NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A8071 1

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

Een 4-jarig jongetje lijdt aan de gevolgen van verwaar-lozing van de mondverzorging.1 De tijdelijke centrale incisieven in zijn bovenkaak zijn ontstoken en worden geëxtraheerd (figuur 1). De cariëslaesies die voor reini-ging toegankelijk zijn kunnen stabiliseren door zelf-zorg. De 20-jarige moeder, die een labiele indruk maakt, kan de zelfzorg niet aan en vraagt om totaalex-tractie van het gebit. Het kind krijgt echter een restau-ratieve behandeling van het gebit onder algehele anes-thesie. De terugkeer van het cariësprobleem wordt hiermee niet opgelost. Niet zelden vindt een herhaling van zetten plaats bij kinderen die een restauratieve behandeling ondergaan, maar bij wie de mondverzor-ging tekortschiet.

Cariës kan de algemene gezondheid van een kind negatief beïnvloeden.1 Deze ziekte geeft niet alleen lokale symptomen, maar kan ook leiden tot koorts

door ontsteking en tot psychosociale problemen, bijvoor-beeld angst, schaamte en schoolverzuim. Een cruciale factor bij het ontstaan van cariës is onvoldoende mond-verzorging. Cariës in een ernstige vorm, zoals getoond in

Onvoldoende mondverzorging leidt op den duur tot pijn en ontsteking. Onvoldoende mondverzorging bij kinderen kan berusten op onwetendheid, onmacht in de omgang met een oncoöperatief kind of nalatigheid van de ouders.

Een slecht verzorgd gebit bij een kind kan een teken zijn van verwaarlozing van het kind in de zin van de KNMG-Meld-code ‘Kindermishandeling en huiselijk geweld’.

Restauratie van cariëslaesies (‘gaatjes vullen’) bij een kind met een verwaarloosd gebit maskeert het gebrek aan mondverzorging.

Niet-restauratieve behandelmethoden zijn gericht op het stoppen van de cariësactiviteit. Deze methode vereist ade-quate begeleiding van de mondverzorging. Dat betekent ouders ertoe bewegen dagelijks het gebit van hun kind na te poetsen.

Geneeskundige zorgverleners, waaronder huisartsen, jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen, zijn nodig om verwaar-lozing van de mondzorg te signaleren. Zij kunnen nagaan of de mondproblemen wijzen op een bredere verwaarlo-zingsproblematiek bij het kind.

Het is aan te bevelen dat geneeskundige zorgverleners en mondzorgverleners samenwerken en elkaars expertise benutten.

Tandzorg.nl, Rotterdam.

Dr. R.J.M. Gruythuysen, tandarts.

ACTA, afd. Experimentele preventieve tandheelkunde, Cariologie

en Orale microbiologie, Amsterdam.

Prof.dr. C. van Loveren, tandarts.

Veilig Thuis, Amsterdam.

Drs. J.M. Wiggelendam, vertrouwensarts.

Van Boven Juridisch Adviesbureau, Arnhem.

Mr. J.A. van Boven, jurist.

Nijmegen.

Prof.dr. R.C.W. Burgersdijk, tandarts.

Contactpersoon: dr. R.J.M. Gruythuysen (r.gruyt@planet.nl).

STaND vaN zaKEN PublIC HEalTH

verwaarlozing van de mondverzorging bij kinderenEEN KwESTIE vaN INTEGRalE aaNPaK

René J.M. Gruythuysen, Cor van loveren, Joost M. wiggelendam, Jolanda a. van boven en Rob C.w. burgersdijk

NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A80712

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

figuur 1, kan zelfs beschouwd worden als ‘verwaarlozing’ in de zin van de KNMG-Meldcode ‘Kindermishandeling en huiselijk geweld’.3 Vaak hebben ouders van de kinde-ren die het betreft hier geen erg in.Er zijn ook meer in het oog springende vormen van kin-dermishandeling in het mondgebied bekend, zoals trau-

matische beschadigingen van harde en zachte weefsels die al of niet verwaarloosd worden. In dit artikel beper-ken wij ons echter tot de bespreking van de frequentst voorkomende situatie, namelijk verwaarlozing van dage-lijkse mondverzorging, en tot het periodieke mondon-derzoek als middel om mondproblemen te signaleren en te bespreken.Voor dit artikel zochten wij op PubMed met de zoekterm ‘child dental neglect’ naar publicaties die zijn verschenen in de periode 1994-2014. Op basis van de abstracts selec-teerden wij 8 onderzoeksartikelen, waaronder een syste-matische review..4-11

CaRiës EN vERwaaRlOZiNG

Meer dan de helft van de Nederlandse kinderen van 5 jaar heeft cariës. In 2011 verscheen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde een artikel met recente inzichten over cariës en de behandeling daarvan.12

Ouders weten vaak niet beter dan dat cariës niet altijd is te voorkomen. ‘De een heeft nu eenmaal een sterker gebit dan de ander’, hoort men vaak zeggen. Natuurlijk ver-schilt de vatbaarheid voor cariës per individu. Het multi-causale karakter van de ziekte betekent bijvoorbeeld dat de kwaliteit van het glazuur of de speekselvloed mede bepalend is voor de cariësactiviteit. Maar ook al spelen deze factoren een rol, toch kan adequate mondverzorging cariës voorkómen of stoppen.12

Vaak wisselt de cariësactiviteit in de loop van de tijd zon-

FiGUUR 1 bovenkaak van een 4-jarig jongetje bij wie de mondverzorging sterk

verwaarloosd was. De ontstoken tijdelijke centrale voortanden (incisieven) in de

bovenkaak zijn geëxtraheerd. alle overige gebitselementen vertonen duidelijk

zichtbare cariëslaesies (deze figuur werd eerder elders gepubliceerd).1

FiGUUR 2 Onderkaak van een 6-jarig meisje met wisselgebit. bij dit meisje was tot haar 6e jaar geen spoor van cariësactiviteit te ontdekken. Dat veranderde toen

het meisje 6 jaar werd. In de keurig verzorgde mond werd een diepe caviteit aangetroffen distaal in de 1e tijdelijke ondermolaar rechts; röntgenopnamen toonden

ook elders in het gebit beginnende cariëslaesies aan. De moeder kreeg adviezen over intensivering van de zelfzorg om herhaling te voorkomen, onder andere het

advies om het aanbod aan vruchtensapjes te beperken, omdat die cariës kunnen veroorzaken en putjes in het glazuur door erosieve slijtage (afgedrukt met

toestemming van de belanghebbende).

1e molaar

caviteit erosieve slijtage

NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A8071 3

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

der dat dit dramatische gevolgen heeft (figuur 2). Zelfs als een kind op meerdere plekken in de mond cariës ver-toont, is de grens tussen de diagnose ‘cariës’ en ‘verwaar-lozing van mondverzorging’ niet scherp te trekken. Er is sprake van een groot grijs gebied.9 Voor het betrokken kind gaat het erom dat de cariësactiviteit niet onopge-merkt blijft en liefst in een zo vroeg mogelijk stadium wordt gesignaleerd. Vaak is het kind daarvoor in de leef-tijd van 0-4 jaar geheel aangewezen op geneeskundige zorgverleners, omdat contact met mondzorgverleners – tandartsen, mondhygiënisten en preventieassistenten – vaak pas na het 4e levensjaar begint.Als de ouderlijke mondverzorging voor het kind ondanks doelgerichte begeleiding van een mondzorgverlener zodanig tekort blijft schieten dat het kind daarvan ern-stige schade – pijn, ontsteking – ondervindt, is dat een belangrijk signaal.1,13 Dan zijn namelijk de ouders ofwel niet opgewassen tegen het kind dat weigert mee te wer-ken aan adequate mondverzorging (figuur 3), ofwel zelf nalatig in de mondverzorging. Onder nalatigheid valt ook het niet opvolgen van een advies om een mondzorg-verlener te bezoeken.14 Hetzelfde geldt voor het niet nakomen van behandelafspraken, terwijl de ouders weten dat dit ernstige gevolgen kan hebben voor het kind.10

Er bestaan duidelijke verbanden tussen de prevalentie van cariës en kindermishandeling in algemene zin.11 Uit een Italiaans onderzoek blijkt dat mishandelde kinderen of kinderen die getuige zijn van mishandeling significant meer tandplak, cariës en gingivitis vertonen dan kinde-ren uit een controlegroep.5 De gevolgen van verwaarlo-zing bij deze groep kinderen blijven niet beperkt tot het tijdelijke gebit. Bij mishandelde of verwaarloosde kinde-ren uit families van Amerikaanse militairen komen 8 maal vaker onbehandelde caviteiten in het blijvende gebit voor dan in de controlegroep.4

siGNalERiNG EN pREvENtiEVanaf de doorbraak van de eerste tijdelijke tanden in de tweede helft van het 1e levensjaar is het kindergebit ‘at risk’. Frequent aanbod van vruchtensap en softdrinks kan leiden tot erosieve slijtage aan het gebit (zie figuur 2). Regelmatig krijgen kinderen een flesje met cariogene inhoud mee naar bed zonder dat de ouders voldoende beseffen hoe schadelijk dit voor het gebit is (zie figuur 3). Hetzelfde geldt voor kinderen die te frequent of ad libi-tum borstvoeding ontvangen, vooral als die voeding ’s nachts gegeven wordt. Zichtbare ernstige gebitsschade wordt al waargenomen bij kinderen van 3 jaar en soms nog jonger.12

Geneeskundige zorgverleners kunnen een belangrijke rol spelen bij het voorkómen en signaleren van verwaarlo-zing van de mondzorg. In tabel 1 staat wat geneeskundige zorgverleners daadwerkelijk kunnen doen. Zorgverleners

kunnen ouders gidsen en bewust maken van het belang van een goede mondgezondheid. De prioriteit gaat uit naar systematische reiniging vanaf de doorbraak van de eerste tijdelijke tanden en het gebruik van fluoridetand-pasta vanaf de 1e verjaardag, alsmede beperking van het aanbod van zoetigheden.12 Het Ivoren Kruis adviseert tot de leeftijd van 2 jaar 1 keer per dag tanden te poetsen met fluoridepeutertandpasta (500-750 ppm fluoride). Vanaf de leeftijd van 2 jaar wordt 2 keer per dag tandenpoetsen geadviseerd. Vanaf de leeftijd van 5 jaar gaat de voorkeur uit naar fluoridetandpasta voor volwassenen (1000- 1500 ppm fluoride). Aanbevolen wordt dat ouders het gebit van hun kinderen eenmaal per dag napoetsen, ten minste tot de leeftijd van 10 jaar.15

wat als DE MONDvERZORGiNG vERwaaRlOOsD is?Voor welke behandeling van een verwaarloosd gebit ook wordt gekozen – restauratief, niet-restauratief of een combinatie van beide – in het voortraject dient men de kans op mondklachten zo klein mogelijk te maken en voorwaarden te scheppen voor adequate zelfzorg. In de nazorg wordt de patiënt begeleid bij het afremmen of stoppen van de cariësactiviteit.Uit recent studiemateriaal spreekt nog een voorkeur voor symptoombestrijding bij cariësbehandeling.16 Ouders realiseren zich echter, ondanks waarschuwingen daar-voor, onvoldoende dat restauratie van het gebit (‘het vul-

FiGUUR 3 Tijdelijk gebit van een 2-jarig jongetje dat onder behandeling is van

een schizisteam. In de linker centrale voortand is een caviteit (‘gaatje’)

zichtbaar. Op de linker bovenhoektand is de witte ontkalking het beste

waarneembaar. Het lukte de moeder niet om dit jongetje te laten stoppen met

zijn flesje. Dat kreeg hij zelfs mee bij bezoek aan de tandarts, omdat het kind

anders volgens de moeder onhoudbaar was. Tandenpoetsen was ook iedere keer

een gevecht. bij dit kind werd uiteindelijk gekozen voor symptomatische

behandeling, dat wil zeggen restauratieve behandeling onder algehele

anesthesie. Daarmee werd het cariësprobleem echter niet opgelost (afgedrukt

met toestemming van de belanghebbende).

NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A80714

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

len van gaatjes’) het cariësprobleem niet oplost en hoog-uit tijdelijk maskeert. Daardoor belanden deze kinderen in de reparatiecyclus: gaatjes worden gevuld, maar er komen steeds weer nieuwe.12

Het zou beter zijn als de geneeskundige zorgverleners, waaronder ook sociaal verpleegkundigen en jeugdver-pleegkundigen van consultatiebureaus, oog hebben voor

preventie en bij kinderen met een verwaarloosd gebit de optie onderzoeken of er sprake is van bredere problema-tiek, namelijk verwaarlozing van het kind; zo nodig kan de jeugdzorg erbij betrokken worden. Dit is momenteel niet gebruikelijk. Zelfs kindertandartsen raadplegen zel-den instellingen voor jeugdzorg als zij constateren dat een kind een verwaarloosd gebit heeft, zo blijkt uit een Engels onderzoek.7 Weliswaar betreft het hier gegevens die al in 2005 gepubliceerd zijn, maar recente gegevens van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) Amsterdam en Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam bevestigen de bevindingen van dit Engelse onderzoek (tabel 2).Recent onderzoek toonde aan dat bij meer dan 10% van de ouders met een sociaal-economisch minder bevoor-rechte achtergrond de mondverzorging van hun kinderen tekortschiet.17 Dit hoge percentage staat in schril contrast met het geringe aantal meldingen door tandartsen bij Bureau Jeugdzorg (zie tabel 2). Een systematische review noemt de volgende oorzaken voor het negeren van signa-len van orale verwaarlozing door mondzorgverleners: gebrek aan vaardigheden, gebrek aan richtlijnen, angst voor schade van de praktijk, confrontatie met agressie jegens zorgverleners of het kind, angst voor juridische procedures en onzekerheid over de diagnose ‘orale ver-waarlozing’.11 Inmiddels is aangetoond dat dankzij educa-tie de professionele vaardigheden om hiermee om te gaan wat toenemen. Ook leggen de meeste mondzorgverleners tegenwoordig sneller een verband tussen kindermishan-deling en cariës bij het kind.6,8

taBEl 1 aanwijzingen voor geneeskundige zorgverleners om verwaarlozing van de mondzorg bij kinderen te voorkómen of te signaleren

advies toelichting

adviseer vanaf de doorbraak van de eerste tandjes het gebit te reinigen,

kinderen vanaf 9 maanden aan een beker te laten wennen en ’s nachts

alleen water aan te bieden12

de consultatiebureaus spelen op deze leeftijd een cruciale rol, persoonlijk

contact hierbij is belangrijk; er zijn aanwijzingen dat uitsluitend verwijzen

naar een website over mondgezondheid het overgrote deel van de ouders niet

bereikt

til de bovenlip op (‘lift the lip’) bij jonge kinderen (1-3 jaar) om een

voorlopige diagnose te kunnen stellen (figuur 4)

met een wattenstokje of gaasje dient eventuele plak verwijderd te worden

om cariësactiviteit vast te stellen aan de hand van ontkalkingen van het

tandglazuur, die zich vaak manifesteren als een witte band langs de gingiva

maak de aanwezigheid van tandplak en carieuze tanden en kiezen

bespreekbaar12

als u tandplak of cariës heeft waargenomen, kunt u het kind doorverwijzen

naar een tandarts of mondhygiënist voor diagnostiek en het instellen van een

preventieve of causale behandeling; tijdige behandeling kan een door cariës

aangetast gebit stabiliseren

vraag bij een vermoeden van verwaarlozing van de mondverzorging aan een

mondzorgverlener om nader onderzoek te doen en de resultaten daarvan te

bespreken

consulteer zo nodig ‘veilig Thuis’, bijvoorbeeld als het advies om een tandarts

of mondhygiënist te bezoeken niet wordt opgevolgd

het advies- en Meldpunt Kindermishandeling (aMK) en het Steunpunt Huiselijk

Geweld (SHG) heten sinds 1 januari 2015 samen ‘veilig Thuis’

FiGUUR 4 zicht op de bovenkaak door het optillen van de bovenlip. Daardoor

worden bij dit kind tandplak, gingivitis en diverse caviteiten (‘gaatjes’)

waarneembaar (afgedrukt met toestemming van de belanghebbende).

NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A8071 5

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

NiEt-REstaURatiEvE BEHaNDElMEtHODENGeneeskundige zorgverleners kunnen geconfronteerd worden met kinderen die ongevulde caviteiten (‘gaatjes’) hebben zonder dat er sprake is van een achterstand in de mondzorg. Dit is het geval wanneer kinderen een zoge-noemde ‘niet-restauratieve caviteitsbehandeling’ hebben ondergaan, waarover eerder in het NTvG een uitgebreid artikel verscheen.12 Bij deze methode worden cariëslae-sies niet gevuld maar toegankelijk gemaakt voor een tandenborstel. Door het gebit 2 maal daags te reinigen met fluoridetandpasta stopt het cariësproces, zodat repa-ratie van de caviteit (het ‘vullen’) achterwege kan blijven.Niet-restauratieve behandelmethoden zijn mogelijk omdat de pulpa beschikt over adequate defensiemecha-nismen – afzetting van mineralen in de dentinetubuli en de vorming van reparatief dentine –tegen schadelijke prikkels. Hierbij is wel een adequate professionele bege-leiding van de mondverzorging vereist, om te voorkomen dat het cariësproces opnieuw begint. Als een geneeskun-dige zorgverlener bij een kind met ongevulde caviteiten (zie figuur 5) twijfelt of de mondzorg adequaat is, kan een tandarts of mondhygiënist daar uitsluitsel over geven.De niet-restauratieve caviteitsbehandeling werd in 2012 in de richtlijn ‘Mondzorg voor jeugdigen’ opgenomen.18 Nieuw onderzoek bevestigde recentelijk dat deze behan-delmethode goede resultaten geeft.19-21 Desondanks behield 89% van de kindertandartsen die deelnamen aan een onderzoek naar niet-restauratieve caviteitsbehande-ling een voorkeur voor de traditionele restauratieve

behandeling.22 Ook heeft Zorginstituut Nederland de niet-restauratieve behandelmethode nog niet in het basispakket Mondzorg opgenomen. Hierdoor worden mondzorgverleners belemmerd in het aanbieden van preventieve zorg. Dat heeft geleid tot uitingen van onbe-grip door mondzorgverleners in de vakmedia.In de keuze tussen wel of niet restauratief behandelen van gebitselementen met caviteiten dient het belang van het kind op de eerste plaats te komen; de wens van de ouders of de voorkeur van de mondzorgverlener is daar-aan ondergeschikt.

saMENwERKiNG iN aaNpaK MONDZORG

Verwaarlozing van de mondverzorging kan een signaal zijn van verwaarlozing van een kind, maar kan in bredere zin ook gepaard gaan met andere gezondheidsrisico’s. Dat is de reden waarom onlangs tandartsen, artsen en andere betrokkenen pleitten voor een integrale aanpak van de mondzorg als onderdeel van de jeugdzorg of

taBEl 2 Overzicht van de aantallen meldingen en consulten van het advies- en Meldpunt Kindermishandeling (aMK) amsterdam in de jaren 2011, 2012 en 2013

meldende instantie aantal meldingen aantal gevraagde adviezen en consulten

2011 huisarts 12 88

ziekenhuis 122 1063

jgz/GGD 42 214

tandarts 1 2

totaal 2011* 733 4249

2012 huisarts 11 92

ziekenhuis 80 1259

jgz/GGD 41 173

tandarts 1 1

totaal 2012* 594 4170

2013 huisarts 8 78

ziekenhuis 64 1508

jgz/GGD 16 158

tandarts 0 8

totaal 2013* 529 4562

jgz = jeugdgezondheidszorg; GGD = Gemeentelijke Geneeskundige Dienst.

* Totaal: het totale aantal meldingen en consulten per jaar in verband met

kindermishandeling en verwaarlozing; hierbij zijn meldingen van en

consulten aan niet-medische instanties inbegrepen.

FiGUUR 5 Gebit van een meisje van 7 jaar bij wie 2 jaar eerder diepe caviteiten

waren gevonden in onder meer de tijdelijke hoektand en de 1e tijdelijke molaar

in de bovenkaak. Dankzij zogenoemde ‘niet-restauratieve caviteitsbehandeling’,

waarbij het gebit 2 maal daags wordt gereinigd met fluoridetandpasta, zijn de

diepe cariëslaesies gestabiliseerd. (afgedrukt met toestemming van de

belanghebbende).

NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A80716

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

jeugdgezondheidszorg (jgz).23 Het verband dat lijkt te bestaan tussen huiselijk geweld en een slechte mondge-zondheid in het gezin vraagt om nader onderzoek.24

Het pleidooi voor integrale aanpak van de mondzorg sluit goed aan bij de nieuwe Jeugdwet. In het Regeerak-koord staat dat het beleid moet resulteren in ‘Eén gezin, één plan, één regisseur’. Dat betekent dat de regieverant-woordelijkheid voor alle ondersteuning, hulp en zorg voor jeugd en ouders naar de gemeenten gaat. Een onder-deel van deze transitie in de zorg voor de jeugd is de samenvoeging van de meldpunten Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) en Steunpunt Huiselijk Geweld (SHG), die sinds 1 januari 2015 samen ‘Veilig Thuis’ heten. De Wet Publieke Gezondheid verplicht hulpverleners overigens al langer om op indicatie in een vroeg stadium te handelen. Deze wet draagt de gemeente onder meer op tot het monitoren en signaleren van de ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van jeugdigen en na te gaan welke gezondheidsbevorderende en -bedreigende facto-ren aanwezig zijn.

De richtlijn ‘Mondzorg voor Jeugdigen’ is de recentste professionele standaard in de mondzorg die, op grond van de Wet op de Geneeskundige Behandelingsover-eenkomst (WGBO), nadere rechten voor de patiënt – in dit verband: het kind – en dus verplichtingen voor de hulpverlener creëert.18 Het opzetten van multidiscipli-naire ketens is een voorwaarde om het doel van een integrale aanpak te bereiken. Dat vraagt om het leggen van een bestendige verbinding tussen de huisarts, zorg-verleners in de jeugdzorg en jgz, en mondzorgverleners. Elkaars expertise benutten en in samenhang inzetten met het oog op het belang van het kind, dat moet voor iedere zorgverlener het kompas zijn. Of zoals de Natio-nale Ombudsman het verwoordt: ‘Een kind heeft zo snel mogelijk recht op die zorg die nodig is voor zijn wel-zijn.’25

CONClUsiE

Als de zelfzorg voor het kindergebit zodanig tekortschiet dat het kind hiervan ernstige schade – pijn en ontsteking – ondervindt, of dreigt te ondervinden, dan kan er sprake zijn van een vorm van verwaarlozing in de zin van de KNMG-Meldcode ‘Kindermishandeling en huiselijk geweld’. Geneeskundige zorgverleners vervullen hierbij een belangrijke signaalfunctie in termen van diagnos-tiek, en het bespreekbaar maken van het zelfzorgpro-bleem in het contact met patiënten en met mondzorgver-leners, de jgz of Veilig Thuis. Het accent leggen op reparatie van gebitselementen in plaats van op preventie maskeert het probleem van verwaarlozing van de mond-verzorging. De aandacht dient allereerst uit te gaan naar preventie en de communicatie daarover met de ouders. De betrokkenheid van geneeskundige zorgverleners – jeugdartsen, huisartsen, kinderartsen, jeugdverpleeg-kundigen – kan hierbij niet worden gemist.

Dit artikel maakt deel uit van een serie artikelen in het NTvG over public

health.

Belangenconflict en financiële ondersteuning: ICMJE-formulieren met de

belangenverklaring van de auteurs zijn online beschikbaar bij dit artikel.

Aanvaard op 20 november 2014

Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A8071

●> KijK OOK Op www.Nt vG.Nl/a8071

▼ lEERpUNtEN ▼

• CariëskomtbijmeerdandehelftvandeNederlandse kinderen voor en kan de gezondheid van het kind negatief beïnvloeden.

• Verwaarlozingvandemondverzorgingbijeenkindkaneen signaal zijn voor meer vormen van verwaarlozing van het kind, maar de grens tussen de diagnose ‘cariës’ en ‘verwaarlozing van mondverzorging’ is niet scherp te trekken.

• Kinderenuitgezinnenmeteenlagesociaal-economischeachtergrond hebben vaker dan gemiddeld een verwaarloosd gebit.

• Geneeskundigezorgverlenersdieneninsamenspraakmetmondzorgverleners meer aandacht te hebben voor verwaarlozing van de mondverzorging bij kinderen.

• Beginnendecariëskanbijjongekinderen(1-3jaar) worden vastgesteld aan de hand van ontkalkingen van het tandglazuur; hiervoor is het noodzakelijk de bovenlip op te tillen en met een wattenstokje of gaasje eventuele tandplak te verwijderen.

• Alsdesymptomenvancariësineenvroegstadiumwordenopgemerkt, kan de progressie van het cariësproces gestopt worden.

• Niet-restauratievebehandelmethodenvoorcariëshebbende voorkeur boven reparatie (‘vullen’).

NED TIJDSCHR GENEESKD. 2015;159: A8071 7

KLIN

ISCH

E PR

AKTI

JK

1 Gruythuysen RJM. Multicariës: Reparatie maskeert verwaarlozing. TandartsPraktijk. 2012;33(2):34-8.

2 De Silva-Sanigorski AM, Waters E, Calache H, et al. Splash!: a prospective birth cohort study of the impact of environmental, social and family-level influences on child oral health and obesity related risk factors and outcomes. BMC Public Health. 2011;11:505.

3 KNMG. Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld (2014). www.knmg.nl/meldcode, geraadpleegd op 14 januari 2015.

4 Greene PE, Chisick MC, Aaron GR. A comparison of oral health status and need for dental care between abused/neglected children and nonabused/non-neglected children. Pediatr Dent. 1994;16:41-5.

5 Montecchi PP, Di Trani M, Sarzi Amadè D, Bufacchi C, Montecchi F, Polimeni A. The dentist’s role in recognizing childhood abuses: study on the dental health of children victims of abuse and witnesses to violence. Eur J Paediatr Dent. 2009;10:185-7.

6 Harris JC, Elcock C, Sidebotham PD, Welbury RR. Safeguarding children in dentistry: 1. Child protection training, experience and practice of dental professionals with an interest in paediatric dentistry. Br Dent J. 2009;206:409-14.

7 Harris JC, Elcock C, Sidebotham PD, Welbury RR. Safeguarding children in dentistry: 2. Do paediatric dentists neglect child dental neglect? Br Dent J. 2009;206:465-70.

8 Harris CM, Welbury R, Cairns AM. The Scottish dental practitioner’s role in managing child abuse and neglect. Br Dent J. 2013;214:E24.

9 Lourenço CB, Saintrain MV, Vieira AP. Child, neglect and oral health. BMC Pediatr. 2013;13:188.

10 Kvist T, Zedrén-Sunemo J, Graca E, Dahllöf G. Is treatment under general anaesthesia associated with dental neglect and dental disability among caries active preschool children? Eur Arch Paediatr Dent. 2014;15:327-32.

11 Bhatia SK, Maguire SA, Chadwick BL, et al. Characteristics of child dental neglect: a systematic review. J Dent. 2014;42:229-39.

12 Gruythuysen RJM, van Strijp AJP, van Palestein Helderman WH, Frankenmolen FW. Niet-restauratieve behandeling van cariës in het melkgebit: doelmatig en kindvriendelijk. Ned Tijdschr Geneeskd. 2011;155:A3489.

13 Gruythuysen RJM. Falende gebitsverzorging is vorm van verwaarlozing. Ned Tandartsenbl. 2011;66(19):20-1.

14 American Academy of Pediatric Dentistry. Definition of dental neglect. Pediatr Dent. 2003;25(suppl):7.

15 Adviescollege Preventie Mond- en Tandziekten. Advies cariëspreventie. Zoetermeer: Ivoren Kruis; 2011.

16 Stel G, JSJ Veerkamp, Amerongen van WE, Martens LC, Gemert van-Schriks MCM. Behandeling van (diepe) cariës in melkelementen. In: Kindertandheelkunde. Deel 2. Hfdst 32. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 2013.

17 Vermaire JH, van Exel NJ, van Loveren C, Brouwer WB. Putting your money where your mouth is: parents’ valuation of good oral health of their children. Soc Sci Med. 2012;75:2200-6.

18 Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen. Nieuwegein: Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Tandheelkunde; 2012.

19 Mijan M, de Amorim RG, Leal SC, Mulder J, Oliveira L, Creugers NH, et al. The 3.5-year survival rates of primary molars treated according to three treatment protocols: a controlled clinical trial. Clin Oral Investig. 2013;18:1061-9.

20 Santamaria RM, Innes NP, Machiulskiene V, Evans DJ, Splieth CH. Caries management strategies for primary molars: 1-yr randomized control trial results. J Dent Res. 2014;93:1062-9.

21 Santamaria RM, Innes NP, Machiulskiene V, Evans DJ, Alkilzy M, Splieth CH. Acceptability of different caries management methods for primary molars in a RCT. Int J Paediatr Dent. 2015;25:9-17.

22 Burgersdijk RCW, Gruythuysen RJM, van Loveren C. Richtlijn Jeugd, hoe nu verder? Ned Tandartsenbl. 2013;68(7):22-5.

23 Lorber MF, Slep AM, Heyman RE, Xu S, Dasanayake AP, Wolff MS. Noxious family environments in relation to adult and childhood caries. J Am Dent Assoc. 2014;145:924-30.

24 Nationale Ombudsman. Rapport over een klacht van de heer G. over Bureau Jeugdzorg Noord-Brabant. (rapport nr. 2010/247). Den Haag; 2010.

litER atUUR