Sporen 2011 Boekje hergebruik

SPOREN VAN:OUDE GEBOUWEN EN LANDSCHAPSELEMENTEN DIE HERGEBRUIKT WERDEN OF EEN ANDERE BESTEMMING KREGENeen gidsje om zelf wandelend of met de fiets op pad te gaan...

2011 West Maas & WaalOude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt.

F.A.A. van Oijen

U mag dit boekje downloaden en afdrukken voor eigen gebruik. Uitgeven, commercieel gebruik,het publiceren van fotos en / of teksten zonder schriftelijke toestemming van de auteur is niet toegestaan.

Citeren uit het boekje mag, indien u de bron vermeldt.

F.A.A. van Oijen; Wamel, augustus 2011.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 2

InleidingWe tonen u in dit gidsje een greep uit de vele voorbeelden van nieuw gebruik van oude dingen. Tegenwoordig wordt lang niet alles hergebruikt. Men streeft er wel naar en voor veel producten is men aardig op weg, maar we zijn nog lang niet bij een volledig duurzame maatschappij. Geld speelt daarbij een belangrijke rol. Als grondstoffen maar duur genoeg zijn, worden ze al snel opnieuw gebruikt, zijn ze goedkoop, dan kijken we niet zo nauw. Onze voorouders waren meesters in het keer op keer hergebruiken van materialen. Op de omslag staat een voorbeeld daarvan. U ziet daar een fragment van een kaart van Van Deventer uit het midden van de zestiende eeuw (omstreeks 1550) Het is het Clarissenklooster dat aan de huidige Kerkstraat in Wamel lag. Stenen van dat klooster zijn later gebruikt om een stuk van de muur om de huidige protestantse kerk te bouwen. Zo zijn er vele voorbeelden in onze gemeente te vinden. We geven hier slechts wat voorbeelden. Maar als u uw ogen de kost geeft, zult u op veel plekken oude dingen zien die opnieuw gebruikt zijn. Dit is geen route die u van A tot Z kunt volgen. U kunt beginnen en ophouden waar u maar wilt. Er staan wel nummers op de bladzijden, maar daar hoeft u zich niet aan te houden! U kunt per dorp zoeken, of zelf routes samenstellen.

Komt u onderweg leuke, spannende voorbeelden tegen, mail ze ons. Hebt u vragen, dan mag u ook mailen. Maar wij weten ook niet alles Dit boekje is ook niet gebonden aan de monumentendagen zelf. Het is hoogstens een aanleiding, een uitdaging om eens rond te kijken en zelf op ontdekkingstocht te gaan.

We wensen u in elk geval veel plezier.

Ons mailadres:

[email protected] gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 3

WamelOmdat het Clarissenklooster en de ommuring van de N.H. kerk op de omslag staan beginnen we maar in Wamel bij het oudste gebouw in dit dorp: de protestantse kerk in de Dorpsstraat bij de dorpspomp. Gaat u door het poortje (schuin tegenover de pomp, dan loopt u, het grindpad recht door volgend, eigenlijk van de dijk af naar beneden. Tot 1868 was de Dorpsstraat onderdeel van de Waalbandijk. Links voor u, achter enkele graven staat een afscheidingsmuur. Er bestaan veel moppen over kloosterlingen, maar de stenen die u hier ziet zijn de enige echte Kloostermoppen. Naar schatting zijn ze vijf tot zeshonderd jaar oud ! Ze komen van het Clarissenklooster dat ter hoogte van de huisnummers 25 / 27 aan de Kerkstraat stond. Het klooster werd omstreeks 1445 gesticht en in 15 74 door de Geuzen met de grond gelijk gemaakt. De nonnen vluchtten eerst naar Tiel en na wat omzwervingen uiteindelijk naar Kleef. De stenen zullen zeker niet zijn weggegooid. Een deel er van kwam dus hier terecht. Tegenover de kerk, rechts naast de dorpspomp vindt u een onooglijk pad, De Oude Waalsteeg. Zelfs dat pad is een voorbeeld van hergebruik. De ouderdom gaat waarschijnlijk terug tot het ontstaan van het dorp. Nederzettingen ontstonden op oeverwallen langs de rivierlopen en waren over die oeverwallen ook via paden met elkaar verbonden. Dit pad leidt naar de plek waar het oude veer naar Zandwijk was, een nederzetting die evenals Wamel al in 893 wordt genoemd. Nu is Zandwijk opgeslokt door Tiel. De Waal liep rond 800 waarschijnlijk nog vr Tiel langs en Wamel en Tiel moeten aan dezelfde kant van de rivier hebben gelegen. Tussen 893 en 1200 is de oeverwal bij Wamel voor een deel weggeslagen door een doorbraak. Sinds die tijd volgt de Waal vanaf Wamel de huidige loop. De naam Waal komt overigens van het woord Wayl of Wiel, dat we in het rivierengebied maar al te goed kennen van de vele dijkdoorbraken. De dijken kwamen overigens pas veel later, zo ongeveer vanaf 1300. Dit oude pad werd in elk geval door de Romeinen gebruikt want bij de aanleg van een hoofdgasleiding onder de Waal door werd ook deze Oude Waalsteeg doorsneden en kwam een laag uit die tijd tevoorschijn.

Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt.

4

De weg raakte als Noord-Zuid verbinding in ongebruik toen de nieuwe Veerweg werd aangelegd en het veer in westelijke richting werd verplaatst naar de plek waar nu nog steeds het voetveer is.

Op deze kaart uit 1867 is er inmiddels een nieuw Veerhuis gekomen. Het oude ligt nog rechts aan het eind van de eveneens rood gekleurde Waalsteeg. Links, ook in rood de nieuwe Veerweg. U ziet ook de kribben die waarschijnlijk rond 1840 zijn aangelegd en die de stroming van de Waal verlegd hebben. Heel goed is te zien dat het laatste deel van de veerweg (dat nu nog steeds lager ligt dan het deel vanaf de Waalbandijk, is aangelegd naast n van de kribben. Hier is dus van een krib een veerweg gemaakt. Ook de gierpont is hier ingetekend Onder een foto van de Gierpont uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Bij de aanleg van deze route werd ook het Tolhuis in de polder gebouwd. Men wilde in Tiel met deze nieuwe verbinding via tolheffing winst gaan maken. Toen het Tolhuis klaar was, werd de tolheffing door het Rijk afgeschaft. Dat was een schadepost voor de gemeente Tiel. De Veerweg is overigens ook nu nog eigendom van Tiel.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 5

Beneden LeeuwenIn Beneden Leeuwen moeten we natuurlijk het Streekmuseum Tweestromenland noemen, dat is gevestigd in het oorspronkelijke klooster en verzorgingshuis: Huize Elisabeth. Het is onlangs heropend na een ingrijpende verbouwing. Vele ouderen hebben er pijnlijke herinneringen aan, omdat er in de jaren vijftig ook amandelen gepeldwerden Hoewel het strikt genomen geen monument is, kan het zeker een beeldbepalend gebouw genoemd worden. Hier is het thema van dit jaar zeker van toepassing omdat er sprake is van een oud gebouw en een nieuw gebruik. De nieuwe functie heeft bovendien nog weer met oude dingen te maken. Een ander voorbeeld is deze negentiende eeuwse boerderij waarin ook een brouwerij gevestigd was. In de twintigste eeuw werd het een restaurant: Brouwershof en daarna vestigde zich er de woningstichting en werd het een kantoorpand. Die functie heeft het nu nog steeds. Het pand is te vinden op de plek waar de Zandstraat, Trambaan en Brouwersstraat bij elkaar komen. Ook het gemeentehuis dat in 1899 werd gebouwd heeft al weer jaren een nieuwe functie: het werd een woonhuis. Het staat vlak bij de kruising Zandstraat / Beatrixstraat. Voor die tijd werd een ruimte gehuurd in Wamel. De gemeente had in de negentiende eeuw veel minder taken dan nu. De besturen van de dorpspolders hadden feitelijk veel meer in de melk te brokkelen. Zij gingen ook over de wegen en het onderhoud daarvan. De gemeente zorgde o.a. voor het oprichten van scholen, hoewel ook kerkelijke organisaties daar een grote rol in gespeeld hebben.


6

Op de afbeelding rechts ligt rechts van boven naar beneden een stippellijn. Dat is de oude Hooge Zevend, nu Zijveld genaamd. De naam is fout, hij komt niet van veld, de plaatselijke benaming voor de polder, maar van Seijtwende. Dat waren dwarsdijken tussen de dorpspolders om het water uit hoger gelegen polders tegen te houden. Ze zijn ook veel ouder dan de waalbandijken die rond 1300 ontstonden. Schuin boven de k van Hoogbroek staat een kringetje in een kamp. Dhet perceel heette De Appolonia, genoemd naar Appolonia De Breff. Een adellijke dame die dit stuk grond ooit in eigendom had. Dat kringetje is een zandheuvel. Die ontstond als een rivierduin van een oude maastak die tot 200 na Chr. midden door Maas en Waal liep. Het zand van dergelijke heuvels is eeuwen lang gebruikt voor de bouw. Deze heuvel is voor een deel gebruikt om de kerk van Beneden Leeuwen te kunnen bouwen. Denk ook aan de Zwaanheuvelstraat in de polder tussen Beneden Leeuwen en Boven Leeuwen. Daar in de buurt lag een Zwaanheuvel. Ook dit is een vorm van hergebruik van materiaal voor nieuwe doeleinden. Er zijn natuurlijk veel meer oude gebouwen hergebruikt. We verwijzen ook naar andere boekjes die we ter gelegenheid van voorgaande Open Monumentendagen schreven. Veel oude boerderijen hebben namelijk een nieuwe functie als woonhuis gekregen. Over de boerderij Hoogmeer, vlak bij de PWA-brug hebben we een apart boekje gemaakt dat u apart kunt len / of downloaden via: (www.tweestromenland.com. Overigens is er in Beneden Leeuwen veel van het oude dorpsaanzicht verloren gegaan. De slopershamer heeft in ruime mate haar werk gedaan. Daardoor is het dorp er niet altijd mooier op geworden. Bovendien is er tot de 21ste eeuw nooit gericht archeologisch onderzoek gedaan, wat voordien al in vrijwel heel europa wettelijk was ingevoerd. Nederland liep erg achter op dat terrein. Daardoor is veel onherstelbaar vernield. De geschiedenis van een land ligt grotendeels opgeslagen in de bodem. Daar kun je het n keer lezen, want als je het onderzoekt, dan verniel je het. In 2003 toen onderzoek net verplicht gesteld was, kwam er al onmiddellijk een inheems Romeinse nederzetting tevoorschijn in het gebied aan de noord-westkant van het voetbalveld aan de Zandstraat. Uit de opgraving daar en op vele andere plekken in Nederland blijkt dat hergebruik in allerlei vormen door alle eeuwen heen normaal is geweest. En voorbeeld daarvan was de gewoonte om huizen te bouwen op de fundamenten van voorgaande bouwwerken. Tegenwoordig komt dat maar zelden meer voor. We noemen nog n voorbeeld: Het bezit van Mina Kuppen aan de Zandstraat werd rollerbaan, speeltuin en terrein voor de ponyclub. Ook andere jeugdorganisaties deelden mee uit haar gulheid. Dat alles en haar statige pand werd gesloopt, er moest een bruisend winkelhart komen. Er kwam een dorpsplein. Er werd gebouwd, veranderd, bestraat, opnieuw ontworpen, opnieuw bestraat en uiteindelijk sneuvelde ook het laatste reliek: een plataan. Gekrakeel alom. Verhitte discussies in de gemeenteraad en onder de bevolking. De Gelderlander had er de handen vol aan. Het toont aan dat sinds de jaren zestig van de vorige eeuw nog nauwelijks iets bestendiger lijkt dan twintig tot dertig jaar...Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 7

Boven LeeuwenHet huidige Boven Leeuwen is eigenlijk de plek waar Leeuwen haar naam aan ontleent. Voor zover nu bekend, zou de benaming Leeuwen afkomstig zijn van het Germaanse woord voor grafheuvel. Het is in elk geval zeker dat het niets te maken heeft met het dier Leeuw. Het Boven Eind van Leeuwen lag op het hoogste deel van de oeverwal en kon zich eeuwenlang het makkelijkst handhaven in agrarisch opzicht. Daar lagen de beste gronden voor akkerbouw en fruitteelt en daar is, in vergelijking met Beneden Leeuwen, rond de oude dorpskom nog veel agrarische activiteit aanwezig. In Beneden Leeuwen is vrijwel alle agrarische activiteit omgezet in bedrijventerreinen en woningbouw. Wat er nog aan traditionele landbouwgronden ligt is inmiddels ook bestemd voor woningbouw. Het is de vraag of dat beleid verstandig is, demografische ontwikkelingen wijzen eerder op krimp dan op groei, maar dat laten we over aan de politiek. Tot op heden heeft dat tot veel kaalslag geleid en weinig tot behoud van cultuur en identiteit van onze dorpen. Gelukkig zijn veel eigenaren van historische panden vrij zorgvuldig omgesprongen met hun bezit en hebben ze dat erfgoed behouden voor teloorgang. Hulde voor al die mensen die trots waren op hun pand en zo in veel dorpen van de gemeente nog het historische dorpsaanzicht in stand hielden. Ook in Boven Leeuwen is er gelukkig nog veel bewaard gebleven. Niet alleen wat betreft de bebouwing, maar ook wat het gebruik van de grond betreft. Boven Leeuwen telt nog relatief veel panden uit de negentiende eeuw die goed behouden zijn en waarvan de oorsprong vaak in de achttiende eeuw ligt. Ook in 2009 en 2010 hebben we daar in onze publicaties voorbeelden van laten zien, dat hoeven we nu niet te herhalen, u kunt die gegevens nog steeds downloaden. Rijdt u Over de Waalbandijk in de richting Druten, dan komt u natuurlijk langs het oude adellijke bezit Huis te Leeuwen. (foto rechts) Wat er nu nog van staat is feitelijk alleen het poortgebouw, dat nu een woonhuis is. De weg tussen Boven Leeuwen en Beneden Leeuwen heet de Trambaan. Velen kennen het nog als een soort grindpad dat alleen bruikbaar was als fietspad. De weg dankt de naam aan de stoomtram die in het begin van de twintigste eeuw de hoofdverbinding was tussen Wamel en Nijmegen en zo de Maas en Waalse Waaldorpen met elkaar en met Nijmegen verbond. Toen die functie werd overgenomen door busvervoer en de rails weg waren gehaald, bleef het als fietspad in gebruik. In de jaren zestig van de vorige eeuw werd het een verharde weg. Een andere vorm van hergebruik komt u tegen bij de kruising Trambaan / Waterstraat: het Toverbaltheater. Het pand was oorspronkelijk een meubelfabriek. Wilt u meer weten over dit speciale theater kijk dan op www.toverbaltheater.nl. Op de site van het theater staat dat het Beneden Leeuwen is. Oorspronkelijk was het echter Boven Leeuwen.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 8

AltforstDeze, tot woonhuis omgebouwde boerderij staat aan de Sluisewal op nr. 27 het is nu geen agrarisch bedrijf meer. In Altforst staan meer oude boerderijen, die tot woonhuis zijn omgebouwd. Ook daarvan beschreven we al eens voorbeelden op De Woerd. Nog niet genoemd is het NH. Kerkje, dat in 2006 door Beat en Borgh verkocht is, omdat er geen geld was voor restauratie. Het werd aangekocht door de stichting Foundation for the New Arts en staat aan de Kerkstraat. Het zou een bestemming krijgen als museum voor geometrische kunst. Voor zo ver we konden nagaan is dat nog niet gerealiseerd.


9

AppelternEn van de meest in het oog springende monument is het stoomgemaal De Tuut. Hoewel het gemaal na de restauratie weer helemaal in tact is en zijn oude functie voor de polderbemaling kan uitoefenen, wordt het daar nu niet meer voor gebruikt. Alle gemalen worden nu centraal vanuit Tiel elektrisch en computergestuurd aangedreven. Naast de bestemming als trouwlocatie zijn de educatieve en het museale functie van het stoomgemaal de belangrijkste. Men doet dit met name door het stoomgemaal zeer regelmatig te laten werken en te laten zien hoe een stoommachine werkt. Bovendien is onlangs de kolenschuur gerenoveerd en geschikt gemaakt als expositieruimte. Daar toont men andere oude machines die allemaal liefdevol gerestaureerd zijn en nog steeds werken. Daaronder zijn stoommachines en oude dieselmotoren.


10

MaasbommelHet Streekmuseum, nu gevestigd in Het oude pand van Huize Elisabeth in Beneden Leeuwen, was aanvankelijk gevestigd in het oude gemeentehuis van de gemeente Appeltern, aan de Raadhuisdijk in Maasbommel. Nadat de gemeenten Wamel, Dreumel en Appeltern fuseerden, verhuisden de ambtenaren naar het gemeentehuis in Beneden Leeuwen. De nieuwe naam van de gemeente werd uiteindelijk West Maas en Waal. Het leegstaande pand in Maasbommel werd streekmuseum. Het gemeentehuis in Dreumel werd verkocht en kreeg de functie van woonhuis. Na de verhuizing van het streekmuseum naar Beneden Leeuwen, waar men meer ruimte had, werd ook het oude gemeentehuis aan de Raadhuisdijk een woonhuis.

Onlangs kwam de restauratie van de molen aan de Bovendijk gereed. Deze herbergt nu een winkel voor streekproducten en een ijssalon. Als aantoonbaar bouwjaar gaat men uit van 1740, maar mogelijk is de molen ouder. Aan de Blauwe Sluis stond een gemaal. De naam De Blauwe Sluis is niet toevallig. Hier was een uitwateringssluis voor de afvoer van het water van de polders oostelijk van Maasbommel. Men loosde water als de Maas lager stond dan het water in de polders. Toen in 1848 de eerste bemaling met een stoommachine goede resultaten had, volgden er ruim een halve eeuw later meer dorpspolders die over gingen op stoom en later diesel. Het gemaal aan de Blauwe Sluis was er n van. Toen begin jaren zeventig van de vorig eeuw de Megense Ham werd ontzand, ontstond de eerste recreatie en er kwamen campings aan de dode Maasarm. Omdat het zand dat er werd gewonnen veel geld in het laatje bracht kreeg de Megense Ham de bijnaam Gouden Ham. Dat is inmiddels de nieuwe naam geworden. De jeugd van die tijd kwam bijeen in Caf De Blauwe Sluis en het tegenover liggende stoomgemaal werd door een andere eigenaar omgebouwd tot disco. Nu lijkt dat muziekpaleis van toen helaas hetzelfde lot beschoren te zijn als n van de gemalen aan de Schans in Alphen. In die tijd werden in het caf De Kikvorsch optredens van plaatselijke beatbands georganiseerd. Later werd ook dat een druk bezochte disco. Ook daar zijn de decibellen weggestorven en ook dat pand heeft nog geen nieuwe bestemming. Voor generaties tussen de dertig en de zestig levensjaren is dit stukje Maas en Waal voor altijd verbonden met een flinke brok jeugdsentiment.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 11

AlphenWe zetten hier de weg voort die we bij Maasbommel zijn ingeslagen. Ook hier ontstond aan een dode Maasarm wat recreatie. Ook hier kwam een camping en ook hier was een uitwateringssluissluis: Bij De Schans. In de dode maasarm lagen destijds munitieschepen en daar mocht de pleziervaart niet bij in de buurt komen. Ook

hier veranderde een oud gemaal in een horecagelegenheid (Foto links boven oud, rechtsboven nu) Maar die uitspanning heeft de tand des tijds wel doorstaan. Maar er waren nog twee andere gemalen. De eerste stond vlak bij de plek waar nu de rotonde Nieuweweg en Dijkgraaf De Leeuwweg ligt. oostelijk van die plek een soort terp verscholen achter geboomte. Daarop lag een gemaal dat nu een woonhuis is. Daar werd eens de Leeuwense polder bemaald. Het derde gemaal dat rechts van het hierboven boven getoonde gemaal staat en waarvan de schoorsteen nog zichtbaar is, werd destijds gekocht door iemand die zijn of haar droom niet heeft kunnen waar maken. (foto rechts) Dat gemaal is in de loop der jaren een rune geworden. Het staat helaas te verkommeren.

In Alphen zijn meer prachtige panden, die we in voorgaande jaren al onder uw aandacht hebben gebracht en die gelukkig behouden zijn gebleven. Ook die zijn hun oorspronkelijke (meestal) agrarische functie kwijt geraakt.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 12

De Molen Tot Voordeel en Genoegen zal bij iedereen bekend zijn. Dit bouwwerk heeft nog steeds de oude functie: het malen van meel. Dat laten zien, daarover vertellen, brood bakken van het gemalen meel en het mensen die op bezoek komen naar de zin maken, dat is de taak die de molenaar zich ten doel gesteld heeft. Heel bijzonder is dat hij wel iemand is die n is geworden met Maas en Waalse spel van Weer en Wind en de Alphense gemeenschap, maar dat zijn wortels in het verre China liggen. Ondank die wortels in dat verre land is hij Alphenaar, Maas en Waler in hart en nieren. Hij doet al jaren mee aan de Open Monumentendagen in onze gemeente. Zo iemand mag wel eens een keer apart genoemd worden. De molen heeft geen functie meer voor boeren en bakkers in de omgeving om graan te malen en daardoor het dagelijkse brood op tafel te brengen. De hoofdfunctie is ook hier verschoven naar het educatieve en museale vlak. Tijdens de Open Monumentendagen en ook op andere momenten is het hier goed toeven. Tijdens de OMD zorgt de molenaar altijd voor wat extras. Heerlijke koffie met gebak, een koele dronk en het seniorenorkest dat op zondagmiddag de bezoekers vermaakt als men even moet wachten omdat men natuurlijk niet met hele grote groepen gelijktijdig in de molen kan. Hoewel de molenaar de omgeving van de molen zelf altijd goed afzet omdat men uit de buurt van de wieken moet blijven, willen we ouders er toch nog op wijzen dat ze er zelf verantwoordelijk voor zijn dat kinderen goed in de gaten gehouden worden en dat ze niet binnen de afzettingen komen ! Ook volwassenen moeten natuurlijk niet zelf binnen de afzettingen komen!


13

DreumelIn Dreumel ligt in de polder de Dreumelse Berg. We hebben het bij Beneden Leeuwen al gehad over een oude loop van de Maas die rond het begin van de jaartelling midden door Maas en Waal liep. Langs die Maasarm ontstonden rivierduinen door het opwaaien van zand uit de bedding en van de oevers. De Maas is een regenrivier die in de zomer vaak een heel lage waterstand had. Ook de heuvels bij Hernen en Bergharen zijn rivierduinen van deze bedding. Deze heuvels zijn in heel Maas en Waal eeuwen gebruikt voor zandwinning voor o.a. de bouw. Rond 200 na Chr. Verzandde deze Maasbedding. Maar in die oude bedding werden de eerste weteringen gegraven. Ook de wetering rechts lijkt daar een voorbeeld van. Zo werd de oude rivierbedding hergebruikt. Het bleef namelijk een natuurlijke loop waar het water in natte tijden een weg vond naar de nieuwe maasbedding. Op de foto rechts zien we links van de wetering De Meren in de Dreumelse polder. Er zijn hier vlak bij elkaar twee eendenkooien en het terrein is een overblijfsel van die oude Maasbedding. Het is nu een beschermd natuurgebied. Rechts, net buiten beeld, ligt het genoemde rivierduin. Op de plek waar de foto is genomen, bevond zich oorspronkelijk het Wamelse Schutlaken, een sluis in de Seijtwende, de dwarsdijk tussen de Wamelse en de Dreumelse polder. De seijtwendes ontstonden in een tijd dat er nog geen dijken waren en de zwaartekracht die het water van hoog naar laag deed stromen, de enige mogelijkheid was om via een systeem van sloten het water te lozen als het in de Maas lager stond dan in de polder. Eeuwen later hebben de polders Wamel, Dreumel en Alphen geprobeerd het water met molens weg te krijgen, maar dat mislukte. De molens werden uiteindelijk verkocht. De Sint Annamolen in Nijmegen (Hatert), is er n van. De oorspronkelijke watermolen werd daar omgebouwd tot graanmolen en kreeg zo een nieuwe bestemming. De drie dorpspolders waren de eersten die rond 1845 samen een stoomgemaal in gebruik namen. Dat werkte na wat kinderziekten wel en men kwam tot van heinde en ver kijken naar dit wonder van techniek ! (Foto geheel rechts) Later kwam er een gemaal voor iedere polder apart.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 14

De Ook in Dreumel hebben historische panden niet altijd de tand des tijds doorstaan. Daar waren, zoals in heel Maas en Waal, de vaak voorkomende overstromingen de oorzaak van. (Zie ook de afbeelding onder)

We hebben in 2006 een boekje gemaakt over de laatste overstroming in 11926. De fotos van die gebeurtenis laten de verwoestende kracht van een dergelijk onheil zien. Bovendien werd vaak in hout gebouwd en dat was natuurlijk veel minder duurzaam dan steen. Als we dan ook nog bedenken dat er alleen gewoond werd op de oeverwallen, dan is het plaatje compleet. Juist op die oeverwallen is de laatste vijftig jaar veel oude bebouwing gesloopt Veel boerderijen verdwenen tijdens de ruilverkaveling in de jaren vijftig van de vorige eeuw naar de polder en de in de dorpen verdween de agrarische bedrijvigheid. Juist daar zijn de oude panden van die oude bedrijven verbouwd tot woonhuizen en kantoorpanden. Ook in Dreumel is dat het geval. Als u een tocht door het dorp maakt treft u veel negentiende en begint twintigste eeuwse panden aan. In de boekjes van 2009 en 2010 hebben we daar ruimschoots aandacht aan besteed. Ook langs de Waalbandijk (foto links) zijn nog een aantal oude boerderijtjes te vinden die vaak vaak nog ouder zijn, maar die geen van allen nog een echte agrarische functie hebben. Het zijn over het algemeen van oorsprong kleine boerderijtjes die vaak stammen uit de achttiende eeuw. In het dorp zelf treft men de panden aan die eind negentiende, begin twintigste eeuw zijn gebouwd door boeren families die na het begin van de negentiende en het eind van de achttiende eeuw ,na de Franse tijd, de kans gekregen hadden om n tot twee generaties lang voldoende kapitaal te vergaren voor bedrijven die met hun tijd mee gingen De betere bemaling maakte de mens ook onafhankelijker van de grillen van de natuur. Het is ook de tijd dat akkerbouw, fruitteelt en tuinbouw een veel grotere rol gaan spelen dan de veeteelt. Ook dat kwam door de betere waterbeheersing.Oude gebouwen en landschapselementen die werden hergebruikt. 15

SlotWe hebben in ieder dorp slechts enkele voorbeelden genoemd. Dit boekje is zeker geen sluitende opsomming. We hebben geprobeerd wat voorbeelden te tonen. Ga in uw eigen woonplaats of in onze gemeente eens in alle rust op stap. Neem de kuierlatten, de fiets of een scootmobiel en vooral de oude huizen en gebouwen waar u al vele jaren aan voorbij gegaan bent eens goed aan. We garanderen u dat u talloze sporen zult aantreffen uit vervlogen tijden. Schitterend metselwerk. Maar ook littekens van oorlogsgeweld. Aan de noord kant van gebouwen in de Waaldorpen ziet u nog de kogel inslagen en de gaten van de beschietingen vanuit de Betuwe. Die hebben hun sporen als stille getuigen achtergelaten in het mestelwerk. Dat is de recente geschiedenis, maar in het landschap is ook nog de geschiedenis van het ontstaan van onze streek te lezen. Ook daarvan hebben we een paar voorbeelden genoemd, maar er zijn er veel meer. Hebt u vragen mail ze dan. Wilt u meer weten, zoek dan eerst eens op de diverse websites over geschiedkundige onderwerpen in onze streek. Komt u er niet uit, mail dan. We doen ons best, maar wij weten niet alles.. Misschien kunnen we u wel doorverwijzen. Ook tips zijn van harte welkom !

Foto boven: Een zogenaamde Levensboom In veel oude Maas en Waalse voorgevels treft u die boven de voordeur aan. Het was een zinnebeeld voor een mensenleven, waarin voorspoed en tegenspoed, vreugde en verdriet met elkaar verweven zijn. Het is toch jammer dat dit soort symboliek in de huidige tijd geheel verdwenen is en de moderne architectuur geen vergelijkbare, eigentijdse, nieuwe tekens meer toevoegt aan bouwwerken.

Veel kijkplezier gewenst !


16

Sporen 2011 Boekje hergebruik

Documents

Transcript of Sporen 2011 Boekje hergebruik