STARTEN MET INTERNATIONAAL...

STARTEN MET INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

Creatieve Kansen

Internationaal Ondernemen is een initiatief van het ministerie van Economische Zaken. Internationaal Ondernemen is een samenwerkingsproduct van overheidsinstanties en particuliere organisaties. Kijk voor meer informatie op: www.internationaalondernemen.nl

ColofonNovember 2006Uitgave EVD, Postbus 20105, 2500 EC Den HaagTelefoon (070) 778 88 88, e-mail [email protected]

Ontwerp Frissewind visuele_communicatie, Amsterdam Tekst Frank SiddiquiEindredactie Mijke van WelsenesMet medewerking van Christina van der HedenDruk Plantijn Casparie, Den Haag

INHOUD

2 4 4 5 7 8 10 12

14 15 16 18 20 22 24

26 27 30 32 34

36 37 38 40

49

Creatieve Kansen 1

Méér dan Dutch Design

• Nieuwe creatieve klasse• Een Sterk Merk• Sector in opkomst• Een grenze(n)loze markt• Lucie Huiskens, Premsela Stichting

‘Dutch Design is sterk merk geworden’• Marleen Stikker, Waag Society

‘Cultuur voegt economische waarde toe’

De voorbereiding

• Weten wat je wilt• Van idee naar commercieel product• Small is beautiful• Gijs Bakker, Droog Design

‘Vanuit Nederland kun je goed starten’• Jeroen Verbrugge, Flex/the InnovationLab

‘Vertrouwen opbouwen vraagt veel geduld’• Nicolette Brunklaus, Brunklaus

‘Het moet zich organisch ontwikkelen’

De Grote Sprong

• Internationale beurs als springplank • Ondersteuning vanuit de EVD • Lies Willers, Opera Design

‘Britten onderhandelen anders dan wij’ • James Veenhoff, Moshi-Moshi fashion

‘Je hebt een stevig netwerk nodig’

Beschermen van een idee

• Gevecht om intellectueel eigendom• Creative Commons• Harry van den Hoff, Syntens

‘Succes kent vele vaders’

Subsidies en overheidsprogramma’s

Adressen en publicaties

Méér dan Dutch Design

Dutch Design is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een begrip in de wereld, maar de Nederlandse creatieve industrie heeft nog veel méér te bieden. Van mode tot muziek, van games tot nieuwe media: het lijkt tijd om te laten zien wat we aan talent in huis hebben.

4 STARTEN MET INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

Nieuwe creatieve klasseSinds socioloog Richard Florida in zijn bestseller The Rise of the Creative Class van 2002 de term ‘cre-atieve klasse’ muntte, zijn heel wat ogen open gegaan voor de economische betekenis van creatieve productie. Richard Florida stelt dat de creatieven de motor van de economische groei en welvaart zijn geworden. Ideeën zijn de nieuwe economische goederen die verhandeld worden en niet langer enkel de afgeleide producten. Richard Florida beweert in zijn boek dat we in de jaren ’90 de opkomst hebben kunnen meemaken van een nieuwe – leidinggevende – sociale klasse: namelijk de creatieve klasse. Deze nieuwe klasse – die dus net als andere sociale klassen economisch is bepaald – heeft een eigen levensstijl en een eigen kijk op de wereld. Ze is de traditionele samenlevingspatronen grondig aan het veranderen. Zo gaan ze niet wonen waar ze werk vinden voor hun creativiteit, maar deze bedrijven gaan zich vestigen in de bruisende steden, waar de nodige creativiteit tot hun beschikking staat, met een vernieuwende muziekscène, een groot aanbod aan experimentele recreatie en een leuk uitgaansleven. Design heeft een enorme toegevoegde waarde voor de maakindustrie en de dienstensector. Cultuur is ook cruciaal voor toerisme. Daarnaast zijn film, internet en audiovisuele branche belangrijk voor het succes van allerlei nieuwe technologieën. Ook de stijgende roep om ‘beleveniseconomie’ vanuit de consument geeft aan dat de creatieve sector in de economie van de nabije toekomst waarschijnlijk een sleutelrol zal vervullen.

Een Sterk MerkDe Nederlandse creatieve industrie is niet alleen sterk in opkomst, maar heeft ook uitstekende kaarten voor succes in het buitenland in handen. Het succes van ontwerpbureaus als Moooi, Droog en vele andere maakte ‘Dutch Design’ de afgelopen tien jaar tot een ‘sterk merk’. Victor&Rolf en Aziz maken furore in de

‘Dutch Design likes to tell a good story’ (Marcus Fairs, redacteur van Icons Magazine)

Creatieve Kansen 5

modewereld, industriële ontwerpen als de Senseo (Waac’s ), Puma-sportschoenen (Alexander van Slobbe) en een revolutionaire verfemmer (Flex/the Innovationlab) bereiken een miljoenenpubliek. DJ’s Tiësto en Armin van Buuren domineren in de dancescene terwijl Guerilla, Playlogic en MassiveMusic zich opmaken om dat te gaan doen in games en digital sound.‘Creativiteit is te lang een onderschatte productiefactor geweest’, erkende het kabinet in 2004 in de beleids-brief ‘Ons creatieve vermogen’. De brief ging gepaard met het uittrekken van jaarlijks ruim 15 miljoen euro extra aan investeringen in de creatieve sector. Over programma’s die daarvan worden bekostigd, zoals de Creative Challenge Call en de Technostartersregeling, elders in dit boekje meer. Aan talent, uitstekende opleidingen en successtories heeft Nederland geen gebrek. Wel stranden veel buiten-landse expedities nog door onvoldoende voorbereiding en inzicht in de markt. Op het gebied van ondernemer-schap en bedrijfsvoering valt er veel te winnen, blijkt uit onderzoek. Dit boekje gaat in op de belangrijkste as-pecten van creatief ondernemen in het buitenland, aan de hand van ervaringen van ondernemers die de stap al met succes hebben gezet. Sector in opkomstTot de creatieve industrie behoren ‘alle bedrijfstakken waarin initiële creatie – het creëren van betekenis of symbolische waarde – de kern vormt van het bedrijfs-proces’. In deze ‘smalle definitie’ zijn er rond 150.000 personen werkzaam in de Nederlandse creatieve sector. Dat is een toename met 34 procent ten opzichte van 1996.


De creatieve sector telt globaal drie bedrijfstakken: • Kunsten: podiumkunsten, beeldende kunsten,

cultureel erfgoed en culturele evenementen• Media en entertainment: film, audiovisuele branche,

letteren en journalistiek• Creatieve zakelijke dienstverlening: vormgeving,

mode, architectuur, nieuwe media en games, reclame

Een ruimere definitie geeft een beter beeld van de betekenis van creatieve productie voor de Nederlandse economie. Daarin worden ook de bedrijfstakken mee-geteld die zich toeleggen op productie, distributie en detailhandel, zoals musea, boekhandels en bioscopen. Volgens de ruime definitie zijn er in Nederland 240.000 mensen werkzaam in de creatieve industrie. Dat is meer dan in de chemische industrie, de handel of de landbouw. In de ruime definitie is de werkgelegenheid in creatieve bedrijfstakken sinds 1996 met 25 procent gegroeid. De sector zet in totaal voor ruim 8 miljard euro per jaar om. (Bron: Mapping Document Creatieve Bedrij-vigheid, ministeries van EZ en OC&W, oktober 2004.)www.cultuureneconomie.nl

Nederland vierde op wereldranglijst designIn 2006 heeft het Deense ministerie van Econo-mische Zaken een onder-zoek gehouden naar de globalisering van de designindustrie. Daaruit bleek dat Nederland op nummer 4 staat als het gaat om belangrijkste designlanden ter wereld. Op nummer 1 staat Groot-Brittannië, gevolgd door respectievelijk Italië en de Verenigde Staten. De designdiscipline waarvan wordt verwacht dat het in de toekomst het belangrijkste zal zijn is digitaal en multimedia-design (inclusief gamedesign). Een van de factoren die het belangrijkste zijn voor de groei van de design-industrie is volgens het onderzoek het verbete-ren van het ontwerp-onderwijs. (Rapport ‘The Economic Effects of Design’ (2003) www.naec.dk/design_english/44172/20/0)

Creatieve Kansen 7

Een grenze(n)loze marktDoor de globalisering nemen nationale grenzen voor industriële productie in betekenis af. Voor creatieve productie geldt dat nog veel sterker. Het is tegenwoordig geen probleem om een Indiase filmstudio in te huren als producent voor een ‘Nederlandse’ dramaproductie.Méér dan voor industriële productie, lijken echter cultu-rele grenzen – of culturele verwantschap – van belang. Zo blijken ‘Dutch Design’ en Nederlandse muziek-producties het vooral goed te doen in Japan, de VS en Australië, en minder in andere regio’s.Op het gebied van nieuwe media en internet lijken zelfs culturele grenzen nauwelijks meer van belang. In ‘MacWorld’ bepaalt de markt of ideeën en ervaringen aanslaan of niet. De markt voor games, bijvoorbeeld, is in principe onbeperkt. Belangrijke en volledig nieuwe kansen ontstaan door de groeiende toenadering en overlap tussen disciplines. Technologische en culturele innovatie beïnvloeden elkaar steeds sterker, waardoor compleet nieuwe pro-ducten en markten ontstaan. Marcel Wanders zet tex-tiel en natuurlijke materialen om in plastics en keramiek. Waag Labs ontwikkelt multimediatoepassingen voor de zorg, het onderwijs en musea. In nieuwe media schept ‘connecting creativities’ ongekende mogelijkheden om nieuwe ervaringen te creëren.


Dutch Design is ‘hot’. Marcel Wanders, Richard Hutten, Piet Hein Eek, Hella Jongerius, het is maar een kleine selectie van Nederlandse ontwerpers die internationaal furore maken. ‘De ontwerpen van Rietveld zijn wereld-beroemd, maar pas de afgelopen tien jaar is Dutch Design echt uitgegroeid tot een sterk merk’, zegt Lucie Huiskens, adjunct-directeur van de Premsela Stichting: ‘Het is synoniem geworden voor de combinatie van kunst, functionaliteit en soberheid.’

Design wordt steeds belangrijker in onze leefwereld. ‘Meubels, kleding, elektronica: het aanbod is zo enorm dat een goed product alleen niet meer voldoende is om de consument te bereiken. De ‘verpakking’ bepaalt steeds sterker of een product het haalt of niet.’ ‘Bovendien’, zegt Huiskens, ‘voegt design waarde toe aan een product. Namelijk een symbolische waarde, die mensen in staat stelt om zich te identificeren met een bepaalde leefstijl.’ In leefstijlen zitten altijd culturele elementen verweven. Dat verklaart volgens Huiskens de doorbraak van Nederlanders als Richard Hutten in Japan. ‘Japanners voelen verwantschap met onze combinatie van soberheid en functionaliteit. Blijkbaar is dat een gemeenschappelijke culturele waarde.’

Die ‘schoonheid zonder franje’ moet ook de reden zijn waarom Nederlandse ontwerpers excelleren in design van consumentenproducten en in zakelijke dienstverle-ning. ‘Denk aan de Bugaboo kinderwagen of Concrete, een ontwerpbureau dat internationaal zijn sporen ver-diende met het inrichten van hippe horecagelegenheden.’Nederland kan zich positioneren als een sterk design-land: een goede infrastructuur, hoog opleidingsniveau

Lucie Huiskens • Premsela Stichting

‘Dutch Design is sterk merk geworden’

Creatieve Kansen 9

– ‘Delft’ en ‘Eindhoven’ zijn begrippen in ontwerpers-land – en een open klimaat voor vernieuwend design. ‘Dat draagt allemaal bij aan een groot aanbod van goede ontwerpers.’

‘We zien hier veel talent voorbijkomen’, zegt Huiskens. ‘Maar met talent alleen kom je er niet in het buitenland. Wij zien het nog te vaak mislopen op een gebrek aan ondernemerschap en strategische planning.’ De kleinschaligheid van de sector speelt daarin mee. ‘Ontwerpers zijn vaak solisten of werken in kleine collectieven. De kosten van presentaties op buitenlandse beurzen zijn hoog. In 2006 organiseerden wij, in opdracht van de EVD, een presentatie met tien Neder-landse ontwerpers op de beurs 100% Design Tokyo. De meerwaarde is dat we de presentatie koppelden aan een matchmakingprogramma voor de deelnemers. Als groep waren we bovendien in staat om een grotere zichtbaarheid te creëren.’ www.premsela.orgwww.design.nlwww.bno.nl


‘Kenniseconomie heeft kunst nodig’. In een manifest met deze titel gaf Marleen Stikker recent uiting aan haar visie dat technologie en economie niet zonder inspiratie, oftewel zonder kunst kunnen. Stikker, pionier op het gebied van nieuwe media, stond aan de wieg van onder meer De Digitale Stad, de Waag Society en de Cross Media Week/Picnic Amsterdam ‘06. Als directeur van De Waag opende ze in september 2006 een nieuw ‘laboratorium op het snijvlak van cultuur en ICT’ in pak-huis De Zwijger aan het IJ in Amsterdam, dat plaats biedt aan ongeveer vijftig experimentele ICT-bedrijfjes.

Wat verstaat Marleen Stikker onder ‘creatieve industrie’?‘De Creatieve Industrie is in mijn ogen het geheel van individuen, organisaties en bedrijven dat betrokken is bij het produceren van ‘betekenis’. Ik denk aan ontwerpers, fotografen, dj’s en vj’s, architecten, scenaristen. Maar ook aan grote clusters in de wereld van entertainment, reclamebureaus en uitgevers. Kortom, aan al diegenen die voor anderen ‘belevenissen’ creëren. Een boek, een beeld, een verhaal, een spel, mode-attributen, het zijn maar een paar voorbeelden.

Betekenissen, verhalen, belevenissen, ze hebben niet alleen culturele maar ook grote economische waarde. Je kunt dat goed illustreren met ‘het ei’. We betalen minder voor een anoniem ei uit een legbatterij dan voor een scharrelei waarbij we een voorstelling hebben van een vrolijke, loslopende kip die zijn eigen kostje bij elkaar scharrelt. Als de kip ook nog een naam heeft, een geschiedenis en bekende nakomelingen, zijn we bereid een veelvoud voor dat ei neer te leggen. De Waag Society is een internationaal laboratorium van

Marleen Stikker • Waag Society

‘Cultuur voegt economische waarde toe’

Creatieve Kansen 11

onderzoekers, kunstenaars en ondernemers op het snijvlak van ICT en cultuur. De afgelopen jaren merkten we dat we als laboratorium alléén te weinig ondersteu-ning konden bieden aan ondernemers. Daarom hebben we Mediagilde opgezet, een aparte organisatie die technostarters een internationaal podium geeft. Sinds september is Mediagilde ondergebracht in Pakhuis de Zwijger, een voormalig kraakpand en atelierruimte dat voor ons doel ingrijpend is verbouwd.

Mediagilde stimuleert sociaal en cultureel ondernemer-schap. Het gaat daarbij niet om maximale winst, maar om maximale verspreiding van nieuwe ICT-toepassin-gen voor het onderwijs, de cultuursector en internet. We helpen ICT-ondernemers niet alleen om innovatieve ideeën om te zetten in een product, maar ook met een businessplan. Mediagilde beschikt over een seed fonds dat venture capital beschikbaar stelt. En via alumni van Harvard, Stanford University en het MIT kunnen we nieuwe bedrijfjes in contact brengen met investeerders. ICT-ondernemers met innovatief potentieel kunnen zich aanmelden via www.mediagilde.nl.’www.waag.orgwww.mediagilde.nl

De voorbereiding

Ook ondernemen moet je in je hebben, zeker als je succes wilt hebben in het buitenland. Een recept valt er niet voor te geven, maar wie het risico van vallen en opstaan niet aandurft kan beter thuisblijven. Wie lef, talent en goede ideeën ook nog combineert met een goede voorbereiding en zakelijke capaciteiten heeft dubbele kansen.


Minder risico, meer rendementInvesteerders vinden vaak het risico om in een jong, innovatief bedrijf te investeren te hoog. Bijvoorbeeld omdat het marktperspectief onbekend is of de historie niet beschikbaar is. Maar de overheid heeft investeren in Technostar-ters (mensen die op basis van een technische vinding een onderneming starten, inclusief creatieve starters) aantrekkelijker gemaakt met de Techno-Partner Seed-faciliteit (Regeling seed capital technostarters). Deze re-geling helpt investeerders om de risico-rendements-verhouding te verbeteren. De overheid verdubbelt via deze voorziening na-melijk het totale investe-ringsbedrag van de investeerder. Voor inves-teerders kan het heel interessant zijn omdat ze mogelijk bijdragen aan een revolutionaire ontwikkeling. www.technopartner.nl

Weten wat je wilt‘Grosso modo zijn er twee soorten ontwerpers’, zegt Gijs Bakker, mede-oprichter van Droog Design. ‘Je hebt eigengereide geesten die het best zelfstandig functioneren en ontwerpers die beter tot hun recht komen in een groter verband. Het is belangrijk dat je tijdig bepaalt tot welke categorie je behoort.’James Veenhoff, strateeg bij het succesvolle modebedrijf Moshi-Moshi, onderscheidt maar liefst vijf strategieën waarin hij modeontwerpers de stap naar internationaal succes ziet maken. Het bekendste is het ‘Victor&Rolf-model’, een met subsidies gefinancierde collectie die door investeerders wordt opgekocht. Dan is er het ‘Ilja Visser-model’: op eigen kracht een eigen lijn beginnen. Het ‘Percy-model’ betekent het vinden van een ‘angel investor’ met internationale ervaring. Een categorie apart is Marian Wigger, die begon bij een modemerk en bouwde van daaruit een eigen netwerk van af-nemers op. En het pr-model natuurlijk, dat we voor Blue Blood hebben toegepast.’Creatieve zakelijke dienstverlening, zoals het ontwerpen van exposities of industrieel design, vraagt om heel an-dere capaciteiten dan het zelfstandig ontwikkelen van eigen ideeën. Niet alleen het ontwerp, maar ook de communicatie met klanten en opdrachtgevers en het vermogen wederzijds vertrouwen op te bouwen is hierbij belangrijk voor succes.

Creatieve Kansen 15

Van idee naar commercieel productHet vermogen een goed idee of ontwerp om te zetten in een commercieel product is doorslaggevend voor succes. Zeker als je wilt concurreren op een of meer buitenlandse markten. Het ontwerp en de functionaliteit zijn daarbij belangrijk, maar ook een goede ‘casting’ van je markt, doelgroep en prijsstelling. Elk bedrijf of ontwerper ontwikkelt eigen methoden om een idee om te zetten in een verkoopbaar product of concept. Droog Design is gespecialiseerd in het selec-teren van verkoopbare concepten uit het aanbod van freelance ontwerpers. Nicolette Brunklaus broedt jaren op haar ontwerp voor ze het in haar collectie opneemt. Flex/the InnovationLab en Waag Labs benaderen potentieel geïnteresseerde bedrijven en ontwikkelen het idee verder met de opdrachtgever. Moshi-Moshi (fashion) besteedt veel aandacht aan de ontwikkeling van een merk. Bijna alle strategieën hebben gemeen dat het ontwerp pas wordt uitontwikkeld als er vraag naar blijkt te zijn, bij het publiek of opdrachtgevers. Als voorbeeld twee succesvolle uitersten uit de Droog-collectie: de ‘chest of drawers’ en de ‘strap’. Tejo Remy’s bekende ladenkast is een stapel op straat gevonden laden met nieuwe kastjes eromheen, die door een touw bij elkaar worden gehouden. Alleen geschikt voor verkoop via exclusieve designwinkels voor een al even ‘exclusieve prijs’. Tegenhanger is de ‘strap’ van NL Architects, feitelijk een snelbinder aan de muur in plaats van een plankje. Uitstekend geschikt voor massaproductie en verkoop voor een lage prijs via winkelketens.

Ontwikkel je zakelijke kant‘Met talent alleen kom je er niet in het buitenland. Wij zien het nog te vaak mislopen op een gebrek aan ondernemerschap en strategische planning’, zegt Lucie Huiskens van de Premsela Stichting. Gelukkig kun je bij de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers, de branchevereniging van ontwerpers en ontwerp-bureaus in Nederland, cursussen en workshops volgen om als ontwerper je zakelijke kant te ont-wikkelen. www.bno.nl/ontwerpers/cursussen


Een stap verder in de keten tussen creatie en industriële productie staat de 1-2-Paint-verfemmer waarmee Flex/the InnovationLab in 2005 de Nederlandse Designprijs won. De emmer voor muurverven, die knoeien voor-komt doordat je het deksel als verfbakje kunt gebrui-ken, vindt inmiddels aftrek bij verfproducenten tot in Australië aan toe.

Small is beautifulEen belangrijk kenmerk van de creatieve industrie is kleinschaligheid. Het verschilt per sector, maar de gemiddelde bedrijfsgrootte bedraagt slechts vier personen. In het middenbedrijf (tussen 20 en 200 werknemers) zijn weinig creatieve bedrijven te vinden. Van architecten tot filmmakers, industrieel ontwerpers en decorontwerpers, van gamedevelopers tot potten-bakkers: de meest gebruikelijke productievorm is een ad-hoc netwerk van freelancers en productiebedrijven. Het voordeel van kleinschaligheid is flexibiliteit. De bedrijfsomvang zegt weinig over het succes van een bedrijf. Een kenmerk van succesvolle bedrijven is echter wel dat zij beschikken over een opvallend product en imago, én over een internationaal netwerk van contacten met agenten, productiebedrijven en afnemers. Brunklaus (interieur), Aziz (mode) en Magma-productions (dance) zijn voorbeelden van bedrijven die per productie tientallen freelancers aan het werk kunnen hebben.

Het nadeel van kleinschaligheid is vaak een geringere zakelijke professionaliteit, of een geringer vermogen om investeerders aan te trekken. Produceren betekent risico’s nemen, vooral in het buitenland. Daarom sluiten kleine bedrijven vaak allianties met ervaren partner-bedrijven die al internationale ervaring hebben, en vaak ook toegang tot afzetkanalen (winkelketens) en investeer-ders. Kleinschaligheid op zich is dus geen belemme-ring voor internationaal succes. Gebrek aan inzicht in de markt, het ontbreken van een duidelijke strategie en onvoldoende voorbereiding zijn dat vaak wel.

Creatieve Kansen 17


De thuisbasis van Droog Design, galerie droog@home aan de Staalstraat in Amsterdam, houdt het midden tussen een winkel en een museum. Woonaccessoires, zoals de ‘strap’ en de ‘sucker’, exclusieve Droog-meubels en verlichting zoals de Treetrunk bench en de Milkbottle lamp en een gasttentoonstelling met interes-sante materiaal- en vormexperimenten, alles in één ruimte. Hoe ontwikkel je een mooi idee tot een com-mercieel succesvol product? Medeoprichter Gijs Bak-ker licht de ‘Droog-methode’ toe.

‘Design met een menselijk gezicht’, daar was het Gijs Bakker en Renny Ramakers om te doen toen ze Droog Design oprichtten, zo’n dertien jaar geleden. ‘We ont-werpen niet zelf, maar geven opdrachten aan anderen en begeleiden ze daarin’, vertelt Bakker. ‘Wij signale-ren in de wereld wat er wordt gemaakt aan vernieu-wende concepten en presenteren dat op de internatio-nale meubelbeurs in Milaan. De producten die geschikt zijn voor productie worden daarna door ons ontwikkeld en op de markt gebracht. We initiëren voortdurend nieuwe projecten en werken met tientallen ontwerpers aan verschillende thema’s, zoals Garden of Delight, Your Choice of Hotel Droog. Garden of Delight was gebaseerd op de behoefte aan rust in een ingewikkelde wereld. Binnen zo’n the-ma kunnen we de jongste lichting ontwerpers onder de aandacht brengen van de internationale pers. In de eerste tien jaar van Droog werden de concepten ont-wikkeld tot producten en gedistribueerd door derden. Het is gebleken dat het artdirectorschap en het ontwik-

Gijs Bakker • Droog Design

‘Vanuit Nederland kun je goed starten’

Creatieve Kansen 19

kelen van producten niet losgekoppeld kunnen worden. Hetgeen betekent dat we dit in eigen hand genomen hebben. Om dit te realiseren hebben we een investeer-der gevonden en werken drie experts aan product-ontwikkeling en outsourcing. Nederlandse ontwerpers hebben in vergelijking tot veel buitenlanders een goede startpositie. Er zijn diverse subsidiemogelijkheden. Tijdens de master-opleiding Interior, Industrial en Identity Design aan de Design Academy Eindhoven die wij verzorgen, zeggen we altijd: bepaal tijdig wat voor soort ontwerper je bent. Floreer je in opdrachtsituaties, zoek dan een goed bedrijf. Ben je een gedreven individu, dan is een eigen klein bureau met een zichtbaar label een be-proefde weg. Piet Hein Eek en Marcel Wanders zijn zo begonnen. In het laatste geval: timmer aan de weg en denk even niet aan een hypotheek. Wees je bewust van je plek en werk continu aan een helder verhaal, dan lukt het altijd.’ www.droogdesign.nl


Flex/the InnovationLab is zo’n bedrijf waarvan je dage-lijks ontwerpen om je heen ziet. Zoals de flesjes van Hero’s fruitdrink, de Cable Turtle, koffers van de Hema, Q-linair pannen voor BK en de schoonmaakmid-delen en zeepdispensers van Albert Heijn. Oprichter-directeur Jeroen Verbrugge heeft zojuist via e-mail een order voor de 1-2-Paint-emmer afgerond van een Australische klant. Vraag aan Verbrugge: hoe ont-wikkel je een goed idee tot een commercieel product?

‘We werken vooral in opdracht van industriële bedrij-ven, maar de ideeën ontstaan soms ook hier in huis. Als we zelf een goed idee hebben, zoeken we een geschikte opdrachtgever. Het initiatief ligt dan bij ons. De 1-2-Paint-emmer is een mooi voorbeeld. Nadat het idee was ontstaan volgde eerst een onderzoek via de PCT-octrooidatabase (internationale octrooidatabase). Het bleek nieuw, dus hebben we het meteen gepaten-teerd voor Europa, de VS en Australië. Verfproducent Flexa, onderdeel van Akzo Nobel, leek ons een geschik-te klant, dus volgde een presentatie bij Flexa. Zomaar een presentatie geven heeft geen zin. Je moet eerst een persoon vinden die je idee omarmt en wil promoten, een product champion. In dit geval was dat Mark van Heffen van Akzo. Onze presentatie leidde tot een ‘intentie-tot-contract’. En dan volgt een periode waarin je vooral heel veel geduld nodig hebt, waarin je werkt aan wederzijds vertrouwen. Niet zozeer wat betreft de product champion, maar vooral ten aanzien van zijn - grote - achterban en superieuren.

Jeroen Verbrugge • Flex/the InnovationLab

‘Vertrouwen opbouwen vraagt veel geduld’

Creatieve Kansen 21

Bij een buitenlands bedrijf is het opbouwen van ver-trouwen nog lastiger. Ons contact in Australië deden we op in New York, omdat wij een Golden Award in de Amerikaanse Packaging Design prijs IDSA hadden gewonnen. Dat is mooi, maar vervolgens krijg je te maken met afstand, tijdsverschil, logistiek. Het bleek pas rendabel bij zes containers met 100.000 stuks. Er moest een letter of credit komen om het financiële risico te beperken. Het kostte heel veel communicatie.

Als je naar het buitenland wilt is mijn advies: zorg dat je idee zich al bewezen heeft op je eigen thuismarkt. Alleen met een idee bij een buitenlands bedrijf aanklop-pen is vrijwel kansloos. En probeer niet meteen naar China te gaan. Wij concentreren ons op de Europese markt, dat is al lastig genoeg. Duitsland, Spanje, we werken daar via opdrachtgevers als Sara Lee (Sanex), Henkel en Tefal. Het investeren in samenwerking met zulke bedrijven biedt garanties voor de langere termijn.’www.flex.nl


Nicolette Brunklaus • Brunklaus

‘Het moet zich organisch ontwikkelen’

Nicolette Brunklaus ontwerpt complete interieurs in opdracht, maar ook dessins en lampen. Met haar bekende ‘bomenserie’, lampenkappen met prints van bomen aan de binnenkant, brak ze internationaal door. Brunklaus werkt jaren aan een ontwerp voor ze tevre-den is. ‘Ik ben geen type dat geforceerd alle beurzen en winkelketens af gaat lopen. Het moet zich organisch ont-wikkelen, vind ik.’ Intussen loopt haar bedrijf uitstekend. Brunklaus, van origine kunstenaar, werkt sinds 1998 als zelf-producerend ontwerper vanuit haar kantoor annex atelier in Amsterdam. Haar stap naar het buiten-land begon op de beurs voor museumshops in Minneapolis. ‘Ik heb in de VS gewoond en heb er goede contacten, dus exposeren in de VS lag voor de hand.’ Het hielp dat de EVD een brochure voor de Amerikaanse markt bekostigde. ‘De kosten om op zo’n beurs te staan zijn heel erg hoog, ik heb het uiteindelijk net kunnen terugverdienen.’

Het leverde haar wel de eerste orders uit het buitenland op, en publiciteit in internationale bladen. Tegelijk begon haar internetpostorderbedrijf in Nederland goed te lopen. ‘Er kwamen vooral winkels op af, dus ik heb nu geen groothandel meer nodig. Ik ben niet zo’n verkoper, maar ben wel goed in het leggen van contacten. Daar-mee heb ik mijn internationale netwerk opgebouwd. In New York leerde ik bijvoorbeeld journalisten kennen van internationale interieurbladen. In Scandinavië liep het via één winkel. Toen de eigenaresse me uitnodigde, ben ik erheen gegaan. Daarna heeft zij me bij andere winkels geïntroduceerd.’

Creatieve Kansen 23

Buiten Nederland en Scandinavië levert Brunklaus vooral aan winkels in Duitsland, Groot-Brittannië en de VS. En sinds haar deelname aan 100% Design in Tokyo, ook in Japan en zelfs Nieuw-Zeeland. ‘Leuk natuurlijk. Maar op zulke afstanden spelen de kos-ten van levering wel een rol. Het moeten behoorlijk grote orders zijn.’ Is produceren in licentie dan geen oplos-sing? ‘Daar doe ik niet aan. Op die manier komt je ont-werp overal te liggen en heb ik de kwaliteit niet meer in de hand. Kwaliteit is onderdeel van mijn ontwerpen.’In haar atelier wijst ze op een lelijke plastic remake van een boomschors-lamp. ‘Als ik elke keer dat mijn werk werd gekopieerd in actie zou komen, had ik er een dagtaak aan. Gelukkig heb ik een goede advo-caat gevonden. Veel ontwerpers denken dat het niets uithaalt, maar mijn advocaat wint het altijd. Als ik wilde zou ik makkelijk van de claims kunnen leven. Zo zit ik alleen niet elkaar. Als ik enkel maar rijk had willen wor-den had ik dit vak niet gekozen.’www.brunklaus.nl

w

De Grote Sprong

w

Als je je vak verstaat, in Nederland al iets hebt bewezen, je niet laat afschrikken door wat je allemaal te wachten staat en weet wat je wilt, ben je klaar voor de ‘grote sprong’. Er zijn veel manieren om het aan te pakken. Je presenteren op een buitenlandse beurs is de meest geijkte.

26 STARTEN MET INTERNATIONAAL ONDERNEMEN 26 STARTEN MET INTERNATIONAAL ONDERNEMEN

De EVD, Kamers van Koophandel en andere instellingen organiseren regelmatig beurzen, seminars, handelsreizen en andere nuttige activiteiten voor onder-nemers. Kijk op www.internationaalonderne-men.nl/agenda

Internationale beurs als springplankInternationale exposities, handelsmissies en vakbeurzen zijn voor veel beginnende ontwerpers dé weg naar een internationaal publiek en opdrachtgevers. Beurzen, zoals de meubelbeurs in Milaan en 100% Design in Tokio, maar ook de IT-beurs Cebit in Hannover of de vloerenbeurs Domotex (Hannover, Shanghai en Dubai), zijn evenementen waar innovatieve en creatieve onder-nemers media-aandacht en zakelijke contacten kunnen opdoen.De kosten voor deelname zijn hoog en voor beginnende ondernemers vaak moeilijk op te brengen. Organisaties als de Premsela Stichting en Modint doen veel aan matchmaking tussen ontwerpers en bureaus om expo-sitieruimte te delen en (groeps-)presentaties voor te bereiden. Veel bekende ontwerpers zijn via buitenlandse beurzen doorgebroken, maar Lucie Huiskens van de Premsela Stichting waarschuwt voor te hoge verwachtingen. ‘We dringen er bij deelnemers op aan alleen mee te doen als ze ook serieus energie willen steken in het bewerken van zo’n markt. Zonder een strategisch plan in die richting kun je er beter niet aan beginnen.’

Behalve beurzen zijn er diverse andere routes naar het buitenland. Enkele beproefde methoden:• inschrijven op prijsvragen• inschrijven op tenders• werken voor buitenlandse bedrijven • werken via agenten• vestiging in het buitenland

Creatieve Kansen 27

Dutch Design WeekIn Eindhoven vindt jaarlijks de Dutch Design Week plaats. Afstudeerprojecten van de Design Academy Eindhoven worden getoond, er zijn tentoon-stellingen en shows van Dutch design en de Nederlandse Design-prijzen worden uitgereikt. www.dutchdesignweek.nl

Ondersteuning vanuit de EVD Er zijn verschillende manieren waarop de EVD de eerste stappen naar het buitenland ondersteunt: bij-voorbeeld via het Programma Starters op Buitenlandse markten (PSB) of via de service Individuele Markt-bewerking (IM) voor nieuwe markten. PSB-subsidies kunnen onder meer worden aangevraagd voor het opstellen van een buitenlands businessplan, een tege-moetkoming in expositiekosten of het maken van bui-tenlands promotiemateriaal. Individuele Marktbewer-king voorziet in een ‘marktscan’ voor nieuwe markten, waar 16 landen onder vallen, inclusief China en de VS.www.evd.nl


Meedoen aan ontwerpwedstrijdenEen goede manier om je ontwerp in de kijker te spelen is om deel te nemen aan ontwerp-wedstrijden. Voor een overzicht van alle wedstrijden kijk op: www. design.nl/designnl/ 368.505


Voorbeelden van ondersteuning door de EVD

• Waag Labs maakte gebruik van de subsidierege-ling PSB om het chatsysteem Pilotus voor verstan-delijk gehandicapten te presenteren op de ICT-beurs Cebit in Hannover. Dit leidde tot contact met het Amerikaanse IT-bedrijf Boardmessenger, dat Pilotus op de markt brengt.

• Nicolette Brunklaus kon met behulp van een PSB-subsidie promotiemateriaal laten maken voor de Amerikaanse markt, wat haar diverse Amerikaanse orders opleverde.

• Flex/the InnovationLab liet via de EVD-service Individuele Marktbewerking een marktscan uitvoe-ren voor Tsjechië om de mogelijkheden voor vesti-ging in Praag te onderzoeken. Het bureau van Flex in Praag heeft inmiddels drie medewerkers.

Creatieve Kansen 29

100% Design TokyoDe Premsela Stichting, in 2002 opgericht om de ontwikkeling van design en mode te stimuleren, bood de mogelijkheid aan Nederlandse ontwerpers en designlabels om zich gezamenlijk te presenteren op de Japanse markt tijdens 100% Design Tokyo. Deze internationale vakbeurs maakt deel uit van de Tokyo Designer’s Week. Op de beurs is werk te zien van ontwerpers van meubels en woonaccessoires, ontwerpbureaus op dit terrein, designlabels en interieurarchitecten. Miriam van der Lubbe en Niels van Eijk tekenden voor het ontwerp voor de Nederlandse stand. In 2005 trok 100% Design Tokyo ruim 67.000 bezoe-kers. De Nederlandse deelname leidde tot artikelen over Nederlands design en de collectieve beurs-presentatie in vooraanstaande Japanse designbladen. www.100percentdesign.jp


Lies Willers • Opera Design

‘Britten onderhandelen anders dan wij’

Opera ontwerpt onder meer exposities en winkel-interieurs. Een van de directeuren, Lies Willers, is met haar team druk met de uitvoering van een Renais-sance-tentoonstelling in het Victoria & Albert Museum in Londen. Waar moet je rekening mee houden als crea-tief dienstverlener voor buitenlandse opdrachtgevers? En hoe bepaal je je eigen niche op de internationale markt?

‘Ons eerste buitenlandse project was het inrichten van het restaurant van het MoMa in New York tijdens de Mondriaantentoonstelling in 1995. Daarna kregen we een opdracht van het Earth Center in het Engelse Doncaster, als resultaat van onze eerste tender. Sindsdien werken we regelmatig in Groot-Brittannië. En ook al hebben we daar ervaring, elke keer komen we weer nieuwe dingen tegen.

De opstelling in het Victoria & Albert Museum is een groot project, het kostte in sommige fases bijna al onze capaciteit. Er moet, voordat je de opdracht defini-tief aanneemt, ontzettend veel geregeld worden, onder andere rond verzekeringen. De Britse wet legt veel aansprakelijkheid bij de opdrachtnemer. Het afkopen van risico’s lijkt in eerste instantie onbetaalbaar.Britten onderhandelen anders dan wij. Ze komen vaak met een intimiderend en gecompliceerd contract. In het begin ging ik dat allemaal uitpluizen en punt voor punt behandelen. Nu weet ik dat je gewoon even moet wachten. Als je eenmaal in gesprek bent, vallen er vaak goede en overzichtelijke afspraken te maken. Als dienstverlener ben je afhankelijk van goed opdrachtgeverschap. Je moet goed onderhandelen

Creatieve Kansen 31

en niet bang zijn om dingen te zeggen. Dat geldt in beide richtingen, weten wat je opdrachtgever wil is even essentieel. Projecten ontwikkelen in nauwe samenwerking met de klant is een unique selling point van ons. Dat doet het erg goed, maar er wordt ook een eigen creatieve inbreng verwacht. De meeste buitenlandse opdrachten verwerven we via tenders. Het is zaak om de publicaties ervan in de vakmedia goed te volgen. Tegenwoordig worden we ook gevraagd mee te doen bij nieuwe tenders. We besteden veel tijd aan onze inzendingen. Hoewel er vaak een ‘creative approach’ wordt gevraagd, maken we bijna nooit een gedetailleerd voorstel. Omdat wij altijd benadrukken dat we vooral samen met de opdrachtgever tot een goed project kunnen komen, zou dat ongeloofwaardig zijn. Meestal is het beter een benaderingswijze te beschrijven en te visualiseren, met schematische weergaves, referen-tieprojecten en metaforisch beeldmateriaal. Als het tot een gesprek komt is het vroeg genoeg om over de uitwerking na te denken.’ www.operadesign.nl


Het succes van de designer jeans-lijn Blue Blood was zorgvuldig gepland, vertelt ‘merkstrateeg’ James Veen-hoff van het Amsterdamse modebedrijf Moshi-Moshi. Nadat het ontwerp klaar was en het merk gedepo-neerd, werden vijftig winkels geselecteerd. ‘We begonnen bij de inner circle, de P.C. Hooftstraat. Daarna in high-end winkels in New York en Tokio, en vervolgens breidden we de cirkel verder uit.’ Uiteraard waren alle agenten bij belangrijke afnemers al op de hoogte, zodat een ‘hype’ nauwelijks kon uitblijven.

Voor modeontwerpers vraagt de stap naar het buiten-land aanzienlijk méér planning dan in andere branches, zegt Veenhoff. ‘In de mode verkoop je niet één ont-werp, maar honderd of duizend stuks. Je moet elk exemplaar op het juiste moment in de goede kwaliteit kunnen afleveren. En je hebt te maken met seizoenen. Wanneer je de ene seizoenscollectie levert, moet je de volgende al kunnen presenteren.’

Ook de meest talentvolle ontwerper zal weinig berei-ken zonder een uitgekiende strategie. ‘Ontwerpen is één ding. Vervolgens moet de productie goed geregeld zijn, anders hoef je niet te beginnen. Je moet heel goed weten welk land en welke markt je kiest, en vervolgens heb je een showroom en een netwerk van agenten nodig. En je moet een flinke oorlogskas beschikbaar hebben. Voor een beginnende ontwerper valt dat allemaal nauwelijks te organiseren. Als je naar het buitenland wilt, moet je eerst een stevig netwerk in Nederland opbouwen.’

James Veenhoff • Moshi-Moshi fashion

‘Je hebt een stevig netwerk nodig’

Creatieve Kansen 33

Toch zijn er regelmatig successen te melden. Veenhoff: ‘Je kunt vijf succesmodellen onderscheiden. Het be-kendste is het ‘Victor&Rolf-model’, een met subsidies gefinancierde collectie die door investeerders wordt opgekocht. Dan is er het ‘Ilja Visser-model’: op eigen kracht een eigen lijn beginnen. Het ‘Percy-model’ betekent het vinden van een ‘angel investor’ met inter-nationale ervaring. Een categorie apart is Marian Wig-ger, die begon bij een modemerk en bouwde van daar-uit een eigen netwerk van afnemers op. En het pr-model natuurlijk, dat we voor Blue Blood hebben toegegepast.’ Nederland staat niet bekend als modeland. Veenhoff werkt daaraan via de Amsterdam Fashion Week, die hij afgelopen jaar voor de vijfde keer organiseerde. ‘Met vijftien shows zijn we nog niet groot, maar er is nu een platform om Amsterdam als modestad op de kaart te krijgen. Langzaam groeit er erkenning, de gemeente ziet het belang er ook van, dus dat biedt perspectieven.’ www.moshimoshi-inc.com

Beschermen van een idee

Het octrooirecht, het auteursrecht en het merken- en modellenrecht bieden bescherming tegen diefstal van intellectueel eigendom. Op papier althans. Het afdwingen van intellectuele eigendomsrechten kan ingewikkeld en kostbaar zijn. Syntens, een initiatief van Economische Zaken (een innovatienetwerk voor ondernemers in het mkb) heeft er verstand van en begeleidt ondernemers die willen innoveren. Creative Commons onderzoekt, met steun van de Nederlandse overheid, de toepassingsmogelijkheden van een alternatief licentiesysteem voor digitale media.


Gevecht om intellectueel eigendom‘Het beschermen van een idee is geen rocket-science’, zegt James Veenhoff van Moshi-Moshi fashion. ‘Je kunt een merknaam deponeren en unieke details van je ont-werp vastleggen.’ De werkelijkheid zit vaak iets ingewik-kelder in elkaar, zo blijkt uit praktijkervaringen. Voor wer-kelijk nieuwe vondsten of producten is er het octrooirecht, dat na vastlegging voor bepaalde regio’s van de wereld kan worden afgedwongen.

Met name voor design is het beschermen van intellectu-eel eigendom aanzienlijk lastiger. Het deponeren van beeldmerken en unieke details van ontwerpen is via het merken- en het modelrecht wel mogelijk, maar het bestrijden van overtreding is een andere zaak. Vooral als het in een ver buitenland gebeurt en je bent een kleine ondernemer die tijd noch geld heeft voor kostbare rechtszaken. Jatwerk en remakes zijn in de ontwerpbranche aan de orde van de dag. Zelfs Hema en Blokker maken zich regelmatig schuldig aan het verkopen of laten produceren van artikelen die sterk lijken op een bekend ontwerp, maar net iets anders zijn uitgevoerd. Doorgaans krijgt de eigenaar van het ontwerp gelijk als hij een rechtszaak aanspant en het komt regelmatig voor dat zo’n artikel op last van de rechter uit de handel moet worden genomen. Nicolette Brunklaus kan erover meepraten. Om de haverklap komt ze goedkope remakes van haar eigen ontwerpen tegen. Met name haar boomschorslampen zijn een gewild object voor Amerikaanse winkelketens. Hier speelt vooral de kleinschaligheid van de produ-cent en het vermogen om te procederen een rol.

Voor Droog Design is het beschermen van ontwerpen en aanpakken van namaak onderdeel van het bedrijfs-proces. Voor een Nicolette Brunklaus kan het net een brug te ver zijn. Maar ook zij moet eraan geloven, en heeft een advocatenkantoor in de arm genomen om de

Het Octrooicentrum NederlandEen octrooi is een exclusief recht op een uitvinding waarmee je een ander kunt verbieden de uitvinding commerci-eel toe te passen in een bepaald rechtsgebied. Een octrooi of patent beschermt jouw uitvinding op een technisch product of proces. Wie een octrooi heeft, kan een ander verbieden die uitvinding na te maken, te verkopen of in te voeren. Zelfs als die ander de uitvinding geheel onafhankelijk zelf ook heeft gedaan. Octrooicentrum Nederland draagt zorg voor de octrooiverlening in Nederland en de verspreiding van kennis die in de octrooiliteratuur is opgeslagen. www.octrooicentrum.nl

Creatieve Kansen 37

ergste vormen van diefstal van haar intellectuele eigen-dom aan te pakken. Brunklaus: ‘Ik pak ze wel aan hoor. Maar als ik niet uitkijk heb ik er een dagtaak aan.’

Creative CommonsSinds 2004 streeft Creative Commons de ontwikkeling, introductie en promotie van de Creative Commons-licenties in Nederland na. Deze zijn speciaal voor digi-tale media en internet ontwikkeld. De licenties stellen makers in staat om hun auteursrechtelijk beschermd werk voor bepaalde vormen van hergebruik vrij te ge-ven, zonder dat de bescherming die het auteursrecht hen biedt, wordt opgegeven. Hiervoor zijn een aantal standaardlicenties ontwikkeld die gratis en openbaar op het internet beschikbaar zijn. Creative Commons Nederland houdt zich bezig met de volgende activiteiten: • Het geven van voorlichting over en ondersteuning

bij het gebruik van de Creative Commons Licenties in Nederland.

• Het doen van onderzoek naar de toepassing in speci-fieke sectoren en naar bestaande belemmeringen voor het gebruik van de licenties.

• Bevorderen van uitwisseling van kennis en coör-dinatie van activiteiten op Europees niveau. www.creativecommons.nl

Bescherming van bestanden van websitesVan websites en fotosites kunnen foto-, video- of muziekbestanden worden geplukt. Maar Creative Commons heeft een licentie-systeem ontwikkeld waarbij je als maker kunt aangeven dat derden jouw werk mogen gebruiken zonder jouw toestemming en zonder een vergoeding te betalen, mits zij zich aan bepaalde voorwaarden houden. Je geeft je auteursrechten dus niet op. De licenties variëren van een ‘publiek domein verklaring’ (geen voorwaarden, werk is vrij te gebruiken) tot een combinatie van maximaal drie verschil-lende voorwaarden. Kijk voor meer informatie op de website van Creative Commons.(Bron: Recht # 33- april 2006, Juridische kwesties uit de beroeps-praktijk van de ontwer-per, Creative Commons, auteur: Anouk Siegelaar.)


Harry van den Hoff • Syntens

‘Succes kent vele vaders’

‘Als Nederland een kenniseconomie is, houdt dat in dat wij veel intellectuele arbeid verrichten, dat daar intellec-tueel eigendom uit voortvloeit én dat het hoofdstuk ‘bescherming’ veelvuldig om de hoek komt kijken.’ Aan het woord is Harry van den Hoff, bij Syntens advi-seur ICT, multimedia én creatieve industrie. Harry van den Hoff wordt beroepshalve dikwijls gecon-fronteerd met nieuwe ideeën en producten. Neem nu de sector ‘creatieve industrie’, een sector waar per definitie intellectuele eigendom in het spel is. Of iemand nou een foto maakt, een tekst schrijft, een beeldwerk boetseert of een computergame ontwerpt, er ís iets gecreëerd. ‘Het scheppende werk’, zoals Van den Hoff het samenvat. ‘Het is heel belangrijk in de gaten te houden wat er ge-beurt met jouw eigendom. Wie wil er wat mee doen? Wie dóet er daadwerkelijk ook wat mee? Grote bedrijven herkennen de kansen op dit vlak, denk maar aan de strijd tussen Heineken en Philips om het octrooi op de thuistap, maar kleinere bedrijven doen er goed aan óók stil te staan bij de risico’s en kansen.’Van den Hoff geeft het fictieve voorbeeld over het bedrijf dat voor de website van een bierbrouwer een spelletje ontwikkelt: bezoekers kunnen digitaal een biertje tappen. ‘Stel dat het spel een succes wordt en dat de bierbrouwer besluit er een vervolg aan te geven. Binnen dezelfde stijl moet een nieuw spelletje totstand-komen. Hoe wordt dat geregeld? Als intellectueel eigenaar hoort de bedenker van de game erbij te worden betrokken. De bierbrouwer kan niet zomaar met iets nieuws aan de slag gaan, tenzij natuurlijk het

Creatieve Kansen 39

concern het intellectueel eigendom heeft gekocht van de bedenker. Het is in elk geval zaak dit soort dingen goed te regelen en je er uitstekend over te laten infor-meren. Veel mkb-bedrijven hebben leergeld moeten betalen in de praktijk.’

Goede raad - lees: een goede jurist - is duur. Van den Hoff: ‘Syntens of een brancheorganisatie kan je ook gedegen advies geven of je op weg helpen. Soms biedt bijvoorbeeld een hogeschool of universiteit uit ons netwerk soelaas. Dan heeft een bedrijf een vraag over intellectueel eigendom en vloeit daar een stageopdracht uit voort die wordt uitgevoerd door een student en ondersteund met de expertise van de hogeschool of de universiteit. De vraagstelling is dan bijvoorbeeld: hoe exploiteer ik goede ideeën en creatieve denbeelden? Want een idee of product ont-wikkelen is leuk en interessant, maar vers twee is vaak hoe je het kapitaliseert.

Ik zeg altijd: succes heeft vele vaders. Bedenk jij iets nieuws dat vervolgens niet aanslaat, dan is het een weeskindje. Maar wekt het wél enthousiasme, dan zijn er velen die de noviteit willen claimen. Op dat moment moet jij je idee of product hebben beschermd.’www.syntens.nl

Bron: Syntens, auteur:

Gerben Stolk

Subsidies en overheidsprogramma’s

Een handige opsomming van alle overheidsfaciliteiten.


Stimulerend overheidsbeleid De beleidsbrief ‘Ons Creatieve Vermogen’ die de ministeries van EZ en OC&W in 2004 gezamenlijk uitbrachten, was het startsein voor een reeks maat-regelen om de ontwikkeling van creatieve bedrijvigheid te stimuleren. Hiervoor wordt jaarlijks ruim 15 miljoen euro uitgetrokken. Een greep uit deze maatregelen: In het kader van de Creative Challenge Call konden crea-tieve bedrijfstakken tot medio augustus 2006 voorstellen indienen om te kunnen netwerken met andere sectoren. De overheid financiert een bureau cultuurmecenaat, dat in 2006 vermoedelijk wordt ondergebracht bij de stichting Kunst&Zaken. Verder is het programma TechnoPartners verruimd voor de creatieve sector en wordt gewerkt aan het toevoegen van cultureel onderne-merschap als verplicht onderdeel in het kunstvakonder-wijs. De organisatie Creative Commons wordt tot en met 2007 ondersteund om oplossingen te ontwikkelen op het gebied van auteursrecht en licenties.

Creative Challenge CallDe Creative Challenge Call is een oproep aan bedrijven, creatieve ondernemers en brancheverenigingen om te komen met projectvoorstellen die nieuwe, kansrijke brug-gen slaan tussen de creatieve organisaties en het bedrijfs-leven. De creatieve industrie omvat de kunstsector, musea en monumenten, de content industry (uitgeverij, nieuwe media, audiovisuele branche) en de creatieve zakelijke dienstverlening: vormgeving, architectuur, grafische cluster, games, et cetera. Zij kunnen voorstel-len indienen waarin netwerkvorming, kennisuitwisseling en samenwerking centraal staan. Goedgekeurde projecten krijgen maximaal 67 procent van de kosten vergoed met een maximum van 100.000 euro. Het totaal beschikbare subsidiebedrag is 3 miljoen euro. Medio november 2006 werd bekendgemaakt welke projecten werden toegekend.

Creatieve Kansen 43

N.B. De regeling Creative Challenge Call is gesloten. Of de regeling wordt voortgezet was bij uitgifte van dit boekje nog niet bekend.www.cultuureneconomie.nl

Subsidieregeling PSBDe Subsidieregeling Programma Starters op Buitenlandse markten (PSB) heeft tot doel mkb-bedrijven, die over geen of weinig exportervaring beschikken, te onder-steunen bij het betreden van een nieuwe of praktisch nieuwe buitenlandse markt. De ondersteuning bestaat uit advies en begeleiding bij het opstellen en uitvoeren van een internationaliseringsplan en een bijdrage in de kosten van een aantal in het plan genoemde activiteiten. PSB is van toepassing op alle landen in de wereld. De EVD voert de regeling uit en werkt daarbij samen met de regionale Kamers van Koophandel, Syntens en een aantal ondernemersorganisaties. Creatieve onder-nemers kunnen voor informatie over het PSB-programma terecht bij de EVD.www.evd.nl/psb

Individuele MarktscanWie ambities heeft op een nieuwe buitenlandse markt, kan een beroep doen op de service Individuele Markt-bewerking (IM). Onderdeel is een kosteloze marktscan inclusief een lijst potentiële zakenpartners. De Service IM start met een intakegesprek bij de EVD. De markt-scan wordt doorgaans uitgevoerd door de NBSO’s (Netherlands Business Support Offices) en diploma-tieke posten ter plaatse. De marktscan wordt uitgevoerd in een beperkt aantal landen: België, Brazilië, Canada, China, Duitsland, Frankrijk, India, Italië, Japan, Mexico, Polen, Roemenië, Rusland, Spanje, Taiwan, Turkije, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Vorig jaar maakten 1.100 ondernemers gebruik van deze service. www.evd.nl/marktbewerking

De Tante Agaathregeling (Regeling Durfkapitaal)De Tante Agaathregeling maakt het voor ondernemers makkelijker om aan startkapitaal te komen. De geld-gever kan namelijk rekenen op belangrijke fiscale voor-delen. Niet alle geldgevers komen in aanmerking voor deze regeling. Een particuliere geldverstrekker kan komen uit familie- of vriendenkring. Het geld mag ech-ter niet worden verstrekt door de levenspartner en/of mede-ondernemer. Leent iemand de ondernemer mini-maal 2.269 euro, dan levert dit voor hem de volgen-de fiscale voordelen op: De geldgever heeft vrijstelling


Creatieve Kansen 45

voor de vermogensrendementsheffing in box 3 gedu-rende 8 jaar voor een maximum van 52.110 euro. De geldgever krijgt een heffingskorting van 1,3 procent over het vrijgestelde bedrag in box 3. Het eventuele verlies uit de lening mag de geldverstrekker opvoeren als aftrek-post (maximaal 46.984 euro per startende ondernemer). Slaagt de onderneming, dan heeft de geldverstrekker voordeel uit de belastingvrije renteontvangsten.www.belastingdienst.nl Borgstellingskrediet MKB (BBMKB)Het bedrijf (de starter) krijgt geen lening van de bank, omdat er bijvoorbeeld onvoldoende onderpand aanwezig is. In zo’n geval kan de bank gebruikmaken van de BBM-KB regeling van het ministerie van EZ. Met deze regeling staat de overheid garant voor een deel van het krediet. Bij startende ondernemers staat de overheid garant voor 80 procent van de lening, tot een maximum van 100.000 euro. Dit is een extra zekerheid voor de bank dat het geld wordt terugbetaald. De bank beslist óf en onder welke voorwaarden de borg verstrekt wordt.www.senternovem.nl

GroeifaciliteitDoel van de regeling is om snelgroeiende innovatieve ondernemers beter te kunnen voorzien in hun kapitaal-behoefte en om de mogelijkheden voor bedrijfsover-name te verbeteren. De Groeifaciliteit is een garantie-mogelijkheid voor de grotere financieringsbehoeften in het mkb, het gaat om financieringen variërend van 1 miljoen tot 5 miljoen euro. Met de Groeifaciliteit kunnen banken en participatiemaatschappijen het risico spreiden. De overheid verstrekt 50 procent garantie op door banken en participatiemaatschappijen verstrekte achtergestelde leningen en aandelenkapitaal. Het kapitaal zal verstrekt worden in de vorm van een achtergestelde lening of aandelenkapitaal. www.senternovem.nl

‘Kapitaalmarktpakket’Het ministerie van EZ heeft het afgelopen jaar gewerkt aan een pakket van instrumenten ter bevordering van de toegang tot de kapitaalmarkt voor het midden- en klein-bedrijf. Het zogenaamde ‘Kapitaalmarktpakket’. Daar-onder vallen onder meer de volgende programma’s:

a. Subsidieprogramma KennisExploitatie (SKE)Met dit programma moedigt TechnoPartner kennis-instellingen en private partijen aan technostarters (startende ondernemers die vernieuwende technologie gebruiken of ontwikkelen) te begeleiden bij het starten van een kennisintensief en innovatief bedrijf. Zo wil TechnoPartner een aantal drempels wegnemen die het voor technostarters moeilijk maken om daadwerkelijk te beginnen. Om de risico’s te verkleinen en de succes-kansen te vergroten. TechnoPartner heeft tot nu toe tien SKE-projecten gehonoreerd. Technostarters kunnen via deze projecten bij het opzetten van hun on-derneming steun ontvangen op het gebied van kennis,


Creatieve Kansen 47

octrooien, apparatuur, begeleiding en financiering. Creatieve starters zijn vaak ook technostarters. Zij ont-wikkelen ook producten op basis van een nieuwe tech-nologie of toepassing van een bestaande technologie, bijvoorbeeld in de media en entertainment. Deze crea-tieve starters kunnen daarom ook ondersteuning via deze SKE-projecten ontvangen. www.technopartner.nl

b. Seed-faciliteit Investeren in een jong, vernieuwend bedrijf betekent per definitie risico’s nemen. Er is geen historie en het marktperspectief is nagenoeg onbekend. Wordt het een flop of een eclatant succes? Met de TechnoPartner Seed-faciliteit kunnen investeerders het risico spreiden en het investeringsbedrag verdubbelen.Tot op heden zijn twaalf fondsen gehonoreerd met een totale omvang van 41,2 miljoen euro. Technostarters (maar ook innovatieve creatieve starters) kunnen een beroep doen op deze fondsen voor een lening van maximaal 2,5 miljoen euro. Ieder fonds heeft een eigen strategie en hanteert specifieke criteria waaraan de technostarters moet voldoen. De fondsmanager bepaalt in welke technostarters het fonds investeert. www.technopartner.nl

c. Investeringsfaciliteit Opkomende Markten (IFOM)Met de Investeringsfaciliteit Opkomende Markten worden investeringen gestimuleerd van Nederlandse mkb-ondernemingen in een aantal opkomende markten door het verstrekken van financieringen. Via IFOM wor-den leningen verstrekt voor de midden- en lange ter-mijn aan lokale dochterondernemingen of joint-ventures waarin een Nederlands mkb-bedrijf investeert. De lening bedraagt minimaal 45.000 euro en maximaal 5 miljoen euro. De looptijd kan variëren van drie tot twaalf jaar. Een aflossingsvrije periode van ten hoogste drie jaar is mogelijk. Afhankelijk van de specifieke


financieringsbehoefte kan de IFOM-financiering het karakter hebben van een (blanco) lening, een achter-gestelde lening (risicokapitaal) of een combinatie van beide. Om kennisuitwisseling te garanderen moeten deze activiteiten gelijk zijn aan, of in elk geval lijken op die van de Nederlandse sponsor. Landen die in aanmerking komen voor IFOM-financiering worden geselecteerd uit markten die de overgang doormaken naar een markteconomie of waarvan de economische ontwikkeling achterligt bij West-Europa. www.fmo.nl

Creatieve Kansen 49

Adressen en publicaties

Adressen EVD, agentschap van het ministerie van Economische Zaken, ondersteunt ondernemers en publieke organisa-ties bij het internationaal ondernemen en samenwerken. De EVD stimuleert internationale activiteiten met infor-matie over buitenlandse markten, met projectmatige en financiële ondersteuning en door het leggen van contac-ten met zakenpartners in het buitenland. Daarbij werkt de EVD intensief samen met onder andere de Kamer van Koophandel, NBSO’s en internationale organisaties. www.evd.nlwww.evd.nl/info/sectoren en klik door naar: Kunst Cultuur en Media

Overheid en kennisinstellingen• SenterNovem agentschap van het ministerie van

Economische Zaken www.senternovem.nl• Syntens initiatief van het ministerie van Economische

Zaken www.syntens.nl• SICA Stichting Internationale Culturele Activiteiten

www.sica.nl• Stichting Nederland Kennisland www.kennisland.nl• Premsela Stichting voor Nederlandse vormgeving

www.premsela.org• Dutch Fashion Foundation platform voor Nederlandse

modeontwerpers www.dutchfashionfoundation.com• BumaCultuur ondersteunt en promoot Nederlandse

muziek www.bumacultuur.nl en www.musicxport.nl • Cultuur en Economie site met achtergrondinforma-

tie over de Brief Cultuur en Economie, ‘Ons Crea-tieve Vermogen’. Op de site is informatie terug te vinden over de verschillende actielijnen uit de brief, www.cultuureneconomie.nl


Het Innovatieplatform bestaat uit experts uit politiek, bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs en draagt idee-en aan om de ontwikkeling van kennis en de toepassing hiervan in de samenleving te bevorderen. Het platform doet ook voorstellen om de uitwisseling van kennis tussen allerlei sectoren en actoren in de samenleving te stimuleren. Ook ontwikkelt het platform een lange termijnstrategie om het menselijk talent en economisch kapitaal in Nederland beter te ontplooien en te benutten www.innovatieplatform.nl

Brancheorganisaties• BNO Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers

www.bno.nl • Modint landelijke ondernemersorganisatie voor mode,

interieur, tapijt en textiel www.modint.nl• BGIn Benelux Game Initiative www.bgin.org

ActiviteitenVoor een compleet overzicht van beurzen, seminars, workshops voor ontwerpers etc. kijk op: www.bno.nl en klik door naar Agenda. Daarnaast zijn op bovenstaande sites nog veel meer activiteiten te vinden.

Vakbladen• DZone vakblad voor grafische en interactieve ontwer-

pers, staat boordevol multimedia, software, animatie, illustraties, cases en nieuws www.dzone.nl

• Frame internationaal magazine over interieurontwerp en architectuur www.framemag.com

• Textilia vakblad voor mode-ondernemers www.textilia.nl• FashionUnited internationaal vakblad voor mode, dat

in elf landen verschijnt www.fashionunited.nl/vakblad

N.B. Dit is slechts een greep uit het omvangrijke aan-bod aan interessante tijdschriften voor de Creatieve Industrie.

Creatieve Kansen

Dutch Design is uitgegroeid tot een begrip in de wereld. Maar de Nederlandse creatieve industrie heeft veel meer te bieden. Van mode tot muziek, van games tot nieuwe media. Het is tijd om te laten zien wat we aan talent in huis hebben. Dit boekje gaat in op de internationale mogelijkheden voor creatieve ondernemers. U vindt er onder meer nuttige informatie over het kiezen van een strategie, over overheidsfaciliteiten en het beschermen van een ontwerp.Dit is een boekje uit de reeks Starten met Internationaal Ondernemen. Andere titels zijn onder andere:• Zakendoen via internationale organisaties• Voorbereiding en aanpak• Investeren in het buitenlandU kunt de boekjes gratis bestellen op: www.internationaalondernemen.nl/boekjes

I-0689

Een initiatief van het ministerie van Economische Zaken en handelsbevorderende organisaties

STARTEN MET INTERNATIONAAL...

Documents

Transcript of STARTEN MET INTERNATIONAAL...