Naam: Lisanne LubbersKlas: VR3CDatum: november 2012

VOORONDERZOEK

SCHOOLONTWIKKELTHEMA:BEVORDERING VAN DE LEESMOTIVATIE

Samenvatting

Het onderwerp van dit onderzoek is de bevordering van de leesmotivatie. Voordat er gestart kan worden met het onderzoek wordt er een vooronderzoek gedaan. Een vooronderzoek is nodig om de achterliggende informatie van schoolontwikkeling en het schoolontwikkelthema te weten te komen en om de beginsituatie van de school vast te stellen. Het vooronderzoek bestaat uit het theoretisch kader, methode, resultaten en de conclusie. In het theoretisch kader wordt diep ingegaan op het begrip schoolontwikkeling. Belangrijke begrippen zoals veranderkennis, verbetercultuur en kwaliteitszorg worden in dit gedeelte besproken. Een ander belangrijk aspect van het theoretisch kader is de informatie die wordt gevonden rond het schoolontwikkelthema. De bevindingen van de student over bevordering van de leesmotivatie is te vinden in dit gedeelte van het vooronderzoek. In de methode worden de onderzoeksgroep en de verschillende onderzoeksinstrumenten beschreven. Er is door de student gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksinstrumenten zoals een documentenanalyse, twee verschillende interviews en een observatie. In het volgende hoofdstuk worden de resultaten van deze onderzoeksinstrumenten uitgebreid besproken. In het laatste hoofdstuk wordt een conclusie uit deze resultaten getrokken. Deze conclusie vormt de beginsituatie van de school.

1

Inhoudsopgave

Samenvatting blz. 1Theoretisch kader blz. 3Methode blz. 5Resultaten blz. 7Conclusie blz. 10Literatuurlijst blz. 29

Bijlagen:Bijlage 1 – Werkplan blz. 12Bijlage 2 – Leesplan Julianaschool blz. 21Bijlage 3 – Expert interview blz. 27Bijlage 4 – Observatie formulier blz. 28

2

1. Theoretisch kader

SchoolontwikkelingTegenwoordig wordt onderwijsverandering gezien als een voortdurend, continu

ontwikkelingsproces. De term die hiervoor wordt gebruikt is ‘schoolontwikkeling’.Schoolontwikkeling is het voortdurende proces van het bewust, planmatigveranderen van het organisatorisch en onderwijskundig functioneren van deschool met als doel het verbeteren van de leerling-resultaten en het versterkenvan de veranderingscapaciteit (Van den Berg & Vandenberghe, 1996). Het doel van het versterken van de veranderingscapaciteit, ook wel veranderkennis, is dat schoolteams zelfstandiger kunnen werken aan het verbeteren van de leerling-prestaties. Veranderkennis is niet alleen een doel van schoolontwikkeling. Het is belangrijk voor een succesvolle verandering dat de basisvaardigheden die nodig zijn voor het omgaan met de veranderingen zijn ontwikkeld (Hopkins, Ainscow & West, 1996). Een school kan zich niet ontwikkelen wanneer het geen of weinig veranderkennis heeft. Het versterken van de veranderkennis is dus tevens een middel voor schoolontwikkeling. Scholen krijgen hierdoor meer autonomie. Scholen zijn zelf verantwoordelijk voor het beleid van de school, waardoor er meer van de veranderkennis wordt geëist. Veranderkennis is ook een belangrijke voorwaarde voor het vergroten van de beleidsruimte van de school. Deze grote beleidsruimte is vervolgens van invloed op de schoolontwikkeling (Van Velzen, 1986).

Fullan geeft in zijn boek aan: “Bij goede schoolontwikkeling gaat het vooral om het vormgeven van een verbetercultuur voor de hele school, het radicaal verbeteren van het onderwijs in de groep en het creëren van duurzame passie en betrokkenheid van de professionals in de school” (Fullan, 2009, p. 19).

Kwaliteitszorg is een belangrijk instrument voor het sturen van de kwaliteit van het onderwijs op een school. Kwaliteitszorg is het geheel van activiteiten dat ondernomen wordt om de kwaliteit van het onderwijs te onderzoeken, te borgen of te verbeteren (Cuyvers, 2002). De inspectie bekijkt of scholen aan verbetering van het onderwijs werken en jaarlijks de kwaliteit van leerresultaten en onderwijsleerprocessen evalueren. Ze bekijken ook of de scholen de zaken die goed gaan borgen (Inspectie van het Onderwijs, 2008). Kwaliteitszorg heeft drie belangrijke functies: verantwoording afleggen over de bereikte kwaliteit, betrokkenen informeren over de bereikte kwaliteit en het borgen en eventueel verbeteren van de kwaliteit van de school. Enerzijds bepaalt en beoordeelt kwaliteitszorg de positie van de school. Anderzijds houdt kwaliteitszorg zich bezig met het ontwikkelen en verbeteren van het onderwijs op de school (Hofman, Dijkstra, Hofman & Boom, 2005).

Schoolontwikkeling moet leiden tot een lerende school, maar ook tot een meer lerende school. Voor de individuele betrokkenen is het veranderingsproces vaak een leerproces. Het vraagt van hen nieuwe attitudes, nieuwe kennis en nieuwe vaardigheden. Schoolontwikkeling heeft dus een meer lerende school als gevolg (Voogt & Bollen, 1988). Schoolontwikkeling is tevens een voorwaarde om te komen tot een lerende school. Er is een langdurig ontwikkelingsproces nodig om een lerende organisatie te vormen. Leren is voor de leerkrachten, het team en de directie een belangrijk en onmisbare eigenschap in het schoolontwikkelingsproces. Zonder dat ontwikkelingsproces kan een school geen lerende organisatie worden. Een van de belangrijkste kenmerken van de school als lerende organisatie is dan ook dat ze in belangrijke mate zichzelf kan ontwikkelen. Hieruit wordt door Van den Berg en Vandenberghe (1996) geconcludeerd dat schoolontwikkeling het beste mogelijk is in een lerende school.

Het samenwerken van leerkrachten speelt bij de schoolontwikkeling een belangrijke rol. Pas als leerkrachten samenwerken kan de school zich ontwikkelen. Een verandering in één van de klassen leidt nog niet tot schoolontwikkeling, want er is een relatie tussen verandering op school en op groepsniveau. Als leerkrachten niet samenwerken, zal er geen verandering op schoolniveau ontstaan. Het belang en de behoeften van het team als georganiseerde groep gelden als uitgangspunt. Leerkrachten ondernemen activiteiten die gericht zijn op verbetering van kennis, vaardigheden en houdingen van leraren (Lagerweij & Haak, 1996).

3

SchoolontwikkelthemaDe wereld zadelt iedereen voortdurend op met informatie. Die informatie komt niet

alleen voor in de vorm van woorden en letters, maar ook als plaatjes, geluiden, geuren en smaak. Bij lezen gaat het vooral om de visuele prikkels zoals: posters, verkeersborden, kleuren, letters, verpakkingen en mededelingen op je telefoon. Het is belangrijk om goed vorm te kunnen geven aan deze visuele prikkels. Informatie komt behalve door beelden ook in codes binnen als letters en cijfers. Tijdens het lezen is de mens voortdurend bezig met het ontcijferen van deze codes. De mens moet woorden begrijpen, ze kunnen plaatsen in een context en weten waar de tekst voor dient om er goed mee om te kunnen gaan. Het dagelijks leven vraagt voortdurend van de mens om teksten razendsnel te kunnen selecteren en ontcijferen, ze in een mum van tijd begrijpen en beoordelen wat ze voor hem/haar betekenen. Wie niet kan lezen, heeft dan ook een groot probleem. Veel in het leven staat in het teken van lezen. Een leven zonder lezen is als een boek zonder letters (Robbe, 2007, p. 19).

Het belang van goed kunnen lezen in nu duidelijk. Iedereen is er immers van overtuigd dat een goede leesvaardigheid een absolute voorwaarde is om in de samenleving te kunnen functioneren. Het is dan ook één van de belangrijkste taken van het basisonderwijs om kinderen zo goed mogelijk te leren lezen (Verhoeven & Aarnoutse, 1999). Kinderen moeten inzien dat geschreven taal het mogelijk maakt om over tijd en afstand te communiceren en dat het de sleutel is, die hen toegang geeft tot en culturele erfgoed dat is opgeslagen in de bibliotheek (Verhoeven & Snow, 2001).

Beter leren lezen kan niet zonder leesmotivatie (De Haan & Kok, 1990). Als leesmotivatie zo’n belangrijke rol inneemt, wat moeten we dan verstaan onder leesmotivatie? Israels (2006, p. 15) stelt in haar onderzoeksrapport dat leesmotivatie is: “het willen lezen van teksten, omdat dit als nuttig of leuk wordt gezien.” In het “van Dale basiswoordenboek Nederlands” (1996, p. 807) wordt motiveren omschreven als: ervoor zorgen dat iemand het belang ervan inziet om iets te doen. Het is de taak van de leerkracht om de leerling het belang van het lezen te doen inzien. Via deze ingang is het stimuleren van het technisch lezen een betekenisvolle bezigheid. De leerling ervaart dat hij iets met het lezen kan doen. Er kan een actie volgen op zijn gelezen tekst. Ook kan hij ervaren dat lezen leuk is en kan hij dit plezier met anderen delen. Juist doordat lezen zinvol en plezierig wordt gemaakt, zal de leerling onbewust meer gaan lezen en zich trainen in het technisch lezen. Er zijn drie soorten leesmotivatie:

- Intrinsiek: het intrinsieke lezen komt van binnenuit. De leerling beïnvloedt hiermee zijn eigen stemming. Dit kan gaan om uiteenlopende gevoelens zoals: rust, opwinding, verlichting van verveling of eenzaamheid en het zoeken naar afleiding of afzondering. Intrinsieke leesmotivatie heeft het meeste effect op het leesgedrag en er valt meer winst uit te halen. Hierbij kan gedacht worden aan het stimuleren van de nieuwsgierigheid, uitdaging, afleiding, betrokkenheid en interesse (Tellegen & Catsburg, 1987).

- Extrinsiek: men spreekt van extrinsieke leesmotivatie als dit meer gestuurd wordt door buitenaf. De omgevingsfactoren spelen hierbij een grote rol. Leerlingen kunnen gestimuleerd worden om een bepaald boek te lezen, omdat een medeleerling daar spannend over vertelt of de leerling leest, omdat de leerkracht of ouder van de leerling dit graag wil (De Haan & Kok, 1990). Lemaire (2004) heeft in haar onderzoek naar leesgedrag en leesbevordering opgemerkt dat jongeren rond hun 12de levensjaar meer gevoelig zijn voor extrinsieke motivatie. De mening van hun leeftijdsgenoten is erg belangrijk.

- Instrumenteel: de derde motivatievorm is het instrumenteel lezen. Dit is het vergaren van kennis en informatie en is meer functioneel gericht. De lezer wil meer weten over iets dat in zijn belevingswereld ligt en wil eventueel iets met de informatie kunnen doen (Tellegen & Catsburg, 1987).

Ronald Plasterk, van 22 februari 2007 tot en met 23 februari 2012 minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, maakte zich in een brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal ongerust over de leesbevordering. Deze brief schreef

4

hij in maart 2008. Het onderwerp van deze brief is het programma leesbevordering “Kunst van Lezen”. Hierin staat dat het lezen als vrijetijdsbesteding de afgelopen jaren sterk is verminderd. Minister Plasterk (2008, p. 6) zegt: “lezen is geen luxe, het is een onmisbare vaardigheid. Wie niet kan lezen, staat maatschappelijk langs de zijlijn”. Kunst van Lezen moet bijdragen aan een meer geletterde samenleving. Het programma Kunst van Lezen is bedoeld als extra impuls voor en als aanvulling op het reguliere leesbevorderingsbeleid.Oud-staatssecretaris Van Bijsterveldt (OCW) concludeerde in een brief in juli 2010: ‘Halverwege de eerste looptijd van het programma Kunst van Lezen constateer ik dat er de afgelopen twee jaar veel in gang is gezet. Het lezen en de aandacht voor het plezier in lezen hebben dankzij Kunst van Lezen een belangrijke impuls gekregen. Ik hoop met Kunst van lezen een groeiend aantal lezers daartoe blijvend te verleiden.’ Begin februari 2012 werd bekend dat de projectsubsidie voor Kunst van Lezen tot 2016 (jaarlijks bijna 3 miljoen euro) officieel is toegekend door staatssecretaris Zijlstra. Volgens Zijlstra (2012) is er alle reden toe om Kunst van Lezen een vervolg te geven.

2. Methode2.1 Onderzoeksgroep

De onderzoeksgroep van dit onderzoek is de Julianaschool in Doetinchem. De school maakt deel uit van Scholengroep GelderVeste. Scholengroep GelderVeste bestaat uit twintig christelijke basisscholen in Oost-Gelderland. De school maakt deel uit van MFA De Zonneboom. De Zonneboom is een multifunctionele accommodatie. In het gebouw zijn diverse instellingen gehuisvest. De school beschikt over negen leerkrachten, één intern-begeleider, één rugzakbegeleider, één schakelklasleerkracht, één opleider in de school en een directrice. De school ziet zichzelf als een instelling die een belangrijke bijdrage levert aan de ontwikkeling van kinderen tot zelfstandige en sociale burgers die met betrokkenheid deelnemen en bijdragen aan de Nederlandse maatschappij. De school is, naast een leergemeenschap, ook een leefgemeenschap waar de ontwikkeling van sociale vaardigheden, op grond van respect en tolerantie, centraal staat. De school streeft ernaar dat de leerlingen met een brede kennis en met een groot verantwoordelijkheidsgevoel zullen functioneren in de Nederlandse samenleving. (Schoppers, 2012)

SleutelfigurenHieronder een korte beschrijving over de sleutelfiguren van dit onderzoek.

- Ginny Schoppers: Directrice van de school.- Patricia Te Heux: Leescoördinator in de school.- Tjeerd Visser: Opleider in de school. Aanwezig tijdens gesprekken over het SOT.- Jolanda van Erkel: Intern begeleidster in de school.- Hiske Scholder/ Dieke Arntz: Mentor

5

2.2 . Onderzoeksinstrumenten2.2.1. Literatuurstudie

Zoektermen Zoekterm: SchoolontwikkelingSynoniemen Verbetering

Verandering Ontwikkeling school

Smallere begrippen - Ontwikkeling- Basisschool- Onderwijs

Bredere begrippen De ontwikkeling van een schoolEngelse vertalingen School improvement

Zoekterm: LeesmotivatieSynoniemen - Bevordering van lezen

- Behoefte van het kindSmallere begrippen - Motivatie

- PrikkelingBredere begrippen - Leesmotivatie in het basisonderwijs.Engelse vertalingen - Reading motivation

Zoeksystemen Google:www.google.nlKennisnet:www.kennisnet.nlSpezify:www.spezify.nlScholar google:www.scholar.google.nl

Beslisregels De bron moet zo recent mogelijk zijn. Ik wil zoveel mogelijk PDF-bestanden zoeken. Er moet een auteur bij het artikel/bestand staan.

Zoekaanpak In het begin van het onderzoek wordt onderzocht wat schoolontwikkeling precies inhoudt. Ook wordt er een korte literatuurstudie gedaan over het onderwerp van het onderzoek. In dit onderzoek betreft dit leesmotivatie. Bij dit inhoudelijke gedeelte van het vooronderzoek wordt gebruik gemaakt van de verschillende zoeksystemen. Bij het praktijkonderzoek wordt gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksinstrumenten, zoals de documentenanalyse en verschillende soorten interviews. Met behulp van het praktijkonderzoek kan een beginsituatie geschetst worden van de school. Als de beginsituatie van de school duidelijk is en het vooronderzoek is afgerond kan er worden gestart met het werkstuk.

6

2.2.2. Documentenanalyse Voor de documentenanalyse zijn drie verschillende documenten geraadpleegd. De schoolgids, het inspectierapport en het leesplan van de school. In deze drie documenten is de student op zoek gegaan naar informatie m.b.t. schoolontwikkeling in leesmotivatie.

2.2.3. Oriënterend gesprek 09-10-2012De studenten hebben met de intern begeleider en de opleider in de school een oriënterend gesprek gehad over het SOT. De intern begeleider van de school heeft samen met het team en de directrice het schoolontwikkelthema bedacht. De studenten houden de opleider in de school op de hoogte van de vorderingen van het schoolontwikkelthema. Het doel van het oriënterend gesprek was om duidelijk te krijgen wat de school precies van de studenten verwacht. Dit doel staat duidelijk beschreven in de resultaten.

2.2.4. Expert interview 05-11-2012De studenten hebben een expert interview afgenomen bij Patricia Te Heux. Patricia Te Heux heeft samen met Mirjam Smit de cursus tot leescoördinator gevolgd. Samen hebben zij het leesplan van de school opgesteld. Het doel van dit interview is om erachter te komen wat de leescoördinators al hebben gedaan aan het verbeteren van de leesmotivatie.

2.2.6. Observatie 23-10-2012De student heeft een observatie uitgevoerd in de combinatiegroep 7 & 8. Het schoolontwikkelthema van de student is toegespitst op de bovenbouw. Observeren betekent het rechtstreeks waarnemen van een bevinding met de eigen zintuigen en dat noteren (Van der Zee, 2004). De observatielijst is toegevoegd aan dit onderzoek in de bijlage. Stil lezen is een vorm van lezen die vaak wordt ingezet in deze klas. Het doel van de observatie was om vast te stellen wat de leerlingen en de leerkracht doen tijdens het zelfstandig stil lezen.

3. Resultaten3.1 Documentenanalyse

De resultaten uit de schoolgids.In de schoolgids is een onderdeel kwaliteitsbewaking opgenomen. In dit onderdeel geeft de school aan dat hier op vier manieren aan wordt gewerkt.

- Het leerlingvolgsysteem.- Het uitvoeren van de aanbevelingen die de inspectie aangeeft.- Enquêtes, die gehouden worden onder ouders, leerlingen en leerkrachten.- Het werken met vragenlijsten van het programma Cosmo, die geënt zijn op de

schoolonderzoeken van de inspectie.De school geeft aan dat ze bezig blijven de methoden, waar nodig, te vernieuwen zodat gewerkt wordt met methoden die up-to-date zijn en voldoen aan de kerndoelen. De school blijft zich op deze manier ontwikkelen en verbeteren.

Vanaf het schooljaar 2010-2011 gebruikt de school de methode “Taalleesland”. Deze methode sluit nauw aan bij de visie van de school. Het gaat uit van thema’s, net als bij het ontwikkelingsgericht onderwijs. In de methode komen de volgende onderdelen van taal/lezen uitgebreid aan de orde:

- Luisteren en spreken- Leesbegrip- Taalbeschouwing- Stellen- Woordbegrip- Leesbeleving- Toepassing: toneelstukje, stripverhaal e.d.

7

De resultaten uit het inspectierapport.

1= draagt niet of nauwelijks bij;2= draagt onvoldoende bij;3= draagt voldoende bij;4= draagt in hoge mate bij;

Het kwaliteitsprofiel van Basisschool JulianaKwaliteitszorg 1 2 3 41.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie.

X

1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten.

X

1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen.

X

1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten.

X

1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen.

X

1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs.

X

De resultaten uit het leesplan.De visie van de school. Waarom vindt de instelling leesbevordering belangrijk?Goed leren lezen is belangrijk binnen onze maatschappij. Door informatie te kunnen lezen en begrijpen kan een kind kennis opdoen en zich ontwikkelen. De fantasie van een kind kan geprikkeld worden door het lezen van boeken. Bovendien willen we het leesplezier van kinderen vergroten door het aanbieden van verschillende, aantrekkelijke boeken. Kinderen vergaren het gemakkelijkst kennis als ze daar aan toe zijn. Bij de start van het leesonderwijs houdt de school met dit uitgangspunt rekening door de kleutergroep de gelegenheid te bieden bezig te zijn met lees- en schrijfactiviteiten. Kinderen die er aan toe zijn kunnen spelend bezig zijn met letters, woorden maken en schrijven. De leerkracht gebruikt het rijke materiaal om zoveel mogelijk rekening te houden met de verschillen tussen de kinderen.

DoelWat wil de instelling in algemene zin bereiken met leesbevordering?Over 2 jaar ziet de school hogere scores op het gebied van technisch lezen, een leesomgeving die aantrekkelijk is voor kinderen en waarbij zorgleerlingen extra aandacht krijgen o.a. door middel van de structurele leesactiviteiten die we aanbieden. De school streeft naar een doorlopende lijn m.b.t. technisch en belevend lezen.

3.2 Oriënterend gesprekIn het gesprek hebben de studenten aangegeven dat het voor hen nog niet duidelijk was wat er van hen verwacht werd. De Intern begeleider van de school heeft samen met het team het schoolontwikkelthema bedacht. Tijdens dit gesprek heeft ze de studenten duidelijk gemaakt wat haar verwachtingen zijn. Eerdere schoolontwikkelthema’s die hebben plaatsgevonden op deze school zijn groepsplannen maken en handelingsgericht werken. De LVS toetsen gaven aan dat er wat gedaan moest worden aan het technisch lezen van de leerlingen. Er zijn twee leerkrachten op school die de cursus tot leescoördinator hebben gevolgd. De twee leerkrachten dragen zorg voor het leesonderwijs. Ze nemen de verantwoordelijkheid bij het uitzoeken van methodes, boeken, leesactiviteiten binnen de school en het aansturen van leerkrachten op het gebied van leesonderwijs. Zij hebben een aantal wijzigingen

8

doorgevoerd het afgelopen jaar. De motivatie voor lezen groeide bij de leerkrachten, maar ook bij de leerlingen. Dit smaakte naar meer en dat is de reden dat dit schoolontwikkelthema is gevormd. De vraag is om een leskist te maken waarin een divers aanbod zit van leesonderwijs, zodat de leesmotivatie wordt bevorderd! Een doorlopende lijn van groep 3 naar groep 8. De leskist moet bedoeld zijn voor zowel de leerling als de leerkracht. In de school is een bibliotheek aanwezig. De vraag is om de bibliotheek erbij te betrekken, maar betrek ook de mentoren bij het schoolontwikkelthema.

3.3 Expert interviewUit dit interview is gebleken dat de school al veel activiteiten onderneemt om het lezen te motiveren bij kinderen. De Julianaschool doet ieder jaar mee met de kinderboekenweek, er worden voorleeswedstrijden gehouden zowel op meso als op micro niveau. Ook is er een vrouw van een boekwinkel komen voorlezen en vertellen. De school werkt verder intensief samen met de bibliotheek in Doetinchem. De kinderen in de onderbouw gaan hier dan ook eens per jaar naar toe, de leerlingen krijgen hierbij uitleg over de bibliotheek en een gratis schoolpas. Daarnaast bedenken de leerkrachten veel dingen zelf. De leesbak is hier een voorbeeld van. Bij de leesbak worden bakken met verschillende boeken (informatieboeken, strips, sportbladen, natuur enz.) gerouleerd. “De gouden penseel” is een ander voorbeeld. Een goud gespoten kwast als prijs voor het kind dat het beste kan voorlezen van de klas. De kleuters hebben een beer die mee naar huis gaat, en waarbij een logboek moet worden bijgehouden. Er zijn ook groepen die werken met de leeskring (voorloper van de spreekbeurt.) Er zit niet één doorlopende lijn in wat leerkrachten doen. Ze doen het allemaal op hun eigen manier.Daarnaast heeft de school ook een eigen bibliotheek die door middel van vrijwilligers draaiende wordt gehouden. Op bepaalde dagen mogen de kinderen (klassikaal) een eigen boek komen uitzoeken. De school probeert de ouders ook bij het lezen te betrekken, door middel van het lezen met ouders op school en het ingaan op lezen thuis bij de oudergesprekken. Op de Julianaschool wordt t/m groep 4 met Estafettelezen gewerkt. Leerkrachten op de Julianaschool delen het leesonderwijs in hun groep zelf in, dit betekent dat ze zelf voor werkvormen en leesonderwijs moeten zorgen. Onderling worden er wel ideeën uitgewisseld. Een vorm van leesonderwijs dat zelf is bedacht door een leerkracht is het lezen met ouders. Vier dagen in de week komen ouders een kwartier lezen met een groepje kinderen, dit heeft al positieve resultaten opgeleverd. Andere werkvormen mogen ook worden gedaan, zoals het ralfi- lezen, mits aan alle regels van het ralfi- lezen wordt voldaan. Er zijn een aantal toetsen die op de Julianaschool worden afgenomen wat betreft technisch lezen. Er wordt gewerkt met DMT-toetsen (groep 3 t/m groep 8), verder wordt er AVI-lezen afgenomen vanaf eind 3 t/m eind 7. Tempolezen wordt niet meer zoveel gedaan.

3.4 ObservatieHet resultaat van de observatie in de combinatiegroep 7 & 8 kunt u vinden in de bijlage. De observatie bevindt zich op bladzijde 13 van dit vooronderzoek.

9

4. Conclusies4.1 Documentenanalyse

De resultaten uit de schoolgids.Uit de schoolgids kan de conclusie worden getrokken dat de school de kwaliteit van de school goed bewaakt. Op verschillende manieren wordt hieraan gewerkt. De school blijft bezig met het vernieuwen van methoden waar dat nodig is, zodat ze voldoen aan de kerndoelen. De school blijft zich op deze manier ontwikkelen en verbeteren.Op de school wordt de methode “Taalleesland” gebruikt. De methode sluit nauw aan bij de visie van de school.De resultaten uit het inspectierapport.De school heeft voldoende inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. De school evalueert jaarlijks voldoende systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. De school evalueert voldoende regelmatig het leren en onderwijzen. De school werkt voldoende planmatig aan verbeteractiviteiten. De school borgt voldoende de kwaliteit van het leren en onderwijzen. De school rapporteert voldoende aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs.De school voldoet volgens het inspectierapport voldoende aan kwaliteitszorg. De school kan hierop nog hoger scoren. Voldoende is goed, maar het kan beter.De resultaten uit het leesplanDe school vindt goed leren lezen een belangrijk aspect in onze maatschappij. De school wil het leesplezier van kinderen vergroten door het aanbieden van verschillende, aantrekkelijke boeken. Over twee jaar wil de school hogere scores zien op het gebied van technisch lezen. Ze willen dat er een aantrekkelijke leesomgeving is voor kinderen. Ze streven binnen de school naar een doorlopende lijn m.b.t. technisch en belevend lezen.

4.2 Oriënterend gesprekDe conclusie die uit het oriënterend gesprek kan worden getrokken is dat het nu duidelijk is voor de studenten wat de school van hen verwacht. De intern begeleider heeft uitgelegd waarom de school voor dit schoolontwikkelthema heeft gekozen. Afgelopen jaar hebben twee leerkrachten de cursus tot leescoördinator gevolgd. Na deze cursus hebben deze leerkrachten een aantal wijzigingen doorgevoerd op het gebied van leesonderwijs. Hierdoor werden leerkrachten en leerlingen meer gemotiveerd. Dit smaakte naar meer en daarom is dit school ontwikkelthema bedacht. Het doel van dit schoolontwikkelthema is een doorlopende leerlijn van groep 3 tot groep 8 ontwikkelen m.b.t. het bevorderen van leesmotivatie. Dit wordt ontwikkeld in de vorm van een leskist. Er moet een gevarieerde vorm van leesonderwijs worden aangeboden.

4.3 Expert interviewUit het expert interview kan worden geconcludeerd dat er op de school een aantal wijzigingen zijn doorgevoerd door de leescoördinatoren. De leerkrachten maken gebruik van een aantal ideeën van de leescoördinatoren, maar er is geen wijziging doorgevoerd op schoolniveau. Vandaar de vraag van dit schoolontwikkelthema om een wijziging door te voeren door gebruik te maken van een doorlopende lijn van groep 3 tot aan groep 8. Hierdoor wordt ervoor gezorgd dat alle leerkrachten hetzelfde doen. Uit het expert interview kan opgemaakt worden dat de schoolbibliotheek goed voor elkaar is. De schoolbibliotheek moet betrokken worden bij dit schoolontwikkelthema.

4.4 ObservatieUit de observatie kan de conclusie worden getrokken dat het overgrote deel van de leerlingen stil lezen niet leuk vinden. Één van de vier kinderen in deze klas is effectief aan het lezen. De rest is bezig met iets anders. De leerkracht probeert de leerlingen wel positief te benaderen over het lezen van boeken. De klas heeft geen stimulerende leesomgeving (er is ook weinig ruimte in het lokaal). De conclusie die de student hieruit trekt is dat er een verschillend aanbod van leesonderwijs moet komen die ervoor zorgt dat leerlingen het lezen leuker gaan vinden!

10

4.5 Beginsituatie van de schoolUit dit praktijkonderzoek kan worden geconcludeerd dat de school al een begin heeft gemaakt met dit schoolontwikkelthema. Er zijn twee leerkrachten die de cursus tot leescoördinator hebben gevolgd. Deze leerkrachten hebben al een aantal wijzigingen doorgevoerd op gebied van leesonderwijs. Niet elke leerkracht heeft deze ideeën gebruikt in hun klas. Toch was het team erg positief en de resultaten van de leerlingen liepen hoger, waardoor het enthousiasme groeide. Volgens de directie, intern begeleider en het team vraagt dit naar meer. Vandaar dat dit schoolontwikkelthema is bedacht. De school wil een doorlopende leerlijn van groep 3 t/m groep 8 m.b.t. bevorderen van de leermotivatie. Dit in de vorm van een leskist.

11

5. Bijlagen5.1. Werkplan

algemene gegevensNaam: Lisanne LubbersKlas: VR3C

gekozen onderwerp Korte beschrijving van het gekozen onderwerp:

De school vindt goed leren lezen een belangrijk aspect in onze maatschappij. De school wil het leesplezier van kinderen vergroten door het aanbieden van verschillend en aantrekkelijk leesaanbod. Het doel is de leesmotivatie bij leerlingen vergroten met als doel het stijgen van het technisch leesniveau van de leerlingen. Op welke manier kan het bevorderen van de leesmotivatie van leerlingen bijdragen aan de verbetering van het niveau van technisch lezen in het basisonderwijs?

Probleemstelling: Een leven zonder lezen is als een boek zonder letters (Robbe, 2007, p. 19). Het is van groot belang dat de mens goed kan lezen. Iedereen is er immers van overtuigd dat een goede leesvaardigheid een absolute voorwaarde is om in de samenleving te kunnen functioneren. Het is dan ook één van de belangrijkste taken van het basisonderwijs om kinderen zo goed mogelijk te leren lezen (Verhoeven & Aarnoutse, 1999). Kinderen moeten inzien dat geschreven taal het mogelijk maakt om over tijd en afstand te communiceren en dat het de sleutel is, die hen toegang geeft tot en culturele erfgoed dat is opgeslagen in de bibliotheek (Verhoeven & Snow, 2001).Beter leren lezen kan niet zonder leesmotivatie (De Haan & Kok, 1990). Als leesmotivatie zo’n belangrijke rol inneemt, wat moeten we dan verstaan onder leesmotivatie? Israels (2006, p. 15) stelt in haar onderzoeksrapport dat leesmotivatie is: “het willen lezen van teksten, omdat dit als nuttig of leuk wordt gezien.” In het “van Dale basiswoordenboek Nederlands” (1996, p. 807) wordt motiveren omschreven als: ervoor zorgen dat iemand het belang ervan inziet om iets te doen. Het is de taak van de leerkracht om de leerling het belang van het lezen te doen inzien. Via deze ingang is het stimuleren van het technisch lezen een betekenisvolle bezigheid. De leerling ervaart dat hij iets met het lezen kan doen. Er kan een actie volgen op zijn gelezen tekst. Ook kan hij ervaren dat lezen leuk is en kan hij dit plezier met anderen delen. Juist doordat lezen zinvol en plezierig wordt gemaakt, zal de leerling onbewust meer gaan lezen en zich trainen in het technisch lezen.Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken op welke manier het bevorderen van de leesmotivatie van leerlingen bij kan dragen aan de verbetering van het niveau van technisch lezen in het basisonderwijs.

Rollen KennismakelaarKennis opsporen, zichtbaar maken, delen en gebruiken. Ik zal in de literatuur op zoek gaan naar kennis m.b.t. het schoolontwikkelthema. De resultaten, naar aanleiding van het literatuuronderzoek, ga ik toepassen op de school. In de

12

teamvergaderingen zullen wij, als studenten, de kennis delen met andere leerkrachten. Uiteindelijk verwerken wij deze kennis in ons product, zodat de leerkrachten hiermee kunnen werken.

Educatief ontwerperIn de ontwerprol is er sprake van bedenken, maken, uitproberen, verder ontwikkelen, aanpassen of herontwerpen en weer uitproberen. Het eindproduct van dit onderzoek is het maken van een leskist met leskaarten. Als educatief ontwerper zal ik bepaalde ideeën moeten uitproberen of andere leerkrachten laten uitproberen. Hierbij komt dat niet alles in één keer werkt, daarom zal er wat moeten worden aangepast. Uiteindelijk wordt dit gevormd tot het eindproduct.

OnderwijsonderzoekerAls onderwijsonderzoeker bind ik de theorie aan de praktijk. Ik zoek bruikbare informatie over het schoolontwikkelthema. Hierbij betrek ik collega’s en leerlingen in mijn plan. Ik zoek naar creatieve mogelijkheden om gegevens te verzamelen en analyseren. Ik onderzoek of het mogelijk is het technisch leesniveau te verbeteren door het bevorderen van de leesmotivatie.

Praktische relevantie: In het vooronderzoek is de beginsituatie van de Julianaschool vastgesteld m.b.t. het bevorderen van de leesmotivatie op school. Het einddoel van dit onderzoek is een leskist, waarin kaarten zitten die de leesmotivatie bevorderen, zodat dit bijdraagt aan de verbetering van het niveau van technisch lezen van de leerlingen.

Voorbereiding literatuurstudieWerkwijze Zoektermen Zoekterm: Schoolontwikkeling

Synoniemen VerbeteringVeranderingOntwikkeling school

Smallere begrippen

OntwikkelingBasisschoolOnderwijs

Bredere begrippen

De ontwikkeling van een school

Engelse vertalingen

School improvement

Zoekterm: LeesmotivatieSynoniemen Bevordering van lezen

Behoefte van het kindSmallere begrippen

MotivatiePrikkeling

Bredere begrippen

Leesmotivatie in het basisonderwijs.

Engelse vertalingen

Reading motivation

13

Zoeksystemen Google:www.google.nlKennisnet:www.kennisnet.nlSpezify:www.spezify.nlScholar google:www.scholar.google.nl

Beslisregels - De bron moet zo recent mogelijk zijn.- Ik wil zoveel mogelijk PDF-bestanden

zoeken.- Er moet een auteur bij het artikel/bestand

staan.Zoekaanpak In het begin van het onderzoek wordt onderzocht

was schoolontwikkeling precies inhoud. Ook wordt er een korte literatuurstudie gedaan over het onderwerp van het onderzoek. In dit onderzoek betreft dit leesmotivatie. Bij dit inhoudelijke gedeelte van het vooronderzoek wordt gebruik gemaakt van de verschillende zoeksystemen. Bij het praktijkonderzoek wordt gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksinstrumenten, zoals de documentenanalyse en verschillende soorten interviews. Met behulp van het praktijkonderzoek kan een beginsituatie geschetst worden van de school. Als de beginsituatie van de school duidelijk is en het vooronderzoek is afgerond kan er worden gestart met het werkstuk.

Onderzoeksvragena. LiteratuurstudieHoofdvraag:Op welke manier kan het bevorderen van de leesmotivatie van leerlingen bijdragen aan de verbetering van het niveau van technisch lezen in het basisonderwijs?

- Wat is leesmotivatie?- Wat zijn de leerlijnen van technisch lezen in de bovenbouw?- Welke werkvormen worden ingezet om het leesplezier van leerlingen te bevorderen?- Op welke manier kan het technisch leesonderwijs worden verbeterd?

Hoofdvraag praktijk:Welke werkvormen kunnen worden ingezet in de bovenbouw van de Julianaschool, zodat de leesmotivatie toeneemt en het technisch leesniveau verbeterd?Deelvragen:

- Welke onderwerpen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen?- Welke boeken en tijdschriften (zowel gedrukt als digitaal) worden goed ontvangen

door de leerlingen/ positief beoordeeld door de leerlingen?- Welke werkvormen wat betreft lezen spreekt de meeste leerlingen aan?- Wat is het gemiddelde niveau van technisch lezen van groep 7/8 op de

Julianaschool?

14

b. OnderzoeksmethodeIk ga in de literatuur op zoek naar de antwoorden van de deelvragen die horen bij hoofdvraag 1 (hoofdvraag vanuit de literatuur). Dit is het literatuur deel van het onderzoek.

In de praktijk ga ik antwoorden vinden op de vragen die horen bij deelvraag 2 (hoofdvraag vanuit de praktijk). Ik ga in de praktijk onderzoeken welke onderwerpen aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen op de Julianaschool. Dit doe ik door middel van een enquête. Ik ga onderzoeken welke boeken en tijdschriften goed door de leerlingen worden ontvangen. Dit moet ik in samenwerking met de leerlingen ontdekken. Bij het zoeken naar geschikte werkvormen zet ik leerkrachten en andere studenten in. De werkvormen die mij geschikt lijken laat ik beoordelen door de leerkrachten, maar ook uitproberen. De inbreng van andere leerkrachten en studenten zijn zeer welkom.

Bronnen1 Haan, M. de., & Kok, W.A.M. (1990). Hoe motiveer je kinderen tot lezen? Utrecht:

ISOR/Rijksuniversiteit.2 Huijgen, M., & Verburg, M. (1996). Van Dale basiswoordenboek van de Nederlandse

taal. Utrecht: Van Dale uitgevers.3 Israëls, M.G. (2006). Lezen? Ja, graag. Verkregen op 26 september 2012 van

http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2006-0324-083745/scriptie%20marte.pdf

4 Robbe, R. (2007). Stappenplan Begrijpend lezen. Verkregen op 3 oktober 2012 van http://hbo-kennisbank.uvt.nl/cgi/fontys/show.cgi?fid=6354

5 Verhoeven, L., & Aarnoutse, C. (1999). Interactief taalonderwijs. Balans tussen constructief en instructie leren. Spiegel, 3-4, 9-29.

6 Verhoeven, L., & Snow, C. (2001). Literacy and motivation. New Jersey: Lawrence Erlbaum associates.

15

Planning van het onderzoekWeek 50 Literatuuronderzoek: Start antwoorden vinden op de deelvragen

- Wat is leesmotivatie?- Wat zijn de leerlijnen van technisch lezen in de bovenbouw?- Welke werkvormen worden ingezet om het leesplezier van

leerlingen te bevorderen?- Op welke manier kan het technisch leesonderwijs worden

verbeterd?Week 51 Literatuuronderzoek: Verder met het onderzoek naar de antwoorden

op de deelvragen.Week 52 KerstvakantieWeek 1 KerstvakantieWeek 2 Literatuuronderzoek: AfrondenWeek 3 Praktijkonderzoek: Deelvraag 1

- Welke onderwerpen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen?

Enquête afnemen en de enquête verwerken.Week 4 Praktijkonderzoek: Deelvraag 1 afronden. Start deelvraag 2.

- Welke boeken en tijdschriften (zowel gedrukt als digitaal) worden goed ontvangen door de leerlingen/ positief beoordeeld door de leerlingen?

Het samenstellen van een aanbod boeken en tijdschriften. De leerlingen dit laten beoordelen. (hierbij wordt gebruik gemaakt van de aanwezige schoolbibliotheek)

Week 5 Praktijkonderzoek: Deelvraag 2 resultaten verwerken en de deelvraag afronden.

Week 6 Praktijkonderzoek: Werkvormen gevonden in de literatuur uitproberen in de praktijk. Deelvraag 3.

- Welke werkvormen wat betreft lezen spreekt de meeste leerlingen aan?

Andere leerkrachten de werkvormen laten uitproberen. Evalueren met de leerkrachten. Ook de leerlingen laten reageren op de werkvorm.

Week 7 VoorjaarsvakantieWeek 8 Praktijkonderzoek: Werkvormen gevonden in de literatuur uitproberen

16

in de praktijk. Deelvraag 3.- Welke werkvormen wat betreft lezen spreekt de meeste

leerlingen aan?Andere leerkrachten de werkvormen laten uitproberen. Evalueren met de leerkrachten. Ook de leerlingen laten reageren op de werkvorm.

Week 9 Praktijkonderzoek. Deelvraag 3 afronden.Week 10 Praktijkonderzoek. Deelvraag 3 afronden.Week 11 Praktijkonderzoek. Deelvraag 4 beantwoorden.

- Wat is het gemiddelde niveau van technisch lezen per groep op de Julianaschool?

Week 12 Praktijkonderzoek. Deelvraag 4 afrondenWeek 13 Controleren van het literatuur en praktijkonderzoek.Week 14 Leskist maken.Week 15 Leskist maken.Week 16 Leskist maken.Week 17 Leskist maken.Week 18 MeivakantieWeek 19 MeivakantieWeek 20 Leskist maken / afrondenWeek 21 Afronden leskistWeek 22 Afronden SOTWeek 23 Inleveren SOT

17

Uitwerking van de hoofd- en deelvragen

Hoofdvraag 1 Op welke manier kan het bevorderen van de leesmotivatie van leerlingen bijdragen aan de verbetering van het niveau van technisch lezen in het basisonderwijs?

Welke onderzoeksactiviteiten ga je ondernemen voor iedere deelvraag?

Hoe ziet de praktijkcomponent eruit ?

Deelvragen 1 Wat is leesmotivatie? Deze deelvraag ga ik opzoeken in de literatuur.

2 Wat zijn de leerlijnen van technisch lezen in de bovenbouw.

Deze deelvraag ga ik opzoeken in de literatuur.

3 Welke werkvormen worden ingezet om het leesplezier van leerlingen te bevorderen?

Deze deelvraag ga ik opzoeken in de literatuur.

Ik ga kijken welke werkvormen al worden gebruikt op de school.

4 Op welke manier kan het technisch leesonderwijs worden verbeterd?

Deze deelvraag ga ik opzoeken in de literatuur.

Waarom zijn deze vragen interessant en relevant?Ik krijg inzicht in mijn eigen kennis, en leer dingen die ik nog niet weet. Voor de koppeling van literatuur naar praktijk is het belangrijk dat er goed literatuuronderzoek is gedaan.

Wat zijn de beoogde uitkomsten en opbrengsten van jouw onderzoek?Aan het einde van dit literatuuronderzoek weet ik:

- Wat leesmotivatie is. Wat is er in de literatuur bekend over leesmotivatie?- Op welke manieren het technisch leesonderwijs kan worden verbeterd.- Welke werkvormen er vanuit de literatuur bekend zijn die gebruikt worden om het leesplezier van de leerlingen te bevorderen.- Wat de leerlijnen zijn van technisch lezen in de bovenbouw.

18

Hoofdvraag 2 Welke werkvormen kunnen worden ingezet in de bovenbouw van de Julianaschool, zodat de leesmotivatie toeneemt en het technisch leesniveau verbeterd?

Welke onderzoeksactiviteiten ga je ondernemen voor iedere deelvraag?

Hoe ziet de praktijkcomponent eruit ?

Deelvragen 1 Welke onderwerpen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen?

Ik ga een enquête maken. Het doel van deze enquête is om er achter te komen welke onderwerpen er op dit moment ‘spelen’ bij de leerlingen.

De enquête wordt afgenomen bij de leerlingen en de resultaten worden per groep overzichtelijk neergezet. Hierdoor krijg ik een overzicht van de onderwerpen die aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen in mijn klas.

2 Welke boeken en tijdschriften (zowel gedrukt als digitaal) worden goed ontvangen door de leerlingen/positief beoordeeld door de leerlingen?

Ik ga een aantal boeken, tijdschriften, digitale teksten opzoeken. Deze laat ik beoordelen door de leerlingen.

De leerlingen scoren de verschillende boeken, tijdschriften en digitale teksten op een scorelijst. Hierdoor ontdek ik wat de leerlingen interessant vinden.

3 Welke werkvormen wat betreft lezen spreken de meeste leerlingen aan?

De werkvormen die ik in de literatuur heb gevonden ga ik uitproberen in de praktijk. Hierbij zet ik leerkrachten en medestudenten in. Zij proberen de werkvormen uit.

Als deze leerkracht de werkvorm uitprobeert, kom ik in de klas observeren. De leerlingen mogen ook feedback geven op de manier van werken.

4 Wat is het gemiddelde niveau van technisch lezen van groep 7/8 op de Julianaschool?

De scorelijsten van de leerlingen van de bovenbouw opvragen wat betreft technisch lezen.

De gegevens verwerken en kijken of leerlingen uitvallen op bepaalde punten. Eventueel kan een werkvorm hierop aangepast worden.

Waarom zijn deze vragen interessant en relevant?Door deze vragen te beantwoorden kan ik de leskaarten voor in de leskist maken. Het is belangrijk dat deze aansluiten op de belevingswereld van de leerlingen. Het is belangrijk dat er een goed aanbod komt en dat de leerlingen de werkvormen leuk vinden.Wat zijn de beoogde uitkomsten en opbrengsten van jouw onderzoek?Aan het eind van dit praktijkonderzoek heb ik inzicht gekregen in:

- De belevingswereld van de leerlingen.- Aansprekend aanbod en leuke werkvormen.- In de scores van de leerlingen m.b.t. technisch lezen.

De leskaarten die in de leskist komen worden gevormd door deze verschillende inzichten.

19

20

Interactie met het schoolteamHoe plan de interactie met het schoolteam?

Na goedkeuring van het vooronderzoek door de IB’er en de begeleider op het Iselinge volgt er een presentatie voor de leerkrachten tijdens een teamvergadering. Op deze manier laten we de leerkrachten zien waar we mee bezig zijn en wat de planning is voor de komende maanden.We willen de leerkrachten ook inzetten tijdens het schoolontwikkelthema. Dit komt vooral aan bod bij het praktijkonderzoek. Eens in de maand zullen wij kort de vorderingen van het schoolontwikkelthema bespreken met het team.Met de IB’er, de leescoördinator, stagebegeleider en directrice worden vaker afspraken gepland.

Overleg met de begeleidende docent Hoe plan je het overleg met jouw begeleidend docent?

Eén keer in de twee maanden is er een geplande afspraak met de begeleidend docent. Er is mailcontact over eventuele onduidelijkheden.

Overige opmerkingen -

Vastgesteld op: dd-mm-jjjj

Handtekening student Handtekening docent

21

5.2 Leesplan Julianaschool

Titel:Leesplan Julianaschool november 2011Auteur:Mirjam Smit en Patricia TeheuxLaatst opgeslagen op:23 januari 2012

Meerjarenplan

Visie:Waarom vindt uw instelling leesbevordering belangrijk?Goed leren lezen is belangrijk binnen onze maatschappij. Door informatie te kunnen lezen en begrijpen kan een kind kennis opdoen en zich ontwikkelen. De fantasie van een kind kan geprikkeld worden door het lezen van boeken. Bovendien willen we het leesplezier van kinderen vergroten door het aanbieden van verschillende, aantrekkelijke boeken. Kinderen vergaren het gemakkelijkst kennis als ze daar aan toe zijn. Bij de start van het leesonderwijs houden wij met dit uitgangspunt rekening door in de kleutergroep de kleuters gelegenheid te bieden bezig te zijn met lees- en schrijfactiviteiten. Kinderen die er aan toe zijn kunnen spelend bezig zijn met letters, woorden maken en schrijven. De leerkracht gebruikt het rijkemateriaal om zoveel mogelijk rekening te houden met de verschillen tussen de kinderen. We werken als school met het Interactief, Gedifferentieerd, Directe Instructie-model. Hiermee proberen we alle kinderen op een hoger plan te krijgen. Kinderen met leesproblemen hebben een andere aanpak nodig dan de overige kinderen. Deze kinderen hebben meer tijd nodig en behoefte aan expliciete uitleg. Met dit instructiemodel kan de leerkracht de instructie variëren naar de behoefte van de leerling.

Doel:Wat wil uw school/kinderdagverblijf in algemene zin (niet per klas of groep) bereiken met leesbevordering (denk bijvoorbeeld aan leesmotivatie, kennis en inzicht van kinderen/leerlingen als ze de school/het kinderdagverblijf verlaten)?Over 2 jaar zien we hogere scores op het gebied van technisch lezen. We zien een leesomgeving die aantrekkelijk is voor kinderen en waarbij zorgleerlingen extra aandacht krijgen o.a. door middel van de structurele leesactiviteiten die we aanbieden. Binnen de school streven we naar een doorlopende lijn m.b.t. technisch en belevend lezen.

Methodes bo & vo:Bo en vo:1.a. Welke (taal- lees-)methodes gebruikt uw instelling?Groep 1-2 Taalkastje, Groep 3 Veilig leren lezen, Groep 4-5 Estafette lezen (oud), Groep 6-7 Ralfi-lezen, Groep 4 t/m 8 Nieuwsbegrip, Groep 4 t/m 8 Taalmethode Taalleesland. Hierin worden alle taalaspecten geïntegreerd aangeboden. Voor verdere leesactiviteiten zie activiteitenplan.

1.b. Hoeveel aandacht is er in die methodes voor belevend lezen en literaire competentie (kennismaking met boeken, inzicht in verhalen en teksten, beoordelen van teksten, poëzie e.d.)?Groep 1-2 Taalkastje: drie activiteiten in de week. Groep 3 Veilig leren lezen: Dagelijks. Groep 4-5 Estafette lezen (oud): 4 keer in de week. Groep 6-7 Ralfi-lezen: Dagelijks. Groep 4 t/m 8 Nieuwsbegrip: ongeveer 1 uur in de week. Groep 4 t/m 8 Taalmethode Taalleesland: Twee lessen per dag.

22

2. Hoe ziet uw instelling de relatie tussen leesbevordering (werken aan leesmotivatie, leesbeleving en literaire competentie) en technisch, begrijpend en studerend lezen?Op de Julianaschool vinden we het belangrijk dat alle kinderen de Nederlandse taal, op een natuurlijke manier, goed eigen maken. Een sterke spreek-, lees en schrijfvaardigheid is essentieel om zelfstandig te kunnen functioneren in de Nederlandse maatschappij.

Basisvoorwaarden:1. Er is een (voor)lees- of taalcoördinatorOp orde2. Er is een geoormerkt jaarlijks budgetWerken we aan3. Leesbevordering is onderdeel van andere vakken/aandachtsgebiedenWerken we aan4. Er is een actuele, gevarieerde boekencollectieOp orde5. Er is een goede samenwerking met de openbare bibliotheekOp orde6. bo en vo: leesbeleid wordt bijgesteld op grond van resultatenWerken we aan7. ko en bo: ouders worden actief betrokken bij leesbevorderingOp de lange termijn

Jaarplanning

Coördinatie:Wie is er verantwoordelijk voor de uitvoering van het leesbevorderingsbeleid?De leescoördinatoren en de taalcoördinator van de Julianaschool in samenspraak met het team en directie.Welke taken heeft de huidige leescoördinator (voorleescoach/taalcoördinator)?Zij dragen zorg voor het leesonderwijs. Ze nemen de verantwoordelijkheid bij het uitzoeken van methodes, boeken, leesactiviteiten binnen de school en het aansturen van leerkrachten op het gebied van

leesonderwijs en taalonderwijs.Wordt dit het komend jaar gewijzigd?Op dit moment bevinden we ons in de startfase van het leescoördinatorschap. Wijzigingen vinden mogelijknog plaats.Hoeveel uur heeft de huidige leescoördinator?Er wordt nog bekeken hoeveel uren er beschikbaar moeten komen.Wordt dit het komend jaar gewijzigd?In afwachting van alle ontwikkelingen.Wordt het komend jaar iemand opgeleid tot leescoördinator (voorleescoach/taalcoördinator)?Nee.Wordt het werk van de leescoördinator (voorleescoach/taalcoördinator) geëvalueerd?Ja. Door middel van overlegmomenten met de directie en de taalcoördinator. Waar nodig wordt ook het team hierin betrokken.Op welke andere wijze wordt er gewerkt aan verdere professionalisering van het team op het gebied van leesbevordering (studiebijeenkomsten, workshops, cursussen)?Nog in overleg met de directie. Er wordt rekening gehouden met de planning van volgend schooljaar.

23

budget:Hoe hoog is het budget dat gereserveerd is voor leesbevordering?Nog in overleg met de directie.Is dit budget per kind of leerling / voor de hele instelling / voor een groep of klas?Nog in overleg met de directie.

samenhang:Bo en vo: worden ook bij andere vakken kinder- en jeugd of jongerenboeken gebruikt het komend jaar?Ja, zo mogelijk wel. Onze taalmethode is in thema's opgebouwd. Aansluitend vullen wij een krat met boeken. In de onderbouw wordt altijd thematisch gewerkt en met boekenkratten. Daarnaast maken we bij de wereldoriëntatievakken ook gebruik van een boekenhoek.

boekencollectie:Wat moet er komend jaar verbeterd worden in de eigen boekencollectie? Zie ook: Boekencollectie.pdfWij hebben sinds januari 2011 een inpandige schoolbieb. Het aanbod is prima in orde.Geef aan of dit per groep of voor de (school)bibliotheek/mediatheek is.Aanschaf:Wij hebben sinds januari 2011 een inpandige schoolbieb. Deze delen we met de Vijverbergschool.Sanering:Nee. Alles is nieuw. 1 keer in de 5 jaar wordt de collectie gescreend. Dit wordt gedaan door de leescoördinatoren in samenwerking met een medewerker van de bieb.Inrichting:De schoolbieb beschikt over een 'leesbank' en 'leesstoel'. Tussen de lokalen zijn tussenruimtes met gecreëerde leesplekken d.m.v. zitzakken.Wat dient er in het beheer en de organisatie verbeterd te worden?Mensen die werkzaam zijn op school moeten weten welke materialen er aanwezig zijn op school.

openbare bibliotheek:- bezoek aan de bibliotheek:Sinds we een inpandige schoolbieb hebben maken we hier gebruik van. Willen we dit wel dan kunnen we ons hiervoor aanmelden via de site van de bibliotheek.- werken met collecties/boekenkisten:Er is een goed contact met de openbare bibliotheek, er wordt jaarlijks regelmatig gebruik gemaakt van eventuele boekenkisten in combinatie met bepaalde thema's.- samenwerking in projectenDe bibliotheek biedt verschillende projecten aan die leerkrachten in de klas uit kunnen voeren ter bevordering van de leescultuur. Iedere klas kan deze onbeperkt aanvragen. Groep 1-2 maakt jaarlijks gebruik van het logeerkoffertje. Groep 8 maakt gebruik van de Canon van de geschiedenis. Verder houden we het aanbod op de site in de gaten.- bibliotheekmedewerker heeft een rol binnen de school/instellingAlita Ordelman verzorgt op dit moment nog het nieuwe aanbod wat betreft boeken. Ook verricht zij leesactiviteiten binnen de groepen.- andere wenselijke vorm van samenwerkingWe zijn nog bezig met de opstart. Er vindt 2x per jaar een overleg plaats met de openbare bibliotheek en de leescoördinatoren. Hierbij zou wenselijk zijn om de nieuwe aanvulling op de collectie te bespreken.Wordt komend jaar een gesprek met de bibliotheekmedewerker gepland?Aan het eind van dit schooljaar zal er een gesprek plaatsvinden om het schooljaar te evalueren.

24

evaluatie:Hoe en wanneer worden de taken van de (voor)leescoördinator geëvalueerd?Zie ook: Evaluatieformulier leescoördinatorDe leescoördinatoren zetten af en toe punten op de teamvergaderingen om met het team te bespreken. Hierin worden ook activiteiten geëvalueerd die uitgevoerd zijn door de leescoördinatoren. Jaarlijks is er een overleg met de directie waarbij we het evaluatieformulier hanteren. Hoe wordt het komend jaar de 'opbrengst' van leesbevordering geëvalueerd?

Noem de meetinstrumenten.Toetsen:LVS-toetsen: begrijpend lezen, leestechniek, leestempo, AVI, DMT, VLL via de computer, Methodetoetsenvan Taal.Anderszins:Evalueren over de opbrengsten.Wanneer wordt het leesbevorderingsbeleid in het team besproken?Zie te doenlijst.

ko & bo ouderbetrokkenheid:Hoe wilt u het komend jaar ouders betrekken bij leesbevordering?Komend schooljaar gaan we eerst binnen de school bezig met aanpassingen/vernieuwingen.Ouderbetrokkenheid is een lange termijn doel. Komend schooljaar willen we werken aan een doorlopende leeslijn. Daarin willen we het stukje ouderbetrokkenheid al wel meenemen. Over 2 jaar willen we hier een start mee gemaakt hebben.Informeren:Als school informeren we ouders over nieuwe, leuke spannende informatie via een tweewekelijkse nieuwsbrief.Activeren (een actieve rol bij (voor)lezen op school of thuis):Tijdens oudergesprekken geven we als leerkracht tips over lezen en voorlezen thuis.

ActiviteitenplanStructurele activiteiten

Titel Doelgroep ma di wo do vrTutorlezen bo groep 3 XTutorlezen bo groep 5 XTutorlezen bo groep 8 XEstafette lezen bo groep 4 X X XEstafette lezen bo groep 5 X X X XMandjes lezen bo algemeen X X XLeeskring bo groep 4 XLeeskring bo groep 5 XNieuwsbegrip bo algemeen X X X X XRalfi lezen bo groep 6 X X X X XRalfi lezen bo groep 7 XBoekbespreking bo algemeen XBezoek bibliotheek bo algemeen XVoorleesopa bo algemeen XStil lezen bo algemeen X X XKlassikaal voorlezen bo algemeen X X X XDuo lezen bo groep 3 XKlankkastje bo groep 1 X XKlankkastje bo groep 2 X XVeilig leren lezen bo groep 3 X X X X X

25

Boekenhoek bo groep 1 X X X X XBoekenhoek bo groep 2 X X X X XVrij lezen bo algemeen X X X

Keuze uit de projectenbankBlind date 1 februari 2012 t/m 30 juni 2012 bo algemeenBoekenpret -/- t/m -/- bo groep 2Een tegen allen -/- t/m -/- bo algemeenEstafette Nieuw -/- t/m -/- bo algemeenHet Leeskastje -/- t/m -/- bo groep 1Leespaspoort en Kranten lezen -/- t/m -/- bo algemeenLievelingsboekenparade -/- t/m -/- bo algemeenVoorlezen is leuk -/- t/m -/- bo algemeen

Eigen activiteitenvoorleesopa 3 oktober 2011 t/m 4 juni 2012 bo algemeenGroep 1 t/m 8. Voorleesopa leest voor uit een boek dat de groep heeft uitgekozen.leeskring/boekenhoek 5 september 2011 t/m 4 juni 2012 bo algemeenKinderen laten vertellen over een zelfgelezen boek.

BegrotingBegroting algemeenAlgemeen TotaalCoördinatie/scholing 0,00Boekencollectie 200,00Inrichting bibliotheek/mediatheek 0,00Samenwerking Openbare Bibliotheek 0,00Structurele (voorlees)activiteiten 0,00Begroting overig-Begroting project(en)Project(en) Bedrag Personen TotaalBlind date 0,00Boekenpret 1,00 100 100,00Een tegen allen 1,00 45 45,00Estafette Nieuw 1,00 2000 2.000,00Het Leeskastje 1,00 100 100,00Leespaspoort en Kranten lezen 1,00 0,00Lievelingsboekenparade 1,00 110 110,00Voorlezen is leuk 1,00 31 31,00

Te-doen-lijstWat Wie WanneerNieuw aanbod schoolbibliotheek bijhouden Leescoordinatoren hele jaar doorInventariseren/ vastleggenleesbevorderingsactiviteitenLeescoordinatoren februari 2012Voorbereiden kinderboekenweek Commissie september 2012Het leesplan met het team bespreken LeescoordinatorenLaatste periode v.h.schooljaarLeesplan aanpassen op de huidige situatie LeescoordinatorenLaatste periode v.h.schooljaarUitbreiden van aanbod

26

leesbevorderingsactiviteitenLeescoordinatorenLaatste periode v.h.schooljaarOverleg of budget nieuweactiviteiten/boeken/methodesDirectie enleescoordinatorenLaatste periode v.h.schooljaarNieuwe planning maken LeescoordinatorenLaatste periode v.h.schooljaarOverleg openbare bibliotheek Leescoordinatoren Hele jaar doorOverleg vrijwilligers schoolbieb Leescoordinator Het hele jaar door

27

5.2. Expert interview

Hoe is het leesonderwijs georganiseerd? Werkvormen/methodes voor technisch lezen? Duo/ralfi?Tot en met groep 4 wordt er gewerkt met Estafette lezen. Daarna is het eigenlijk ieder voor zich. De leerkracht bepaalt zelf hoe hij leest met de leerlingen en welke middelen en werkvormen hij hierbij gebruikt. Je moet dit als leerkracht ook zelf indelen. In de bovenbouw wordt er vaak veel aan stillezen gedaan, ik heb zelf vorig jaar het lezen met ouders ingevoerd bij de middenbouw (dit gaat nu nog steeds door.) De ouders komen vier ochtenden in de week een kwartier met een klein groepje kinderen lezen, wij merkten dat het lezen van de kinderen sterk verbeterde. Ralfi- lezen mag je doen bij ons op school, maar dan moet er wel worden voldaan aan alle punten van het ralfi- lezen. Hoe stimuleert de school het lezen thuis?Tijdens oudergesprekken proberen wij de ouders te stimuleren om samen te gaan lezen met hun kind thuis. Verder gaat de onderbouw een keer in het jaar naar de bibliotheek in Doetinchem. Ze krijgen uitleg over het systeem en de leerlingen krijgen een gratis pas. Bij de kleuters wordt er vaak een project gedaan met een beertje dat mee wordt genomen naar huis, hierbij moet een logboek worden ingevuld samen met de ouders. Wat is jullie visie t.o.v. leesonderwijs? Deze visie staat in ons leesplan. Ik zal deze naar jullie doorsturen. Besteden leerkrachten individueel aandacht aan leesbevordering?Ja, dit wordt individueel gedaan, wel worden er zo nu en dan eens ideeën gedeeld. Bijvoorbeeld het idee van de voorleesouders, dit wordt nu in een andere groep ook gedaan. Sommige leerkrachten leggen bijvoorbeeld Donald Ducks of sportbladen in de klas neer, waarna een andere leerkracht dit overneemt. Worden er toetsen voor technisch lezen afgenomen?Jazeker, de DMT – toetsen worden afgenomen vanaf groep 3 t/m groep 8. Verder wordt er AVI-lezen afgenomen vanaf eind 3 t/m eind 7. Eerder namen wij ook nog tempo-lezen af, maar de laatste tijd wat minder (veel werk.) Welke activiteiten vinden er plaats wat betreft lezen?Wij hebben natuurlijk de kinderboekenweek, hierbij staat ook de voorleeswedstrijd centraal. Verder hebben wij af en toe een leuk project. Er is bijvoorbeeld een keer een vrouw gekomen van “Boek en Bureau”, die probeerde kinderen enthousiast te maken voor boeken, door voor te komen lezen. Zij deed dit heel leuk. Verder proberen wij als leerkracht ook veel activiteiten zelf te bedenken. Ik heb bijvoorbeeld in de klas een voorleeswedstrijd gehouden en de winnaar kreeg een gouden penseel. (Een kwast goud gespoten.) Met welke instanties wordt er samengewerkt op het terrein van lezen?Wij werken samen met de bibliotheek in Doetinchem. De onderbouw gaat hier ook naar toe. Welke rol speelt jullie schoolbibliotheek?Wij hebben op school ook een bibliotheek. Op bepaalde dagen zitten er vrijwilligers (moeders), kinderen kunnen hier dan (klassikaal) een boek uit komen zoeken. Wie is bij jullie de leescoördinator en wat houdt dit in? Ik ben leescoördinator samen met Mirjam Smit. Wij hebben een cursus gevolgd, en ook het leesplan voor de school opgesteld. In de cursus kwam o.a. aan bod hoe je kinderen aan het lezen krijgt met allerlei ideeën. Een leuk idee heb ik toegepast in de klas. Verschillende bakken in de klas. Een bak met bijvoorbeeld strips, een met informatieboeken, een met gedichtenbundels. Iedere week wisselen we de bakken door in de groepjes. Ook ben ik bezig met een leeskring. Een kind mag dan iets vertellen over zijn of haar lievelingsboek en hij of zij mag hier een stukje uit voorlezen. Verder hebben wij bijvoorbeeld ook de bibliotheek ingedeeld op niveau (ABC-boeken.) Ook kunnen leerkrachten bij ons terecht als ze iets te vragen hebben over leesonderwijs.

28

5.3. Observatie

29

6. Bronnen

Berg, R. van. der., & Vandenberghe, R. (1996). Samenspel tussen professionele ontwikkeling van docenten en schoolontwikkeling. School & Begeleiding, 14, 11-15.

Bijsterveldt, M. (2012). Kamerbrief 2012, voortgang programma leesbevordering. Verkregen op 24 september 2012 van http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2010/07/05/voortgang-programma-leesbevordering-kunst-van-lezen-2008-2011.html

Cuyvers, G. (2002). Kwaliteitsontwikkeling in het onderwijs. Antwerpen – Apeldoorn: Garant.

Fullan, M. (2009). Passie en kracht in schoolontwikkeling. Vlissingen: Bazalt.

Haan, M. de., & Kok, W.A.M. (1990). Hoe motiveer je kinderen tot lezen? Utrecht: ISOR/Rijksuniversiteit.

Hofman, R.H., Dijkstra, N.J., Hofman, W.H.A. & Boom, J. de. (2005). Kwaliteitszorg in het primair onderwijs. Eindrapport. Groningen: GION.

Hopkins, D., Ainscow, M., & West, M. (1994). School improvement in an era ofchange. Londen: Cassell.

Huijgen, M., & Verburg, M. (1996). Van Dale basiswoordenboek van de Nederlandse taal. Utrecht: Van Dale uitgevers.

Inspectie van het Onderwijs. (2008). De staat van het onderwijs. Onderwijsverslag2006/2007. Utrecht: Inspectie van het Onderwijs.

Israëls, M.G. (2006). Lezen? Ja, graag. Verkregen op 26 september 2012 van http://igitur-archive.library.uu.nl/student-theses/2006-0324-083745/scriptie%20marte.pdf

Lagerweij, N., & Haak, E. (1996). Eerst goed kijken. Leuven: Garant.

Lemaire, C. (2004). Lezen doen we samen. Verkregen op 2 oktober 2012 van http://www.lezen.nl/index.html?age_group_id=0&menu_item_id=2001&sp1=31

Plasterk, H.A. (2008). Kamerbrief 2008, programma leesbevordering. Verkregen op 24 september 2012 van http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2008/03/17/programma-leesbevordering-kunst-van-lezen.html

Robbe, R. (2007). Stappenplan Begrijpend lezen. Verkregen op 3 oktober 2012 van http://hbo-kennisbank.uvt.nl/cgi/fontys/show.cgi?fid=6354

Schoppers, G. (2012). Schoolgids Julianaschool. Waar staat de school voor? 1, 4-6.

Tellegen, S., & Catsburg, I. (1987). Waarom zou je lezen? Groningen: Wolters-Noordhoff.

Velzen, W.G. van. (1986). Organisatie zelfvernieuwing. HandboekSchoolorganisatie en onderwijsmanagement, 4230, 1-20.

Verhoeven, L., & Aarnoutse, C. (1999). Interactief taalonderwijs. Balans tussen constructief en instructie leren. Spiegel, 3-4, 9-29.

30

Verhoeven, L., & Snow, C. (2001). Literacy and motivation. New Jersey: Lawrence Erlbaum associates.

Voogt, J.C., & Bollen, R. (1988). SBR in Nederland, een studie over schooldiagnose.Leuven: Acco.

Zee, F. van. der. (2004). Kennisverwerving in de Empirische Wetenschappen, de methodologie van wetenschappelijk onderzoek. Groningen: BMOOO

Zijlstra, H. (2012). Kamerbrief 2012, kunst van lezen. Verkregen op 24 september 2012 van http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/09/08/kamerbrief-kunst-van-lezen-2012-2015.html

31