (De Floere, ROG H-V), An Moons (provinciale coördinator Brussel & Vlaams-Brabant SEN vzw),

Isabel Piot (Consulententeam), Hendrik Van Malderen (UPC St. Kamillus, GGZ), Mario Vanhaeren

(Oostrem, ROG Leuven), Lieve De Kempeneer (De Lork, ROG Bxl), Mimi Deboiserie (CGG PassAnt vzw,

GGZ), Georges Lerinckx (CGG Ahasverus vzw, GGZ), Kris Lippens (MPI Terbank, ROG Leuven), Bart

Loonbeek (CGGZ Brussel), Bea Maes (K.U.Leuven) , Bernadette Rutjes (Inclusie Vlaanderen), Hilde Van

Goethem (Huis in de Stad, ROG Leuven), Petra Vanoppen (Provincie Vlaams-Brabant), Ann Vranckx

(CGG Vlaams-Brabant Oost), Eddy Weyts (UPC St. Kamillus, GGZ –therapeutisch project), Dirk

Hellemans (vzw Logistiek VLABO). De focus van de stuurgroep ligt op beleidsontwikkelingen.

Leernetwerken en ontmoeten

Na een aantal geslaagde experimenten in de afgelopen jaren kent ondertussen bijna elke stuurgroep (en

het ermee verbonden ruime werkveld) het concept van de kennismakingsbeurzen/leerdagen. De basis

daarvoor werd een paar jaar geleden door de Oost-Vlaamse stuurgroep autisme gelegd. Ondertussen

heeft dit concept zijn succes bewezen. Deelnemers zijn – naast tevreden over de geboden inhoud –

vooral enthousiast over de manier waarop zo’n beurs ontmoeting en netwerking mogelijk maakt.

Het Steunpunt heeft hier zijn methodische vaardigheden de voorbije jaren stelselmatig aangescherpt en

dat werpt zijn vruchten af.


Kennismakingsbeurs NAH – West-Vlaanderen Op deze kennismakingsbeurs NAH kregen alle aanwezigen de kans om kennis te maken met diverse

organisatie uit de provincie die een aanbod hebben voor mensen met een NAH. Naast het bezoeken van

zo’n 25 stands kon men ook deelnemen aan enkele workshops. De dag werd afgesloten met de

toneelvoorstelling 'HOED JE VOOR PAPIER’ ... Een toneelstuk gebracht door personen met NAH (Ter

Duinen - Brugge).

- De verschillende standhouders : Rondpunt/Zebra, Thuisbegeleidingsdienst ’t Spoor, Dominiek

Savio Instituut afd. schoolgaanden, volwassenenwerking en vormingsdienst, Mariasteen en

Jobcentrum W-Vl, Koningin Elisabethinstituut, SIG, Diensten Slachtofferhulp W-Vl, Het Havenhuis,

H Hart Kortrijk, Den Achtkanter, VFG W-Vl, OCMW Brugge – De Nieuwe Notelaar, Werkgroep

Hersentumoren, CAW CM – W-Vl, PC St-Amandus (afd. St-Aloïs), ’t Venster, BZIO, De Branding,

Dienst Welzijn provincie W-Vl, coördinatiepunt handicap W-Vl, Over-Hoop, RC Pulderbos,

Inkendaal, In-Ham, Consultatiebureaus W-Vl, Steunpunt Woningaanpassing West-Vlaanderen,

Westkans, SYNAPS en SEN.

- Workshops : Procesondersteuning voor personen met een NAH: het sporenboek B. Kerkhofs,

Revalidatiecentrum Pulderbos, Gevolgen van een NAH op de ontwikkeling van kinderen N. Ansoms,

Revalidatiecentrum Pulderbos, Het sociaal netwerk : H. Vierstraete, ’t venster en de Mix-reeks : werkboeken

voor revalidatie van neuropsychologische stoornissen na een NAH F. Paemeleire.

- De beurs werd concreet uitgewerkt door een actieve werkgroep vanuit SYNAPS en onze

provinciaal coördinator. Tijdens de beurs waren er een 150 deelnemers, standhouders inbegrepen.

Ter voorbereiding van de beurs werd met een werkgroepje samengekomen op 28 mei, 11 juni, 17

september en 12 november.

Materialenbeurs autisme – Het verhaal achter het materiaal – Oost-Vlaanderen Op 14 mei organiseerden we in samenwerking met de stuurgroep een materialenbeurs. Met 215

deelnemers en 35 standhouders was de beurs een succes en interessant voor iedereen die op zoek is

naar materiaal voor zijn of haar begeleiding van personen met ASS.

De beurs bereikte voornamelijk praktijkmensen die vonden dat er voldoende tijd en ruimte was voor

informele uitwisseling. De lezingen (Visualiseren van bij normaal begaafde kinderen met ASS, zelf

ontwikkeld materiaal voor normaal begaafde jongeren met ASS, Het P-ASS-poort; een instrument bij de

overgang van onderwijs naar voorziening bij personen met ASS en een verstandelijke beperking) werden

gesmaakt en er zijn in navolging van de beurs ook al wat materialen op de SEN-website geplaatst,…

Voor toekomstige initiatieven zal de provinciale coördinator er over moeten waken dat de stands een

betere ‘dekking’ van doelgroepen en diensten in de provincie vertegenwoordigen.

Het was ook de bedoeling om zoveel mogelijk (zelf ontwikkeld) materiaal door de standhouders op de

SEN-website te laten plaatsen.


Uitwisselingsbezoeken rond dagbesteding voor ouder wordende personen met een verstandelijke beperking – Gluren bij de buren (Waasland) Op vraag van de stuurgroep inclusieve zorg voor ouder wordende personen met een beperking (zie

hierboven) werd door de SEN-coördinator een initiatief uitgewerkt waarbij mensen uit de praktijk vanuit

verschillende sectoren met elkaar kunnen uitwisselen over de ondersteuning van deze doelgroep.

In januari 2009 werd een verkennend overleg georganiseerd over sectoren heen, maar al snel bleek dat

het moeilijk was om mensen op één locatie bijeen te brengen in functie van expertise-uitwisseling. Samen

met een aantal mensen uit verschillende sectoren werd daarom het concept van uitwisselingsbezoeken

(oftewel “gluren bij de buren”) uitgedacht.

De SEN-coördinator vond meteen 5 organisaties bereid om een bezoek bij hen te organiseren.

- Zien, rondlopen en ervaren, heeft gezorgd voor interactie tussen de deelnemers.

- Niet de expert vertelt hoe het moet, maar er was een duidelijke uitwisseling in 2 richtingen:

bezoekers krijgen ook de ruimte om over hun ervaringen en expertise te vertellen.

- De deelnemers leren elkaar op zo’n manier kennen dat contacten en samenwerking in de

toekomst makkelijker verlopen (netwerking).

Over deze ervaringen en de uitdagingen voor de toekomst voor mensen uit de praktijk werd door de SEN-

coördinator een presentatie gegeven op het symposium “Inclusieve zorg voor ouderen met een handicap”.

Met deze bezoeken werd een goeie aanzet gegeven, maar de deelnemers vroegen om het hier niet bij te

laten. In de loop van 2010 wordt samen met de SEN-coördinator bekeken welke rol de expertisewinkel

kan spelen in verdere expertise-uitwisseling over sectoren heen binnen deze regio.

Gluren bij de buren – bezoekronde in Limburg Om kennismaking met mekaars werking te vergemakkelijken organiseerden SPIL en SEN in Limburg een

bezoekronde waarbij 8 tot 13 medewerkers uit VAPH en GGZ voorzieningen mekaars werking verkenden.

De bezoeken gingen door in:

- Ter Heide (VAPH)

- Limes (VAPH)

- St Oda (VAPH)

- Sancta Maria (GGZ)

Deelnemers evalueerden dit initiatief positief en waren vragende partij voor bezoeken bij gespecialiseerde

organisaties buiten de provincie. Deze bezoekronde wordt in 2010 uitgewerkt.

Team Zorgtraject van SPIL Op dit overleg zijn voornamelijk pedagogen / psychologen aanwezig van organisaties (VAPH & GGZ) die

te maken hebben met de doelgroep verstandelijke beperking en gedrags- / psychische problemen. Onze

provinciaal coördinator nam deel aan dit overleg met de bedoeling na te gaan welke noden er zijn op het

vlak van expertisedelen/ontwikkelen en om hen te informeren over bepaalde initiatieven.


Daarnaast is dit ook een goed overleg om geïnformeerd te blijven over initiatieven zoals outreaching,

consulentenwerking, …

Antwerpse open leerdag gedragsproblemen Met een kleine gedreven werkgroep ontwikkelden we samen met Francis Gastman een heel eigen

methodiek die het midden houdt tussen een soort open space – netwerkevent en studiedag.

Dat was nodig omdat we ook directies warm willen maken voor onze aanpak. Daarom combineerden we

een duidelijk aanbod met heel veel ruimte om mensen zelf het woord te geven en hun eigen expertise en

thema’s te laten aanbrengen. Het bleek een goede formule voor een groep die zeer gevarieerd is

samengesteld. Het stelde ons in staat om alle leerstijlen aan bod te laten komen (actief, creatief,

ontvangend, …) waardoor iedereen zich veilig genoeg voelde om te leren en uit te wisselen over dit

thema. Enkele grote namen uit het werkveld boden de deelnemers een aantrekkelijke inhoud (Sigrid

Bauwens, Filip Morisse, Ronny Dierendonck, Geert Stroobant, …), terwijl we anderzijds de deelnemers

een open space agendamuur lieten opvullen. In een mum van tijd kwamen de meest uiteenlopende

thema’s op de agendamuur en werd het drummen om nog een hoekje of plekje vrij te vinden voor overleg.

De open leerdag was een groot succes. Meer dan 80 deelnemers gingen de dialoog aan over hoe veilig

praten over gedragsproblemen.

Sindsdien kent deze groep al een 94 leden op de site!

Verwijzers Oost-Vlaanderen De provinciaal coördinator werd eind 2009 uitgenodigd op het Oost-Vlaams verwijzersplatform met de

bedoeling mee na te denken over initiatieven om doelgroepspecifieke afdelingen gekend te maken bij de

medewerkers van verwijzende instanties.

Thuiszorg Oost-Vlaanderen In de loop van 2009 overlegd met 2 regioverantwoordelijken van OVOSIT (= Oost-Vlaams Overleg

Samenwerking in Thuiszorg). Ondertussen is er ook duidelijke samenwerking ontstaan voor de

verspreiding van elkaars initiatieven en voor de medewerking rond initiatieven (o.a. gluren bij de buren in

het Waasland).

Onderwijs

West-Vlaanderen

Via de regionale stuurgroepen zijn er relatief veel scholen en MPI’s vertegenwoordigd, waardoor we via

deze weg een automatisch link hebben. Een aantal scholen hebben we persoonlijk bezocht. Bovendien

zijn medewerkers van onderwijs en MPI op diverse andere manieren betrokken : kenniskring

kenniswerkers, kring SEO, SENSEO, NAH bij minderjarigen, … Via het werkgroepje NAH en

minderjarigen werden ook goede contacten opgebouwd met de CLB’s (van alle koepels).


Oost-Vlaanderen

In de loop van 2009 hadden we verschillende contacten met de koepels in de onderwijssector: een

overleg met mensen vanuit het VCLB, vanuit de pedagogische begeleidingsdienst Stad Gent en de

werking van het SEN voorgesteld op de werkgroep ASS van de PBD Gent.

Centra Algemeen Welzijnswerk

West-Vlaanderen

De provinciaal coördinator heeft contacten opgebouwd via concrete zaken zoals het project

verkeersslachtoffers.

Vlaams-Brabant en Brussel

De provinciaal coördinator stelde op een overleg met CAW Leuven (29 april 2009) het SEN voor en

inventariseerde de noden van de CAW’s.

Oost-Vlaanderen

Begin 2009 maakte de provinciaal coördinator kennis met Sigrid Engelen van het project slachtoffers van

een verkeersongeval (CAW Dendermonde). Zij is op vraag van de provinciaal coördinator het project

komen voorstellen op de Oost-Vlaamse stuurgroep NAH. Marjolein werkt ondertussen goed samen met

enkele organisaties uit het netwerk in de regio Dendermonde en met de informatiedienst HINT.

Midden mei werd de werking van het SEN op CAW Artevelde door de provinciaal coördinator voorgesteld

op een vormingsdag over het VAPH voor een 15-tal medewerkers. In die periode had de provinciaal

coördinator ook contact met de verantwoordelijken van de werkingen slachtofferhulp op CAW Visserij,

waar zij de werking van het SEN kon voorstellen.

Internationale samenwerking

Mental Health on Intellectual Disabilities – Platform Nederland-Vlaanderen Het Steunpunt engageert zich al geruime tijd in het MHID-platform Nederland-Vlaanderen. Daarnaast

onderhouden we vlotte contacten met onze Nederlandse collega’s om te bekijken hoe we expertise en

deskundigheid kunnen uitwisselen of eventueel samen ontwikkelen. We hebben reeds een aantal

initiatieven samen georganiseerd (MHID-Congres van 2007, maar ook het internationale EAMHID congres

in 2009). In 2009 vergaderden we op 28 september 2009. Deelnemers aan het platform zijn:

- Ann De Roeck, Sven Pans en Inne van de Ven (SEN)

- Johan de Groef (voorzitter stuurgroep gedragsproblemen SEN + lid EAMHID)

- Peter Deman (NVAVG)

- Xavier Moonen (NVO/NIP)

- Erly Krommenhoek (Werveling - Vereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden in de zorg

voor mensen met een verstandelijke handicap).


- Daan Flikweert (NGBZ – Vilans)

- Ronald Baas (NVVP – wordt voorlopig vervangen door Martin v.d. Berg)

- Anton Došen

- Patty van Belle (Arduin – oorspronkelijk vanuit CCE)

Internationaal congres Visual Impairment Namens het SEN stelde Tine Van den Wouwer (voorzitter stuurgroep Visus – Spermalie) de SEN-werking

voor op het Congres. De DVD begeleidingstechnieken werd eveneens voorgesteld.

SENSIS In 2009 hadden we een eerste verkennend overleg met SENSIS (een Nederlands expertisecentrum

inzake visuele beperking) met het oog op toekomstige samenwerking.

Leo Kannerhuis Op 23 juni brachten we met een zevenkoppige delegatie een bezoek aan het Leo Kannerhuis in

Nederland (expertisecentrum Autisme). Ook dit was bedoeld als opstap naar toekomstige samenwerking.

Mogelijke terreinen van samenwerking zijn “autisme en seksualiteit” en “autisme en tewerkstelling”. Het

Leo Kannerhuis heeft een onderzoek verricht naar “autisme en ouder”, een thema dat voor Vlaanderen

interessant is. Mogelijk werken we in de toekomst ook samen rond het trainingspakket “zelfbeeld bij

jongeren”.

Overleg met koepels en steunpunten

In functie van lopende en toekomstige projecten hadden we in 2009 contacten met koepelorganisaties en

Steunpunt:

- Met het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk werkten we samen in functie van:

o de uitbouw van de website;

o het project sensibilisering (zie hoger);

o de probleem van mensen met een licht verstandelijke beperking.

- Met de Ondersteuningsstructuur Bijzondere Jeugdzorg en Integrale Jeugdhulpverlening

werkten we samen voor de opvolging van het project intersectoraal handelingsplan.

- Samen met het Expertisecentrum dementie en de Stichting Down trokken we de kar voor

de organisatie van een congres over “Down en dementie” en de vertaling van een

handboek over deze probleem.

- Met de Interprovinciale Sociale Kaart konden we alvast een basis leggen voor uitwisseling

van data, zodat we kunnen vermijden dat organisatiegegevens op meerdere sites moeten

aangepast worden.


- Er was overleg met vormingsinstellingen en hogescholen, onder meer over de vorming

“hooi op je vork” en de basisopleiding NAH.

- Met de onderwijskoepels en de VDAB legden we de eerste contacten in functie van een

werking omtrent de overgang van onderwijs naar tewerkstelling voor mensen met een

handicap.

- Met het Verwijzersplatform maakten we afspraken rond samenwerking. Sen heeft daarbij

zeker ook zijn logistieke ondersteuning beloofd (gebruik maken van de website, van de

provinciale netwerken).

Hogescholen

West-vlaanderen - Goeie contacten met hogeschool Ipsoc (Katho) - opleiding sociaal werk (persoonlijk) en ook naar

aanleiding van de opleiding NAH

- Goeie contacten met KULAK - nascholing

- Goeie contacten met VSPW Kortrijk

- Beperkte contacten met KHBO, naar aanleiding van het project mobiliteitsinstructeur.

- Weinig tot geen contact met HOWest

Vlaams brabant en brussel - 27 januari 2009: Katelijne de Vriendt / Hogeschool Heverlee

- 24 maart 2009: Wouter Van Puyenbroeck, Harry Van Parys, Anja D’hoe / Hogeschool Universiteit

Brussel

- 29 juni 2009 : overleg rond navorming HUB


Strategische doelstelling 6: interne werking - lerende organisatie Om onze opdracht optimaal te realiseren is het van belang dat onze werking voldoende aangepast is.

Kwaliteit van de netwerkondersteuning - In 2009 legden we contacten met organisaties met een verwante opdracht (IJH, provinciale

platforms geestelijke gezondheidszorg, OSBJ-Stent), met name het ondersteunen van

regionale/provinciale netwerken, met het oog op een gezamenlijke vorming over werken met

groepen en faciliteren van netwerken. Ondanks interesse slaagden we er niet in om hieromtrent

een concrete afspraak te maken. Naast de inhoudelijke meerwaarde zou dit ook de netwerkvorming

tussen de betrokken professionelen (allen met een “faciliterende” functie) kunnen bevorderen. In

2010 pikken we deze draad terug op.

- Onze provinciale coördinatoren hebben met de meeste provinciale collega’s wel degelijk contacten

uitgebouwd, wat de intersectorale samenwerking zeker ten goede komt.

- Intern vormden de provinciale coördinatoren een intervisiegroep waarin dit thema aan bod komt.

- Ook onze team-community gebruiken we om materiaal (interessante methodieken, literatuur, …) uit

te wisselen en onze ervaringen daarmee te delen.

- In 2009 namen vijf collega’s deel aan een vormingsdag in Nederland omtrent kennismanagement.

De opgedane inzichten werden op de teamvergadering gedeeld met de collega’s.

- Wat betreft de sterktes en zwaktes op dit moment kunnen we eind 2009 vaststellen dat we door het

werkveld erg geapprecieerd worden om onze methodische ondersteuning. In beleidsnetwerken

positioneren we ons als partner om waar we kunnen via expertiseverspreiding of ontwikkeling een

partner te zijn in de implementatie van beleidslijnen.

- Alle teamleden nemen mee deel aan de acties die we opzetten voor de VTO-verantwoordelijken.

- Het opzetten van leernetwerk rond kennismanagement met directies en VTO-verantwoordelijken

nemen we op in 2010 omdat we die groep willen inpassen in een aangepaste organisatiestructuur.

- dit jaarverslag blijkt heel duidelijk dat we met zeer veel verschillende thema’s aan de slag gaan en

dat de manier waarop we dat doen sterk bepaald wordt door het niveau waarop we dat doen. Dat

levert een amalgaam van acties, projecten, werken andere groepen op. Het overzicht daarin

bewaren is niet evident. Om een beter overzicht te garanderen van alle projecten en acties die

lopen, namen we in 2009 “taskmanagement” in gebruik. Deze applicatie staat alle teamleden toe

om hun project/activiteit in te geven en daarbij de eigen taken én de taken die de collega’s. De

ervaring leert ons echter dat we hieromtrent in 2010 nog een actie naar alle medewerkers moeten

opzetten zodat het systeem door iedereen met dezelfde doeleinden kan gebruikt worden.


Kwaliteit van het teamfunctioneren - Het SEN is een organisatie met een complexe structuur en werking. Het team dat deze werking

schraagt is klein (11 koppen, 9.5 FTE) en bovendien verspreid over heel Vlaanderen (de helft van

de medewerkers werkt in een provincie). Dat maakt de interne communicatie, afstemming en

samenwerking kwetsbaar en tot een voortdurend aandachtspunt voor opvolging en bijsturing.

- Eind mei hadden we met het hele team een teamevaluatie naar aanleiding van de ontwikkelingen in

de organisatie ten gevolge van het “insourcen” van een aantal opdrachten. Na een eerste periode

waarin iedereen zijn of haar weg heeft gezocht en gevonden en waar de “eenheid” voorop stond,

worden gaandeweg de verschillen duidelijker en ook de nood daaromtrent uit te wisselen, te

overleggen en waar nodig afspraken te maken, beslissingen te nemen.

- Tussen september en begin januari hebben we een teamproces uitgezet waarin naast uitgebreide

individuele gesprekken ook vier teammomenten werden voorzien. Een van die momenten werd

extern begeleid, voor de drie anderen werd de algemeen coördinator gecoacht.

- De resultaten van dit proces (terug te vinden in bijlage) hebben geleid tot (het verduidelijken van)

een aantal afspraken omtrent de interne communicatie en besluitvorming waardoor vooral de

afstemming Vlaams-provinciaal verbeterd is.

- Er wordt een systeem opgezet waarbij alle medewerkers minstens driemaandelijks een

werkbegeleiding en jaarlijks minsten een functioneringsgesprek hebben. De werkbegeleidingen

worden voorbereid aan de hand van een stramien dat later ook gebruikt wordt voor de opmaak van

de jaarverslagen (efficiëntie).

- Twee medewerkers kregen een individuele supervisie (vijf sessies).

- Een vorming over het werken met groepen werd wegens zwangerschapsverloven uitgesteld naar

2010.

Optimaliseren van de Website In 2009 werkten we verder aan de toegankelijkheid en de bruikbaarheid van de website. We gingen op

zoek naar randvoorwaarden om het optimale gebruik van de site (onder meer het werkveld mee

verantwoordelijkheid te laten dragen voor de actualiteit en relevantie van de informatie) te waarborgen.

Daarom zochten we naar methodieken om het werkveld zo actief mogelijk gebruik te laten maken van de

site.

Site online sinds februari 2009 Begin 2009 komt de nieuwe website online na eerste testing, overdracht van domeinnaam. De

functionaliteit is op dat ogenblik beperkt.

Na lancering wordt volgende inhoud van de oude site opnieuw beschikbaar:

- informatie over lopende projecten

- eerder gepubliceerd materiaal van studiedagen, beurzen

- eerder gepubliceerde publicaties & projectresultaten (startersmap, leerpakket, ...)


Per 1 oktober verdwijnt de oude site (gehost via de firma Holoncom) volledig van het internet, alle inhoud

en functionaliteit is dan ter beschikking via de huidige applicatie.

Uitbreiding van de functionaliteit In de loop van 2009 wordt de functionaliteit verder uitgebreid:

- module voor inschrijving op activiteiten

- module voor aanvraag, opvolging en registratie van leervragen (expertisewinkel)

- module voor nieuwsberichten (mail-op-maat)

- module voor toevoegen van links/literatuur

- module voor toevoegen van vorming-op-maat

- module voor opmaak samenwerkingsdocumenten

- module voor opvolgen van betalingen (door administratief medewerker)

- module voor beheer van dynamische lijsten (door administrators)

- module voor beheer van organisatiefiches

- zoekmodule (zoeken op inhoud doorheen de site)

Samenwerking & overleg De opbouw van de website vroeg vanzelfsprekend nauw overleg met de firma Curious die de website

heeft ontwikkeld in permanent overleg met Bart Bogaerts, onze stafmedewerker. Overleg had plaats op

18/02, 03/03, 01/04, 03/06, 06/08, 18/09, 01/10 en 30/11.

Voorstelling van de website De SEN-site combineert de voordelen van een “community-site” met die van een informatieve site. Het

aspect community-site vraagt echter om permanente aandacht voor ondersteuning van het werkveld.

Daarom hebben we in de loop van 2009 de site op nogal wat netwerkvergaderingen voorgesteld. Zo was

Bart aanwezig;

- op een aantal provinciale stuurgroepen: 27 januari – stuurgroep autisme (OVL), 30 januari –

stuurgroep gedragsproblemen (OVL), 3 februari – algemene vergadering (van alle

stuurgroepen) (WVL), 11 februari – stuurgroep NAH (ANT), 17 februari – stuurgroep NAH

(OVL), 17 maart – provinciaal samenwerkingsverband NAH (VBR), 19 maart – stuurgroep

NAH (LIM), 20 april – provinciaal samenwerkingsverband autisme (VBR), 21 april – provinciaal

samenwerkingsverband autisme (ANT), 29 april – stuurgroep gedragsproblemen (LIM), 5 mei

– stuurgroep gedragsproblemen (VBR)

- Op andere netwerkvergaderingen: 20 februari – netwerk Over-Zien, 2 april – VTO-overleg

(OVL), 3 april – VTO-overleg (ANT),

- op studiedagen met website/infostand: 13 februari – Symposium CVI (Gent): 12 maart –

leerdag gedragsproblemen (Antwerpen), 8 mei – voorstelling trajectboekje (Antwerpen), 14


mei – materialenbeurs autisme (Gentbrugge), 5 juni – dialoogdag (Houthalen), 8 oktober –

studiedag multiculturaliteit (Gent)

Samenwerking en communicatie met partnerorganisaties in functie van website: We streven er naar om – waar we kunnen – zoveel mogelijk af te stemmen met sites en databanken van

andere organisaties. Een aantal steunpunt ontwikkelden recent of zullen in de nabije toekomst een site

ontwikkelen met Curious. Vanzelfsprekend levert dat een aantal mogelijkheden. Het gaat hier onder meer

over de Vlaamse Vereniging voor Autisme en het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk die conceptueel

dicht bij onze site zitten. Mogelijke andere partners in de toekomst zijn onder meer het OSBJ en het

verwijzersplatform (dat op dit moment de functionaliteit van onze site verkent).

Daarnaast werkten we samen met de interprovinciale sociale kaart die ons alle organisatiegegevens

aanleverden en waarmee we in 2010 allicht een structurele overeenkomst zullen afsluiten.

Voorbereidende analyse (fase 2) Op basis van gebruikerservaringen wordt gewerkt aan de voorbereiding van fase 2. In 2009 zorgen we

voornamelijk voor analyse en inschattingswerk:

hertekening homepage waardoor de experts en expertorganisaties en specifieke inhoud

makkelijker kan gevonden worden door niet-community-leden

vereenvoudigde navigatie (powerbar)

themapagina’s (informeren) <> groepen (uitwisselen)

online plaatsen (en bestellen) van grotere publicaties

automatiseren betalingsadministratie

vereenvoudiging inschrijvingsprocedure

optimaliseren nieuwsberichten

module voor documentbeheer

Statistiek 2009 (in bijlage)

Optimaliseren van het gebruik van de expertisewinkel:

overzicht goedgekeurde aanvragen per provincie en per doelgroep Een eerste blik op de cijfers toont een daling aan van het aantal goedgekeurde aanmeldingen ten

opzichte van het vorige werkjaar: 184 goedgekeurde aanmeldingen ipv 221.. Mogelijke verklaringen

hiervoor zijn:

- aantal wijzigingen in criteria van expertisewinkel waardoor een aantal vragen werden

afgekeurd,

- maar ook een actievere inbreng van de provinciale coördinatoren waardoor na overleg met

de aanvrager de aanmelding wordt stopgezet of omgezet in een ander initiatief.


Kijken we naar de relatieve verdeling (wat is het aandeel van elke doelgroep in het totaal aantal

goedgekeurde aanvragen), dan zien we dat de onderlinge verdeling quasi ongewijzigd blijft: de meeste

aanvragen zijn voor de doelgroep Autisme en Verstandelijke beperking en bijkomende

gedragsproblemen, met een beperkt aandeel NAH (significante daling t.o.v. vorig jaar) en een zeer

beperkt aantal Visuele beperking.

gebruik werkvormen (per doelgroep) Uit de relatieve verdeling van gebruikte werkvormen per doelgroep leren we dat er weinig verschuivingen

zijn tegenover vorig jaar. Het meest opvallend is de achteruitgang van de werkvorm ‘workshop’ ten

voordele van ‘advies’. Samen dekken ze wel bijna 70 % van het totale aantal goedgekeurde aanvragen

(zelfde als vorig werkjaar). We zien ook een sterke stijging van de werkvorm ‘training’ en een

achteruitgang van ‘reflectieve leervormen’. Dat laatste is allicht het gevolg:

- van het aflopen van het intervisieproject in 2008,

- Van de ‘her’taling van aanvragen reflectieve leermethoden naar kenniskringen (doordat

provinciale coördinatoren individuele aanvragen weten te bundelen in een regionaal

initiatief).

2009 ANT LIM OVL VBR WVL TOTAAL

NAH 8 3 6 5 1 23 12.5

AUT 20 7 26 12 9 74 40.2

GP 20 10 12 28 11 81 44

VISUS - 1 - 4 1 6 3.3

TOTAAL 47 17 43 46 23 184 100

2009 AUT NAH GP VISUS TOTAAL

advies 29 3 38 - 70 38.5

bezoek 6 2 7 1 16 8.8

intervisie - - - - -

refl leermethoden 4 3 3 2 12 6.6

stage 3 - - - 3 1.6

studiedag - - - - -

thematisch overleg 3 1 2 - 6 3.3

training 8 5 7 2 22 12.1

workshop 21 10 21 1 53 29.1

TOTAAL 74 23 81 6 184 100


De aanvrager De 184 goedgekeurde dossiers werden aangevraagd door 93 organisaties, wat nog een vrij beperkt

aantal is. We stellen echter vast dat, naast deze 93 die langs de expertisewinkel passeren, een heel

aantal organisaties gewoon aan expertise-uitwisseling doen zonder een aanvraag te doen bij het SEN.

Van deze 93 organisaties hebben meer dan 80% een VAPH-erkenning. De rest van de aanvragers

situeren zich vooral binnen Onderwijs (buitengewoon onderwijs, CLB’s) en GGZ. Sommige organisaties

kennen de werking van de expertisewinkel ook zeer goed, waardoor ze frequent aanvragen doen (tot 13

op jaarbasis). Tot hiertoe was en is hier geen regel in voorzien.

We hebben deze “grootverbruikers” ook bevraagd. We vonden het belangrijk om te weten

- waarom er zo frequent gebruik gemaakt werd van onze expertisewinkel

- waarom er vaak ook dezelfde tussenkomsten werden aangevraagd

- hoe implementatie van het geleerde gebeurde binnen de organisaties

- en waarom er vaak beroep werd gedaan op dezelfde experts.

Wat het gebruik van dezelfde expert betreft vroegen we waarom men niet werkte met referentiepersonen

in de instelling, die dan voldoende basiskennis hadden rond een thema om zelf de vorming te organiseren

(of op zijn minst te antwoorden op basisvragen). De antwoorden van de bevraagde organisaties waren

hier wat gelijklopend:

- men vond dit mooi in theorie, maar moeilijk binnen de praktijk te realiseren:

- dit zijn bovenal hulpverleners die vooral aan hulpverlening moeten doen en hier de tijd niet voor

hebben

- verschil tussen deskundig zijn in een onderwerp en dit dan ook goed kunnen/durven overbrengen

- zijn zichzelf ook niet altijd bewust van hun kennis of expertise

- sommige werknemers krijgen ook een train-the-trainer opleiding aangeboden, maar nadien lukt dit

ook niet altijd (ook kwestie van didactische vaardigheden, durven voor groep staan, erin

kunnen/willen oefenen)

- zien een groot personeelsverloop en organisaties gaan de investering dan niet meer aan om

mensen dieper op te leiden

- eenvoudiger om beroep te doen op iemand die je kent (van horen zeggen, van studiedag, waar je

al eens beroep op hebt gedaan dan over te gaan op een onbekende

- dezelfde expert opnieuw gebruiken heeft ook voordeel dat hij/zij leerstof beter kent, weet wat er

gegeven is, maakt het ook vlotter om op door te werken.

- ‘derde’ die expertise komt overbrengen wordt sneller aangenomen dan van iemand intern

Wat de implementatie van het geleerde betreft kregen we volgende antwoorden:

- Wordt besproken of verder opgenomen in de handelingsplan(nen) van de clienten


- Wordt besproken op niveau van het middenkader, die daarna actief aan de slag gaan met dit thema

- Wordt bekeken als de verantwoordelijkheid van de staf en zijn/haar multidisciplinair team

- Sommigen betrekken altijd iemand van ander kader erbij om implementatie binnen organisatie te

vergemakkelijken, bv. bij een vorming bedoeld voor de werkvloer zetten ze er iemand bij van

middenkader of directieniveau om implementatie over verschillende ‘lagen’ en teams binnen de

organisatie te bevorderen.

De expert Komen de vragen nog van 93 organisaties, dan zien we dat die 93 organisaties een beroep doen op 57

experts of expertorganisaties. Daarenboven blijkt de top 5 van de meest gevraagde experts samen 30%

van alle tussenkomsten binnen de expertisewinkel te beantwoorden. De experts die werden geraadpleegd

bevinden zich dan weer vaak in niet-VAHP settings: meer dan 50 % behoren tot de GGZ of zijn

zelfstandigen. Ook zien we hier nog een aantal keren gespecialiseerde vormingsorganisaties in

terugkomen.

Ook hier werden de meest gevraagde experts bevraagd. We stelden vragen naar de meest voorkomende

problemen waarvoor ze werden gevraagd, en naar hun algemene evaluatie van (de reden van) hun

interventie. Volgende elementen kwamen daarbij aan bod:

- Als meest voorkomende ‘probleem’ stelden ze dat professionelen (en hun organisaties) nog te

weinig werken met, beschikken over een referentiekader van waaruit ze naar cliënten kunnen

kijken. De experts spreken zich daarbij niet uit ten voordele van één welbepaald kader, maar

houden eerder een pleidooi voor het systematisch leren kijken naar de cliënt en het (problematisch)

gedrag.

- Organisaties, leidinggevenden en stafmedewerkers kennen vaak de oplossing, maar deze wordt

niet altijd door het team aanvaard of men krijgt dit moeilijk gecommuniceerd. De hulp van een

‘buitenstaander’, een ‘onbesmette derde’ kan dan als een soort deus ex machina werken, of teams

terug in staat te stellen om hun eigen probleemoplossend vermogen aan te spreken en mee de

vertaalslag naar de praktijk te maken

- Experts melden wel dat de vragen die ze krijgen meer en meer complex worden. De vragen worden

specifieker, en er is minder vraag naar ‘basisinformatie’.

- Een aantal meldt ook dat ze zien dat de transfer tussen teams niet altijd simpel loopt ( is niet omdat

je in ene team binnen een organisatie vorming geeft, dat het ‘geleerde’ ook naar de andere teams

verspreid wordt.

Algemene conclusie Deze vaststellingen nopen ons tot een kritische bevraging van de werking van de expertisewinkel, zeker

als we deze spiegelen aan het oorspronkelijk idee van de expertisewinkel met name “een laagdrempelig


en werkzaam instrument” te creëren “om regionale kennisdeling en (het opzetten van) expertisenetwerken

te stimuleren”:

- waarin verschillende werkvormen worden aangevraagd

- en met ondersteuning van de provinciale coördinatoren om hulpvragen om te buigen naar

leervragen en vragen van organisaties of professionelen uit verschillende organisaties om

te buigen naar organisatieoverstijgende initiatieven.

In de aanloop naar ons nieuwe beleidsplan 2011-2015 willen dit we in 2010 met een werkgroep onder de

loep nemen en mogelijk de werkwijze en/of de modaliteiten herzien. Mogelijke vragen waarop we een

antwoord moeten zoeken zijn dan (in zoverre het gaat om incentives via de expertisewinkel):

- wat moeten we doen om beter onze vooropgestelde doelstellingen te bereiken en hoe

kunnen we dat “meten”?

- moet het regionale in expertiseverspreiding/deling als voorwaarde worden gesteld ?

- moeten we bepaalde werkvormen meer promoten?

- Is er een limiet op het aantal interventies via de expertisewinkel?

- Wat met zelfstandigen en gespecialiseerde vormingsinstellingen: wordt de expertisewinkel

daar niet gebruikt ten behoeve van het interne vormingsbudget?

- Wat is de rol van de provinciale coördinatoren?

Deze en andere vragen verwijzen we naar de doelgroepoverstijgende werkgroep die in 2010 in de schoot

van de raad van bestuur wordt opgericht.

Nieuwe doelgroepen

In het beleidsplan 2009-2010 hadden we voorzien dat we een standpunt zouden bepalen inzake de

vragen van nieuwe doelgroepen naar ondersteuning van uit het SEN. Een vraag vanuit Multiplus werd

behandeld, maar daarna terug ingetrokken. In 2010 zal de raad van bestuur terzake een standpunt

innemen.


HOOFDSTUK 3 DOELSTELLINGEN, INDICATOREN, ACTIES EN RESULTATEN Hieronder vindt u in drie overzichtelijke tabellen alle resultaten van de acties die we in ons jaarplan 2009 hadden voorzien inzake sensibilisering, diagnostiek en

beeldvorming en inzake kwaliteit van de ondersteuning.

Inzake strategische doelstelling 1 sensibilisering doelstelling Indicator Acties/resultaat Tijdsbesteding Sensibilisering reguliere sectoren en organisaties

Inventaris van lopende inspanningen in sectoren

Gevangenissen Voorbereidend overleg ad hoc groepje Contacten gevangenissen Contacten vorming personeel Contacten begeleiding gedetineerden Algemeen welzijnswerk Voorbereidend overleg ad hoc groepje Overleg steunpunt algemeen welzijnswerk Overleg centra algemeen welzijnswerk GGZ Voorbereidend overleg ad hoc groepje Opmaken en verzenden bevraging Ziekenhuizen Contact met provinciale overleggroepen sociale diensten Tthuiszorgdiensten middels vormingspakket NAH

Aantal opgeleide trainers Aantal deelnemers vormingen Evaluatie effect vormingen Evaluatie door trainers

Eerste introductie voor de trainers december 2008 Try-out voor trainers in eigen instelling 31/03/09 terugkomsessie voor de trainers en bijsturing pakket Materiaal ter beschikking op de website + forum voor de trainers voor uitwisseling ervaringen Mei-juni: toepassing pakket binnen de mutualiteit de voorzorg (120 deelnemers) April-december: toepassing pakket in kader van project Werkgroep Hersentumoren (100 deelnemers) Vorming ism VGC-brussel: 20 deelnemers Positieve eerste evaluatie

Ter beschikking stellen/hebben van sensibliseringsmateriaal

Inventaris van alle sensibiliserings-materiaal uit SEN-projecten op de site

Op dit moment 1408 items op de website. Moeilijk te traceren hoeveel daarvan een sensibiliserende rol kunnen spelen. Zijn alleszins online beschikbaar/te bestellen: Alle brochures NAH Brochure ouder worden Map Lafosse: uitstel wegens ontwikkeling applicatie Mijn Trajectboekje DVD begeleidingstechnieken (vanaf 2010) Ander materiaal voor visus vooral via de gespecialiseerde instellingen:

nog te ontsluiten en actieplan op te maken in 2010 Ook beschikbaar zijn signaleringslijsten (oa minderjarigen en NAH),


een brochure rond begeleiding van mensen met visuele beperking, …) Verspreiding van materiaal Vooral via beurzen, studiedagen, bezoeken, naast bestellingen Alle doelgroepen Op de website vind je toegankelijke

doelgroepspecifieke informatie Informatie is beschikbaar. Alle voorbereidingen gemaakt om toegankelijker te maken maar concreet resultaat pas voorjaar 2010

Nieuw materiaal is ontwikkeld Voorlopig niet nodig geacht, hangt af van verdere acties in de loop van 2010 Geplande brochure ivm NAH “wat als het thuis niet meer kan” voorzien voor 2010 Checklist voor bijkomende psychische stoornissen

Opzetten sensibiliseringsacties

Aantal sensibiliseringsacties Ten aanzien van gevangenissen, caw’s, GGZ nog geen specifieke acties ondernemen. Verkennende contacten hebben wel sensibiliserend effect. Aantal actoren al op zoek naar concrete mogelijkheden (rode antraciet, gevangenis Gent, steunpunt algemeen welzijnswerk)

Ten aanzien van ziekenhuizen: Actie naar provinciaal overleg sociale diensten Voorstelling mijn Trajectboekje: juni 2009

Artikel huisartsenkrant Voorzien voor 2010. Wel artikel in Handblad VAPH (rond NAH)

Handvatten voor organisaties die zich willen openstellen

Specifieke informatie rond noodzakelijke organisatie-, infrastructuur, personeelsvereisten, … is beschikbaar op de site

Voorlopig enkel beschikbaar rond autisme. In 2010 wordt een applicatie beschikbaar om grote brokken informatie toegankelijker te maken via de website. Op dat moment opnieuw bekijken voor de andere doelgroepen. Voor NAH zijn reeds eerste aanzetten gemaakt.

Sensibilisering hogescholen

Doelgroepspecifieke kennis is geïntegreerd in de basisopleiding van de hogescholen

NAH-opleiding in west vlaanderen Waar nog? aanvullen


Inzake strategische doelstelling 2 diagnostiek en beeldvorming

doelstelling Indicator Acties/resultaat Evaluatie acties vroegdiagnostiek en screening ASS

Overlegvergadering Verslag en actiepunten

Conclusies overleg opgenomen in jaarplan 2010

Implementatie projectresultaten diagnostiek ASS volwassenen

Overleg projectuitvoerders en afspraken vastgelegd in projectfiche

Eerste overleg eind 2009 Finalisering afspraken in 2010 (informeren van de psychiaters via beroepsvereniging,organiseren van supervisiegroep met mensen die regelmatig diagnostisch werken met deze doelgroep,continue actualisering van de handleiding)

Werkwijze voor vaststellen van schoolrijpheid bij braillisten

Plan van aanpak waarbij de CLB’s intensief worden betrokken

Plan van aanpak besproken en opgestart in 2009. Project loopt door in 2010. KMPI-Spermalie is projectuitvoerder.

In beeld brengen van mogelijkheden van sociale netwerken

Inventaris van methodieken Uitgesteld naar 2010

Introductie CVI en werken met visueel profieel

Studiedag 13 februari 2009 220 deelnemers Positieve evaluatie Dynamiek in de werkgroep en verder vervolg

Vroegscreening psychiatrische stoornissen bij mensen met VB

Implementatie mini pas-add

Terugkomdag

17 november 2009 38 deelnemers (vlaanderen en Nederland) Voorstelling onderzoeksresultaten Workshop olv Steve Moss

Implementatie nederland Voorstelling aan Nederlandse professionelen Vorming Nederlandse professionelen

Juni 2009: voorstelling CCE Nederland en Vilans September 2009: Voorstelling EAMHID door Prof. Dr. Bea Maes Op ons aangeven vorming door Steve Moss en Eddy Weyts

Voorkomen van gedragsproblemen door correcter inschatten van de sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd van mensen met een verstandelijke beperking

Uitgewerkt project Projectfiche én fiche voor de drie deelprojecten is gerealiseerd in november 2009 Aanstelling van een projectcoördinator (Bea Jonckheere)


Inzake strategische doelstelling 3 kwaliteit van de ondersteuning

doelstelling Indicator Acties/resultaat Trainen van executieve functies bij kinderen met ASS

Werkmap Try-out Train the trainer in 2010

Eerste versie werkmap is klaar Try out in het Anker Recrutering organisaties in andere sectoren/erkenningscategorieën

Ontwikkelen van aangepast materiaal om blinde kinderen met ASS te begeleiden

Werkpakket met brochure en senso-tacto-picto’s. Workshop

Pakket is afgewerkt. We zoeken nog naar een goede vorm om het materiaal te verspreiden. Workshop is klaar. Promotie in 2010.

Overgang onderwijs-tewerkstelling

Overleg Verkennende gesprekken Voorstel van aanpak uitgewerkt Contacten met regionale werkgroepen

Opleiding mobiliteitsinstructeur

Didactische ondersteuning Organisatie didactiekdag Actieve promotie op de website

Visuele beperking en geheugenstoornissen

Werkinstrument op de website Uitgesteld naar 2010

Werkboek slechtziende kleuters

Oplevering werkboek Implementatie

Oplevering werkboek eind 2009 Redactiewerk en implementatie 2010

Werkmap didactiek slechtziende kleuters

Ontwikkeling werkmap Eerste overleg oktober Verdere actie in 2010

Haptics Implementatie Haptics Didactische ondersteuning voorjaar 2010 Senso Tacto-Picto’s Brochure en werkmap is klaar Brochure en werkmap afgewerkt eind 2009

Voorjaar 2010 implementatie Zelfbeeld Eerste draft handboek

Start opleiding TTT Eerste draft handboek is klaar Selectie van trainers Vervolg in 2010

Hooi op je vork Implementatie van methodiek in Vlaanderen

Overleg met AXON-leertrajecten Overleg met auteur Overleg met SIG Overleg met Kristof Weytens

Brochure ‘Wat als het thuis niet meer kan’

Opmaak brochure Uitgesteld tot 2010 (overleg redactiegroep medio 2010)

Startersmap visuele beperking

Opmaak doelgroepspecifieke startersmap

Uitgesteld naar 2010

Zelfevaluatie-instrument Opmaak zelfevaluatie-instrument Eerste verkeende overleg 21 september (4 deelnemers) Concretisering 2010

Visuele perceptiestoornissen en NAH

Seminarie rond visuele perceptiestoornissen en NAH (voorjaar) Verdiepingsdagen najaar + train the trainer

Algemene studiedag 24 april. Bijgewoond door 32 hulpverleners Verdiepende dagen 18 juni en 8 oktober Bijgewoond door 7 personen evaluatie vorming + wat te doen met natraject op 1 juli Vervallen TTT idee, in de plaats opzetten van contacten tussen visus en nah


netwerken Sengroep op site opgezet: Aanmaak groep Aanvullen inhoud Registratie deelnemers verdiepende dagen


HOOFDSTUK 5 FINANCIËN Financieel blijft het Steunpunt Expertisenetwerken een gezonde organisatie. De in het

verleden opgebouwde reserves werden ook dit jaar uitsluitend gebruikt om

doelgroepspecifieke activiteiten en projecten op te zetten.

Door het “insourcen”2 van een aantal activiteiten (project sensibilisering, projectvoorbereiding rond

tewerkstelling, uitwerken van een TTT-concept, ….) is de loonkost gestegen, maar deze stijging wordt dan

gecompenseerd door een daling in de uitgaven voor projecten die “ge-outsourced” worden.

Een overzicht van de uitgaven in de periode van 2006 tot en met 2009 vindt de lezer in de bijlage 1.

Belangrijkste evoluties in de uitgaven duiden we als volgt:

KOSTEN:

610- : huisvesting Deze groep omvat alle kosten voor huisvesting van het coördinaat en de provinciaal coördinatoren. Ook

het huren van lokalen voor en het verbruik tijdens vergaderingen die niet aan een project verbonden zijn,

komen in deze groep kosten.

Cijfers 2009 : begroot = 31.000€ - gerealiseerd = 31.480€ - verschil = 1.55% boven budget

Evolutie in de tijd: op 4 jaar tijd ongeveer verdubbeld. Volgend jaar zal deze kost nog groter zijn gezien

huur van bijkomend bureel.

611- : uitbesteed werk Deze groep omvat alle kosten voor werk verricht door het secretariaat bij NOA. Ook de kosten voor

assistentie bij de boekhouding (zowel boekhouder als bedrijfsrevisor) zitten hier in. De post erelonen en

honoraria omvat kosten voor bvb juridisch advies bij het sociaal secretariaat.

Cijfers 2009 : begroot = 10.500€ - gerealiseerd = 6011€ - verschil = 57% van het budget

Evolutie in de tijd: golfbeweging

6115- : diensten ivm personeel Dit zijn de dienstprestaties van het sociaal secretariaat en het Maaltijdcheques-bedrijf.

Cijfers 2009: begroot = 5.400€ - Gerealiseerd = 6.622€ - Verschil = 22,63% boven budget

Evolutie in de tijd: verdriedubbeld op 4 jaar tijd (in functie van bijkomend aantal personeelsleden – in

2006 nog 2, nu 9.5 FTE)

2Outsourcen is één van de werkingsprincipes van het steunpunt. Met name daar waar expertise moet ontwikkeld of gebundeld worden is het evident om experts op het terrein aan te spreken en contracten af te sluiten met hun organisaties. Als het er op aankomt die expertise te implementeren of te verspreiden, dan is dit minder evident. Vanuit de ervaringen die we daarmee de voorbije jaren hebben opgedaan is ons standpunt daaromtrent genuanceerder: outsourcen waar mogelijk, insourcen als dat efficiënter of effectiever is.


613- : secretariaatskosten Dit zijn alle secretariaatskosten voor de werking van het coördinaat, gaande van papier en postzegels tot

herstellingen en documentatie.

Cijfers 2009: begroot = 20.200€ - Gerealiseerd = 18.378€ - Verschil = 91% van het budget

Evolutie in de tijd: golfbeweging

614- : verzekeringen Dit spreekt voor zich, het gaat hier om alle kosten voor verzekeringen behalve de

arbeidsongevallenverzekering, die zit onder de kosten voor personeel.

Cijfers 2009: begroot = 2.650€ - Gerealiseerd = 1.628€ - Verschil = 61,43% van het budget

Evolutie in de tijd: opnieuw een daling

615- : vergaderingen Dit omvat zowel de verplaatsingskosten voor personeel, procons als de leden van stuurgroepen en raad

van bestuur. Ook de vergoedingen voor het bijwonen van vergaderingen voor deze laatsten zitten hierbij.

Een aantal vergoedingen voor 2009 zullen echter pas in 2010 uitbetaald worden.

Cijfers 2009: begroot = 20.500€ - Gerealiseerd = 18.397€ - Verschil = 89.75% van het budget

Evolutie in de tijd: opnieuw gedaald. We moeten er rekening mee houden dat de vergoedingen voor de

Leden van algemene vergadering en raad van bestuur en stuurgroepen voor 2009 pas recent zijn

uitbetaald en in het boekjaar 2010 zitten.

616- : informatica en diversen Bij de diverse kosten zitten de lidmaatschappen alsook PR en huisstijl.

Onder de kosten voor informatica horen enerzijds het huren van de server (onder “huur materiaal”) en van

het boekhoudpakket, en anderzijds het onderhoud van de website.

Cijfers 2009: begroot = 11.200€ - Gerealiseerd = 24.346€ - Verschil = 217%, meer dan het dubbele

van wat begroot werd, volledig toe te schrijven aan de kosten voor onderhoud van de website…

Evolutie in de tijd: zeer sterk gestegen door onvoldoende mechanismes in de budgetbeheersing. Zou in

2010 moeten stabiliseren en daarna opnieuw dalen. Toelichting op de vergadering.

616- : projecten Dit omvat alle uitgaven in het kader van projecten, zowel de projecten waarvoor we een beroep doen op

een externe partner als de interne projecten (met uitzondering van het project sensibilisering waarvoor de

loonkost van de projectmedewerker onder de post lonen is geboekt.

Tussen 2006 en 2008 waren nog een aantal posten in gebruik (forfait vergaderkost, provinciale

samenwerkingsverbanden, intervisieondersteuning, …) Gaandeweg werden al deze kosten

ondergebracht onder project, met uitsluiting van de forfait vergaderkost (overgebracht naar de 615).


61- : totaal voor diensten en diverse goederen De cijfers voor 2009 liggen nog 14,77% onder het budget.

Er worden minder algemene kosten gemaakt dan 4jaar geleden. In 2009 zijn de kosten zelfs het laagst

van de voorbije 4 jaar. Daarvoor zijn een aantal verklaringen:

- Deze daling is vooral het gevolg van het verschuiven van budgetten naar andere posten. Zo zaten in

2006 de financiering van de provinciale samenwerkingsverbanden en het intervisieproject nog onder

deze hoofding. Medio 2007 werden deze toelage stopgezet, met een verhoging van de

personeelskosten tot gevolg.

- Inbegrepen zitten ook de uitgaven voor de projecten. Ook hier zijn er grote verschillen tussen de

boekjaren.

- Als we het effect van de eerste verklaringsfactor zouden uitschakelen, dan zou de evolutie er als

volgt uitzien:

saldo 2006 saldo 2007 saldo 2008 saldo 2009

167.339,16 € 345.929,96 € 249.075,07 € 259.020,02 €

- De evolutie in de dit budget is quasi integraal te verklaren door de uitgaven voor de projecten.

Houden we geen rekening met de projectuitgaven dan ziet de evolutie er als volgt uit:

saldo 2006 saldo 2007 saldo 2008 saldo 2009

56.506,54 € 92.378,67 € 104.043,36 € 107.161,26 €

62- : personeelskosten Dit zijn alle kosten die met het personeel te maken hebben, zowel loonkosten als kosten voor verzekering

en bedrijfsgeneeskunde. Ook de

Cijfers 2009: begroot = 520.920€ - Gerealiseerd = 500.875€ (de provisie voor het vakantiegeld moet

misschien niet meegeteld worden?) - Verschil = 3.85% onder het budget

Evolutie in de tijd: stijgt in verhouding met het aantal personeelsleden in dienst (zie ook hierboven).

63- : geboekte afschrijvingen Afschrijvingen website: een aantal investeringen uit het verleden werden buiten gebruik gesteld. De

afschrijvingen zijn nog steeds hoog – er werd vnl in 2008 veel geïnvesteerd. De waarde van de website is

per 31/12/2009 36.320€.

Afschrijvingen IMU (installaties, machines en uitrusting): liggen niet zoveel hoger dan in 2008. Ik vermoed

dat een foutief bedrag werd begroot. (Afschrijvingen van 2008 = 5.896 €.) De huidige waarde van de

IMU’s is 3.549€.

Afschrijvingen meubilair: zijn dezelfde gebleven, er werden geen nieuwe investeringen gedaan.


Het totaal van de afschrijvingen ligt 3% boven wat begroot werd.

Evolutie in de tijd: Door het investeren in de website is er een felle toename van deze kosten.

64- en 65- : diversen en financiële kosten (Roerende voorheffing: moet ik verder uitzoeken, dit werd waarschijnlijk foutief geboekt…)

Vorming: gaat over vorming van personeel en zal vanaf 2010 in de klasse 62- geboekt worden.

Cijfers 2009: begroot = 4.850€ - Gerealiseerd = 4.489€ - Verschil = 92% van het budget, maar zonder

roerende voorheffing!

Evolutie in de tijd: na een felle stijging in 2008, iets gedaald (vergelijking zonder de cijfers van de

overboekingen reserves)

OPBRENGSTEN

743000 : recuperaties Dit zijn de verkopen van de publicaties (oa de map Lafosse, de NAH-brochurereeks). Er werd heel wat

verkocht maar toch werd slechts 65% van het budget werd gerealiseerd. Cijfer ligt ook lager dan in de

voorbije 4 jaar.

Overzicht van de aantallen: Map Lafosse 20

Mini Pas-ADD 16

Sporenboekje NAH 1030

Tips 250

NAH nr1 540

NAH nr2 340

NAH nr3 230

NAH nr4 195

NAH nr5 255

743100 : vorming intervisie projecten Dit zijn alle inschrijvingen voor de activiteiten. Er werd geen budget opgemaakt. Deze inkomsten zijn met

17% gestegen tov 2008.

749- : recuperaties mbt personeel Deze opbrengsten zijn bedragen die gerecupereerd worden met betrekking tot personeelskosten. Deze

zouden in principe in mindering gebracht mogen worden van de loonkosten zodat men een juister beeld

krijgt op deze kosten.


75- : financiële opbrengsten Ondanks de financiële crisis hebben we 81.674€ aan intresten en opbrengsten uit beleggingen

ontvangen.

Dat zorgt meteen voor het overschot van 13,5% op wat gebudgetteerd werd. Zonder de financiële

meevaller zouden de opbrengsten ongeveer gelijk lopen met wat begroot werd.

RESULTAAT

De totale kosten bedroegen : 851.971€

De totale opbrengsten bedroegen : 776.607€

Er zal bijgevolg 75.364€ uit de reserves onttrokken worden.


HOOFDSTUK VIJF BIJLAGEN

Bijlage 1 overzicht financiële resultaten 2006 - 2009

Bijlage 2 jaarrekening

Bijlage 3 bijgestuurde begroting

Bijlage 4 revisoraal verslag

Bijlage 5 financiële resultaten per project + links projectresultaten

Bijlage 6 ledenlijst algemene vergadering

Bijlage 7 statistiek website

Bijlage 8 model projectfiche en auteurscontract


Bijlage 6 ledenlijst algemene vergadering Aangeduid door Vereniging van Blinden en Slechtzienden Licht en Liefde vzw de Smedt Jan, Iepersestraat 142, 8500 Kortrijk Janssens Peter, Sint-Lambertusstraat 88/5, 2600 Berchem Aangeduid door Federatie van Ouderverenigingen en Gebruikersraden in voorzieningen voor personen met een handicap v.z.w. Dumon-Frigne Monique, Bavegemstraat 61, 9860 Oosterzele Aangeduid door Inclusie Vlaanderen v.z.w. Bernadette Rutjes, Poenaardlaan 8, 3090 Overijse Aangeduid door Katholieke Vereniging Gehandicapten v.z.w. Borré Ingrid, Ter Elst 4, 2520 Ranst aangeduid door Koepel Niet Aangeboren Hersenletsel v.z.w. Cordenier Gilbert, Jacobus de Keuckelaerestraat 12, 9041 Gent, Amelia Le Roy, Gasstraat 5, 2950 Kapellen Aangeduid door VFG, Vereniging Personen met een Handicap v.z.w. Pollentier Leen, Rue Ponchaut 5, 7862 Ogy Nathalie Vandenbroucke, Geraardsbergsesteenweg 414, 9410 Aspelare Aangeduid door Vlaamse Vereniging voor Autisme v.z.w. Schiltmans Francisca, Langeweide 20, 9820 Schelderode Sarah Schelstraete, Molenaarsstraat 53, 9000 Gent Aangeduid door Pluralistisch Platform Gehandicaptenzorg v.z.w. Toon Coorevits, Scheldestraat 43, 8553 Otegem (Zwevegem) Johan Timperman, Paridaenstraat 1, 8550 Zwevegem Lieve Heene, Fonteinstraat 27, 9140 Temse De Roeck Ann, Plezantstraat 16, 9220 Hamme Aangeduid door Vlaams Welzijnsverbond v.z.w. Cloet Jo, Noordstraat 8, 8460 Westkerke Delaruelle Hendrik, Weidestraat 8, 9050 Gentbrugge De Roeck Ann, Plezantstraat 16, 9220 Hamme Serneels Diane, Brugveldstraat 2, 3012 Wilsele


Bijlage 7: statistiek website

Globaal Gem. 425 unieke bezoekers/dag, een gem. bezoek duurt 3 min; er worden ca. 5 pagina’s aangeklikt.

• 40% van de bezoekers zijn ‘terugkerende’ (ze hebben de site al eens bezocht) • 70% komt via zoekmachines, 10% via link op andere site

Aantal registraties 3363 voltooid 2486 niet-voltooid 638 e-mail niet bevestigd 239 professioneel 2317 studenten 109 privé-personen 962 mannen 1561 vrouwen 1798 gemiddelde leeftijd 41 Antwerpen 707 Limburg 301 Oost-Vlaanderen 668 Vlaams-Brabant & Brussel 465 West-Vlaanderen 530 Nederland 18 Top 5 (meest aantal items gepubliceerd, behalve de SEN’ers) 1. Mieke Cuyle 29 2. Els Ronsse 17 3. Kathleen Vandermaelen 17 4. Katja Van Eester 11 5. Steven Inghelbrecht 9


Aantal organisaties/afdelingen 10501 in databank 10501 SEN-netwerk (min. 1 geregistreerde) 1390 SEN-sociale kaart (aanbod ingevuld) 27 SEN-kennisgids (extra info ingevuld) 0 Antwerpen 283 Limburg 160 Oost-Vlaanderen 259 Vlaams-Brabant & Brussel 193 West-Vlaanderen 237 Nederland 7 Aantal groepen 83 coördinerend netwerk 27 kenniskring 27 projectgroep 16 andere 13 Top 5 (meest aantal items) 1. het dreamteam 97 2. tewerkstelling en de weg ernaar toe 48 3. Info over activiteiten voor personen met een handicap 33 4. A32 - trainen van executieve functies bij kinderen met ASS 29 5. ouder wordende personen met een beperking 26 Aantal items 1320 publiek nieuws 262 139 activiteiten 432 295 methodieken 25 5 instrumenten 93 42 projecten 74 56 vacatures 23 24 literatuur & links 376 227 vorming-op-maat 5 4 pagina’s 19 12 samenwerkingsdocumenten 9 3 Top 10 (meest bezocht)


1. Studiedag 'Downsyndroom & Dementie' 2292 2. MATERIALENBEURS AUTISME - Het verhaal achter het materiaal 2154 3. 24/11 - Kennismakingsbeurs NAH - West-Vlaanderen 1878 4. Kennismakingsbeurs NAH Oost-Vlaanderen - 4 februari 2010 1770 5. richtlijnen voor diagnostiek ASS bij volwassenen 1726 6. Geef gedragsproblemen (g)een kans ! 1687 7. Materialenbeurs autisme - info & inschrijving standhouders 1415 8. Vorming visuele perceptiestoornissen in kader van NAH 1305 9. P-ass-poort 1251 10. Gezocht: enthousiaste trainers persoonskaart ASS 1128

Nieuwsberichten senvzw.be: kenniscommunity voor het werkveld ?! 904 Internationaal congres EAMHID in Amsterdam (september 2009) 647 UvA-psychologen introduceren unieke gedragsvragenlijst naar naar alledaagse handelingen bij kinderen 427 Foto's en powerpoints van leerdag online! 419 Thema's voor samenwerkingsverband gedragsproblemen 418 Juridische aspecten bij autisme en afwijkende seksualiteit : op de koffie met Liesbet Stevens 405 Info 'beschermingsstatuten' online op de site 357 Vragenlijst eetproblemen bij mensen met ASS. Beeldvorming in functie van eetproblemen. 352 Goede praktijken in het begeleiden van (jong)volwassenen met een licht mentale handicap 336 SEN begroet het 1500ste SEN-lid: Heidi Marchal, 332

Algemene pagina's Planning website (feb-mrt 2009) 88 afspraken over wat moet waar en door wie op de site 87 Een niet aangeboren hersenletsel, terug naar werk 76 Overzicht groepen: beheerders en/of moderators 47 Werkmethode en tijdspad : Kerngroep instrument 44 Werkmethode en tijdspad : Kerngroep voorwaardenkader 29 Kwaliteitseisen voor MDT's 26 afspraken: projecten op site 9 senvzw.be: kenniscommunity voor het werkveld ?! 6 nieuwe testpagina om te oefenen 6


Activiteiten MATERIALENBEURS AUTISME - Het verhaal achter het materiaal 2076 24/11 - Kennismakingsbeurs NAH - West-Vlaanderen 1654 Geef gedragsproblemen (g)een kans ! 1649 Materialenbeurs autisme - info & inschrijving standhouders 1384 Vorming visuele perceptiestoornissen in kader van NAH 1246 JA, we doen het (niet)! 806 Autismecongres Theory of Mind 766 Kennismakingsbeurs NAH Oost-Vlaanderen - 4 februari 2010 700 19/11 studiedag 664 Postgraduaat Oriëntatie- en mobiliteitsinstructeur voor blinden en slechtzienden 594 Methodieken richtlijnen voor diagnostiek ASS bij volwassenen 1323 Indicatiespiegel - duiding en uitleg 590 Begrippenkader 'Greenspan' ifv inschatting sociaal-emotionele ontwikkeling binnen thuisbegeleidingsd 42 protocol toepassing comvoor 24 10-stappen methode voor casusbespreking/intervisie 16 Planning 4 juni 14 Omgaan met bewoners op mijn werk. Cursus voor logistieke medewerkers 13 Stappenplan Omgaan met probleemgedrag 11 Draaiboek Dialoogdag 11 Overmacht: bevraging 8 Instrumenten P-ass-poort 1158 Poster: "Autisme Sterke Kanten" 551 Vragenlijst eetproblemen bij mensen met ASS. Beeldvorming in functie van eetproblemen. 500 Wat Wijzer : hulpmiddel voor het invullen van vrije tijd bij kinderen met ASS 481 Aanpassing gezelschapsspel 414 Van Sporenboekje naar Mijn Trajectboekje 397 Low Arousal aproaches 372 Online test voor ouders 360 de Place-it-easy 305 Poster : "Autisme Sterke Leerkrachten Kanten". 303


Projecten Psycho-educatie bij personen met ASS 617 zelfbeeld en autisme 603 Voorlichtingsmap 'Ik herken je niet meer' 473 Vormingsprogramma 'Hulpverlening voor personen met NAH' 450 Screeningsinstrument executieve functies 437 Studiedag 'Arbeidszorg bij personen met een NAH' 419 Screening AVZ-R 405 Wat heeft een persoon met autisme nodig voor een geslaagde tewerkstelling? 404 Brochurereeks NAH 399 vroegdetectie van ASS in de kinderopvang 394 Literatuur & Links Online leerpakket voor professionele hulpverleners 395 Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap. Een integratieve benadering bij 311 Stemmingsstoornissen 297 Signaallijst Verontrustende Opvoedingssituaties 291 Emotionele ontwikkeling bij mensen met een beperking. Een denken handelingskader voor de praktijk 247 Onveilig gehecht of een hechtingsstoornis. Het onderkennen van hechtingsproblematiek bij mensen met 233 Kennisbank 227 Kopzorgen na een hersentrauma. De psychologische gevolgen van traumatisch hersenletsel. 223 Tips voor thuiszorgers over NAH 218 Hechtingsproblemen in gezinnen Integratie van de hechtingstheorie in het systeemtherapeutische mode 217


Bijlage 8 modelprojectfiche en auteurscontract

Identificatiegegevens: Titel van het project: Initiatiefnemende organisatie(s) Voorziene start en einde en einde van het project Werkingsschaal Intersectoraal opzet

Geef hier aan in hoeverre je project intersectoraal is opgezet (dwz met betrokkenheid van mensen uit verschillende sectoren).

Begeleiding van het project Wie begeleidt de projectmedewerkers

Projectinhoud

2.1. Problematiek: Schets kort voor welke problematiek jouw project een oplossing biedt

2.2. Doelgroep(en) van het project Geef aan wie in welke context gebruik moet kunnen maken van je projectresultaten

Doelstellingen

3.1. Strategische doelstelling In welk kader (lange termijn) is dit project te situeren – in te vullen door het SEN

3.2. operationele doelstelling Omschrijf zeer concreet wat het resultaat van jouw project zal zijn, waar mogelijk ook kwantitatief, zodat we weten waaraan we het uiteindelijke resultaat kunnen evalueren.

Fasering van het project

4.1. globale fasering omschrijf de grote fasen in het project (bv voorbereiding, onderzoeksfase, uitvoering, …) enkel indien het project over meerdere jaren loopt

Projectorganisatie

5.1. inbedding Beschrijf hoe het project is ingebed. Toon aan dat het geen geïsoleerd projectgroepje is.

5.2. Werkorganisatie Projectverantwoordelijke:


Naam, adres, telefoonnummer en emailadres Projectmedewerker: Aantal uren tewerkstelling indien relevant Begeleiding en ondersteuning van projectmedewerker: Naam, adres, telefoonnummer en emailadres van de mensen die de projectmedewerker mee begeleiden en ondersteunen. SEN geeft de voorkeur aan een projectstuurgroep die ruimer is dan de organisatie die het projectcontract afsluit. Best is dat er ook mensen uit verschillende relevante sectoren mee kunnen nadenken, feedback geven, …

Disseminatie en implementatie projectresultaten

6.1. doelstelling Het is voor het sen van groot belang dat het resultaat van het project wordt verspreid naar zoveel mogelijk professionelen. Geef hier aan: welke groep professionelen je wil bereiken (functies? Bepaalde organisaties? Bepaalde sectoren? Wat wil je dan dat die professionelen leren/weten/krijgen? Het kan zijn dat je die verspreiding als projectuitvoerder niet alleen aankan maar dat je daarvoor ook de inbreng van het SEN nodig hebt. Beschrijf dan wie wat optimaal zou moeten doen.

Communicatie en samenwerking Steunpunt

Afspraken inzake de communicatie naar derden In alle interne en externe communicatie over het project en de projectresultaten, is duidelijk dat het gaat om een project van het Steunpunt Expertisenetwerken, in samenwerking met de betrokken projectuitvoerder. Het Steunpunt levert daarvoor de noodzakelijke instrumenten (briefhoofd, logo, voorstellingstekst, ....) aan. We streven hier naar concrete afspraken op voorhand. Kwestie van frustraties op het einde van de rit te beperken. Indien het gaat om bijvoorbeeld een publicatie of een vormingspakket is het toch wel handig om op voorhand af te spreken wat de verwachtingen van beide partijen zijn. Maar ook in de loop van het project verwachten we dat naar alle betrokkenen (stuurgroepleden, mensen waarmee je vergadert of overleg pleegt, waaraan je vorming geeft of die je bevraagt, …) duidelijk maakt dat dit een samenwerkingsproject is. Het SEN-logo moet dus vermeld worden op alle schriftelijke en elektronische briefwisseling, in verslagen en rapporten.

Afspraken inzake samenwerking met provinciale actoren Afspraken inzake communicatie met de provinciale samenwerkingsverbanden: Afspraken inzake communicatie met de provinciale coördinatoren:

projectfinanciering

8.1. Begroting projectkosten


ostenpost edrag in euro

uro uro

otale kostprijs project: Waarvan voor de projectuitvoerder: Waarvan voor het secretariaat van het Steunpunt

uro

8.2. Modaliteiten projectfinanciering SEN zal aan de projectuitvoerder de overeengekomen vergoeding betalen op volgende wijze: hier zijn verschillende modaliteiten denkbaar. Per maand, per kwartaal, op het eind van het project. Houdt rekening met het feit dat we maximaal 80% van de projectmiddelen voor het einde van het project uitkeren. de resterende 20% wordt betaald bij oplevering van het eindresultaat. Het eindbedrag wordt uitbetaald bij oplevering van het eindresultaat. Deze bedragen worden gestort op rekeningnummer typ en klik rekeningnummer projectuitvoerder van klik en typ naam rekeninghouder . De projectuitvoerder bezorgt hiervoor tijdig de noodzakelijke facturen of onkostennota’s.

evaluatie en bijsturing

9.1. Overleg steunpunt Teneinde het project goed te kunnen opvolgen, maakt de projectuitvoerder gebruik van de projectgroep (door het SEN-coördinaat aan te maken) op de website. De projectuitvoerder kan alle relevante derden uitnodigen om aan deze groep te participeren. Op de groep staat een document met de planning/timing. Daarop vult de projectmedewerker na afloop van elke (tussen)fase een zeer beknopte evaluatie in. Op vraag van beide partijen kan ook een overleg georganiseerd worden.

9.2. Evaluatie en bijsturing De projectverantwoordelijke evalueert minstens één maal per jaar en bij het aflopen van het project het projectverloop en de projectresultaten met de rechtstreeks betrokken bij het project. Deze evaluatie wordt bij de projectresultaten gevoegd. met de coördinator van het Steunpunt. Indien de projectuitvoerder wijzigingen in deze projectfiche noodzakelijk acht, dan kan dit – behoudens wijzigingen onder titel 5.2 (werkorganisatie) - enkel na goedkeuring van het Steunpunt en mits aanpassing van de projectfiche. Wijzigingen in de werkorganisatie worden gemeld aan de coördinator.

goedkeuring project Dit project werd door de Vlaamse Stuurgroep besproken en goedgekeurd op: Dit project werd door de Raad van Bestuur goedgekeurd op:


Contract m.b.t.de betrokkenheid als auteur in het project

“"klik en typ naam project" .”

Tussen de partijen Steunpunt Expertisenetwerken vzw, met maatschappelijke zetel te St-Elisabethstraat 38a, 2060 Antwerpen, opgericht op 22 oktober 2002 en erkend door het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap op basis van een Besluit van de Vlaamse regering van 13 december 2002, vertegenwoordigd door Ann De Roeck, voorzitter, hierna aangeduid als “SEN vzw” enerzijds en "klik en typ naam + straat en nummer+ postcode en gemeente" , hierna aangeduid als ‘auteur’ anderzijds wordt voorafgaandelijk uiteengezet als volgt: Onderhavige overeenkomst beoogt de regeling van de auteursrechten van de auteur in het project DVD Begeleidingstechnieken, waarbij de auteur zijn/haar akkoord bevestigt met de overdracht van zijn/haar vermogensrechten, samen met enige eventuele andere intellectuele eigendomsrechten. Art 1 - context De auteur bevestigt betrokken te zijn in het project "klik en typ naam project" , in zijn/haar hoedanigheid van werknemer, medewerker of vrijwilliger in de activiteiten van "klik en typ naam organisatie + adres" (hierna aangeduid als de “projectuitvoerder”). De auteur draagt in dit project bij als auteur in de zin van de Auteurswet van 30 juni 1994, voor een deel of een geheel van het werk (hierna aangeduid als de “bijdrage”). Art 2 – intellectuele Eigendomsrechten De auteur bevestigt dat hij/zij haar intellectuele eigendomsrechten op de bijdrage voorafgaandelijk aan de ondertekening van deze overeenkomst niet heeft overgedragen aan enige ander partij dan de projectuitvoerder. In zoverre de auteur zijn/haar intellectuele eigendomsrechten op de bijdrage voorafgaand aan de ondertekening van deze overeenkomst niet heeft overgedragen aan de projectuitvoerder, draagt hij/zij nadrukkelijk de intellectuele eigendomsrechten op de bijdrage over aan SEN vzw, op het moment dat hij/zij de bijdrage in enige vorm overhandigt aan SEN vzw. SEN vzw verkrijgt aldus de vermogensrechten verbonden aan de auteursrechten op de bijdrage, en mag deze bijgevolg verder bewerken en wereldwijd exploiteren naar eigen goeddunken binnen de grenzen van haar statutaire


doel, inclusief door gehele of gedeeltelijke publicatie en verspreiding in papieren vorm of op elektronische wijze. De auteur verklaart en waarborgt dat hij/zij persoonlijk de bijdrage heeft opgesteld, met uitsluiting van alle derden; of dat deze derden eveneens hun rechten hebben overgedragen aan de projectuitvoerder of SEN vzw. SEN vzw zal te goeder trouw en naar beste vermogen waken over de morele rechten van de auteur, door te streven naar de correcte naamsvermelding van de auteur op alle publicaties van het eindresultaat naast de vermelding van de betrokkenheid van SEN vzw, en door te waken over de morele integriteit van het werk. De auteur aanvaardt dat de vergoeding voor deze regeling, inclusief de overdracht van vermogensrechten, wordt geacht begrepen te zijn in enige algemene vergoedingsregeling die werd getroffen tussen de auteur en de projectuitvoerder, en de auteur zal geen aanspraak maken op andere of bijkomende compensatie. Art 3 Algemene bepalingen Deze overeenkomst is onderworpen aan het Belgisch recht. De rechtbank te Antwerpen is bevoegd voor eventuele geschillen tussen de partijen. Deze overeenkomst is de enige overeenkomst tussen partijen en vervangt alle voorgaande. Opgemaakt te Antwerpen op 23 maart 2009, in 3 exemplaren waarvan elke partij erkent een ontvangen te hebben.

Steunpunt Expertisenetwerken vzw Jaarverslag 2009 ExpertiseNetwerke… · 1 Het spreekt vanzelf dat...

Documents

Transcript of Steunpunt Expertisenetwerken vzw Jaarverslag 2009 ExpertiseNetwerke… · 1 Het spreekt vanzelf dat...