LA_4_Hanneke_Krabbe 1

Schouders eronder! Beleidsnotitie over het versterken van ouderbetrokkenheid van BOL

studenten binnen de afdeling Welzijn van het Da Vinci College

LA 4 – De maatschappelijke context van het onderwijs Docenten: A. Kroon & B. Standaar - Dorhout Student: Hanneke krabbe Studentnummer: 0865920 Mail: jkrabbe@davinci.nl Blog: http://hannekemli.wordpress.com/ Maart 2014, 1e inlevermoment

LA_4_Hanneke_Krabbe 2

Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE .................................................................................................................................... 2 LEESWIJZER ............................................................................................................................................. 3 1. INLEIDING .......................................................................................................................................... 4

1.1. DOEL ............................................................................................................................................. 4 1.2. DE MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT VAN OUDERBETROKKENHEID ......................................................... 4

2. OUDERBETROKKENHEID EN GEBIEDEN VAN INVLOED ............................................................ 5 2.1. WISSELWERKING OUDERBETROKKENHEID EN SUCCES ...................................................................... 5 2.2. OUDERBETROKKENHEID & VOORTIJDIG SCHOOLVERLATEN ............................................................... 5 2.3. TRANSITIE NAAR HET MBO VERGEMAKKELIJKEN ................................................................................ 6 2.4. ONDERBETROKKENHEID EN ONDERWIJSDOELEN ............................................................................... 6

3. HUIDIGE SITUATIE / PROBLEEMVERKENNING ............................................................................ 6 3.1. VERWACHTINGEN MET BETREKKING TOT OUDERBETROKKENHEID ...................................................... 6 3.2. OUDERBETROKKENHEID & HET DA VINCI COLLEGE EN DE AFDELING WELZIJN ................................... 7 3.3. HUIDIGE VISIE EN INVULLING VAN ONDERBETROKKENHEID ................................................................. 7 3.4. HET GEMIS ..................................................................................................................................... 7

4. KRACHTENVELDANALYSE ............................................................................................................. 8 4.1. KRACHTENVELD OP MACRONIVEAU .................................................................................................. 8 4.2. KRACHTENVELD OP MESO-, EN MICRONIVEAU ................................................................................... 9 4.3. VISUALISATIE VAN KRACHTENVELD ................................................................................................ 10 4.4. VRAAGSTUK ................................................................................................................................. 11 4.5. KEUZEDILEMMA’S EN KRITISCHE SUCCESFACTOREN ....................................................................... 11

5. ADVIEZEN ........................................................................................................................................ 12 6. REFLECTIE ...................................................................................................................................... 14

6.1. ROL BIJ BELEIDSADVIEZEN ............................................................................................................ 14 6.2. LEEROPBRENGST ......................................................................................................................... 14

REFERENTIES......................................................................................................................................... 15 BIJLAGE 1 – OUDERBETROKKENHEID ALS CONTAINERBEGRIP .................................................. 17 BIJLAGE 2– BEGRIPPEN BIJ OUDERBETROKKENHEID .................................................................. 18 BIJLAGE 3 – INFOGRAPHIC EFFECT OUDERBETROKKENHEID ..................................................... 19

LA_4_Hanneke_Krabbe 3

Schouders eronder! Leeswijzer Wat is waar te lezen.

Ha die Hanneke,

Ik heb met plezier je degelijke stuk gelezen. Het zit goed onderbouwd in elkaar. En naar mijn idee is het goed geschreven (taalgebruik). Het onderwerp ouderparticipatie lijkt niet zo’n heel spetterend onderwerp. Als moeder moet ik echter toegeven dat het onderwerp betrokkenen, docent, ouder en kind, na aan het hart ligt. (zowel positief als misschien negatief). Daarom vraag ik me af of je de tekst minder zakelijk/ droog zou kunnen maken met voorbeelden uit de praktijk, uitspraken van ouders, kinderen, docenten, enz.. die je tekst illustreren? Misschien gaat dit belangrijke onderwerp dan meer leven.

Verder zie opmerkingen bij de tekst. Ik heb geen feedbackformulier ingevuld, als je dat graag wilt moet je dat maar even aangeven.

Succes,

Ellen

LA_4_Hanneke_Krabbe 4

KWALIFICATIE

SUBJECT-WORDING SOCIALISATIE

1. Inleiding In deze inleiding wordt als eerste het doel van deze beleidsnotitie beschreven. Daarna wordt de maatschappelijke context van ouderbetrokkenheid in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) geschetst.

1.1. Doel Op basis van zowel een praktijkinventarisatie met de stakeholders (ouders, studenten, docenten) als literatuuronderzoek, wordt in het verlengde van het domeinplan ‘Samen – Aangaan’ (Da Vinci College 2013b) een advies opgesteld om de huidige manier van ouderbetrokkenheid binnen Welzijn te versterken en door te ontwikkelen naar een hoger niveau.

1.2. De maatschappelijke context van ouderbetrokkenheid Het onderwijs heeft volgens Biesta (2012a; 2012b) drie doelen, waaraan gelijktijdig gewerkt wordt. Dit zijn kwalificatie, socialisatie en subjectwording (persoonsvorming). Deze doelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In het onderwijsproces wordt volgens Biesta echter altijd gewerkt met een combinatie van deze doelen waarbij het accent, afhankelijk van de onderwijsinhoud verlegd kan worden (zie onderstaande figuur 1). Kwalificatie in het mbo houdt in dat de studenten opgeleid worden voor de arbeidsmarkt of een vervolgstudie. Socialisatie betekent dat studenten via het onderwijs ingelijfd worden in sociale, culturele en politieke ‘ordes’. Studenten worden dus begeleid in het staande kunnen houden

en participeren in de cultuur met daarbij horende tradities en gewoontes. Het laatste doel is volgens Biesta minsten zo belangrijk; subjectwording of persoonsvorming. Dit is het tegenovergestelde proces van socialisatie en is juist gericht op het ontwikkelen van autonome, en in denken en doen onafhankelijke individuen.

De thuiswereld van de student is de plek waar alle werelden bij elkaar komen; de school, de maatschappij en de thuiscultuur. Ouders vormen dus als geen ander een belangrijke schakel in dit geheel (B.Standaar-Dorhout, persoonlijke communicatie, 21 januari, 2014). Studenten zijn, los van hun leeftijd, allemaal onderdeel van een sociaal systeem dat een bijdrage kan leveren om de omstandigheden om te kunnen leren te optimaliseren, aldus Reitsma, De Wit, Van Lieverloo en Vogels (2013).

Figuur 1 De drie functies en doeldomeinen van onderwijs. Bron: door H. Krabbe bewerking van Biesta 2012a p.32

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (2011; 2013) ziet ouders als partners en als stakeholders en roept scholen en ouders op om tot een dialoog te komen. De Rijksoverheid is van mening dat het belangrijk is om te weten wat welf of juist niet werkt met betrekking tot ouderbetrokkenheid in relatie tot onderwijs. Om die reden is in het najaar van 2013 het ‘onderzoeksprogramma 2013-2017’ gelanceerd om scholen en ouders te voorzien van wetenschappelijke informatie over dit thema en de onderlinge samenwerking te stimuleren. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en wetenschap heeft herhaaldelijk onderzoek laten doen naar ouderbetrokkenheid in het primaire, voortgezette en middelbare beroepsonderwijs en houdt de vinger aan de pols met betrekking tot de ontwikkelingen op dit gebied (De Bruin, Van de Linden, Van de Vegt & Van der Aa, 2012).

Ouderbetrokkenheid kent een pedagogisch-, en een toerustingsdoel. Het pedagogische doel gaat over de afstemming van de benadering van studenten thuis en op school. Het toerustingsdoel heeft betrekking op zowel de ouders als de leraren in de optimalisatie van hun relatie ten bate van de ontwikkeling van de student (Menheere & Hooge, 2010).

Literatuuronderzoek van Lusse (2011) heeft uitgewezen dat er een consistent beeld bestaat over het positieve effect van ouderbetrokkenheid in relatie tot schoolsucces. Daarnaast zijn er ondertussen diverse voorbeelden van good practices, waaronder ook in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo), waaruit blijkt dat ouderbetrokkenheid positieve resultaten afwerpt (Ouders en School Samen, 2010; Lovert-Reindersma & Fontijn, 2013).

Opmerking [HK1]: Wat is het nu? Een beleidsnotitie? Een visiestuk? Een Toolkit? Het is haast te speels voor een beleidsnotitie, terwijl het wel de bedoeling is dat het beleid aangescherpt wordt. Tegelijkertijd is het ook een visiestuk met een praktische toepasbaarheid, waardoor het haast weer een toolkit wordt. Graag advies! (Bartel? Aafke?)

Opmerking [Ed2]: Wat kom je iedere keer mooi terug op Biesta in hfst 1 en hst 2

LA_4_Hanneke_Krabbe 5

OUDER-BETROKKENHEID

SUCCES

Zoals verderop zal blijken heeft ouderbetrokkenheid invloed op alle drie door Biesta (2012a; 2012 b) geschetste onderwijsdoelen; kwalificatie, socialisatie & subjectvorming.

Er bestaan overigens verschillende beelden bij ouderbetrokkenheid (Derek, 2003; Lusse, 2011). Lusse (2011) spreekt daarom van een containerbegrip1. Ouderparticipatie, oudercontact, onderwijsondersteunend gedrag, (educatief) partnerschap, en ouderbetrokkenheid 1.0, 2.0 en 3.0, vallen bijvoorbeeld allemaal onder ouderbetrokkenheid. In dit stuk wordt onder ouderbetrokkenheid verstaan: het emotioneel betrokken en (mede) verantwoordelijkheid zijn voor de opvoeding èn het onderwijs van het eigen kind, thuis èn op school (Pauw, 2012).2

Het thema ‘ouderbetrokkenheid’ wordt maatschappelijk breed gedragen door ouders, docenten, de samenleving en de politiek. Onderzoekers en wetenschappers publiceren er nationaal en internationaal over (Meenheere & Hooge, 2010).

Maatschappelijke context samengevat Samengevat is maatschappelijk gezien het gemeenschappelijke beeld van ouders, docenten en schoolleiders dat ouderbetrokkenheid belangrijk is voor de leerresultaten van de kinderen of studenten. Hierbij zien alle betrokken partijen het belang in van ouderbetrokkenheid en is de wil tot het samenwerken aanwezig (Herweijer & Vogels, 2013).

2. Ouderbetrokkenheid en gebieden van invloed Dat ouderbetrokkenheid verschillende gebieden van invloed heeft, een complex fenomeen is dat breed geambieerd wordt maar zich niet vanzelf ontvouwt, wordt hieronder onderbouwd.

2.1. Wisselwerking ouderbetrokkenheid en succes De maatschappelijke relevantie van het thema ouderbetrokkenheid en de uitspraken van het Da Vinci college zijn niet verwonderlijk omdat ouderbetrokkenheid direct en indirect de schoolse ontwikkeling van studenten op verschillende terreinen positief beïnvloedt. Dit zijn: schoolprestaties, het sociale gedrag ten opzichte van zowel leeftijdsgenoten als volwassenen, doorzettingsvermogen, verlaging van schooluitval, hogere onderwijsrendementscijfers, meer doorstroom naar vervolgonderwijs, motivatie, welbevinden en zelfwaardering. (Menheere &

Hooge, 2010; De Bruin et al, 2012; Bakker, Denessen, Dennissen, Oolbekking-Marchand, 2013).3 het verbeterde begrip van benodigde werkvaardigheden toe. Tegelijkertijd blijkt er ook een omgekeerd verband te bestaan waarbij het succes of het uitblijven daarvan, sterk van invloed is op de ouderbetrokkenheid. Zodra er bijvoorbeeld sprake is van tegenvallende schoolprestaties lokt dit ouderbetrokkenheid uit en zoeken ouders contact met de docent. Anders gezegd, bij problemen staan de ouders op de stoep. Maar ook als er juist sprake is van goed presteren wordt de ouderbetrokkenheid naar het kind en naar de school strategisch gehanteerd om de prestaties van hun kind te verhogen en te stimuleren. Ouders van laag presterende kinderen blijken overigens wel betrokken doordat zij tijd investeren in het kind zelf, maar er is geen actieve betrokkenheid richting de school, er wordt door hen een meer afwachtende houding aangenomen (Menheere & Hooge, 2010). Ouderbetrokkenheid en succes corresponderen dus met elkaar op een ingewikkelde manier.

2.2. Ouderbetrokkenheid & voortijdig schoolverlaten Het voortijdige schoolverlaten (VSV) is een probleem. Voor het ministerie van OCW (2013) zelfs onacceptabel hoog, om die reden wil de overheid ernaar streven om het aantal VSV-ers op het voortgezet onderwijs en in het mbo terug te dringen tot maximaal 25.000 per jaar in 2016. Het is niet verwonderlijk dat ook bij het Da Vinci College terugdringen van VSV op de agenda staat (Strategisch beleidsplan 2012). Onderzoek van TU Delft / Berenschot (2009) en Lusse (2011; 2013) wijst uit dat

1 Een visualisatie van het containerbegrip ‘ouderbetrokkenheid’ vindt u in bijlage 1. 2 Veel gehanteerde begrippen bij ouderbetrokkenheid vindt u in bijlage 2. 3 Een infographic over de positieve effecten van ouderbetrokkenheid vindt u in bijlage 3.

Figuur 2 Wisselwerking ouderbetrokkenheid & succes. Bron: H. Krabbe

Opmerking [Ed3]: Wat mij betreft wel helder geformuleerd, maar geen verklaring. Maar dat is hier niet nodig?

Opmerking [Ed4]: Geambieerd door wie? Of wordt dat duidelijk?

Opmerking [HK5]: Is de wisselwerking helder verwoord? Is voldoende helder dat ouderbetrokkenheid tot succes leidt en dat tegelijkertijd succes of uitblijven daarvan direct van invloed is op de ouderbetrokkenheid?

Opmerking [Ed6]: Welke uitspraken bedoel je hier?

LA_4_Hanneke_Krabbe 6

ouderbetrokkenheid een belangrijk instrument is bij het terugdringen van VSV. Dus ook om deze reden is het vergroten en/of versterken van ouderbetrokkenheid bij het Da Vinci College wenselijk.

2.3. Transitie naar het mbo vergemakkelijken Ouderbetrokkenheid blijkt de overgang naar het mbo te vergemakkelijken. De verse mbo studenten worden geconfronteerd met een andere schoolomgeving, nieuwe medestudenten en docenten waarbij het contact niet alleen grootschaliger is, maar vaak ook minder intensief. Ze kunnen zich hierdoor anoniemer voelen. Daarnaast is er in het mbo een andere manieren van werken, waarbij een beroep gedaan wordt op vaak nog niet goed ontwikkelde vaardigheden van zelfstandig zijn en zelfregulatie. Willen studenten deze pittige stap kunnen maken en de overgang naar het mbo dus succesvol laten zijn is goede ondersteuning van het thuisfront noodzakelijk (Elfers, 2011; 2014 ).

2.4. Onderbetrokkenheid en onderwijsdoelen Concluderend uit wat hierboven beschreven staat heeft ouderbetrokkenheid dus een positieve invloed op de drie doelen van het onderwijs zoals deze door Biesta (2012a; 2012b) geschetst zijn. Te weten kwalificatie, socialisatie en subjectvorming.

3. Huidige situatie / probleemverkenning In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie met betrekking tot ouderbetrokkenheid beschreven en vindt een verkenning plaats van het ‘probleem’. Als eerste worden de verwachtingen van de verschillende betrokkenen beschreven. Daarna wordt geschetst hoe binnen het Da Vinci College wordt gedacht over ouderbetrokkenheid. Dan wordt ingezoomd op de visie en de vormgeving hiervan in de dagelijkse praktijk van de afdeling Welzijn. Als laatste wordt ‘het gemis’ in de huidige situatie beschreven.

3.1. Verwachtingen met betrekking tot ouderbetrokkenheid Er spelen nog al wat verwachtingen rondom ouderbetrokkenheid.

Verwachtingen van ouders en studenten en docenten Sommige ouders stellen prijs op ouderbetrokkenheid, anderen niet. Hetzelfde geldt overigens voor de studenten. Toch staat het overgrote deel (70%) van de studenten en de ouders positief tegenover ouderbetrokkenheid (Lamers, 2013). Uit een recente publicatie (Reitsma, De Wit, Van Lieverloo & Vogels, 2013) blijkt dat ouderbetrokkenheid niet stopt bij zestien of achttien jaar. Ouders voelen zich betrokken bij hun kind, willen dat ook blijven ook al is hun kind de grens van achttien jaar gepasseerd. Daarnaast zien ook docenten het belang van ouderbetrokkenheid (Lamers 2013).

Ouderverwachtingen richting de school Ouders hebben in hun contact met de school duidelijke verwachtingen. Ze gaan er vanuit dat de docent goed geïnformeerd is over de voortgang van hun kind. Daarnaast komt uit het onderzoek van Lamers (2013) dat ouders eerder betrokken willen worden. Ouders hebben soms ook hogere verwachtingen dan datgene wat de docent kan bieden, bijvoorbeeld wekelijks contact. Initiatieven die door school genomen worden om ouders te betrekken zijn het organiseren van ouderavonden, informatieavonden, 10 mintuten gesprekken over de resultaten en verschillende vormen van communicatie (telefoneren, gesprekken, briefwisseling, mail, nieuwsbrief, website), aldus Lamers (2013). De studenten zijn altijd op de hoogte van de oudercontacten, maar kunnen wel bezwaar maken.

Verwachtingen vanuit het management In ‘Monitor ouderbetrokkenheid’ (2012) staat dat 56% van het mbo een visie over ouderbetrokkenheid heeft vastgelegd. Binnen het Da Vinci College zijn er in zijn algemeenheid uitspraken gedaan over ouderbetrokkenheid (Da Vinci College 2012; Da Vinci College, 2013a). De afdeling Welzijn heeft in het domeinplan vastgelegd dat er in het eerste jaar minimaal 2 keer een ouderavond georganiseerd wordt waarin voorlichting gegeven wordt, dat er 10 minuten gesprekken met de trajectbegeleider gehouden worden in dat er in het tweede jaar ook nog 10 minuten gesprekken zijn als dat nodig is, waarbij de trajectbegeleiders wanneer dat van belang is veelvuldig contact houden met de ouders (Da Vinci College, 2013b).

Verwachtingen vanuit het ministerie Zoals elders al beschreven verwacht de overheid van de scholen proactief handelen met betrekking tot ouderparticipatie.

Opmerking [Ed7]: Zou je dit moeten uitleggen of moet de lezer dit maar invullen?

Opmerking [Ed8]: Mooi woord hier!

LA_4_Hanneke_Krabbe 7

3.2. Ouderbetrokkenheid & het Da Vinci College en de afdeling Welzijn In het strategische beleidsplan (2012) staat dat er gestreefd wordt naar kwaliteitsverhoging. Om dit te bereiken wordt de samenwerking met de ouders (en hun kinderen) versterkt. Het onderwijs en de resultaten daarvan moet herkenbaar en transparant zijn voor de ouders. Het is één van de ambities van het Da Vinci college om benaderbaar te zijn, maar ook dat ouders benaderd worden. Docenten vervullen hierin een belangrijke rol door met de ouders de dialoog aan te gaan. Ook uit het jaarverslag van het Da Vinci college (2013a) blijkt dat er waarde gehecht wordt aan het aanhalen van de banden met de ouders. In de beschreven kernwaarden staat dat aan de ouders support gegeven en gevraagd wordt om hun kinderen uit te dagen het beste uit zichzelf te halen. Het belang van ouderbetrokkenheid op de resultaten van de student wordt onderkend en wordt er geïnvesteerd in het versterken van ouderbetrokkenheid en tot het meer toegankelijk maken van de informatie over de studievoortgang van hun kind. Op meerdere plekken worden de ouders expliciet als belangrijke stakeholders genoemd en wordt het belang van hun tevredenheid benadrukt. Er wordt geïnvesteerd in de vaardigheid van docenten om met de ouders van de studenten in dialoog te komen (Da Vinci College, 2013a). Tot slot worden ook in het domeinplan van Welzijn (2013b) ouders gezien als belangrijke stakeholders met wie op regelmatige basis contact plaatsvindt.Het Da Vinci college sluit daarmee aan bij de trend in de maatschappelijke trend waarbij ouderbetrokkenheid ertoe doet.

3.3. Huidige visie en invulling van onderbetrokkenheid In de praktijk blijkt dat de voor ‘Welzijn’ opgestelde richtlijnen (Da Vinci College 2013b) gevolgd worden, ouders van minderjarige studenten krijgen een kopie van het gespreksverslag over de studievoortgang die ondertekend moet worden, maar ook met ouders van meerderjarige studenten is contact. Verdere inventarisatie binnen de afdeling Welzijn heeft opgeleverd dat ouderbetrokkenheid belangrijk gevonden wordt door zowel ouders, studenten, docenten, de verzuim coördinator en de domeinleiding en dat dus in lijn met de verwachtingen van het ministerie gewerkt wordt aan ouderbetrokkenheid.

3.4. Het gemis Toch kan gesteld worden dat er bij ouderbetrokkenheid sprake is van een gemis omdat:

1. Een uitgekristalliseerde visie op zowel meso als micro niveau ontbreekt. Volgens Reitsma et al (2013) is dit één van de kritische factoren bij ouderbetrokkenheid en tevens een voorwaardelijkheid.

2. Ouderbetrokkenheid niet stopt als het kind achttien jaar geworden is (Reitsma et al., 2013). Ouders voelen betrokkenheid bij hun kinderen en geven aan betrokken te willen blijven. Bevraagde ouders bevestigen dit beeld (persoonlijke communicatie, januari 2014).

3. Ouderbetrokkenheid gedurende de hele schoolloopbaan wenselijk is. Met een zwaartepunt in het eerste jaar en een uitloop naar het tweede jaar waarbij ouderbetrokkenheid alleen nog maar gericht lijkt te zijn op calamiteiten wordt geen recht gedaan aan de behoefte tot langere betrokkenheid. In de kamerbrief over de voortgang van ouderbetrokkenheid wordt zelfs gesteld dat ouderbetrokkenheid belangrijk is voor alle ouders en alle scholen in elke situatie, gedurende de hele schoolloopbaan (Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2013).

4. De huidige vorm van ouderbetrokkenheid verder doorontwikkeld kan worden tot educatief partnerschap of ouderbetrokkenheid 3.0. Educatief partnerschap is de meest uitgekristalliseerd manier van invulling geven aan ouderbetrokkenheid ((Lusse, 2011; de Bruin et al., 2012; Reitsma et al. 2013). De Vries noemt deze vorm ‘ouderschap 3.0’. Hij schetst drie niveaus van ouderbetrokkenheid, hieronder schematisch weergegeven in figuur 3:

Figuur 3 Niveaus van ouderbetrokkenheid. De verschillende communicatieniveaus worden inzichtelijk. Bron: H. Krabbe op basis van de indeling van De Vries

1.0

Er wordt via eenzijdige communicatie informatie naar de ouders gezonden. Waarbij de vorm, de inhoud en het moment van de informatie door school bepaald wordt.

2.0

Er is sprake van tweezijdige communicatie waarbij zowel de school als de ouders informatie kunnen zenden. Werkelijk contact hoeft er niet te zijn omdat er sprake is van tweezijdig zenden, zonder samenwerking

3.0 Zowel de school als de

ouders investeren in het zoeken en delen van informatie. Het doel daarbij is de ontwikkeling van het kind of de leerling.

Opmerking [Ed9]: plaats vindt

LA_4_Hanneke_Krabbe 8

Educatief partnerschap of ouderbetrokkenheid 3.0 betekent dat: - er sprake is van meerzijdige communicatie - er wederzijdse betrokkenheid en verantwoordelijkheid is om optimale omstandigheden te

creëren voor de ontwikkeling van de student - het doel is om de opvoedsferen van thuis, de buurt en school op elkaar aansluiten - de splitsing van: “school is verantwoordelijk voor het onderwijs, ouders zijn verantwoordelijk

voor de opvoeding”, verdwijnt.

Deze vorm wordt overigens door minister van Bijsterveld-Vliegenthart geambieerd (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2011; 2012). De huidige vormgeving van ouderbetrokkenheid bij de afdeling Welzijn is een combinatie van ouderschap 1.0 en ouderschap 2.0 en leent zich dus tot verdere ontwikkeling.

4. Krachtenveldanalyse Door middel van deze krachtenveldanalyse wordt in kaart gebracht welke drijvende krachten er zijn met een positieve invloed op de gewenste situatie en welke beperkende krachten, of obstakels voor verandering er zijn. Deze worden uitgewerkt op macroniveau en daarna op meso/microniveau. Dit hoofdstuk eindigt met een visualisatie van de krachtenvelden.

4.1. Krachtenveld op macroniveau Ouderbetrokkenheid minder vanzelfsprekend Uit verschillende publicaties blijkt dat ouderbetrokkenheid binnen het mbo niet vanzelfsprekend is omdat de mbo studenten ouder en zelfstandiger zijn. De student heeft de levensfase van de adolescentie bereikt en sommigen zijn al meerderjarig. Vanaf het moment dat een student achttien jaar of ouder is, wordt deze de formele gesprekspartner van de onderwijsinstelling. Dit gegeven heeft dus invloed op de ouderbetrokkenheid (Lamers, 2013; Mozaïek mbo, 2013). Het vraagt een kanteling in het denken bij zowel de ouders, de studenten als de docent. Van klant-consument denken naar de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van de student tot iemand die op een volwaardige manier deelnemer kan zijn aan de maatschappij van morgen (Reitsma, De Wit, Van Lieverloo & Vogels, 2013).

Andere verhoudingen in de pedagogische driehoek. Van Bijsterveldt-Vliegenthart schrijft in de kamerbrief over ouderbetrokkenheid dat de pedagogische driehoek tussen school, ouders en de student als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen verandert. Ouderbetrokkenheid komt minder vanzelfsprekend tot stand, docenten hebben niet (meer) automatisch gezag en de steun die opvoeders aan elkaar geven is evenmin vanzelfsprekend. Daarnaast nemen jongeren niet meer automatisch dezelfde waarden en normen over. Ouderbetrokkenheid vraagt dus een extra investering (Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschappen, 2011).

Breed draagvlak voor ouderbetrokkenheid Zoals hierboven al beschreven wordt, is er politiek en maatschappelijk gezien een breed draagvlak.

Informatie uit wetenschappelijk onderzoek Gesteund door initiatieven van de overheid, maar ook van anderen is er veel informatie beschikbaar uit wetenschappelijk onderzoek over het effect van ouderbetrokkenheid (Lusse, 2013; Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2013).

Good practices Verschillende ROC’s hebben ouderbetrokkenheid ondertussen expliciet een plek gegeven. De ervaringen van deze good practices staan beschreven en informatie hierover wordt gedeeld (Ouders en School Samen, 2010; Lovert-Reindersma & Fontijn, 2013).

Opmerking [Ed10]: werd?

Opmerking [Ed11]: voormalig toevoegen?

LA_4_Hanneke_Krabbe 9

4.2. Krachtenveld op meso-, en microniveau Visie + beleid ontbreekt Reitsma et al. (2013) benadrukt het belang van een helder verwoorde en inspirerende visie op de relatie tussen de ouders, de studenten en de school met een daarbij uitgekristalliseerd beleid. Scholen moeten een meerjaren-werkplan uitwerken als onderdeel van het strategisch beleidsplan. En de verschillende afdelingen binnen de school moeten op basis van dat beleidsplan, beleid op maat maken.

Richtlijnen afdeling Welzijn te beperkt De in het domeinplan opgestelde richtlijnen met betrekking tot ouderbetrokkenheid zijn te beperkt (Da Vinci College, 2013b). De vorm waarin de ouderbetrokkenheid gegoten is kan zich nog evolueren tot een intensievere vorm. Daarnaast beperken de richtlijnen zich tot het tweede jaar of tot calamiteiten.

Docenten onvoldoende toegerust. Zowel uit het jaarverslag van het Da Vinci College (2013a), als uit onderzoek (Menheere & Hooge, 2010; Reitsma et al., 2013) blijkt dat docenten zich nog lang niet altijd voldoende toegerust of zelfs onbekwaam voelen in de contacten met ouders. Docenten zouden zich verder moeten ontwikkelen in hun attitude en grondhouding omdat een intensievere samenwerking met ouders sensitiviteit vraagt voor de (culturele) diversiteit van zowel de studenten als de ouders. Daarnaast moeten docenten communicatief zeer vaardig zijn omdat dit van wezenlijk belang is bij het slaan van een brug tussen de verschillende milieus van de student (zijn school, thuissituatie en peergroup). Dit vraagt transparante en proactieve, tweezijdige formele en informele communicatie die altijd gericht is op de ontwikkeling van de student. Docenten zijn lang niet altijd voldoende communicatief vaardig. Tot slot vragen de intermenselijke contacten voldoende kennis. Dit kan zijn kennis over de school maar ook kennis over de (culturele) achtergrond van de ouders (Reitsma et al., 2013).

Ouderbetrokkenheid en adolescentie Ouderbetrokkenheid is minder vanzelfsprekend en gaat niet vanzelf gezien de levensfase van de studenten, de adolescentie. Dit vraagt nieuwe manieren van omgaan met zowel de student als zijn/haar ouders. De adolescentiefase wordt door veel ouders als een moeilijke periode ervaren. Niet alleen is het noodzakelijke losmakingsproces volgens Freud de moeilijkste gebeurtenis voor een mens, maar ook omdat juist in deze periode hun kind door een turbulente periode gaat die vaak gepaard gaat met (grote) problemen. Aan de andere kant van de lijn bevindt zich de student die zijn ouders kritisch beschouwt en sterk de behoefte heeft om zich los te maken van zijn ouders om zich te kunnen ontwikkelen tot een eigen individu. Juist door hun sterke sociaal-cognitieve ontwikkeling zijn ze in staat om kritischer en afstandelijker naar hun sociale omgeving te kijken, wat in de eerste instantie afstand in de hand werkt, tot er een nieuwe evenwicht gevonden wordt waarbij sprake is van gelijkwaardigheid (Delfos, 2007).

Onvoldoende aandacht voor de diversiteit van ouders Er is een potentieel spanningsveld tussen ouders en de docenten of de school door de rol die macht kans spelen in de onderlinge relatie. Iedereen is vanuit zijn eigen positie met bijbehorende belangen bij de student betrokken. Daarnaast kan de noodzakelijke gelijkwaardigheid bij ouderbetrokkenheid verstoord worden door de onderlinge culturele diversiteit, waardoor het partnerschap verstoord kan raken (Menheere & Hooge, 2010 p. 23). Om die redenen moet bij het nadenken over vormgeven van ouderbetrokkenheid rekening gehouden worden met de diversiteit van de ouders. Ouders zijn op allerlei manieren verschillend van elkaar (gedrag, sekse, sociaal economisch, etnisch-culturele achtergrond, opleidingsniveau, levensovertuiging, religie, samenstelling van het gezin enz.). Veel van de onderzoeken richten zich op een specifieke groep waarmee geen recht gedaan wordt aan de hierboven beschreven variëteit. (Menheere & Hooge, 2010, p.7; Reitsma, 2013).

Positieve intenties binnen het Da Vinci College Zoals eerder beschreven staat zijn binnen het Da Vinci College zijn in verschillende stukken positieve intenties uitgesproken met betrekking tot ouderbetrokkenheid.

Binnen de afdeling Welzijn richtlijnen voor onderbetrokkenheid De afdeling Welzijn heeft in het domeinplan richtlijnen opgesteld waarin beschreven staat hoe de ouderbetrokkenheid wordt ingevuld. Daarmee is een degelijke basis voor het contact met de ouders geborgd (Da Vinci College, 2013b).

LA_4_Hanneke_Krabbe 10

Docenten vervullen een sleutelrol en willen dit ook. Menheere & Hooge (2010) beschrijven dat docenten een belangrijke rol spelen om ouderbetrokkenheid tot een succes te maken, leraren kunnen hierin een sturende rol vervullen. Zij hebben verschillende interventies tot hun beschikking om de betrokkenheid te vergroten waarbij is geleken dat als docenten ouders vaker benaderen, zij sneller geneigd zullen zijn om te investeren in de schoolloopbaan van hun kinderen, los van hun sociaal economische achtergrond.

Ouderbetrokkenheid thuis is de belangrijkste bijdrage De ouderbetrokkenheid thuis levert de belangrijkste bijdrage aan de ontwikkeling van het kind, ongeacht de leeftijd (Lusse, 2013). Dat maakt ouders tot zeer krachtige samenwerkingspartners. Toch wordt deze ouderbetrokkenheid beïnvloed door een scala aan factoren. Zo speelt voor ouders de onzekerheid over hun rol en invloed op het leren van de studenten, hun eigen visie op ouderschap, opvattingen over tijd en energie die in de ondersteuning gestoken wordt, eigen kennis en vaardigheid een rol. Daarnaast is het van invloed in hoeverre ouders zich uitgenodigd voelen door ouderbetrokkenheid door zowel de school, de docent als hun eigen kind, de student. (Menheere, & Hooge, 2010, p.24).

Onderzoek van Lamers (2013) naar de feitelijke ouderbetrokkenheid wijst uit dat ouders zowel thuis als op school betrokken zijn door middel van communicatie over en met de school, steunen, motiveren, voorwaarden scheppen om te studeren maar ook bijvoorbeeld de werkplek bezoeken waar het kind werkt.

4.3. Visualisatie van krachtenveld Een visualisatie van krachten die in deze beleidsnotitie verwoord zijn. De visualisatie is gebaseerd op Lewins’ ‘force-field analysis’ methode (Conelly, 2014).

BEPERKENDE KRACHTEN (OBSTAKELS VOOR

VERANDERING GEWENSTE SITUATIE

DRIJVENDE KRACHTEN (POSITIEVE INVLOED VOOR

VERANDERING)

MA

CR

O

- De rechtspositie van de student verandert als hij / zij 18 jaar wordt, ouder-betrokkenheid minder vanzelfsprekend.

- Er is politiek en maatschappelijk gezien een breed draagvlak voor ouderbetrokkenheid.

MA

CR

O

- Maatschappelijke ontwikkelingen leiden tot andere verhoudingen in de pedago-gische driehoek (opleiding, student & ouders).

- Er zijn diverse ‘good practices’ beschreven van mbo’s die ouder-betrokkenheid hebben vorm gegeven..

- Er is veel informatie beschikbaar vanuit wetenschappelijk onderzoek

MES

O /

MIC

RO

- Een helder verwoordde, geconcretiseerde visie en beleid of meerjarenplan voor ouderbetrokkenheid ontbreekt.

- Er is binnen het Da Vinci College in verschillende stukken een positieve intentie uitgesproken in relatie tot ouderbetrokkenheid.

MES

O /

MIC

RO

- Richtlijnen van Welzijn beperken zich tot het 2e jaar of tot calamiteiten.

- Er zijn binnen Welzijn richtlijnen voor ouderbetrokkenheid opgesteld.

- Docenten zijn niet altijd voldoende toegerust of voelen zich (nog) onbekwaam in de contacten met ouders.

- Docenten vervullen een sleutelrol in ouderbetrokkenheid en willen dit ook

- Ouderbetrokkenheid bij adolescenten gaat niet vanzelf gezien hun levensfase. Dit vraagt nieuwe manieren van omgaan met zowel de student als zijn / haar ouders.

- Ouderbetrokkenheid thuis levert de belangrijkste bijdrage aan de ontwikkeling van het kind, ongeacht de leeftijd.

- Er is een potentieel spanningsveld tussen de stakeholders omdat iedereen vanuit eigen invalshoek reageert.

- Als ouders hoge verwachtingen hebben van het studiesucces van hun kind, zie je dit in de praktijk vaak terug.

- Ouders kunnen onzeker zijn over eigen rol & invloed op hun kind (als student).

- Ouderbetrokkenheid is bewezen effectief op zeer veel (ontwikkelings)gebieden.

- Er is onvoldoende aandacht voor de diversiteit van de ouders.

- Studenten staan ook positief tegenover ouderbetrokkenheid.

OU

DER

BET

RO

KK

ENH

EID

3.0

/ PA

RTN

ERSC

HA

P

Opmerking [Ed12]: Wow dit vind ik een inspirerend model.

LA_4_Hanneke_Krabbe 11

Op welke manier kan de huidige manier van ouderbetrokkenheid van de afdeling Welzijn versterkt worden, waardoor deze zich ontwikkelt tot ouderbetrokkenheid 3.0 of educatief partnerschap? Dat betekent dat:

- er sprake is van meerzijdige communicatie - er wederzijdse betrokkenheid en verantwoordelijkheid is om optimale omstandigheden

te creëren voor de ontwikkeling van de student - het doel is om de opvoedsferen van thuis, de buurt en school op elkaar aansluiten - de splitsing van: “school is verantwoordelijk voor het onderwijs, ouders zijn

verantwoordelijk voor de opvoeding”, verdwijnt.

4.4. Vraagstuk Met een verkenning van de theorie en de praktijk en het inzichtelijk maken van het krachtenveld is het vraagstuk:

4.5. Keuzedilemma’s en kritische succesfactoren Om tot een advies te kunnen komen is het belangrijk om de dilemma’s en kritische succesfactoren die ouderbetrokkenheid binnen het mbo met zich meebrengt inzichtelijk te maken.

Dilemma’s Reitsma et al. (2013) noemen de volgende dilemma’s:

- De leeftijdsgrens van 18 jaar handhaven of niet in het hebben van oudercontact? - Eigen verantwoordelijkheid bij de adolescent laten of eigen verantwoordelijkheid beïnvloeden /

deels overnemen? - Ouders als kritisch consument of ouders als (gespreks-, en opvoedings-)partner? - Wachten op uitgekristalliseerd beleid of zelf stappen ondernemen om ouderbetrokkenheid te

vergroten?

Op basis van wat hierboven al verwoord is mag geconcludeerd worden dat de leeftijd van 18 jaar niet bepalend is oudercontact. De verantwoordelijkheid ligt wel zo veel mogelijk bij de eigen student, waarbij gezocht moet worden naar een samenwerkingsdriehoek tussen school, ouders en student, zo veel mogelijk op basis van gelijkwaardigheid. Ouders zijn gespreks-, en opvoedingspartner bij de gewenste situatie. Wat betreft het uitgekristalliseerde beleid of zelf stappen ondernemen om ouderbetrokkenheid gaan vergroten moet het domein Welzijn een keuze maken.

Kritische succesfactoren Er zijn 5 kritische factoren die bekend zijn uit diverse onderzoeken en die voorwaardelijk zijn voor ouderbetrokkenheid (Reitsma et al. 2013):

1. Visie & ambitie waarbij een helder verwoorde, inspirerende visie op de relatie tussen de ouders, de studenten en school beschreven is.

2. Beleid dat consistent is bij de verwoorde visie. Een meerjaren werkplan dat uitgewerkt is als onderdeel van het strategische beleidsplan. De verschillende afdelingen van de school moeten op basis van dit beleidsplan hun eigen ‘op maat’ beleid kunnen maken

3. Effectief en inspirerend leiderschap wordt gezien als kritische succesfactor omdat de invloed van de leidinggevenden per definitie bij elke verandering van doorslaggevend belang is

4. Attitude en grondhouding; intensievere samenwerking met ouders vraagt sensitiviteit voor de (culturele) diversiteit van zowel de studenten als de ouders.

5. Communicatie is van wezenlijk belang bij het slaan van een brug tussen de verschillende milieus van de student (zijn school, thuissituatie en peergroup). Dit vraagt transparante en proactieve, tweezijdige formele en informele communicatie die altijd gericht is op de ontwikkeling van de student.

6. Toerusting. De intermenselijke contacten vraagt dat alle partijen voldoende kennis hebben. Dit kan zijn kennis over de school, kennis over de (culturele) achtergrond van de ouders maar ook het bezitten van sociale en communicatieve vaardigheden.

De hierboven beschreven kritische succesfactoren worden meegenomen in de adviezen omdat ze randvoorwaardelijk zijn voor het slagen van beleid op ouderbetrokkenheid.

LA_4_Hanneke_Krabbe 12

5. Adviezen In dit hoofdstuk worden adviezen geformuleerd om de huidige invulling van ouderbetrokkenheid te versterken tot educatief partnerschap/ouderbetrokkenheid 3.0 vanaf hier verder uitwerken!!!!! Adviezen screenen, plaatsen, aanvullen en schrappen.

BELANGHEBBENDEN ADVIES

TERMIJN KORT MIDDEL

LANG LANG

MIC

RO

/MES

O - -

- - - - - - - - - - - -

MA

CR

O

- - - - - - - - - - - - - -

- Korte termijn visie bepalen http://www.kennisnet.nl/themas/ouderbetrokkenheid/visie-en-aanpak/hoe-kan-ik-ouderbetrokkenheid-vergroten/ op meso en micro niveau.

- Middel lange termijn - Lange termijn

Vormgeving ouderbetrokkenheid

Ouderbetrokkenheid kan op verschillende manieren worden vormgegeven. Naast ouderavonden, informatieavonden, tien-minuten gesprekken, verschillende vormen van communicatie, digitaal leerlingvolgsysteem heeft het Ministerie van Onderwijs Cultuur en wetenschap (2009) de volgende tips: betrekken van ouders bij de opleidingskeuze, Zorg voor een doorlopend proces van ouderbetrokkenheid, maak een ouderportal waarmee ouders direct zelf toegang krijgen/hebben tot de vordering van de student, richt een klankbordgroep op, stel een projectmedewerker ouderbetrokkenheid aan die zorgt voor een warme overdracht tussen bijvoorbeeld het vmbo en het mbo, informeer ouders over verzuim via een automatisch gegenereerd SMS systeem, betrek ouders bij de intake en in het lesprogramma. Tips achterhaald? Controleren.

Wat ga ik aanpakken en wat laat ik liggen?

Leraren in opleiding worden onvoldoende voorbereid op ouderbetrokkenheid. (Menheere & Hooge, 2010). Dit betekent dat het Da Vinci College ervoor kan kiezen om stagiaires expliciet te betrekken bij momenten van ouderbetrokkenheid en hen waar mogelijk actief te laten participeren. Expliciteer het beleid met betrekking tot ouderbetrokkenheid waarbij de aspecten uitnodigend, openheid, transparantie, planmatigheid herkenbaar terug te vinden zijn en waarbij ‘communicatie’ de rode draad is. Kijken hoe dat moet met adviezen. Met of zonder bronvermelding Visie & ambitie waarbij een helder verwoorde, inspirerende visie op de relatie tussen de ouders, de studenten en school beschreven is. MLT doel

Advies:

Bakker et al (2013) concluderen dat de ouderbetrokkenheid, zoals deze ingevuld wordt in de thuisomgeving de belangrijkste bijdrage levert aan de ontwikkeling van hun kinderen, ongeacht hun leeftijd. Daarnaast kan de wil van de adolescent om iets te bereiken op school kan tot op zekere hoogte voorspeld worden door de verwachtingen die ouders zelf hebben over hun kind. Anders gezegd, als

Opmerking [HK13]: Moeten de adviezen met bronvermelding, of volstaat het om op basis van je vooronderzoek adviezen te formuleren?

LA_4_Hanneke_Krabbe 13

ouders hoge verwachtingen hebben, is dit terug te zien in hoe de student aankijkt tegen zijn/haar schoolloopbaan (Kirk, Lewis-Moss, Nilsen & Colvin., 2011). Deze aspecten zouden in het contact met de ouders expliciet benadrukt kunnen worden en er kan een dialoog gestart worden op welke manier ouders hieraan invulling zouden kunnen geven.

Studiedag september 2014 starten met ‘ouderbetrokkenheid – themadag’ Dan kaders uitzetten wat de teams gaan vertalen naar hun teamplannen. Gebruik maken van hand-outs

Advies maak gebruik van de werkgroep 2.0 als focusgroep om ouderbetrokkenheid verder te ontwikkelen, waarbij zij een belangrijke schakel vormen naar de teams toe en in het tot stand komen van een Welzijnsbreed gedragen ouderbetrokkenheidsbeleid.

Advies evalueer aan het einde van het schooljaar de ondernomen acties en ontwikkel eventueel door.

Advies Er moet een begrijpelijk verwoorde, inspirerende visie op de relatie tussen de ouders, de studenten en school beschreven worden.

Verwachtingen van docenten

Uit het onderzoek van Lamers (2013) is naar voren gekomen dat docenten graag meer richtlijnen en/of een kader willen hebben met betrekking tot ouderbetrokkenheid. Ook bestaat de behoefte om tussen studieloopbaanbegeleiders en ouders 06 nummers worden uitgewisseld zodat communicatie sneller gaat. Als laatste stellen docenten prijs op een digitaal programma waarmee ouders zelf kunnen zien hoe het gesteld is met de voortgang aan hun kind. De verantwoordelijkheid voor ouderbetrokkenheid schuift daarmee ook naar de ouders.

Advies Reitsma et al. (2013) benadrukt het belang van een helder verwoorde en inspirerende visie op de relatie tussen de ouders, de studenten en de school met een daarbij uitgekristalliseerd beleid. Scholen moeten een meerjaren-werkplan uitwerken als onderdeel van het strategisch beleidsplan. En de verschillende afdelingen binnen de school moeten op basis van dat beleidsplan, beleid op maat maken.

Advies om te brainstormen over de dilemma’s

Advies: Beleid dat consistent is bij de verwoorde visie. Een meerjaren werkplan dat uitgewerkt is als onderdeel van het strategische beleidsplan. De verschillende afdelingen van de school moeten op basis van dit beleidsplan hun eigen ‘op maat’ beleid kunnen maken. LTD Welzijn is eigen beleid maken op het ‘moederbeleid’. Nu nog een gat omdat het ‘moederbeleid’ vrij algemeen beschreven staat.

LTD Welzijn is eigen beleid maken op het ‘moederbeleid’. Nu nog een gat omdat het ‘moederbeleid’ vrij algemeen beschreven staat.

Advies: omzetten naar adviezen.

1. Visie & ambitie waarbij een helder verwoorde, inspirerende visie op de relatie tussen de ouders, de studenten en school beschreven is.

2. Beleid dat consistent is bij de verwoorde visie. Een meerjaren werkplan dat uitgewerkt is als onderdeel van het strategische beleidsplan. De verschillende afdelingen van de school moeten op basis van dit beleidsplan hun eigen ‘op maat’ beleid kunnen maken

3. Effectief en inspirerend leiderschap wordt gezien als kritische succesfactor omdat de invloed van de leidinggevenden per definitie bij elke verandering van doorslaggevend belang is

4. Attitude en grondhouding; intensievere samenwerking met ouders vraagt sensitiviteit voor de (culturele) diversiteit van zowel de studenten als de ouders.

5. Communicatie is van wezenlijk belang bij het slaan van een brug tussen de verschillende milieus van de student (zijn school, thuissituatie en peergroup). Dit vraagt transparante en proactieve, tweezijdige formele en informele communicatie die altijd gericht is op de ontwikkeling van de student.

6. Toerusting. De intermenselijke contacten vraagt dat alle partijen voldoende kennis hebben. Dit kan zijn kennis over de school, kennis over de (culturele) achtergrond van de ouders maar ook het bezitten van sociale en communicatieve vaardigheden.

LA_4_Hanneke_Krabbe 14

Advies: Wat betreft het uitgekristalliseerde beleid of zelf stappen ondernemen om ouderbetrokkenheid gaan vergroten moet het domein Welzijn een keuze maken.

Er zijn volgens Lamers (2013) vaak geen richtlijnen over en in welke mate ouders betrokken moeten worden. Daarnaast speelt in sommige gevallen de taalbarrière mee om dit te doen.

6. Reflectie 6.1. Rol bij beleidsadviezen

6.2. Leeropbrengst

Opmerking [HK14]: Moet dit in de bijlage?

LA_4_Hanneke_Krabbe 15

Referenties Bakker, J. Denessen, E., Denissen, M. & Oolbekkink-Marchan, H. (2013). Leraren en

ouderbetrokkenheid. Een revieuwstudie naar de effectiviteit van ouderbetrokkenheid en de rol die leraren daarbij kunnen vervullen. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen.

Biesta, G. (2012a). Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Ethiek, politiek en democratie. Den Haag: Boom/Lemma uitgevers.

Biesta, G. (2012b). The future of teacher education: Evidence, competence or wisdom? RoSE, Research on Steiner Education, 3 (1), 8-22.

Conelly, M. (2014). Force Fiel Analysis – Kurt Lewin. Verkregen op 17 februari 2014 van http://www.change-management-coach.com/force-field-analysis.html.

CPS (z.j.). Programma Ouderbetrokkenheid 3.0©. Van informeren naar samenwerken. Amersfoort: CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Da Vinci College. (2012). Strategisch beleidsplan 2012-2015. Betrokken en ambitieus. Dordrecht: Da Vinci College

Da Vinci College. (2013a). Geïntegreerd jaardocument 2013. Continuïteit en Vernieuwing. Dordrecht: Da Vinci College

Da Vinci College. (2013b). Domeinplan Welzijn 2013-2014. ‘Samen – Aangaan’. Dordrecht: Da Vinci College

De Bruin, G., Van de Linden, J., Van de Vegt, A. & Van der Aa, R. (2012). Monitor ouderbetrokkenheid in het po, vo en mbo. Tweede meting. Rotterdam: Ecorys.

De Vries, P. (2013). E-book Ouderbetrokkenheid 3.0©. Van informeren naar samenwerken. Amersfoort: CPS Onderwijsontwikkeling en advies.

Delfos, M. F. (2007). Ontwikkeling in vogelvlucht. Ontwikkeling van kinderen en adolescenten. Amsterdam: Harcourt Assessment BV.

Evans, D. (2003). Issues in Parental Involvement. In Nielsen & Tonnette (eds.), Proceedings of supporting interdisciplinary inquiry, the second annul College of Educatione Research Conference. (p.63-68). Florida: Floriday International University

Elfers, L. (2011). The transition to post-secondary voactional education. Students’entrance, experiences and attainment. Enschede: Ipskamp Drukkers B.V.

Elfers, L. (2014). De transitie van VMBO naar MBO. Zonder struikelen over de hobbel. ’s Hertogenbosch: ECBO

Lamers, I. (2013). Ouderbetrokkenheid in het middelbaar beroeps onderwijs. Determinantenonderzoek ten aanzien van ouderbetrokkenheid en manieren om ouderbetrokkenheid te bevorderen. Utrecht: Universiteit van Utrecht / Spectrum CMO Gelderland.

Herwijer, L. & Vogels, R. (2013). Samen Scholen. Ouders en scholen over samenwerking in basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau.

Kirk, C. M., Lewis-Moss, R. K., Nilsen, C. & Colvin, D.Q. (2011). The Role of parent expectations on educational aspirations. Educational Studies. 37, 89-99.

Lovert-Reindersma, T. & Fontijn, M. (2013). Toolkit ouderbetrokkenheid: good practices bij ROC Mondriaan. Verkregen op 04 februari van http://www.mbodiensten.nl/mbodiensten/download/presentaties/presentatie-workshop-conferentie-gebundelde-krachten-in-het-mbo-10-01-2013.pdf.

Lusse, M. (2011). Thema Ouderbetrokkenheid. Literatuurverkenning children’s zone. Rotterdam: z.u.

LA_4_Hanneke_Krabbe 16

Lusse, M. (2013). Een kwestie van vertrouwen. Een ontwerpgericht onderzoek naar het verbeteren van contact met ouders in het ‘grootstedelijke’ vmbo als bijdrage aan preventie van schooluitval. Rotterdam: Rotterdam University Press van Hogeschool Rotterdam.

Meenheere, A. & Hooge, E. (2010). Ouderbetrokkenheid in het onderwijs. Een literatuurstudie naar de betekenis van ouderbetrokkenheid voor de schoolse ontwikkeling van kinderen. Amsterdam: Lectoraat School en Omgeving in de grote stad, Kennis Centrum Onderwijs & opvoeding, Hogeschool van Amsterdam.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2009). Tips om ouders te betrekken. Verkregen op 10 januari van https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CC8QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.leraar24.nl%2Fleraar24-portlets%2Fservlet%2Fdocument%3Fid%3D28972d6a-ab60-41c8-9726-71863f95a4c0&ei=w8riUqHYF6Sl0AXiwICgBQ&usg=AFQjCNEU3EPgwbwWjWt_Egn3_oYLuNZslw&sig2=n8eWS0_yvoLdtAlxEc31NQ&bvm=bv.59930103,d.d2k&cad=rjt.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2011). Betrokkenheid van ouders bij de school. Brief aan de Tweede Kamer, 29 november 2011.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2012). Voortgang partnerschap tussen school en ouders

(ouderbetrokkenheid). Brief aan de Tweede Kamer, 3 april 2012. Ministerie van onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2013). Aanval op schooluitval. Verkregen op 24

januari 2014 van http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/aanval-op-schooluitval.

Mozaïek MBO. (2013). Rol van ouders bij beroepsoriëntatie en loopbaanbegeleiding. Verkregen op 10 januari van https://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CC8QFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.leraar24.nl%2Fleraar24-portlets%2Fservlet%2Fdocument%3Fid%3D4a459083-1058-4af0-8ed5-ba5405748340&ei=d8biUobxBqvY0QXxtYCgAg&usg=AFQjCNFdfQhz-XUPEk92IkfbtOlYJVcuBQ&sig2=Tmh38QwP7mmQqc9pQXh4xg&bvm=bv.59930103,d.d2k&cad=rjt .

Ouders en School Samen (2010). Goede voorbeelden. Geraadpleegd op 01 februari van https://www.facebook.com/oudersenschoolsamen/app_304435132957017.

Parents Matter (2013). Parents Matter. Advies, beleid en praktische handvatten. Verkregen op 06 februari 2014 van http://www.parentsmatter.eu/index.php/nl/producten.

Pauw, T. (2012). Wat is het verschil tussen ouderbetrokkenheid, ouderparticipatie en ouderverantwoordelijkheid? Verkregen op 18 januari van http://www.kennisnet.nl/themas/ouderbetrokkenheid/wat-is-ouderbetrokkenheid/.

Reitsma, M., De Wit, C., Van Lieverloo, L. & Vogels, M. (2013). Ouders in het MBO. ‘Ouder zijn houdt niet op zodra je kind over de drempel van het MBO stapt’. ’s-Hertogenbosch: KPC Groep.

Rijksoverheid (2013). Kennis over ouderbetrokkenheid. Verkregen op 01 februari van http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouders-en-school-samen/kennis-over-ouderbetrokkenheid.

TU Delft / Berenschot. (2009). Inzicht in resultaat. Oordelen over effectiviteit van maatregelen gericht op het terugdringen van voortijdig schoolverlaten. Delft: TU Delft

Overig:

Graphic credit voor de titelpagina:

Victoria Holland (2010). Teamwork-October Professionalism Blog. Verkregen op 14 januari van http://victoriaholland.wordpress.com/.

LA_4_Hanneke_Krabbe 17

Bijlage 1 – Ouderbetrokkenheid als containerbegrip

LA_4_Hanneke_Krabbe 18

Bijlage 2– Begrippen bij ouderbetrokkenheid In deze bijlage wordt een aantal begrippen in relatie tot ouderbetrokkenheid toegelicht.

OUDERBETROKKENHEID De betrokkenheid van ouders bij de opvoeding en het onderwijs van hun eigen kind, thuis en op school.

Menheere & Hooge (2010), Lamers (2013)

Ouders volgen de leerontwikkeling van hun kind, geven daaraan thuis ondersteuning en hebben daarover regelmatig contact met de school, waardoor de prestaties van hun kind verbeteren

Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (2013)

het emotioneel betrokken en (mede) verantwoordelijkheid zijn voor de opvoeding en het onderwijs van het eigen kind, thuis en op school (Pauw, 2012).

Pauw (2012)

OUDERBETROKKENHEID 1.0

Er wordt via eenzijdige communicatie informatie naar de ouders gezonden. Waarbij de vorm, de inhoud en het moment van de informatie door school bepaald wordt

De Vries (2013)

OUDERBETROKKENHEID 2.0

Er is sprake van tweezijdige communicatie waarbij zowel de school als de ouders informatie kunnen zenden. Werkelijk contact hoeft er niet te zijn omdat er sprake is van tweezijdig zenden, zonder samenwerking

De Vries (2013)

OUDERBETROKKENHEID 3.0

Zowel de school als de ouders investeren in het zoeken en delen van informatie. Het doel daarbij is de ontwikkeling van het kind of de leerling.

De Vries (2013)

OUDERPARTICIPATIE Actieve deelname van ouders aan activiteit op school. Menheere & Hooge (2010); Lusse (2011); Lamers (2013).

OUDERCONTACT De communicatie tussen ouders en school waarmee afstemming bereikt wordt over het de visie op opvoeden, het handelen en de benadering van het kind.

Lusse (2011)

ONDERWIJS-ONDERSTEUNEND GEDRAG

Elk gedrag van ouders thuis dat de leeromstandigheden thuis en de houding tegenover school positief beïnvloedt. Het zijn activiteiten ter bevordering van de aspiraties en het plannen van de schoolloopbaan

Lusse (2011).

EDUCATIEF PARTNERSCHAP

De samenwerking tussen ouders en school met als doel optimale omstandigheden te creëren voor de ontwikkeling van het kind. Hierbij is sprake van een wederzijdse betrokkenheid met als doel dat de opvoedsferen thuis, in de buurt en school op elkaar moeten aansluiten.

Lusse (2011).

De opvatting dat opvoeding en onderwijs een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ouders en school is, in plaats van dat de school verantwoordelijk is voor het onderwijs en ouders voor de opvoeding

De Bruin et al (2012)

Partnerschap houdt in als de opleiding én de ouders de student ondersteunen en hun bijdragen zo veel mogelijk op elkaar afstemmen, ten einde het leren, de motivatie en de ontwikkeling van de studenten optimaal te bevorderen. Het is een wederkerig proces, op basis van een gelijkwaardige relatie, waarin beide partners voortdurend ook afstemmen met de student.

Reitsma et al. (2013)

LA_4_Hanneke_Krabbe 19

Bijlage 3 – Infographic effect ouderbetrokkenheid Deze infographic kan gebruikt worden als hand-out bij informatie-uitwisseling over het positieve effect van ouderbetrokkenheid.