Op eigen benen

Het separatie-individuatieproces tijdens de opleiding tot psychiater

Jean-François Ridders, AIOSSupervisor: Dhr. Dr. Rolf Schwarz, A-opleider

Referent: Dhr. Dr. Co Bleeker, psychiater/werkbegeleider FOBA

Opzet referaat

• Inleiding• Theoretische kaders van separatie en

individuatie/identiteitsvorming• Identiteitsvorming tijdens de opleiding tot

psychiater: welke spelers?• Opleiding als separatie-individuatieproces?• Conclusie• Aanbevelingen• Discussie

Inleiding

• Emotionele problemen tijdens de opleiding: Burnout, Beginning Psychiatric Training Syndrome, ‘2e-jaars dip’

• Dubbele rol van AIOS• HOOP

Inleiding

• Doelstelling:

• Hoe verloopt vorming van AIOS tot medisch specialist?

• Onderzoeken of deze opleiding te beschrijven is in termen van separatie-individuatie

Zoekstrategie

• Cochrane• Embase• Medline• Psychinfo• Zoektermen: separation, individuation,

identity, identity formation, trainee, residency, supervision

• Cross-referenties

Resultaten literatuuronderzoek

• ‘Circumstantial evidence’: AIOS algemeen, psychotherapie, onderwijskunde

• Professionele identiteit: “ De identificatiemix met verschillende

actoren of belangen(groepen), met bijbehorende rolvoorkeur en dominante waarden en normen.”

Theoretische kaders van separatie en individuatie/identiteitsvorming

• Mahler: separatie-individuatie• Blos: 2e separatie-individuatie• Marcia: identiteitsstatus model

Separatie-individuatie (Mahler):

1975: ‘the psychological birth of the human infant’

Separatie-individuatie (Mahler):

• Differentiatie (3-18mnd)• Practising (8-16mnd)• Rapprochement (16-24mnd)• Objectconstantie

Tweede separatie-individuatie (Blos):

• Losmaking van ouders: differentiatie/practising• Neiging tot regressie: rapprochement• Fysieke losmaking als voorwaarde voor

individuatie

Separatie als voorwaarde voor individuatie?

MarciaIdentiteitsvorming tijdens adolescentie:

‘crisis vs commitment’

– Identity Diffusion– Foreclosure (vert. ‘het vooraf regelen, afdoen’)– Moratorium (vert. ‘uitstellen’)– Identity Achievement

Eindpunt adolescentie: achievement/foreclosure

Identiteitsvorming (Marcia)

Zonder crisis geen ontwikkeling?

De psychiatrie-opleiding: welke ‘spelers’?

• De AIOS• Privé-omstandigheden• De opleiding als instituut• De opleider(s)• De peers

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• De AIOS:

• Persoonskenmerken (zijn psychiaters meer ‘harm avoidant’??)

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• Privé-omstandigheden:

• Balans privé-werk• Individuele factoren

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• De opleiding als instituut:

• ‘The Hidden Curriculum’

Pratt e.a. (2006)

• Identiteitsontwikkeling als adaptatie• ‘Identity Customization’• Aanpassingsmechanismen

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• De supervisierelatie:

• Weinig hiërarchisch, lange duur• Overdracht en tegenoverdracht in de dyade AIOS-

supervisor

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• Overdracht en tegenoverdracht in de supervisie

• Supervisor als ‘ Good Enough Mother’

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• Leertherapie:

• Doelen• Evidence? • Waardering door AIOS

De psychiatrie-opleidingwelke ‘spelers’?

• De ‘peers’

• Groepssupervisie• Peer-teaching• Intervisie• Steun

‘VERBORGEN CURRICULUM’

‘ THUIS’

LEERTHERAPIE

OPLEIDERS

‘ INSTITUUT’

‘ PEERS’

AIOS

Supervisie als separatie-individuatie?

• 1: beginnende assistent (symbiose)• 2: afhankelijkheid vs autonomie

(differentiatie/practising)• 3:groeiend inzicht->meer gelijkwaardigheid, maar

ook behoefte aan erkenning (rapprochement)• 4:verdere integratie van competenties, ruimte voor

reflectie/confrontatie (‘object constancy’)

Identiteitsvorming (Marcia)

Conclusies

• Vorming tot psychiater is multifactorieel en dynamisch proces

• Fasespecifieke problemen tijdens de opleiding zijn ook een voorwaarde voor ontwikkeling

• Supervisie is voornaamste platform voor reflectie en steun

• AIOS-peergroep als ‘identificatie-bevorderend’ steunsysteem: intervisie

Aanbevelingen

• In supervisie rekening houden met alle ‘groei-bevorderende en –belemmerende’ factoren

• AIOS-groep doelmatig inzetten in onderwijsprogramma om steun en identificatie te bevorderen

Discussie

• Dank voor uw aandacht

Literatuur • J.Pols: De Psychiater als Coach (2006)• Herziening Opleiding en Onderwijs Psychiatrie (2009)• Vaidya e.a. (2006). Do the Personalities of International and U.S. Medical Graduates in Psychiatry Differ? A

Preliminary Study. Academic Psychiatry• Watkins Jr. C.E. (1995). Pathological Attachment Styles in Psychotherapy Supervision. Psychotherapy• Panhuis, van, P.J.A. (1981). Groeistuipen of groeisyndromen? De emotionele kanten van de psychiatrische opleiding.

Tijdschrift voor Psychiatrie.• Piras, G.M.G.A. (2006). De waardering van leertherapie door psychiaters in opleiding in Amsterdam. Tijdschrift voor

Psychiatrie.• Pratt, M.G. (2006). Constructing Professional Identity: the role of work and identity learning cycles in the

customization of identity among medical residents. Academy of Management Journal.• Staveren, van, R. (2007). Overdracht en tegenoverdracht in de opleidingsrelatie. Tijdschrift voor medisch onderwijs.• Hoop, J.G. (2004). Hidden Ethical Dilemmas in Psychiatric Residency Training: The Psychiatry Resident as Dual

Agent. Academic Psychiatry.• Haidet, P. (2006). The Role of the Student-Teacher Relationship in the Formation of Physicians. J.Gen.Intern Med.• Secomb, J (2008). A systematic review of peer teaching and learning in clinical education. Journal of Clinical Nursing

17, 703–716• Meeus, W. (1999). Patterns of Identity Development: Review of Literature and Longitudinal Analysis. Developmental

Review.• Schor, R. e.a.(2000). Tolerance of Uncertainty of Medical Students and Practicing Physicians. Medical Care.• Prins, J, e.a.(2007). Burnout in Medical Residents: a review. Medical Education.• Geurts, S (1999). Antecedents and consequences of work-home interference among medical residents Social Science

and Medicine.• Drucker J.(1978). Supervision and the Professional Development of the Psychiatric Resident. Am.J. Psychiatry• Veen M. van (2008). Het ‘beginning psychiatric training syndrome’anno 2007. Tijdschrift voor psychiatrie.