Het ontstaan Het ontstaan der seksender seksen

Dr. R. SchatsDr. R. SchatsVU mcVU mc

Een mensEen mens 10 triljoen cellen10 triljoen cellen Elke cel bevat chromosomenElke cel bevat chromosomen Het genoom: 30.000 genenHet genoom: 30.000 genen Base paren: 3 miljard Base paren: 3 miljard Code voor eiwittenCode voor eiwitten Eiwitten: 10.000 per cel Eiwitten: 10.000 per cel

Sekse = geslachtSekse = geslacht

Twee geslachten: Twee geslachten: en en

Doel: Doel: VOORTPLANTING !VOORTPLANTING !

Soorten geslachten:Soorten geslachten:

ChromosomaalChromosomaalGonadaalGonadaalHormonaalHormonaalPhenotypischPhenotypisch

Sekse: ChromosomaalSekse: Chromosomaal

46 chromosomen in elke cel46 chromosomen in elke cel44 autosomen44 autosomen2 geslachtschromosomen2 geslachtschromosomen46, XX meestal een vrouw46, XX meestal een vrouw46, XY meestal een man46, XY meestal een man

Enkele vuistregelsEnkele vuistregels

Het basispatroon is vrouwelijkHet basispatroon is vrouwelijk

Y chromosoom: MSY (male specific Y chromosoom: MSY (male specific

region): SRY gen: TDF productie: leidt region): SRY gen: TDF productie: leidt

tot ontwikkeling testistot ontwikkeling testis

Testis produceert testosteron en MIF Testis produceert testosteron en MIF

(ook wel AMH genoemd)(ook wel AMH genoemd)

Sekse: GonadaalSekse: Gonadaal

De geslachtsklier is:De geslachtsklier is:

OVARIUMOVARIUM

TESTIS TESTIS

Testis betekent………Testis betekent………

Het woord komt uit het LatijnHet woord komt uit het Latijn

Het betekent…… GETUIGEHet betekent…… GETUIGE

In het Romeinse Rijk mochten In het Romeinse Rijk mochten

alleen mannen getuigen alleen mannen getuigen

Sekse: HormonaalSekse: Hormonaal

Androgenen: Androgenen: TESTOSTERONTESTOSTERON

Oestrogenen: Oestrogenen: OESTRADIOLOESTRADIOL

Basisprincipe Endocrinologie:Basisprincipe Endocrinologie:effect van hormoneneffect van hormonen

Een bepaalde produktie die leidt tot Een bepaalde produktie die leidt tot een zekere concentratie in het een zekere concentratie in het bloedbloed

De gevoeligheid van het eindorgaan De gevoeligheid van het eindorgaan voor een bepaald hormoonvoor een bepaald hormoon

Sekse: PhenotypischSekse: Phenotypisch

Hoe zie je eruitHoe zie je eruit Uitwendige geslachtsorganenUitwendige geslachtsorganen Bij geboorte vast te stellenBij geboorte vast te stellen Belangrijk voor naamgevingBelangrijk voor naamgeving Soms niet duidelijk bij geboorte Soms niet duidelijk bij geboorte

Uitwendige geslachtsorganen: Uitwendige geslachtsorganen:

en en

Bipotentieel stadium van de Bipotentieel stadium van de

sinus urogenitalissinus urogenitalis

Onder invloed testosteron: Onder invloed testosteron:

mannelijke richtingmannelijke richting

Zo gaat het bij de mens……Zo gaat het bij de mens……

Een aantal diersoorten Een aantal diersoorten doen het heel anders: doen het heel anders:

* Temperatuur afhankelijk* Temperatuur afhankelijk

* Parthenogenese* Parthenogenese

* Hermafroditisme* Hermafroditisme

Ontwikkeling uitwendige Ontwikkeling uitwendige genitalia bij man en vrouwgenitalia bij man en vrouw

Mannelijke en Vrouwelijke Mannelijke en Vrouwelijke geslachtsorganen: inwendiggeslachtsorganen: inwendig

Vrouw: Vrouw:

ovarium en buizen van Müllerovarium en buizen van Müller

Man: Man:

testis en gangen van Wolfftestis en gangen van Wolff

Vrouwelijke geslachtsorganenVrouwelijke geslachtsorganenOvarium en Buizen van MüllerOvarium en Buizen van Müller

OvariumOvarium

EileidersEileiders

Baarmoeder (corpus + cervix)Baarmoeder (corpus + cervix)

Bovenste 2/3 deel vaginaBovenste 2/3 deel vagina

Mannelijke geslachtsorganenMannelijke geslachtsorganenTestis en Gangen van WolffTestis en Gangen van Wolff

TestisTestisEpididymisEpididymisVas deferensVas deferensZaadblazenZaadblazen

Embryologie van het Embryologie van het Endocriene SysteemEndocriene Systeem

HypothalamusHypothalamus

Hypophyse: Hypophyse:

zakje van Rathkezakje van Rathke

Portaal vaatstelselPortaal vaatstelsel

Al volledig ontwikkeldAl volledig ontwikkeld

ManMan Ik ben een echte man

VrouwVrouwIk ben

een echte vrouw

Wat maakt het verschilWat maakt het verschil

Man, Vrouw ???Man, Vrouw ???

Ik ben Kelly uit Big

Brother

Syndroom van TurnerSyndroom van Turner

Chromosomen: 45, X0Chromosomen: 45, X0

Dus vrouw: maar…….Dus vrouw: maar…….

Geen ovaria, infertielGeen ovaria, infertiel

Andere afwijkingenAndere afwijkingen

Syndroom van TurnerSyndroom van Turner

Syndroom van KlinefelterSyndroom van Klinefelter

Chromosomen: 47, XXYChromosomen: 47, XXY

Dus man: maar…….Dus man: maar…….

Kleine testes, geen Kleine testes, geen spermaproductie: infertielspermaproductie: infertiel

Soms andere afwijkingenSoms andere afwijkingen

Syndroom van KlinefelterSyndroom van Klinefelter

Testiculaire feminisatieTesticulaire feminisatie

Chromosomen: 46, XYChromosomen: 46, XY Gonade: testisGonade: testis Phenotype: vrouwPhenotype: vrouw Oorzaak: testosteron werkt nietOorzaak: testosteron werkt niet ““Hairless women”Hairless women”

Syndroom van KallmannSyndroom van Kallmann

GnRH deficiëntie + anosmieGnRH deficiëntie + anosmie

Stoornis in bulbus olfactoriusStoornis in bulbus olfactorius

Geen aansturing hypophyseGeen aansturing hypophyse

Behandeling: GnRH pompBehandeling: GnRH pomp

Syndroom van Mayer – Syndroom van Mayer – Rokitansky - KüsterRokitansky - Küster

Chromosomen: 46, XXChromosomen: 46, XX Gonade: ovariumGonade: ovarium Phenotype: vrouw Phenotype: vrouw Complete fusiestoornis van de Complete fusiestoornis van de

buizen van Müller buizen van Müller Gevolgen: geen baarmoeder en Gevolgen: geen baarmoeder en

daardoor geen bovenste 2/3 deel daardoor geen bovenste 2/3 deel van de vaginavan de vagina

Normale uterus Normale uterus ontwikkelingontwikkeling

10-16e wk

Indeling uterus anomalieën Indeling uterus anomalieën

S. van Mayer-Rokitanski-KusterS. van Mayer-Rokitanski-Kuster::aplasie vagina / uterus 1:5000aplasie vagina / uterus 1:5000

Uterus anomalieënUterus anomalieën

Sekse: Lichaam en GeestSekse: Lichaam en Geest

Zijn deze in balans ?Zijn deze in balans ?

Past je lichaam bij je seksebelevingPast je lichaam bij je seksebeleving

Wat bepaalt het sekse gevoel ?Wat bepaalt het sekse gevoel ?

Rol opvoeding: rolpatronen ?Rol opvoeding: rolpatronen ?

Relatie met omgeving ?Relatie met omgeving ?

Relatie met cultuur ? Relatie met cultuur ?

Priming hersenen: Priming hersenen: Oestradiol of TestosteronOestradiol of Testosteron

TESTOSTERONTESTOSTERON* Mannelijk gedrag:* Mannelijk gedrag:• Actief, jagerActief, jager• Sport, VoetbalSport, Voetbal• StoerStoer• WiskundeWiskunde• Auto’sAuto’s• Et ceteraEt cetera

OESTRADIOLOESTRADIOL* Vrouwelijk gedrag:* Vrouwelijk gedrag:• Passief, gejaagdePassief, gejaagde• Cultuur, BalletCultuur, Ballet• GevoeligGevoelig• TalenTalen• Kleren, modeKleren, mode• Et ceteraEt cetera

Behoorlijke overlapBehoorlijke overlap

VROUW MAN

GenderdysforieGenderdysforie

Ontevreden met je eigen sekseOntevreden met je eigen sekse

Vrouw in mannenlichaamVrouw in mannenlichaam

Man in vrouwenlichaamMan in vrouwenlichaam

TravestieTravestie

TranssexualiteitTranssexualiteit

GendereuforieGendereuforie

Hoe tevreden met je eigen sekseHoe tevreden met je eigen sekse ‘‘Vrouwelijk’ gedragVrouwelijk’ gedrag ‘‘Mannelijk’ gedragMannelijk’ gedrag Hetero- en HomosexualiteitHetero- en Homosexualiteit BisexualiteitBisexualiteit

Sekse: Sekse: een complex gebeureneen complex gebeuren

Hormonale beïnvloedingHormonale beïnvloeding

Opvoeding, vormingOpvoeding, vorming

Maatschappij, cultuurMaatschappij, cultuur

Sekse-identiteitSekse-identiteit