STEM 1

STEM 2019 – VOOR (V)MBO

MAGAZINE OVER DE

PROVINCIALE STATENVERKIEZINGEN

ZOWORDT HET

GELD VERDEELD

HOESTEMT JOUW KLAS?

INVLOED UITOEFENEN IN JE PROVINCIE?

ZO DOE JE DAT

SCHOLIERENVERKIEZINGEN

Jongin de

waterschaps-raad

Wat doet deprovincie?

2X

STEMMEN

OP 20 MAART!

• STEMQUIZ •BEN JIJ KLAAROM TESTEMMEN?

TEST

TESKE DE SCHEPPER:‘ We willen graag gehoord worden.’

2

INHOUD 3 | GA JIJ STEMMEN?

Drie jongeren vertellen of zij gaan stemmen.

4 | HIER GEBEURT HET Wat zijn de Provinciale Staten? Waar vind je wie en wie doet wat?

6 | WAT SPEELT ER IN DE PROVINCIES? Wat zijn de belangrijkste onder-werpen in jouw provincie, en in de andere elf?

8 | CARTOON EN PUZZELS

10 | SCHOLIERENVERKIEZINGEN Wat stemt jouw klas?

12 | GELD IN DE PROVINCIE Hoe komt de provincie aan geld? En waar gaat het naartoe?

14 | TEST: WAT WEET JIJ VAN DE VERKIEZINGEN? Test je kennis over politiek.

16 | JONG IN DE WATERSCHAPSRAAD Interview met Tieneke, de jongste waterschapsbestuurder van Neder-land.

ProDemos legt uit wat de spelregels zijn van de democratie en de rechts-staat en laat zien wat je zelf kunt doen om invloed uit te oefenen – in de gemeente, de provincie, het waterschap, het land en Europa.

COLOFON

Samenstelling en tekst: ProDemos, Vera Sykora / Beeld: Hans Kouwenhoven (Eerste Kamer,

pag 2 & 3), Mike de Weerd (pag 2), Paul Barendregt (Eerste Kamer, pag 1), Margreet de Heer (pag 8) / Met dank aan: provincie Gelderland voor foto Statenzaal (pag 4 & 5) / Vormgeving: Carrie Zwarts & Sybren Kuiper / Druk: Grafius, Nieuw Vennep

DIT IS EEN UITGAVE VAN:

ProDemos – Huis voor democratie en rechtsstaat in samenwerking met de Eerste Kamer der

Staten-Generaal / Hofweg 1H / 2511 AA Den Haag T 0707570200 / info@prodemos.nl / www.prodemos.nl

GA JE STEMMEN?Ja. Het is de eerste keer dat ik mag stemmen. Ik vind het heel belangrijk dat, of het nu wel of niet de partij wordt waar ik op stem, ik wel mijn stemrecht gebruikt heb en kan zeg-gen: ‘Ik heb wel mijn best gedaan.’ Ik vind het gewoon echt belangrijk dat ik niet kan zeggen: ‘maar dit en dit en dit’, terwijl ik dan niet ge-stemd heb.

WAT GA JE STEMMEN?Ik wil het nog niet zeggen. Ik weet het al een beetje, maar niet heel erg.

WAT GA JE DOEN OM JE STEM TE BEPALEN?Verdiepen. Artikelen lezen, op inter-net kijken. Ik ga vooral politieke partijen af en kijken of ik sites kan vinden. En desnoods een StemWijzer invullen.

GA JIJ STEMMEN?

GA JE STEMMEN?Ik vind het belangrijk dat mensen stemmen. Maar ik ben pas drie jaar hier in Nederland als vluchteling. Ik ben geboren in Syrië, maar ben eigenlijk Palestijns. Deze keer mag ik daarom niet stemmen. Als ik vijf jaar in Nederland woon, mag ik voor de gemeenteraadsverkiezingen stem men. En over een tijdje mag ik de Nederlandse nationaliteit aanvra-gen. Daarna mag ik bij alle verkie-zingen stemmen.

WAT ZOU JE GAAN STEMMEN? Op dit moment heb ik er niet veel in-formatie over.

GA JE STEMMEN?Ik ben achttien jaar dus ja dat moet wel. Elk persoon heeft een eigen recht. Dat is wel jouw vrijheid, jouw eigen stem. Dat is wel belangrijk. Dan moet je gewoon stemmen. Je moet er wel goed over denken. Je moet niet een partij kiezen die geen goede plannen heeft voor de samenleving.

WAT GA JE STEMMEN?Weet ik nog niet, ik moet me er nog een beetje meer in verdiepen. Maar dat komt goed.

WAT GA JE DOEN OM JE STEM TE BEPALEN?Ik heb wel eens iets op televisie ge-zien. Ik denk dat ik af en toe even kijk, wat voor plannen ze hebben.

STEM 3

ASHLEY Deltion College Zwolle

MBO 2-1/ 18 jaar

MOHAMMEDDeltion College Zwolle

MBO 2-1/ 18 jaar

YAZANDeltion College Zwolle

MBO 2-1/ 18 jaar

WAT GA JIJ DOEN OM

JE STEM TE BEPALEN?

Praten met vrienden

Praten met ouders

StemWijzer

Zelf zoeken op internet

Teske is zangeres en YouTuber.

We geven de hele dag door onze mening. Als we voor de tv zitten, vertellen we aan de persoon naast ons welke kandidaat van The Voice we ab-soluut naar huis zouden sturen, en als we scrollen door onze Instagram-feed laten we emoji's met hartjesogen achter bij de foto's van mensen die we knap vinden (en soms tag je een vriendin bij een foto van iemand die je heel stom vindt, met een gemene opmerking erbij). In roddelbladen vertellen zogenaamde deskundigen waarom de outfit van die ene celebrity

écht niet kan en vloggers vertellen

uitgebreid over hun leven.

Het is een gek verschijnsel van ons als

mens zijnde, maar feit is dat we graag

gehoord willen worden. Maar waarom

nemen zo veel mensen hun stemrecht

dan nog steeds niet serieus?

Het is de ultieme dag om je mening

te geven over hoe dit land eruit zou

moeten zien. Dé dag waarop iedereen

van zich mag laten horen.

In een wereld waarin zo veel mensen

niet de kans krijgen om te stemmen,

zou het mooi zijn als we ons bewust

zouden zijn van onze luxepositie en er

gebruik van zouden maken.

We kunnen dit alleen als we het met

z'n allen doen.

Teske de Schepper

NEEM

JE STEMRECHT

SERIEUS

4 STEM 5

HIER GEBEURT HET

WAAR OF NIET WAAR?

1 Statenleden zijn volksvertegenwoor- digers, omdat ze namens het volk beslissingen nemen.

2 Een plan is goedgekeurd als de grootste politieke partijen in de Provinciale Staten ervoor zijn.

3 Provincies met veel inwoners hebben meer Statenleden dan provincies met weinig inwoners.

4 Alle Provinciale Staten hebben een on-even aantal leden (zetels), zodat er nooit evenveel mensen voor als tegen een plan kunnen stemmen.

5 De vergaderzaal van de Provinciale Staten is altijd in de hoofdstad van de provincie.

6 Gedeputeerden controleren het werk van de Statenleden.

PROVINCIALE STATENDe leden van de Provinciale Staten besturen de provin-cie namens de inwoners. Ze worden elke vier jaar geko-zen. Alle Statenleden komen elke maand bij elkaar om te vergaderen en besluiten te nemen. Daarnaast zijn er nog vergaderingen in kleinere groepjes over bepaalde onderwerpen. Statenleden werken parttime. Ze hebben vaak nog een andere baan.

GEDEPUTEERDE STATENDe ‘gedeputeerden’ zijn de bestuurders van de provincie en hebben elk hun eigen taak. Zij zijn soms te gast bij de vergadering van de Provin-ciale Staten. Dan verdedigen ze hun plannen en voorstellen, waarna de Provinciale Staten erover beslissen.

COMMISSARIS VAN DE KONINGElke provincie heeft een Commissaris van de Koning. Hij of zij is de voorzitter van de Gedeputeerde Staten én van de Provinciale Staten.

PUBLIEKE TRIBUNEIedereen mag komen luisteren bij een vergadering van de Provinciale Staten. Meestal kun je de vergadering ook via een livestream volgen. Bij sommige vergaderingen mogen burgers zelf ook meepraten.

PERSTRIBUNEHier kunnen journalisten de vergadering volgen, zodat ze de burgers op de hoog-te kunnen houden van wat de Staten bespreken en besluiten.

Antwoorden:1 waar / 2 niet waar / 3 waar / 4 waar / 5 waar / 6 niet waar

PROVINCIEHUIS GELDERLAND

FRIE

SLA

ND

NO

OR

D-B

RA

BA

NT

ZEEL

AN

D

NO

OR

D-

HO

LLA

ND

FLEV

OLA

ND

ZUID

-H

OLL

AN

D

WO

NIN

GN

OO

DIn

vee

l gro

te s

tede

n in

Zu

id-H

olla

nd is

het

ste

eds

moe

ilijk

er o

m e

en b

etaa

lbar

e w

onin

g te

vin

den,

voo

ral v

oor

huur

ders

en

men

sen

die

voor

he

t eer

st e

en h

uis

will

en k

open

. D

e pr

ovin

cie

wil

met

gem

eent

en

over

legg

en h

oe z

e he

t pro

blee

m

bete

r kun

nen

aanp

akke

n.

OPE

NBA

AR

VERV

OER

In Z

eela

nd b

lijft

het

OV

een

bela

ngri

jk o

nder

wer

p. H

et k

ost

veel

gel

d om

bus

sen

te la

ten

rijd

en

op ro

utes

die

wei

nig

gebr

uikt

wor

den.

M

aar d

e pr

ovin

cie

wil

wel

dat

ie

dere

en m

et d

e bu

s ka

n.

OO

ST

VA

AR

DER

SP

LAS

SEN

In n

atuu

rgeb

ied

de O

ostv

aard

ersp

lass

en le

ven

veel

wild

e pa

arde

n en

her

ten.

Er

is n

iet g

enoe

g vo

edse

l voo

r al

le d

iere

n in

het

geb

ied.

Som

mig

e m

ense

n vi

nden

dat

de

dier

en b

ijgev

oerd

moe

ten

wor

den,

zod

at z

e ge

en h

onge

r m

eer

lijde

n. W

eer a

nder

en p

leit

en e

rvoo

r het

leef

gebi

ed v

an d

e di

eren

te v

ergr

oten

zoda

t zi

j ook

in d

e om

ligge

nde

natu

ur o

p zo

ek k

un ne

n ga

an n

aar

voed

sel.

De

prov

inci

e he

eft b

eslo

ten

dat r

uim

180

0 e

delh

erte

n w

orde

n af

gesc

hote

n,

zoda

t zw

akke

re d

iere

n ui

t hun

lijd

en w

orde

n ve

rlos

t en

er g

enoe

g vo

edse

l ov

erbl

ijft v

oor a

nder

e di

eren

. Wat

zo

u ji

j be

slis

sen?

REF

EREN

DU

MIn

Noo

rd-H

olla

nd k

un je

met

ha

ndte

keni

ngen

een

raad

geve

nd

refe

rend

um a

anvr

agen

. Daa

rin

mog

en

inw

oner

s st

emm

en o

ver e

en p

lan.

D

e pr

ovin

cie

heef

t bes

lote

n da

t dez

e ha

ndte

keni

ngen

nu

ook

via

inte

rnet

ver

-za

mel

d m

ogen

wor

den.

Daa

rdoo

r is

de

kans

voo

rtaa

n gr

oter

dat

bur

gers

op

deze

man

ier h

un m

enin

g ku

nnen

la

ten

hore

n.

VLI

EGV

ELD

In F

levo

land

is h

et n

ieuw

e vl

ieg-

veld

Lel

ysta

d Ai

rpor

t een

bel

angr

ijk

onde

rwer

p. D

e pr

ovin

cie

verw

acht

da

t dit

vee

l ban

en g

aat o

plev

eren

. M

aar v

eel m

ense

n in

de

regi

o

zijn

ban

g vo

or g

elui

dsov

erla

st

en lu

chtv

ervu

iling

.

DR

UG

SAFV

AL

Een

bela

ngri

jk th

ema

in

Noo

rd-B

raba

nt is

het

dum

pen

van

drug

safv

al. D

at is

afv

al d

at o

ntst

aat

bij h

et m

aken

van

xtc

en

spee

d.

Het

is s

lech

t voo

r de

gezo

ndhe

id e

n he

t mili

eu. M

aar w

ie ru

imt h

et o

p?

En h

oe k

an d

e pr

ovin

cie

het

dum

pen

voor

kom

en?

AA

RD

BEV

ING

ENH

et u

it d

e gr

ond

hale

n va

n aa

rdga

s zo

rgt v

oor a

ardb

evin

gen

en s

chad

e aa

n hu

izen

in G

roni

ngen

. D

e N

eder

land

se re

geri

ng w

il de

gas

-w

inni

ng b

inne

n tw

aalf

jaar

sto

ppen

. D

e pr

ovin

cie

moe

t bed

enke

n ho

e de

Gro

ning

se e

cono

mie

zon

der

gasw

inni

ng k

an d

raai

en.

OV

ERIJ

SSEL

GEL

DER

LAN

DV

EEH

OU

DER

IJO

m d

e ge

zond

heid

van

de

men

sen

in O

veri

jsse

l te

besc

herm

en, h

eeft

de

prov

inci

e O

veri

jsse

l een

‘gei

tens

top’

in

gevo

erd.

Er m

ogen

gee

n ni

euw

e bo

erde

rije

n m

et g

eite

n b i

jkom

en e

n be

staa

nde

boer

deri

jen

mog

en

niet

uit

brei

den.

BA

NK

REK

ENIN

GD

e pr

ovin

cie

Gel

derl

and

heef

t vee

l ge

ld o

p de

ban

k st

aan.

Dat

hee

ft d

e pr

ovin

cie

verd

iend

doo

r aan

dele

n in

he

t ene

rgie

bedr

ijf N

uon

te v

erko

pen.

D

e vr

aag

is o

f de

prov

inci

e al

leen

de

rent

e ov

er d

it g

eld

mag

uit

geve

n, o

f oo

k he

t gel

d ze

lf.

TOER

ISM

ED

e pr

ovin

cie

Dre

nthe

wil

mee

r to

eris

ten

trek

ken.

Daa

rom

hee

ft

de p

rovi

ncie

bijv

oorb

eeld

de

H

uneb

ed H

ighw

ay N

34 g

eope

nd.

Lang

s de

ze w

eg li

ggen

vee

l ee

uwen

oude

hun

ebed

den.

DR

ENTH

E

LIM

BU

RG

VER

GR

IJZI

NG

In L

imbu

rg w

onen

vee

l oud

ere

men

sen.

Vee

l jon

gere

n tr

ekke

n w

eg,

bijv

oorb

eeld

naa

r de

Rand

stad

. D

e pr

ovin

cie

moe

t in

de g

aten

hou

den

of a

lle o

uder

en g

enoe

g hu

lp k

unne

n kr

ijgen

en

of e

r gen

oeg

huiz

en z

ijn

voor

oud

eren

.

WAT

ZO

U JI

J B

ESLI

SSEN

?

6

UTR

ECH

T

BER

EIK

BA

AR

HEI

DU

trec

ht w

il da

t de

prov

inci

e go

ed

bere

ikba

ar is

. Utr

echt

ligt

in h

et m

id-

den

van

het l

and

en is

een

bel

angr

ijk

knoo

ppun

t voo

r aut

omob

ilist

en e

n tr

einr

eizi

gers

. De

prov

inci

e is

bez

ig

met

een

nie

uw O

V-ne

twer

k vo

or

de s

tad

Utr

echt

.

CIR

CULA

IRE

ECO

NO

MIE

De

prov

inci

e Fr

iesl

and

wil

voor

oplo

pen

bij h

et h

erge

brui

ken

van

afva

l en

het

zuin

ig o

mga

an m

et g

rond

stoff

en.

Ond

erne

mer

s ku

nnen

daa

rom

sub

sidi

e aa

nvra

gen

als

zij h

ierv

oor g

oede

pl

anne

n he

bben

.

WA

T S

PE

ELT

ER

IN

D

E P

RO

VIN

CIE

S?

GR

ON

ING

EN

8 STEM 9

PARTIJEN

PROVINCIE

WIE DOET WAT

IN DEPOLITIEK?

STEMMEN

KIEZERS

Waar of niet waar? Zet een rondje om debeginletters van debeweringen die kloppen.

P – Stemmen is verplicht voor alle Nederlanders van achttien jaar en ouder.

A – Je moet je naam op het stem- biljet zetten.

S – Je mag in elk stembureau in jouw gemeente stemmen.

A – In Nederland stemmen we voor de Eerste Kamer.

T – Als je zelf niet kunt gaan stemmen, kun je iemand anders vragen om voor jou te stemmen.

J – Je mag alleen stemmen als je vooraf een stemexamen hebt gedaan.

I – Als je voor het eerst gaat stem-men, mag er iemand met je mee het hokje in.

E – Als je stemt met een blauwe pen, is je stem ongeldig.

M – Als je meer dan één vakje rood maakt, is je stem ongeldig.

B – Je hoeft aan niemand te vertellen op wie je gestemd hebt.

P – In sommige gemeenten kun je via een stemcomputer stemmen.

U – Als je per ongeluk een fout hebt gemaakt, mag je een nieuw stem-biljet vragen.

S – Je mag ook blanco stemmen, je levert dan een leeg stembiljet in. R – Als je niet gaat stemmen, gaat je stem naar de grootste partij.

TEST JE KENNIS

O S T E M M E N K P T W P

I T N Z T I P G A M A A R

R A R E T M A A M G J E O

E T T T W E R E E R E I V

G E D E P U T E R D E N I

R N K L G N I N O K E E N

U R S S T E J L I B T E C

B M E E R D E R H E I D I

M M E N E T P A R T E G E

Antwoord Test je kennis: Stembus

Streep in de woordzoeker de woorden in de gele balkjes door. Welke zin blijft er over?

MEERDERHEID

STEMMEN

PROVINCIE

GEDEPUTEERDEN

GETRAPTE

PARTIJ

KONING

BURGER

KAMER

STATEN

ZETELS

VIER

BILJET

WOORDZOEKER

De letters vormen samen een woord:

STEM 11

Hoe zou jouw provincie eruitzien als jongeren het voor het zeggen hadden? Dat weten we dankzij de Scholieren-verkiezingen. Scholierenverkiezingen worden elke verkiezingen gehouden, vlak voor de echte verkiezingen. Dit jaar al voor de 26e keer. De eerste Scholierenverkiezingen waren al in 1964.

De uitkomst van de Scholierenverkie-zingen is een goede voorspeller voor de echte verkiezingen.

OEFENINVLOED

UIT

VOORSPELDE

UITSLAG

BEL OF MAIL EEN POLITICUSJe kunt een Statenlid of gedepu-teerde mailen of bellen om je standpunt uit te leggen. Hun e-mailadressen zijn te vinden op de website van je provincie.

STAP NAAR DE RECHTERAls je echt vindt dat er een on- eerlijke beslissing is genomen, kun je naar de rechter stappen.

ZET EEN BURGERINITIATIEF OPWanneer je een plan of idee hebt en daar genoeg handtekeningen voor hebt verzameld, moet de provincie je voorstel bespreken.

ZOEK MEDIA-AANDACHTDoor aandacht in sociale media, regionale kranten of op de re-gionale tv veranderen politici soms van mening.

GA DEMONSTRERENAls je wilt laten zien dat je het ergens niet mee eens bent, kun je gaan demonstreren. Liefst met zoveel mogelijk mensen.

!

10

Wil je weten hoe de verschillende partijen over dingen denken? Kijk of er een StemWijzer in jouw provincie is.

De StemWijzer bestaat uit stellin-gen waar je je mening over kunt geven. Daarna kan je bekijken welke politieke partij het vaakst jouw mening deelt. Maar let op! Je hoeft natuurlijk niet per se op deze partij te stemmen. Je kunt ook andere redenen hebben om op een partij te stemmen.

MAAK ZELF EENVOORSPELLING VAN DE VERKIEZINGSUITSLAG

PARTIJ

ZETELS1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Hoeveel zetels denk jij dat de partijen in jouw provincie krijgen?

Wat zou

jij willen

veranderen

in je

provincie?

SLIMMEWEG

De omwonenden van de Nettelhorsterweg (N825) tussen Borculo en Lochem in de Achterhoek vonden dat er veel te hard gereden werd en dat er te veel vrachtwagens reden. Ze wilden dat hun provinciale weg veiliger, schoner en stiller zou worden. Dus startten ze het burgerinitiatief ‘Slimste Weg’. De provincie Gelderland vond het een goed idee. Nu is deze weg een ‘Proeflab’ voor ‘Leefbaar Ver-keer’. Er komen bijvoorbeeld extra camera’s langs de weg.

N825

Lochem

Borculo

JOUW VOORSPELLING

Hoeveel zetels denk jij dat de partijen in jouw provincie krijgen? Komen er nieuwe partijen in je provincie, of krijgen ze daar- voor niet genoeg stemmen?

Zetels per provincie:

Groningen 43Friesland 43Drenthe 41Overijssel 47Flevoland 41Gelderland 55

Utrecht 49Noord-Holland 55Zuid-Holland 55Zeeland 39Noord-Brabant 55Limburg 47

STEMBILJET

GA BIJ EEN ACTIEGROEPMisschien zijn er ook anderen bezig met een plan. Samen sta je sterk! Actiegroepen proberen druk uit te oefenen op de politiek.

Je kunt stemmen, maar er zijn natuurlijk ook andere manieren om invloed uit te oefenen.

STEM 13

FINANCIËNPROVINCIE

UTRECHT

BEREIKBAARHEID€286 MILJOEN

RUIMTELIJKE ONTWIKKELING €11 MILJOEN

BODEM, WATER EN MILIEU€22 MILJOEN

LANDELIJK GEBIED€52 MILJOEN

ECONOMISCHE ONTWIKKELING€11 MILJOEN

CULTUUR EN ERFGOED€19 MILJOEN

BESTUUR EN MIDDELEN€11 MILJOEN

OVERIG€56 MILJOEN

ALS DE PROVINCIALE STATEN PLANNEN WILLEN GOEDKEUREN, MOET HIER NATUURLIJK WEL GELD VOOR ZIJN. DE PROVINCIE KOMT OP VERSCHILLENDE MANIEREN AAN GELD. HIERONDER STAAN DE BELANG-RIJKSTE MANIEREN.

PROVINCIEFONDSProvincies krijgen een groot deel van hun geld van het Rijk (de re-gering in Den Haag), via het provinciefonds. De provincies mogen zelf beslissen hoe ze dit geld besteden. Grotere provincies met bijvoorbeeld meer inwoners en meer wegen krijgen meer geld

dan kleinere provincies met min-der inwoners en minder wegen.

MOTORRIJTUIGENBELASTINGAls je een auto, motor, bus of vrachtwagen hebt, moet je motor-rijtuigenbelasting betalen. Een deel van deze belasting gaat naar de provincie.

RESERVESProvincies hebben ook reserves (spaarpotjes) die ze kunnen gebruiken. Dit is geld dat eerder apart is gezet voor later. De provincie Gelderland heeft bijvoorbeeld veel geld apart gezet toen ze haar aandelen van energiebedrijf Nuon verkocht.

12 PROVINCIEFONDS €206 MILJOEN

ANDERE BIJDRAGENVAN DE OVERHEID €43 MILJOEN

MOTORRIJTUIGENBELASTING €121 MILJOEN

RESERVES €80 MILJOEN

RENTE OVER SPAARGELD €4 MILJOEN

OVERIG €25 MILJOEN

> Bijvoorbeeld geld voor het openbaar vervoer.

> Bijvoorbeeld geld voor aantrekkelijke steden en dorpen.

> Bijvoorbeeld geld voor gezonde lucht.

> Bijvoorbeeld geld voor natuur en landbouw.

> Bijvoorbeeld geld voor toerisme.

> Bijvoorbeeld geld voor bibliotheken.

> Bijvoorbeeld geld voor de Provinciale Staten zelf.

> Bijvoorbeeld voor als er onverwacht een ramp gebeurt.

Lisa: Ik vind Den Bosch wel leuk, het is er heel knus en gezellig. Het leukst vind ik carnaval: gewoon feesten, drinken en verkleden. Ik woon er sinds ik kan herinne-ren. Ik wil er blijven wonen. Ik vind het gezellig en zo.Isa: Ik hou het meest van PSV en de gezelligheid en de sfeer die er in Eindhoven hangt. Er zijn leukere mensen in Noord-Brabant. Ze zijn allemaal open, eerlijke en be-hulpzaam. Ik blijf ook mijn hele leven in Noord-Brabant wonen.

Sela: Ik hou het meest van Limburgse vlaai. Ik vind het heel gezellig hier. De mensen uit Limburg zijn meestal erg vriendelijk. Ze komen uit het hele land naar Maas-tricht om daar carnaval te vieren. Ik vind Maastricht de mooiste stad. Ik wil reizen, maar daarna zou ik wel in Limburg willen wonen. Daar woont mijn familie.Romy: Het midden en het zuiden van Limburg zijn het mooist. Met carnaval komt iedereen samen. Ik woon in een dorp. Ik zou nooit in de grote stad willen wonen.

WAT VIND JIJVAN JE

PROVINCIE?

ISA / 17 ROMY / 16

NOORD-BRABANT LIMBURG

LISA / 16SELA / 18

wat kan er beter in jouw

provincie?

IN-KOMSTEN

opdracht

Bereken of de provincie

Utrecht in 2018

genoeg geld binnen

dacht te krijgen voor

al haar plannen.

Tel hiervoor alle

inkomsten bij

elkaar op en trek

hier de uitgaven

van af.

UIT-GAVEN

14 STEM 15

1.

Als je 18 bent mag je stemmen, maar van-

af wanneer mag je Statenlid worden?

a Vanaf 16 jaar.b Vanaf 18 jaar.c Vanaf 21 jaar.

2. Hoeveel leden hebben de Provinciale

Staten?

a De Provinciale Staten hebben overal 30 leden.

b Dat hangt af van het aantal inwoners van de provincie.

c Dat hangt af van het aantal politieke partijen in de provincie.

3.

De verkiezingen voor de Provinciale Staten

zijn om de vier jaar.

a Dat klopt.b Dat klopt niet, er zijn elk jaar verkiezin-

gen.c Dat klopt niet, ze worden om de vijf jaar

gehouden.

4.

De provincie gaat onder andere over...

a het vergoeden van het opruimen van drugsafval.

b alle snelwegen.c het ophalen van vuilnis.

5.

Een gedeputeerde wil duizend ganzen af-

schieten, omdat ze voor overlast zorgen.

De Provinciale Staten zijn tegen. Wat nu?

a De Provinciale Staten leggen het plan voor aan de minister.

b De Provinciale Staten leggen het plan voor aan de rechter.

c De Provinciale Staten stemmen erover. Als de meerderheid tegen is, gaat het plan niet door.

6.

Waar gaan de waterschappen niet over?

a Over waterzuiveringb Over dijken en waterkeringenc Over het drinkwater

7.

Wat is waar?

a Als je in de gevangenis zit, mag je niet stemmen.

b Stemmen is in Nederland niet verplicht.c Als je ouder bent dan tachtig jaar, mag

je niet meer stemmen.

8.

Mag je het stembiljet ook met een blauwe

pen invullen?

a Nee, het mag alleen met potlood.b Nee, het mag alleen met een rode kleur.c Ja, als je het rondje maar invult.

9.

Stemmen is geheim.

a Ja, je hoeft niemand te vertellen wat je stemt.

b Nee, je moet je naam op het stembiljet invullen.

c Ja, maar politici moeten vertellen op wie ze hebben gestemd.

10.

Kun je iemand anders voor je laten

stemmen? a Ja, dat heet stemmen bij volmacht.b Ja, dat heet blanco stemmen.c Nee, je moet zelf je stem uitbrengen.

11.

Waarom is de uitslag van de Provinciale

Statenverkiezingen belangrijk voor de

landelijke politiek?

a De Provinciale Statenleden kiezen de Eerste Kamer.

b De Gedeputeerde Statenleden kiezen de Eerste Kamer.

c De uitslag van de Provinciale Staten- verkiezingen wordt omgerekend naar de Eerste Kamer.

12.

Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn eilan-

den in de Caribische Zee die bij Nederland

horen. Worden daar op 20 maart 2019

ook verkiezingen gehouden?

a Nee, ze stemden al bij de gemeente-raadsverkiezingen van 2018.

b Nee, deze eilanden hebben geen eigen bestuur.

c Ja, ze stemmen op die dag voor de ‘eilandsraden’.

10 ~ 12ANTWOORDEN

JUIST

EENKING-SIZEBURGER!!

Jij weet veel! Al eens nagedacht of je de politiek in zou willen?

7 ~ 9ANTWOORDEN

JUIST

EENMEDIUMBURGER

Als je een test zou moeten doen voor je mocht stem-men, dan zou jij daarvoor slagen.

1 ~ 6ANTWOORDEN

JUIST

EENSMALL

BURGER

Je hoeft gelukkig geen stemexamen te doen voor je mag stemmen. Toch is het wel handig als je meer weet over de verkiezingen.

STEM 15

mMm!!

Antwoorden:1B / 2B / 3A / 4A / 5C / 6C / 7B / 8B / 9A / 10A / 11A / 12C

UITSLAG

16+

18+

21+

?

WAT WEET JIJ VAN DE

VERKIEZINGEN? TEST

STEM 17

WAT DOET EEN WATERSCHAPSBESTUURDER PRECIES? Een waterschapsbestuurder doet wat een raadslid in een ge-meente doet. Je heet dus bestuurder, terwijl je eigenlijk meer het dagelijks bestuur van het waterschap controleert. Het is best wel ingewikkeld en daardoor is het voor journalisten moeilijk om erover te schrijven.

JOUW PARTIJ HEET ‘WATER NATUURLIJK FRYSLÂN’, MAAR JE ZIT BIJ D66. HOE ZIT DAT?Er zijn een aantal politieke partijen, zoals de SP, GroenLinks en D66, die hebben gezegd: we doen niet als partij mee aan de wa-terschapsverkiezingen. GroenLinks en D66 hebben gezegd: “We kunnen elkaar wel vinden in waterthema’s, dus laten we samen-werken.”

WAAROM DOE JE MEE AAN DE WATERSCHAPSVERKIEZINGEN?Ik vind het leuk. Ook zie ik als boerendochter het belang van waterschappen. Ik kom van een natuurboerderij en vind dat eco-logie en economie prima samengaan. Die mening wil ik graag laten horen.

WAT DOE JIJ ALS WATERSCHAPSBESTUURDER? HOE ZIET JE DAG ERUIT? Ik begin vaak ’s ochtends met het voorlezen van een column voor de lokale radio. Ook geef ik vaak lezingen over waterschappen. Ik ben ongeveer tien uur per week bezig met het waterschap. Inlezen, vergaderen, gemalen bezoeken. Daarnaast heb ik nog een andere baan.

WAT HEB JE AL VOOR ELKAAR GEKREGEN BIJ HET WATERSCHAP? WAT VIND JE HET LEUKST?Ik vind geldzaken het leukst. Ik wil dat we veel beter met de na-tuur omgaan. Zo heb ik voor elkaar gekregen dat we onze dijken nu met bloemen inzaaien.

JE BENT HEEL JONG VOOR EEN WATERSCHAPSBESTUURDER. HOE VIND JE DAT? In het begin vond ik dat best lastig, omdat ik als een ‘meisje’ werd gezien. Maar de anderen moesten wel naar me luisteren, omdat ik fractievoorzitter werd van de grootste partij. Dat was wel wennen voor veel mensen. De gemiddelde leeftijd is boven de zestig jaar. Ik wil dat veranderen. Ook omdat die oude man-nen verkeerde keuzes maken.

WAAROM MOETEN WE STEMMEN VOOR DE WATERSCHAPSVER- KIEZINGEN? DAT IS TOCH SUPERSAAI? Het is helemaal niet saai, want wat waterschappen doen is super- concreet. Dijken en waterzuiveringsinstallaties kun je echt zien en vastpakken.

INTERVIEW

TIENEKE CLEVERING– JONGSTE WATERSCHAPSBESTUURDER VAN NEDERLAND –

16

“ Ik werd als ‘meisje’ bestempeld. Maar omdat ik fractie- voorzitter werd van de grootste fractie moesten ze wel naar me luisteren.”

Tegelijk met de verkiezingen voor de Provinciale Staten mogen we op 20 maart ook stemmen voor de waterschappen. Tieneke Clevering is 24 jaar. Ze is bestuurder bij het waterschap en fractievoorzitter van Water Natuurlijk Fryslân.

STEM 7

WAT BETEKENT

DE UITSLAG VOOR HET KABINET?

HU

IDIG

E V

ERD

ELIN

G VER

KIEZIN

G 20

19

KRA

PPE

MEE

RD

ERH

EID

: DE

HEL

FT +

1

Kleur hierboven in hoe de zetels in de Eerste Kamer volgens de voorspellingen straks verdeeld zijn. Zijn de verkiezingen al geweest? Dan kun je natuurlijk de echte uitslagen invullen!

Wat zou deze uitslag betekenen voor de regering? Stel dat de regerende partijen geen meerderheid meer

hebben na de verkiezingen. Met welke partijen kunnen ze volgens jou dan het beste samenwerken? Waarom?

VVD: 13CDA: 12D66: 10CHRISTENUNIE: 3

OSF: 1 50PLUS: 2SGP: 2PVDD: 2GROENLINKS: 4 PVDA: 8 SP: 9PVV: 9

DE UITSLAG VAN DE VERKIEZINGEN IS HEEL BELANGRIJK VOOR HET KABINET! MISSCHIEN WEET JE DAT DE PARTIJEN DIE OP DIT MOMENT REGEREN (VVD, CDA, D66 EN CHRISTENUNIE) SAMEN MAAR NÉT EEN MEERDER- HEID HEBBEN IN DE TWEEDE KAMER. MET 76 VAN DE 150 ZETELS HEBBEN ZE BIJ ELKAAR MAAR 1 STEM MEER DAN DE HELFT. IN DE EERSTE KAMER IS HET NET ZO KRAP. DAAR HEBBEN ZE OP DIT MOMENT 38 VAN DE 75 ZETELS. ALS ZE STRAKS 1 ZETEL VERLIEZEN, HEBBEN ZE AL GEEN MEERDERHEID MEER. ZE KUNNEN NATUURLIJK OOK MEER ZETELS WINNEN, DAN WORDT HUN MEERDERHEID GROTER (EN HUN MACHT DUS OOK).

zoek uit!Zoek samen met je

docent een peiling op

waarin de uitslag

wordt voorspeld.

HOE WORDT

DE EERSTE KAMER

GEKOZEN?

6

Er is een nieuwe Eerste Kamer.

STAP 6

STAP 1

Nederlanders van 18 jaar of ouder kiezen op 20 maart 2019 de leden van de Provinciale Staten.

STEMBILJET

STAP 2

De stemmen worden geteld. Er komt voor elke provincie een verkiezingsuitslag.

STEMBUREAU

1,2,3,..

STAP 4

De Statenleden gaan aan het werk in het provinciehuis.

STAP 3

Dan weten we wie lid mogen worden van Provinciale Staten. We weten dan ook hoeveel Statenleden elke partij krijgt.

STAP 5

Op 27 mei gaan de Statenleden stemmen en kiezen de leden van de Eerste Kamer.

PROVINCIE-HUIS

4

INTERVIEW

WE HEBBENMEER AFSTAND

VAN DE POLITIEKE

DRUKTE

DAN DE TWEEDE KAMER

BEN KNAPEN (CDA)ESTHER-MIRJAM SENT (PVDA)

WAAROM IS HET BELANGRIJK DAT DE EERSTE KAMER ER IS?Sent: Een belangrijke taak van de Eerste Kamer is zorgen dat wetten van goede kwaliteit zijn. Knapen: De Eerste Kamer kan dat goed, omdat ze wat meer af-stand heeft van de politieke drukte van alledag dan de Tweede Kamer.

WELK DEBAT IN DE EERSTE KAMER IS U HET MEEST BIJGEBLEVEN?Knapen: Voor mij was dat het debat over het aanpassen van de wet over orgaandonatie. Het beschikbaar stellen van organen na de dood is een onderwerp dat ieder mens raakt. Dat werd heel duidelijk in de Eerste Kamer.Sent: Dat was een debat over een plan waarbij er in heel Over- ijssel en Gelderland nog maar één rechtbank zou komen. Wij vonden dat niet kunnen en hebben toen als Eerste Kamer de minister opgeroepen dit plan te wijzigen. De minister heeft toen naar ons geluisterd.

WAT DOET U NAAST UW WERK ALS EERSTE KAMERLID? EN BOTST DAT WEL EENS?Sent: Ik ben hoogleraar economie aan een universiteit. Daar geef ik dus les en doe ik onderzoek.Knapen: Ik houd bijvoorbeeld toezicht op de kernreactor in Pet-ten. In de Eerste Kamer ben ik woordvoerder over de Europese Unie en het buitenlands beleid. Dat botst eigenlijk nooit.Sent: We letten er altijd goed op dat dat zo blijft. Toen ik op de universiteit mee mocht gaan beslissen, werd iemand anders woordvoerder hoger onderwijs in de Eerste Kamer. Anders zou dat botsen.

WET DOORVERKOOP TOEGANGSKAARTEN

De Eerste Kamer mag een wetsvoorstel afwijzen. Maar dat doet ze niet zo vaak. Op 24 oktober 2017 verwierp de Eerste Kamer het wetsvoorstel Doorverkoop toegangskaarten. De Tweede Kamer wilde verbieden dat je kaartjes voor een concert of een voetbalwedstrijd voor een veel hogere prijs kunt doorverkopen. De Eerste Kamer vroeg zich af of deze wet wel zou helpen. Zouden handelaren van kaartjes niet gewoon iets nieuws verzinnen? Ook vroegen sommige Kamerleden zich af of de wet wel goed genoeg was geschreven. Na een spannende stemming werd het wets-voorstel afgewezen.

KINDERARMOEDE

In een motie roept de Kamer de regering op iets te doen of te laten. In 2018 stelde de Eerste Kamer een vraag aan de minister over kinderarmoede. Sommige kinderen in Nederland zijn arm, doordat hun ouders arm zijn. Die hebben dan bijvoorbeeld geen geld voor sport of muziekles, of voor een fiets. De Eerste Kamer wil dat de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat onder-zoeken hoe je kinderarmoede kunt meten. Daarnaast wil de Eerste Kamer dat de minister een plan maakt voor minder kinderarmoede.

wist je dat...

Eerste Kamerleden parttime

werken? Ze vergaderen alleen op

dinsdag. Daarnaast hebben ze

vaak nog ander werk.

STEM 5

INVLOED VAN DE EERSTE KAMER

DE EERSTE KAMER MAG JA OF NEE ZEGGEN TEGEN EEN WETSVOOR-STEL EN ALS DE EERSTE KAMER VINDT DAT ER IETS ONTBREEKT, KAN ZE OOK AAN DE MINISTER VRAGEN OM EEN AANVULLEND WETSVOORSTEL TE MAKEN.

wist je dat...

...de Eerste Kamer in 1815 is

opgericht? Eerste Kamerleden

werden tot 1848 benoemd door

de Koning. Sindsdien worden de

Eerste Kamerleden gekozen door

Provinciale Staten en is

de koning zijn invloed kwijt.

ESTHER-MIRJAM SENT & BEN KNAPEN

MOTIE

VERWERPEN

2 STEM 3

HIER GEBEURT HETWAT IS DE EERSTE KAMER?

De Eerste Kamer is samen met de Tweede Kamer de volksvertegenwoordiging van Nederland.

Zij bepalen of een wetsvoorstel wel of niet wordt aangenomen. Een nieuwe wet komt er alleen als in allebei de Kamers een meerder-heid vóór het wetsvoorstel stemt.

Net als de Tweede Kamer controleert de Eerste Kamer of het kabinet (de ministers en staatsse-cretarissen) zijn werk goed doet.

WAAR LET DE EERSTE KAMER OP?

Als de meerderheid van de Tweede Kamer voor een wetsvoorstel is, dan gaat het wetsvoorstel naar de Eerste Kamer. Ook de Eerste Kamer debatteert en stemt er dan over. De Eerste Kamer mag een wetsvoorstel niet veranderen, alleen goedkeuren of afkeuren.

De Eerste Kamer beoordeelt een wetsvoorstel op drie punten:1. Is de wet goed genoeg? Lost het een pro-

bleem op?2. Past de wet binnen de Grondwet? Botst het

bijvoorbeeld niet met artikel 1?3. Is de wet uit te voeren? Heeft de politie

bijvoorbeeld voldoende mensen om dit te controleren?

Als de Eerste Kamer een wetsvoorstel heeft goedgekeurd, zetten de koning en de minister hun handtekening onder de wet.

PERSTRIBUNEJournalisten doen verslag van wat er besproken en besloten wordt, zodat ie-dereen hiervan op de hoogte kan zijn.

VOORZITTERDe voorzitter leidt de vergadering van de Eerste Kamer. De voorzitter is ook lid van de Eerste Kamer en mag dus gewoon meestemmen.

EERSTE KAMERLEDENDe 75 Eerste Kamerleden vergaderen meestal één dag per week, op dinsdag. De andere dagen van de week hebben ze tijd voor hun andere baan.

REGERINGSTAFELAan de bruine tafel zitten de mensen die het wetsvoor-stel hebben ingediend. Dit zijn meestal ministers of staatssecretarissen, maar soms ook Tweede Kamer- leden. Die hebben namelijk ook het recht om wets-voorstellen in te dienen.

PUBLIEKE TRIBUNEVergaderingen van de Eerste Kamer zijn openbaar, iedereen kan dus op de tribune meeluisteren. Ook kun je de vergadering via een livestream volgen.

Hoe wordt de Eerste Kamer gekozen?

Bekijk dit filmpje.

STEM 2019 – VOOR (V)MBO

MAGAZINE OVER DE EERSTE KAMER

HIERGEBEURT

HET!

WAT BETEKENT DE

VERKIEZINGS-

UITSLAGVOOR

HET KABINET?

HOE WORDT DEEERSTE KAMERGEKOZEN

?

Interview EERSTE KAMERLEDEN

Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen

Dit doet de Eerste Kamer

INVLOED VAN DE

EERSTE KAMER