thema:

tijd

Schoolkrant Steinerschool Antwerpen

zomer 2011

Pierebeekstraat 13A - Wilrijk (Antwerpen)T: +32 494 66 45 26 - www.yogaform.be - info@yogaform.be

Yoga Form organiseert yoga- en meditatielessen voor - jonge kinderen - tieners - volwassenen

Yoga Form organiseert eveneens evenementen entrainingen met nationale en internationale leraars.

KKom en ervaar de kracht van yoga voor het omgaanmet dagelijkse stress en vind een evenwichtig leven.

Colofon

De Queeste is het berichtenblad van de Steinerschool Antwerpen,

Volkstraat 40, 2000 Antwerpen.

De redactieraad van deze Queeste was samengesteld uit:

Chantal Ernens, Yolanda Habraken, Annemie Morbee, Lut Van Daele

en Karolien Van Dinter

Lay-out: Lindsay Geens

De keuze van de artikels gebeurt vanuit de relatieve autonomie van de redactieraad.

Meningen of standpunten die verkondigd worden in de bijdragen lopen niet nood-

zakelijk parallel met de visie van het schoolbestuur, het pedagogisch college of de

redactie zelf, maar blijven voor rekening van de auteur.

Werkten extra mee aan dit nummer: Elisa, Danny, Timur, Sabine, Trijn, Sophie,

Florin, Ingrid Van der Heyden, Enya, Annemie Wauters, Mirjam Roosens, Luc Cielen,

Wilbert Lambrechts, Rieke Cooiman, Noah, Lander, Lukas, Hannes, Bavo, Siebrand,

Els De Puydt, Juf Ilse, Tomek, Kes, Thor, Zigi, Marie De Schutter, Nikki, Juf Ietje,

Radhika, Manolia, Juf Hannelore, Patricia Roux, Koen De Ceuleneer, Ural, Juf Marlies

3

Leerlingenraad, ouderraad, VSK 4

Oud-leerling: Johannes Genard 6

De handwerkgroep 8

Eindtoneel twaalfde klas 10

De Wondere Pluim 12

Extramuros in het middelbaar 19

Opendeurdag 28

Schoolreis zesde klas 30

Toneel achtste klas 32

Warmonderhof 33

Une rencontre entre Flamnds et Wallons 34

Thema: tijd 36

InHoUD

Abonnees

Een abonnement op DQ kost 25 euro

per jaar (vier edities, inclusief verzen-

dingskosten). Overschrijven op

rekeningnummer 001-0786770-79

van vzw Driesprong met vermelding:

Abonnement DQ + naam

e I kwI jt?

Wie zijn ei kwijt wil, maar hiervoor

geen plek vindt, kan wellicht in

De Queeste terecht.

Gedachten, gedichten, ideeën,

overwegingen ... van leerkrachten,

ouders én kinderen.

Mailen naar Annemie Morbee:

annemie@deformulering.be

3

De leerlingenraad

De ouderraad

Vele jaren volgde ik trouw de leerlingenraad en probeerde er

nieuw leven in te blazen. De laatste maanden heb ik mij terug-

getrokken om plaats te ruimen voor diegene die volgend jaar

het heft in handen nemen.

Ik hoop dat de goede ideeën die de leerlingen hebben eindelijk

eens verwerkelijkt worden en ik denk dat de nodige energie

daarvoor in mijn mede-studenten van de volgende jaren nog

borrelt.

Het leuke aan de leerlingenraad vond ik ook dat je in contact

bleef met de lagere jaren en je te weten kwam wat de gedach-

ten waren uit de andere klassen. Het ging telkens gepaard

met veel humor, wat ik zeer apprecieerde. Een leerlingenraad

was een plek waar ik mijn mening durfde te zeggen omdat ze

werd aanvaard. Ik denk dat ik er veel heb uit kunnen leren; het

bevordert ook de capaciteit om te kunnen spreken in groep en

het leren omgaan met mensen.

Volgend jaar wil ik sociaal cultureel werk gaan studeren en

ik denk dat daar ook een aansluiting in zit. De omgang met

mensen en mensen te helpen, beschouw ik dan ook als mijn

verdere levensweg waar ik mij nu al op verheug. Dit is mijn

laatste berichtje voor de Queeste en ik heb bij het schrijven

toch een beetje spijt.

Maar mijn opvolger zal het ook geweldig doen, daarvan ben ik

overtuigd.

Elisa Eberlein

Met stip noteren: zaterdag 1oktober 2011Het is vakantietijd. Onze koffer staat klaar, ik bedoel: onze kof-

fers staan klaar. Het lijkt wel of we hebben en houwen hebben

ingepakt, en dan nog een grote tas met verzekeringspapieren

en landkaarten en … want ja, je zult ze maar nodig hebben.

Twee maanden een ander ritme, geen dagelijks strijd om op

tijd te vertrekken, even geen school aub.

“ Papa ik wil dat het morgen al 1 september is, kan ik naar de

1ste klas, naar juf Lies?”

NEEN, EVEN GEEN SCHOOL.

Ook onze koffer van de ouderraad hebben we gepakt. Klaar

voor volgend schooljaar.

We hebben een fijn jaar achter ons. Het was niet altijd mak-

kelijk, maar met de inzet van velen hebben we er een mooi

schooljaar van gemaakt.

Wil jij volgend schooljaar onze koffer mee open maken, en er mee invliegen als actieve ouder? We zoeken nog

ouders om de ouderraad mee te ondersteunen. We zoeken

voor de stuurgroep nog enkele ouders om de vele ideeën en

projecten die leven in de school, mee vorm te geven. Interes-

seert het je om aan de school mee te werken, ze verder uit te

bouwen, ze te ondersteunen? Laat het me weten. Je bent van

harte welkom.

Onze koffer voor volgend schooljaar zit al aardig vol.

Toch al even mee geven:

- woensdag 7 september: feestelijke opening van het schooljaar

- zondag 18 september: Zuiderzinnen met een actieve deel-

name van onze school

En zaterdag 1 oktober moet je met stip in je agenda noteren,

want dan organiseren we een zinderende ontmoeting met

… , ach hoor mij nu bezig, het is vakantie, dat vertellen we je

volgend schooljaar wel.

Dank je wel voor jullie inzet en hulp het voorbije schooljaar,

geniet van jullie vakantie en zorg dat je er op 1 september met

frisse ideeën terug bij bent.

“Papa, hoeveel nachtjes slapen nog?”

Ouderlijke groeten,

Danny Meylemans (Voorzitter ouderraad) ouderraad@steinerschoolantwerpen.be

4

VSK

Vrienden en schoolgenoten,

Deze keer heb ik jullie iets voor te schotelen vanuit

de bron zelf.

Vanuit Brussel en het hoofdkwartier van de Vlaamse

Scholierenkoepel kwamen enkele dagen geleden de resultaten

van onze grote enquête van dit jaar mijn mailbox binnen.

Ik zal ze hierbij even aan jullie voorleggen.

Ziehier het artikel dat op onze website hierover is verschenen:

“Veel vrienden op school, maar weinig vertrouwen in leer-

krachten”

“Hoe schiet jij op met je medeleerlingen? Heb je een goede

band met je leerkrachten en directie?” Dat waren de grote

onderzoeksvragen in de enquête over relaties op school die

de Vlaamse Scholierenkoepel (VSK) onlangs afnam.

4200 scholieren uit 132 verschillende secundaire scholen

uit Vlaanderen en Brussel vulden de enquête in.

Relaties tussen leerlingen onderling

97 procent van de leerlingen heeft vrienden op school, blijkt

uit de resultaten. Al geeft 60 procent onder hen toe dat er wel

eens geroddeld wordt in de klas. In 1 op 5 klassen wordt er

gepest.

Ook al hebben ze er veel vrienden, scholieren vragen toch

dat er nog meer gewerkt wordt aan de sfeer in de klas en op

school. “Er is opvallend veel vraag naar gezamenlijke activitei-

ten met andere klassen, andere studierichtingen en andere

leerjaren. Leerlingen hebben dus duidelijk nood aan momenten

waarop er kan gewerkt worden aan de relaties in de klas en

in de school. Een les lichamelijke opvoeding zou je perfect

kunnen organiseren met klassen uit verschillende richtingen

of leerjaren samen. En een speeltijd is veel aangenamer als

alle richtingen samen zitten, in plaats van bijvoorbeeld aparte

ruimtes voor aso en tso. Het zijn misschien maar kleine

dingen, maar ze kunnen wel veel veranderen aan de algemene

sfeer op school”.

Relaties met leerkrachten

1 op 4 heeft geen of weinig vertrouwen in de leraar en het-

zelfde aantal zegt dat ze niet bij leerkrachten terecht kan met

problemen. Die cijfers liggen hoog. Het is belangrijk dat er vol-

doende vertrouwen is binnen de schoolmuren zodat leerlingen

ook op school met grote en kleine problemen terecht kunnen.

Daarenboven geeft 1 op 5 leerlingen aan geen goed contact

te hebben met leerkrachten en 40 procent heeft wel eens een

meningsverschil met de leerkracht. “Leerkrachten zijn vaak

het eerste aanspreekpunt van leerlingen. Met hen hebben

scholieren het vaakst contact. Neem als leerkracht een open

en geïnteresseerde houding aan. Maak je les persoonlijk, en

zorg dat je op de hoogte bent van onze leefwereld, dan voelen

we ons meer met jullie verbonden.”

Voor de scholieren die aangeven wel een goede band te

hebben met leerkrachten, is het onderling contact los een

aangenaam. Al is het belangrijk dat er een gezonde afstand

behouden wordt. “Uit de enquête blijkt dat bijna geen leerlin-

gen in hun vrije tijd contact hebben met leerkrachten. Ze zijn

geen vriendjes op sociale netwerksites en chatten ook amper

met hun leerkrachten. Scholieren zijn zeker geen vragende

partij om dat te veranderen. In onze vrije tijd hebben we geen

nood aan contact met leerkrachten”.

Relaties met de directie en leerlingenbegeleiding

7 op 10 geeft aan geen goede relatie te hebben met de direc-

tie. Maar dat getal moet niet overdreven worden. “Leerlingen

hechten meer belang aan de relaties met medeleerlingen en

leerkrachten dan aan hun relatie met de directeur”. Ongeveer

de helft van de scholieren heeft het gevoel dat ze met pro-

blemen bij de leerlingenbegeleiding terecht kan. “Het is vaak

moeilijk om de stap te zetten naar de directeur of leerlingen-

begeleider. Kleine en veelal informele gebaren, zoals een deur

die openstaat of de fysieke aanwezigheid op de speelplaats,

doen al veel.”

Scholieren geven scholen tips over hoe het beter kan:

1. Werk aan een goede sfeer in de klas en op school.

2. Stel een straf anti-pestplan op en snoer pesters en rod-

delaars de mond.

3. Werk aan de relaties tussen alle leerlingen op school door

groepsbevorderende activiteiten te organiseren.

4. Bouw als leerkracht een vertrouwensband op met je leer-

lingen door een open en geïnteresseerde houding aan te

nemen.

5. Maak de les persoonlijk, maar zorg voor een gezonde

afstand.

6. Investeer in een beter contact tussen leerlingen en de

directeur en leerlingenbegeleiders.”

Tot zover het artikel.

Wat vinden jullie ervan?

Het zou interessant zijn om op de leerlingenraad te

bespreken in hoeverre de resultaten afwijken van de feiten

op onze school ...

Met vriendelijke groeten aan allen,

Timur Michelashvili Leerling en VSK-voorzitter

5

Een oud-leerling kijkt terug: Johannes Genard

Als je terugblikt op je schooltijd, welke herinne-ringen komen dan boven drijven?Er komen niet meteen specifieke gebeurtenissen boven, maar er zijn in elk geval geen slechte herinneringen bij. Ik herinner me mijn schooltijd als een opgewekte en leuke tijd. De laatste twee jaren van het middelbaar, dat is me het meeste bijgebleven. Na zoveel tijd in dezelfde klas wordt die een hechte bende. Na die jaren in 7 en 8, van het stoere pubergedrag en subculturen van strevers, nerds en stoeren, het afzetten tegen leraren, is deze fase helemaal bekoeld in de laatste twee jaren. De leerstof komt dan echt binnen, dan vind je ze ook belangrijk, de regels op school zijn vanzelfspre-kend en losser geworden, de klasgroep wordt een hechte groep.

Maar als je toch echte concrete voorbeelden wil, dan zijn er de verhalen van kabouters en kobolten die juf Agnes in de kleuterschool vertelde voor het middagdutje, me zeker bijgebleven.De mythologische verhalen uit de lagere school wekken nog altijd mijn enthousiasme, zeker de Germaanse mythologie uit de 4de klas.

Johannes Genard studeerde af op onze school in 2007. Zijn kleutertijd bracht hij door in de klas van juf Agnes in de Transvaalstraat. Tijdens de lagere schooltijd was juf Titia Fagot zijn klasjuf. Op Hibernia (dat toen nog zo heette) was Bert Willems klastitularis van 7 tot 9, nadien kwam hij in de klas van Guy Steegmans en later bij o.a. Wilbert Lambrechts terecht.

Ondertussen zit hij in zijn derde bachelorjaar Filo-sofie aan de Universiteit Antwerpen. Doordat zijn muziekcarriëre met zijn groep ‚School is Cool‘ een hoge vlucht neemt, splitste hij dit derde jaar op, zodat de combinatie muziek maken en filososfie studeren, haalbaar blijft. Ondanks de drukke examenperiode vond ik hem toch bereid tot een interview.

Uit mijn middelbaar blijft vooral de periode esthetica me bij van mevrouw Roux. Ik merk ook bij het verder studeren dat mijn kennis van de kunstgeschiedenis groter is dan gemid-deld.

Aan de biologieperiode over de evolutieleer uit de 12e klas heb ik veel gehad... en de periodes van mijnheer Lambrechts waren legendarisch. Het onderwerp was vaak mysterieus, meer een vraagstelling, een soort socratisch gesprek ... iedereen komt tot zijn eigen conclusies. Ik heb daar veel aan bij het filosofie studeren. Meestal hingen die periodes ook samen met de vorming van die hechte vriendschapsband binnen de klas. De reis naar Chartres in de 11de klas was daar zeker een basis voor.

En niet te vergeten: de geschiedenislessen van mijnheer Willems waren zo interessant, dat ik besloot na de 12de klas geschiedenis te gaan studeren. Maar hij had me op het verkeerde been gezet. Aan de universiteit leek het allemaal lang zo boeiend niet meer. Daardoor maakte ik de overstap naar filososfie.

Jullie groepsnaam ‘school is cool’; mag de stei-nerschool dit als compliment beschouwen?Dat heeft er echt niets mee te maken, het is een willekeurige naam, eerder sarcastisch bedoeld als verwijzing naar een hypothetische campagne van de overheid, die zo’n slogan op broodtrommels had kunnen zetten. Maar mijn muziek mag je wel als een indirecte ode aan de school beschouwen. Mijn muziek zou niet bestaan zonder de steinerschool.

Zijn er dingen die je meedraagt, die je meegekre-gen hebt als extra bagage? Of is er ook extra ballast?Zo’n vraag maakt me wat onzeker. Ik heb maar op één school gezeten en kan daardoor niet vergelijken. Ik wil ook absoluut niet de kwaliteiten van het ander onderwijs in twijfel trekken. Als ik een kritiek zou moeten formuleren zou ik zeggen dat er soms een overheersende underdog-mentaliteit is tegenover ‘de buitenwereld’ waardoor originele standpunten soms wor-den verkozen boven redelijke.

Zelf heb ik absoluut geen nadeel ondervonden, wel voordelen:• Zo ben ik oneindig dankbaar voor de vierstemmige har-

moniezang die we leerden van mijnheer Melaerts. Tijdens onze verschillende schooljaren werd daar uitgebreid tijd voor gemaakt en geoefend. Ik kan nog altijd geen noten lezen, maar ik kan wel instinctief muziek maken, ik ben veel creatiever in het bedenken van melodieën dankzij de muziek van Purcell en alle andere barok- en renaissance-componisten die we gaandeweg muzikaal verkenden. Ik ben momenteel erg bezig met dat soort muziek.

• Ik merk bij het filosofie studeren dat ik een uitgebreide kennis van de geschiedenis en de kunstgeschiedenis heb meegekregen. Daar ben ik blij om.

• Ik hou van kennis die op het eerste gezicht nutteloos lijkt. Caravaggio kunnen onderscheiden van Rembrandt bij-voorbeeld. In de filosofie leerde ik dat dit soort kennis zeer waardevolle gedachten kan opleveren. De steinerschool bevordert dit soort kennis en haar mentaliteit verschilt daardoor volledig van die van o.a. mijn universiteit. Zo zul-len ze daar de ethicus die op emeritaat gaat, niet vervan-gen in de faculteit wijsbegeerte, maar ze zullen wel een of andere TEW’er in de plaats aannemen.

We zien jou en veel andere oud-leerlingen bij activiteiten regelmatig terug opduiken op school. Wat doet je/jullie terugkeren?Een eerste reden is het thuisgevoel. Je vormt er een hechte gemeenschap waar open gecommuniceerd wordt tussen leraren en leerlingen. Je blijft er welkom. Iedereen kent je.Ten tweede worden er ook gewoon heel interessante dingen georganiseerd. De eindwerken, de toneelstukken. Zo vond ik bij de laatste eindwerken vele onderwerpen intrigerend. Ik ben niet naar alles kunnen komen wat me interesseerde, maar enkele heb ik toch bijgewoond. Een derde reden vind ik in het feit dat je ook de jongere klassen kent en dat je be-nieuwd bent hoe zij het er vanaf brengen. Komt er nog bij dat mijn vader een groot deel van zijn leven aan de school gewijd heeft en dat ik daardoor de verbinding met de school met de paplepel heb meegekregen.

Hoe ziet de toekomst er uit?In de eerste plaats wil ik graag afstuderen. Volgend jaar doe ik het tweede deel van mijn derde bachelorjaar en zal ik mijn bachelorscriptie maken. Of ik aan de master filosofie zal beginnen is nog een vraag. Waarschijnlijk niet, want de combi-natie met ‘School is Cool’ wordt altijd maar moeilijker. Maar ik ben er zeker van dat ik de draad van de filosofie ergens terug opneem.

In elk geval ben ik erg blij met de zekerheid dat muziek mijn leven zal vullen. Ik wil er graag van kunnen leven. Dit klinkt mis-schien erg pragmatisch, maar ik wil gewoon in een situatie verkeren waar al mijn tijd, die ik niet besteed aan mijn vriendin of eventueel toekomstig gezin, naar muziek kan gaan. Ik wil er zoveel mogelijk in bereiken, ik wil zoveel mogelijk mensen kunnen bereiken. Dit staat los van geld verdienen, het is een betrachting van elke muzikant. In elk geval ben ik blij met de zekerheid nu al te weten wat te doen met het leven. Muziek is in ieder geval nu nog een zegen (misschien later een vloek).

Heb je om af te sluiten nog een wens of een raad voor de school?Als wens: dat ze met iedereen die naar school komt, kan doen wat ze met mij gedaan heeft.Als raad: richt je niet te veel op jezelf.

Lut Van Daele

7

HANDWERKGROEP GAAT DIGITAAL

Iedereen weet intussen dat er op onze school een handwerkgroep bestaat. Ze fleurden de foyer op tijdens de opendeurdag, het schoolconcert en Zuiderzinnen. Volledig vrijwillig zetten ze zich in om zelfgemaakte spullen aan te bieden tegen een schappelijke prijs. Telkens gaat de opbrengst naar de school, onlangs nog werd een gedeelte afgestaan om de benefiet voor Tia mogelijk te maken. Het werd bijvoor-beeld ook gebruikt om een bijdrage te leveren aan de investering van de daktuinen. Toekomstgericht blijft de wens bestaan om de handwerkgroep uit te breiden en de vaste kern ook te vergroten. De handwerkgroep werd zes jaar gele-den opgericht door Sabine Aring en Pa-tricia Roux. Toen de dochter van Sabine in de zevende klas zat, was Patricia haar handwerkleerkracht en daar kiemde het eerste zaadje. Van bij het begin zochten ze ouders om mee te werken, deze wisselen geregeld, omdat de handwerkgroep samenkomt tijdens de schooluren en voor veel mensen

zijn dat werkuren.... Een drietal ouders vormt momenteel de vaste kern. Het tweetal werd twee jaar geleden uitge-breid met Izumi, haar kinderen Poco en Mie zitten bij juf Myriam.De handwerkgroep komt op woensdag-voormiddag samen op school tussen 9 en 12 uur. Het is natuurlijk een sociaal gebeuren, waarbij men elkaar kan ontmoeten en er tijd is voor een gezellige babbel. Tijdens de bijeenkom-sten wordt er ook aandacht besteed aan het leren van nieuwe technieken. Er moet echter een grote bereidheid zijn om zelf op onderzoek te gaan en dingen aan te pakken. Het materiaal wordt door de school aangeleverd en er wordt gewerkt vanuit een bepaalde visie. Werken met natuurlijke materi-alen, in de sfeer van sprookjes en ver-halen, in aansluiting op de pedagogie. De handwerkgroep wil een stoffelijke weerspiegeling zijn van de waarden die de school wil uitstralen. Het principe gaat uit van een eerlijke prijs voor eerlijke producten. Omdat ouders in de school niet altijd

kunnen aanwezig zijn op de beurzen, kunnen ze ook op woensdagvoormid-dag in de handwerkklas iets komen kopen. Je mag gewoon binnenlopen...

Verder gaat de handwerkgroep ook mee met de TIJD. Sinds kort bestaat er een WEBSITE. Deze kan men bezoeken via http://www.yosai.beOp de site zijn vele artikelen te zien die ook besteld kunnen worden. Men kan ook informeren naar zaken die niet op de site staan en men bijvoorbeeld op de beurs heeft gezien. Die kunnen dan opnieuw vervaardigd worden, zoals een nieuwe pennenzak bij de start van het nieuwe schooljaar! Hopelijk blijft de handwerkgroep groei-en en doen nieuwe ouders hun intrede het volgende schooljaar. Geïnteres-seerden kunnen zich altijd aanbieden via sabine.aring@telenet.be

Yolanda Habraken met dank aan Sabine Aring

8

GRAMMA CONSULTANCY

GRAMMA DESIGN

GRAMMA IMPLEMENTATION

GRAMMA COMMUNICATION

CORPORATE IDENTITYMATTERSElk bedrijf heeft een uniek verhaal, een

aparte geschiedenis, een eigen identiteit.

GRAMMA helpt u om die typische eigen-schappen – die net het verschil kunnen maken met uw concurrenten – haarscherp te definiëren en concreet vorm te geven.

Van strategisch advies tot grafische vormgeving, van communicatieplan tot projectmanagement, we begeleiden u bij iedere stap.

Zodat het straks voor iedereen – klanten, medewerkers en andere stakeholders – meteen duidelijk wordt waar uw bedrijf voor staat.

ONE GOAL. MULTIPLE STRATEGIES.

www.gramma.be

GRAM_op_add_A6_ZW-W.indd 1 09-03-2009 11:57:52

Geuzenstraat 19 2000 Antwerpen

Harpen 03 / 237.37.18

Verkoop - Verhuur - Huurkoop

Info@proarte.be WWW.PROARTE.BE

Klassieke snaarinstrumenten

GRATIS CATALOGUS

Herstellingen

Snaarinstrumenten 03 / 216.99.28

eigen hersteldienst en vioolbouwatelier

9

Eindtoneel twaalfde klas

Zonder meer een must voor iedereen die benieuwd is naar het slotakkoord

van een steineropleiding.Dit jaar was het Faust, vertaald en ge-regisseerd door Wilbert Lambrechts,

klasleraar van de twaalfde klas. Of liever: Margarethe, want zij is het

die helemaal alleen achterblijft.

Het toneel vertellen is het onrecht aandoen.

Iets uit het boek van Wilbert (zie hier-naast) citeren, al evenzeer.

Ik kan alleen maar een hele dikke merci zeggen aan Aleksandra, Anaïs, Bas, Bavo, Caroline, Charline, Charlotte, Danse, Dominique, Elisa, Ellen, Eva, Freya, Henri, Jacoba, Kevin, Laszlo,

Laure-Anne, Levi, Lisa, Matthijs, Maxime, Nele, Rhe, Ruth, Sam, Talia,

William, Quinten en Zino.

En dat het jullie goed gaat ....

10

omdat het Faustverhaal ons allen diep aanbelangt,omdat we de toneelopvoering gezien hebben en die tekst ons getroffen heeft,omdat we het toneel gezien hebben en er meer over willen weten,omdat we ouders zijn die willen weten waar leerlingen in de twaalfde klas al generaties lang enthousiast van kunnen worden vlak voor ze de school verlaten,omdat we het toneel hebben gemist en dit mankement willen inhalen,omdat we een van de belangrijkste geheimtips van de steinerschool wil-len leren kennen,omdat we het werk van kunstenaar Wilfried Genard al zolang waarderen,omdat we het werk van kunstenaar Wilfried Genard nu pas leren kennen,omdat we de Fausttekst van Goethe eindelijk willen lezen in een taal die we zelf spreken,omdat we de Fausttekst van Goethe willen lezen in een taal die recht doet aan het origineel, zonder stijf of verouderd aan te doen,omdat we de inzichten niet willen missen van iemand die hier een levens-thema kort samenvat in een reeks notities die misschien ook onszelf tot denken aanzetten,omdat, ten slotte, het Faustwerk van Goethe het drama van de moderne mensheid en van iedere mens afzonderlijk is en daarom het Faust-ver-haal ons allen diep aanbelangt, of we nu willen of niet:

IK BEN HET, FAUST, UWE GELIJKE! Op school verkrijgbaar voor 15 euro.Ook via uitgeverij Via Libra: www.via-libra.be (+ verzendkosten)ISBN: 978 90 77611 14 2.

Wilbert LambrechtsSedert 1979 leraar op school en lesgever over o.a. Faust in de twaalfde klas. Studeerde Ger-maanse filologie, maakte zijn licentiaatsthesis over Goethes natuurwetenschappelijke metho-de, publiceerde ook enkele dichtbundels (“De Vogels van Orpheus”, “De spreuk van Pianello”, zie ook: http://pianello.blogspot.com/) en een tweedelige essaybundel gewijd aan literatuur-onderzoek en levenskunst (verkrijgbaar bij Via Libra). Samen met Jos Verhulst oprichter van de Queeste en trouw medewerker aan ons schoolblad.

Ik ben het, Faust, uwe gelijke

Wilbert Lam

brechts

ISBN: 978 90 77611 14 2

Ik ben het,

Faust,uwe gelijke

Wilbert Lambrechts

11

Reeds voor het derde jaar op rij doen

er kinderen uit onze lagere school mee

aan het literair project De Wondere

Pluim. De Wondere Pluim is een project

van De Veerman vzw en werd dit jaar

voor de negende keer georganiseerd.

Het is een heel bijzonder gebeuren. Het

wil het schrijven bij iedereen stimuleren,

niet alleen bij kinderen die thuis Neder-

lands praten. Daarom worden ze inge-

deeld in twee categorieën: Nederlands

moedertaal of andere taal moedertaal.

En omdat De Wondere Pluim het

schrijven wil stimuleren, wordt er niet

beoordeeld op schrijf-, spellings- of

grammaticale fouten. Het is het verhaal

dat telt.

De Wondere Pluim wordt georgani-

seerd op school (omdat dat nu eenmaal

gemakkelijk is), maar de kinderen

nemen er vrij aan deel. Ze gaan uit de

klas om in de foyer een verhaal te schrij-

ven. Zomaar onmiddellijk in het net. Ze

hebben daar natuurlijk op voorhand al

kunnen over nadenken en fantaseren,

maar het neerschrijven, dat gebeurt op

die ene woensdagochtend.

De ouders zijn de eerste juryleden. Zij

bepalen welk verhaal doorgaat naar

de volgende ronde. Zij laten zich leiden

door een pakkend, ontroerend, grappig

verhaal. Ze lezen thuis de verhalen en

komen dan samen om erover te praten.

In de laatste ronde zijn het schrijvers

die kiezen wie de uiteindelijke Wondere

Pluim in ontvangst mag nemen.

Dit jaar waren er 27 scholen waar er

maar liefst 2554 kinderen een verhaal

hebben geschreven.

In die 27 scholen hebben er in totaal

310 ouders verhalen gelezen.

Zij hebben de beste verhalen van hun

school doorgestuurd naar de tweede

ronde.

In de tweede ronde bleven er nog 600

verhalen over. Die werden ook door

ouders gelezen, de ouders van het

organisatiecomité.

Uit die 600 verhalen werden er 75

gekozen om in het Wondere Pluim-boek

gepubliceerd te worden. Daarvan waren

er zes kinderen van onze school. Dat is

ontzettend veel, als je bedenkt dat er

2.554 verhalen geschreven zijn. Je kan

ze hier lezen.

Uit die 600 verhalen werden er 36

gekozen die naar de laatste ronde zijn

gegaan. Die kinderen kregen allemaal

een uittreksel van hun verhaal op een

affiche. En alweer liet onze school zich

opmerken met vijf affiches.

De derde ronde is de moeilijkste. Daar

moeten schrijvers zoals Joke van Leeu-

wen, Bernard Dewulf, Noëlla Elpers,

Rachida Lamrabet, Peter Holvoet-Han-

sen en nog meer, de knoop doorhakken

en uit drie verhalen De Wondere Pluim

kiezen. Ze doen dat altijd met veel zorg,

want ze weten hoe moeilijk schrijven is.

Op het slotfeest wordt dit alles bekend

gemaakt. Dat feest ging dit jaar door in

onze school. Meer dan 400 bezoekers

hebben we naar vijf voorleesplekken op

onze school rondgeleid. Kwestie van er

een bijkomend opendeurdagje van te

maken ;-). Nadien kwamen ze allemaal

samen in de feestzaal, waar Peter

Holvoet-Hanssen (onze huidige stads-

dichter) vertelde wie er naar de laatste

ronde was gegaan en Joke van Leeu-

wen (vorige stadsdichter) de Wondere

Pluimen bekend maakte.

Van de 12 Wondere Pluimen gingen

er drie naar kinderen van onze school.

Proficiat, Deena, Ella en Marieke! En ook

proficiat, Amber, Anaïs en Selle!

En om het met Joke van Leeuwen te

zeggen: Gefeliciteerd als je een prijs

hebt gekregen. En heb je er geen

gekregen, dan heb je wel iets gegeven:

een verhaal uit je hoofd, je hart, je pen.

Volgend jaar weer?

Annemie Morbee

De Wondere Pluim

12

HET REGENDRUPPELTJEPLENSJE

Een initiatief van lezende oudersin samenwerking met De Veerman vzw

13

Rudolf Steiner 150

HET MYSTERIE VAN DE RAAF

Een initiatief van lezende oudersin samenwerking met De Veerman vzw

14

EENDER WELKE WEDSTRIJD

Een initiatief van lezende oudersin samenwerking met De Veerman vzw

15

DE GEHEIMEN LIGGEN OP DE

VLEUGELS VAN DE NACHT

Een initiatief van lezende oudersin samenwerking met De Veerman vzw

16

DE WATERHOND

17

DE WONDERE PLUIM

Een initiatief van lezende oudersin samenwerking met De Veerman vzw

18

Extramuros in het middelbaar

Elk jaar opnieuw, tegen het einde van het schooljaar aan, loopt het middelbaar van de Steinerschool Antwerpen leeg. Een enkele klas duikt nog wel elke ochtend op aan de schoolpoort om van daaruit aan de slag te gaan, maar de anderen zijn verdwenen.

Uit praktische overwegingen is het meest aangewezen om alle activiteiten tegelijkertijd te laten plaatsvinden. De leerlingen leren tij-dens die week op een andere manier, de tijd wordt op een andere manier ervaren.

Hieronder vindt u een kort overzicht:

• 7de klas: kamperen in de Ardennen

Het thema van de zevendeklas is ‚de ontdekkings-reizen‘. Tijdens deze week in de Ardennen verleggen ze hun grenzen door te kamperen en samen allerlei avontuurlijke activiteiten te doen.

• 8ste klas: kamperen in de Ardennen

Ook de achtste klas verkent verder de eigen grenzen in de Ardennen. Deze keer wordt alles zelf gedragen en vervoerd. Er wordt ook zelf gekookt.

• 9de klas: landbouwervaring

In de negende klas staat er een bijzondere ‚landbou-wervaring‘ op het programma: per twee of drie leer-lingen meewerken op een biodynamische boerderij en er ook gedurende meer dan een week verblijven. De boerderijen liggen verspreid over heel België, Nederland en Duitsland.

• 10de klas: landmeten

De tiende klas gaat landmeten in eigen stad. Deze thuisblijvers starten elke ochtend aan de

schoolpoort. In groepjes trekken ze op pad om hun wiskundige kennis van de driehoeksmeetkunde om te zetten in praktische berekeningen van de hoogte van gebouwen of de hoogteverschillen tussen de trappen van het museum en de kaairand van de Schelde.

• 11de klas: sociale stage

Het Parcivalthema van de 11de klas doet de jongere zijn positie zoeken tegenover de andere.

Elke 11de klasser zoekt individueel een sociaal werk uit waar hij/zij gedurende een 10-tal dagen kan meewerken. Er kan gekozen worden vanuit de eigen interesse. Zo kunnen de volgende plaatsen aan bod komen: een bejaardentehuis, een daklozencentrum, een dagcentrum voor mentaal gehandicapten, een kleuterschool ....

• 12de klas: eindreis naar Italië

De eindreis wordt sinds enkele jaren gepland na de mondelinge presentaties van de eindwerken. Zo kunnen de leerlingen zonder onrust over wat nog komen moet, met volle teugen een ‚laatste periode kunstgeschiedenis‘, ter plaatse bekijken en beleven. De groepsband die in de loop van de jaren gegroeid is, wordt er nog extra verstevigd.

wat, waar en waarom?

19

Extramuros zevende klas

Op een verborgen plek ontmoet ik een anonieme zevendeklas-ser. Graag wil ik te weten komen hoe hij/zij de extra-murosweek in de Ardennen ervaren heeft.

Wat vond jij het leukst in de Ardennen?De kayaktocht op de Ourthe! We hebben dikwijls andere boten met opzet geramd. De boot van mijnheer Steegmans was ons favoriete doelwit. Gelukkig kon hij ermee lachen.

Was het niet te koud 's nachts in de tent?Neen hoor! Ik deed wel drie broeken over elkaar aan.

Hoe heb je plezier gemaakt met je klasgenoten?We zijn dikwijls gaan zwemmen in de Ourthe. We hebben veel gekaart en UNO-UNO gespeeld. Het was heel leuk samen.

Wat heb je nog zoal meegemaakt?Mijnheer Abbeloos leerde ons de vos-senpas: op blote voeten door het bos. Tenen eerst, hielen laatst.

En zagen jullie veel dieren?Neen! Er was teveel gegil zoals, 'Auw, een doorn!'

Wat deden jullie nog?We gingen op bezoek bij de Hare Krishnagemeenschap. We zongen mee en konden er erg lekkere koekjes ko-pen. Ik vond het wel raar, zo'n vreemde mensen ... dat ze dat echt geloven ...

Wat was de absolute topper?De deathride was AWESOME, of in verstaanbare taal: GEWELDIG!

een anonieme zevendeklasser

20

Extramuros achtste klas

21

Extramuros negende klas

BoerderijervaringEr werd heel wat rondgecommuniceerd tussen de kinderen van de 9de klas die verspreid over heel België en een deel van Nederland op biologisch-dynamische boerderijen zaten. Maar meer als “hoe is het daar?” of “wij moeten hier echt veel werken!” of juist niet, kwam er niet uit. Wat ik wel merkte, is dat wij, Lore en ik, op een van de strengere boerderijen zaten...Wij zaten op een gezinsboerderij in Wallonië, waar het elke dag, zelfs zater-dag, om zeven uur opstaan was om dan nog voor acht uur op weg te zijn om koeien te melken. Wat wel een voordeel was aan onze boerderij was dat ze zowel dieren als planten hadden, dus dat het werk redelijk gevarieerd was...al heb ik genoeg melkflessen gewassen voor heel mijn leven. Het werken bij ons was dus echt wel veel, al was dat langs de ene kant misschien ook wel een geluk omdat er niet zo veel andere zaken te doen waren. We zaten in een dorpje met amper twintig huizen en niet eens een bakker. We hadden dus enkel het gezelschap van elkaar en van de boer en boerin. Er was ook een zoon van zesendertig...maar daar was iets mis mee. Ik schrok heel hard hoe veel onze boer, Paul, bezig was met het dynamische deel. Hij geloofde echt dat die producten, die ik maar raar vond, werkten en dat vond ik wel straf. Hij roerde bijvoorbeeld een uur in een ton met water en kiezelpoeder om het licht dat in de plant kwam te helpen...of zo iets. Vooral op dynamisch vlak heb ik dus wel wat bijgeleerd deze twee weken en ook in doorzetten en echt werken...Ik vond het best een leuke ervaring...al ik ben blij om terug op de schoolbanken te zitten. Maar ik ben een van de weinige van de klas, denk ik!

Trijn Nyckees

k h a n d e l

Gitschotel lei 188 2140 Borgerhout

i ei t

e nu r

boeken

e na l

n

o eo p o s o ft u a l i t e

n s v r a ge r a t u

kinder- en jeugd

post- en wenskaartene r w a r

n m a t e r i ae r a l e

b

boeken.dekleinepr ins@gmail .com+32/3 237 97 65

a n t rs p i r il e v el i t

p a p it e k em i n

van d insdag to t en met za terdag v a n 1 0 t o t 1 8 u u r

22

Landmeten

Tussen 23 en 27 mei werden wij, de 10de klassers, niet naar een Rome-reis of boerderijstage gestuurd, wij kregen land-meetweek. Het landmeten omvatte verscheidene opdrachten zoals hoogtemetingen, hoogteverschillen bepalen, terreinme-tingen, terreinbeschrijvingen, afstandsberekeningen en wat zou een steinerschool nog betekenen zonder een kunstzinnig verantwoord gedetailleerd plan van het gemeten terrein!Het was interessant en fascinerend om in de bijna uitster-vende wereld van geodesie te worden ondergedompeld. In een wereld van lasers en computers is het bijna ondenkbaar om met een latje of lintmeter elke centimeter handmatig op te meten en formules te gebruiken als je met één simpele druk op de knop de volledige afmetingen direct kunt aflezen. Pure waanzin :D!

Ik persoonlijk, vond het leuk. We werden goed voorzien van materiaal en informatie en kregen ook regelmatig een check-up van Mevrouw Schrevens om te zien of we wel braaf waren, wat we uiteraard altijd zijn! :3 Naast al dat sjouwen en brein-werk, deden we ook wel eens wat minder hersenoccuperend werk. Exclusieve chocomelk drinken, frieten en pizza’s eten, een paar i-pod’s kopen,… Even uitblazen in puberstyle!De laatste dagen hadden wel enorm raar weer. Stortregen, koud, donker, veel wind,… gelukkig zaten we al in een routine en konden we alles vlot en netjes afhandelen zodat we terug naar school konden gaan en ons opwarmen met thee en verwarmde ICT-lokalen.Globaal gezien was landmeten vermoeiend doch boeiend! Er waren frustrerende momenten en soms ging er wel iets fout, maar, zoals men zegt: al doende leert men.

Sophie Moons

Extramuros tiende klas

23

Extramuros elfde klas

Sociale stage Twee weken in een instelling, voorziening, of ander sociaal project werken, dat is onze klas tijdens de extramuros gedaan heeft. Ikzelf heb gekozen om mijn stage te lopen in de psychiatrie, een keuze waar ik achteraf heel blij mee ben. Het was in het begin moeilijk om contact te maken met de mensen en gesprekken te beginnen, maar uiteindelijk voelde ik mij helemaal op mijn gemak en heb ik mooie, maar vaak droevige gesprekken gehad en vele mooie momenten beleefd. Een voorbeeld hiervan is toen de mensen tijdens actua (een activiteit waarbij er kranten gelezen en besproken worden) spontaan begonnen te discussiëren over de prijs van hun psychiater. De ene psychiater rekende € 23 aan, de andere wel € 65, waar ze niet akkoord mee waren en wat hen erg verbaasde. Het was net zoals wij over kleren of iets dergelijks zouden praten, en ik moest moeite doen om mijn lach tijdens het gesprek in te houden.

Zoals gebruikelijk is, werd er na de twee weken een klas-sikale stagebespreking gehouden. Tijdens deze bespreking is iedereen zijn ervaringen komen vertellen en het bleek bij iedereen fantastisch te zijn meegevallen. De verscheidenheid van instellingen was groot, er zijn leerlingen gaan werken in de psychiatrie, een bejaardentehuis, een ziekenhuis, een asiel, een centrum voor blinden, en er zijn er die met mensen met een verstandelijke beperking hebben gewerkt. Iedereen was heel enthousiast en er waren zelfs mensen die door deze stage er achter zijn gekomen dat ze later misschien verder willen in de sociale sector.Kortom, deze stage heeft ons een stuk zelfstandiger, sponta-ner en socialer gemaakt en ik kijk er met een goed gevoel en tevredenheid op terug.

Florin Meijer

Omwille van privacyredenen mochten er enkel foto’s van gebouwen genomen worden

24

HANDBOEKBINDERIJ TOON VAN CAMP

Diercxsensstraat 39 2018 Antwerpen

0473/31.46.96 03/237.46.68

toonvancamp@hotmail.com

Voor een uitgebreid overzicht zie:

http://bookworksinprogress.blogspot.com

Extramuros twaalfde klas

26

We werden uit onze nachtrust getrokken door een vliegtuig dat ons mee wilde nemen naar de Italiaanse zon. Vanaf dan gold eigenlijk de regel om niet meer met de ogen te knippe-ren. Van ‘s morgens tot ‘s avonds kwam er het ene juweel na het andere voor het oog. We bezochten Rome, de Vatikaans-tad, Pompeï, Herculaneum, Napels, Stromboli en eigenlijk ook Sicilië. Wij gingen daarbij onder de grond en meters boven de grond. Dit allemaal ging gepaard met veel geschiedenis. Het ene museum na het andere bezochten we met vele beeld-houwwerken, vazen. We mochten ruimtes betreden die lang voor ons al door de grootste meesters werden betreden. Hiermee bedoel ik in eerste instantie het Goethehuis, wat mij persoonlijk zeer beviel, omdat het daar - in tegenstelling tot het Vatikaan -rustig was. Het Vatikaanmuseum was natuurlijk ook indrukwekkend, maar ook een groot schouwspel dat de massa aantrekt. We bezochten enkele graven van grote kunstenaars of van hun familieleden. Op het kerkhof van de niet-katholieken die in Rome stierven, aan de pyramide van Cestius, liggen o.a. Keats en de zoon van Goethe (August, Goethe filius genoemd) begraven en kregen er ook resten van Shelley hun eindbe-stemming in een graf.In het Pantheon zagen we het graf van Rafaël.

Een serieuze wandeling maakten we op Stromboli, waar we de vulkaan beklommen (918m). Dit was toch een uitdaging voor de meesten van ons, maar we werden op de top dan wel verwelkomd met een vuurwerk. Het was denk ik voor ons allemaal een bijzondere ervaring zo een natuurwonder te mogen bijwonen. Al bij al was het, zoals dat geloof ik voor iedere twaalfde klas is geweest, een reis die ons als herinnering op onze verdere levensweg zal begeleiden.

Elisa Eberlein

Italiëreis

27

0pendeurdag

Als we in onze steinerschool onze deu-ren openzetten, dan ontvouwt en toont onze ziel zich eigenlijk ook.Iedereen is welkom om te kijken, te zijn, aan te voelen, te bewonderen, te genieten en kennis te maken met het hart van de pedagogie en met wat er in dat schooljaar leeft en geleefd heeft bij onze leerlingen in en doorheen hun lessen.7 mei was ook een feestelijke gezins-dag want de leerlingen, en ook oudleer-lingen, en hun ouders waren in grote getale aanwezig. Antwerpen- Zuid trakteerde ons dan ook nog eens op zuiderse temperaturen en dat gaf een extra glans aan het gebeuren.

Het feestbuffet dat onze ouders had-den bereid was fantastisch lekker, origineel, gevarieerd, gezond, prachtig gepresenteerd en vriendelijk bediend. Iedereen was gezellig met elkaar aan het praten en eten, in de foyer, op de speelplaats of aan de tafeltjes in de Volksstraat (tussen alle vrolijke fietsen).

Het feest van de basisschool werd opgedragen aan afscheidnemend directeur Hans Annoot en dat was de moeite! De juffen lieten hun kinderen zingen, voordragen, vormtekenen uitbeelden, toneelspelen en musiceren. De leerlingen van de vijfde klas hebben

mijn hart gestolen met hun Orpheus en Eurydice. De casting was zo goed dat ik me echt in het Phrygië van vroeger waande. De herders waren échte herders met hun grappen en aardse geneugten en de betovering van Orpheus en de adel van zijn meisje Eurydice waren, zoals beschreven bij Ovidius, betoverend! De moeilijkheids-graad van het spiegelen is me nu ook voor het eerst duidelijk geworden door de voorbeeldoefeningen van de zesde klas, maar het zijn de lieve kleine vogel-handjes die zo mooi zongen, die mij de hele dag vrolijk hebben gemaakt.

28

Het thema van de dag was vormteke-nen en wat het vormtekenen bijzonder maakt in de wiskundige én muzische ontwikkeling van het kind, maar ook wat vormtekenen aan kennis en inzicht levert aan de leerkracht die zijn leerling wil leren kennen.In alle klassen prijkten de prachtige en unieke werkstukken van alle leerlingen van de eerste tot de 12de klas. Wie zich aan deze reis heeft begeven en alle lokalen heeft bezocht, kan echt ‘de boog ‘ van kleuter tot adolescent zien zoals ik hem dit jaar heb mogen leren kennen, de ontwikkelingsfasen van het kind en wat er wordt aangereikt, gestimuleerd en bovengehaald op de leeftijd dat het

kind er rijp voor is. In het middelbaar zie je ook goed hoe er een balans en een eigen weg is in de realisatie van de eind-termen van het ASO én de muzische verwerking van dit alles. De leerstof wordt gegeven en gestudeerd, maar ook kunstzinnig verwerkt, verklankt, uniek vormgegeven en de leerling krijgt de kans bij dit alles tot een persoonlijke kijk, een kritische vraag, een verwer-king, een uitdieping. Zo komt de leerstof dieper binnen in de persoonlijkheid en maakt het hopelijk tot leerstof die ook bijdraagt aan het leren leven. We willen dat de leerstof appel doet op de leerling, dat de vorming kennis meegeeft, maar tegelijk datgene in de

jonge mens aanspreekt wat wakker wil worden, appel doet op wat je unieke plaats in het leven mag zijn en waarvoor je je wil inzetten in het leven.Ik was gefascineerd door de vele schrif-ten waarin de aanpak van de lessen dui-delijk wordt, het niveau van de jaarwer-ken van de 9de klas, de zelfgemaakte historische kaarten, de Parzivalboeken, de eindwerken, de inzet van de 8ste klas in het labo en veel meer.Het was mijn eerste opendeur op onze school en ik voelde me, zoals waar-schijnlijk ook de leerkrachten en de leerlingen zelf, heel fier!

Ingrid Van der Heyden

29

Op maandagochtend vertrokken we

gezamenlijk met de bus naar Bouillon.

We bezochten eerst de ARCHEOSCOOP

van Godfried van Bouillon. In een klank-

en lichtspel werd daar het leven en het

verloop van de kruistocht van Godfried

van Bouillon uitgebeeld. De leerlingen

waren enthousiast!

Daarna gingen we het Musee Ducal

bezoeken. Hier werden een aantal

typische voorwerpen uit de tijd van de

kruistochten tentoongesteld. Toon, papa

van Marie, wist er de sfeer in te houden.

We sloten ons bezoek aan Bouillon af

met een bezoek aan het kasteel. De

roofvogelshow was een groot succes,

vooral omdat Odrada werd uitgekozen

om de valkenier te assisteren! Na de

show was er tijd om het kasteel te

verkennen. Het beklimmen van de toren,

maar ook vooral de nauwe ondergrond-

se gangen en de kerkers, maakte veel

indruk op de leerlingen.

De bus bracht ons naar het verblijf in

Cornimont. Daar aangekomen werden

de kamers verdeeld en werd de avond-

maaltijd klaargemaakt. Nadien was er

tijd voor het verkennen van de omge-

ving en vrij spel. De leerlingen vulden

tenslotte hun dagboekje in en gingen

naar bed.

Dinsdagochtend vertrokken we na het

ontbijt, met een lunchpakket op zak,

naar Alle sur Semois. Na een mooie

wandeling maakten we ons klaar voor

de kajaktocht van 12 km. De lage

waterstand en de overvloedig bloeiende

waterplanten zorgden voor een extra

uitdaging! Het kajakken werd daardoor

extra inspannend. Het prachtige weer

en de mooie omgeving maakten echter

veel goed. Na twee uur varen aten we

onze lunch aan de waterkant, waarna

we de tocht weer verder zetten. Ver-

moeid maar voldaan keerden we terug

naar Cornimont. Na de avondmaaltijd

maakten we een verkennende wande-

ling in het aangrenzende bos.

Woensdagvoormiddag werden er

boodschappen gedaan en kregen de

leerlingen de tijd om hun ‘act’ voor de

Schoolreis zesde klas

30

bonte avond voor te bereiden. Na de

lunch vertrokken we naar Rochehaut.

Hier maakten we een avontuurlijke en

uitdagende wandeling. Het vergde veel

moed en doorzetting van de leerlingen

en de juf. Enige behendigheid en volhar-

ding was nodig.

Na de avondmaaltijd was er een groot

avondspel. De leerlingen (kruisvaarders)

moesten in opdracht van ‘Jonkvrouw

Juffius’ de gevangen genomen Godfried

van Bouillon bevrijden. Daarvoor moes-

ten zij eerst goudstukken verdienen om

een kaart met aanwijzingen te kunnen

kopen. Die goudstukken moesten zij

halen bij prinses ’Retsina’ in het bos

waar ook gevaarlijke ‘Moren’ rond-

dwaalden. Vanuit mijn ‘kasteel’ kon ik

enkel de kreten en het luide gillen horen.

Nadien kwamen er ook enkele ‘kruis-

vaarders’ met ‘oorlogswonden’ terug

uit het bos. Maar geen wonden die de

‘kasteelapotheek’ niet kon verzachten!

Ook de Moren kwamen niet helemaal

ongehavend uit de strijd. Dit avondspel

was een groot succes. De leerlingen

leefden zich helemaal in en gingen voluit

voor de overwinning. Godfried werd dan

ook bevrijd!

Op donderdagochtend mochten de leer-

lingen uitslapen. Na het ontbijt en het

maken van het lunchpakket vertrokken

we naar Bertrix, naar het Domaine de la

Morepire, een leisteenmijn.

Het bezoek aan de mijn was indrukwek-

kend en leerrijk. Na de avondmaaltijd

werden eerst de tassen ingepakt en

daarna maakten de leerlingen zich

klaar voor de ‘bonte avond’, ambiance

verzekerd!

Vrijdagochtend werd er eerst ingepakt

en opgeruimd. Rond 11u pikte de bus

ons terug op en reden we naar Han sur

Lesse. Daar bezochten we de Grot-

ten van Han. Van de gids in de grotten

kregen we een prachtig compliment:

‘een voorbeeldige groep die interesse

toont en de grotten in stilte bezoekt,

dat maken wij zeer zelden mee, dikke

proficiat!’

Ook de buschauffeur maakte een

compliment over het feit dat wij de

‘properste’ groep waren die hij in jaren

had vervoerd. Er lag zelfs geen papiertje

in de bus en het opruimen was dan ook

meteen gedaan, daarvoor wilde hij ons

hartelijk bedanken!

Algemeen was dit een zeer geslaagde

en erg leuke schoolreis. De geplande

uitstappen sloten goed aan bij de leerin-

houden of stelden op andere gebieden

uitdagende opdrachten waarin de

leerlingen zich moesten vastbijten en

doorzetten. De accommodatie was zeer

goed en het weer was geweldig. De

leerlingen hebben zich zeer verantwoor-

delijk getoond en voerden de taakjes die

ze kregen steeds erg goed uit. Het dek-

ken van de tafels, afruimen afwassen,

helpen bij het koken, hierbij hebben ze

zich van hun beste kant laten zien!

Moe maar voldaan strompelden we de

bus af in Antwerpen.

Nogmaals duizend maal dank aan de

begeleidende ouders (Retje, Toon, Koen,

Marc) en collega’s (Koen, Philippe) die

er mee voor gezorgd hebben dat dit een

geweldige schoolreis is geworden!

Juf Lies

31

Toneel achtste klas

Een man die erg verliefd is op een gravin stuurt een boodschapper erop uit om zijn liefdesverklaring over te brengen. Maar de gravin wordt verliefd op de boodschapper... Zo begon het prachtige toneel van de achtste klas.

32

Warmonderhof

Om jullie als leerlingen van de mid-delbare school een idee te geven van wat een mogelijkheid zou kunnen zijn om te doen na je eindexamens, wil ik jullie graag kennis laten maken met Warmonderhof.Warmonderhof is de biologisch-dynamische landbouwopleiding. Het is een MBO niveau 4 opleiding. Je kunt hiermee boer of tuinder worden.

Warmonderhof is eigenlijk een vierja-rige levensopleiding. Het grootste deel van de (voltijd) studenten woont, werkt en leert op ons terrein. ‘s Ochtends gaan we naar de les, waar we in vier jaar tijd alles leren wat met landbouw te maken heeft: van tuinbouw, veehou-derij tot bodemkunde en antroposofie. ’s Middags lopen we stage op de prak-

tijkbedrijven van de Warmonderhof. Wij hebben een tuinbouw-, fruitteelt-, akkerbouw- en melkveehouderijbedrijf.Na het werk komen we thuis in ons huis waar me met vier, vijf of acht stu-denten bij elkaar wonen. Veelal wordt er samen gegeten en gepraat over alles wat er op school, in de praktijk en daaromheen gebeurt. Na het eten maken we samen huiswerk, doen we een spelletje, vieren we een feestje of wonen we een leuke lezing bij.

Het eerste jaar is vooral gericht op kennismaking. Zowel in de theorie als in de praktijk worden alle vakgebieden aangeboden. Zo kun je als student een goed beeld krijgen van de dingen die je goed liggen en eventueel minder goed liggen.Op de vier praktijkbedrijven word je tijdens je stage begeleid door de derde klas.In het tweede jaar wordt er dieper op de theorie ingegaan en is er het laatste half jaar een lange stage die in binnen- en buitenland gedaan kan worden.Aan het begin van het derde jaar wordt deze stage afgerond en is het tijd om een keuze te maken welke richting je wil gaan: wordt het tuinbouw of toch liever koeien melken? Zowel in de the-orie als in de praktijk mag er gekozen worden.

In de vierde klas wordt het tijd om je voor te bereiden op het eindwerkstuk. Na een aantal maanden, waarin vooral theorielessen gegeven worden, is het tijd om een eindwerkstuk te schrij-ven, in te leveren en een diploma te ontvangen.En daarna ben je vrij om te gaan en staan waar je wilt, een bedrijf te begin-nen of aan het werk te gaan bij een boer….

We hebben elk jaar enkele opendagen en ook meeloopdagen. We zijn geves-tigd in Dronten, dat is 70 kilometer van Amsterdam.Voor de exacte data kunnen jullie kijken op www.warmonderhof.nl.Hier is ook nog meer informatie en foto’s te vinden over Warmonderhof. Ik hoop jullie een goed beeld gegeven te hebben van wat wij hier zoal doen en leren. Het is een leuke school met veel mogelijkheden.

Lieneke van Nuil. Derdejaarsstudent aan de Warmonderhof

PS. Noot van de redactie: Een oud-leerling van ons, Maarten Verheyen, heeft deze

opleiding ook gevolgd en woont nu in Nederland. Hij is te contacteren via

Facebook.

33

Une rencontre entre Flamands et Wallons

Wat doen mensen? Waarvoor gebruiken ze hun levensenergie? Waaraan besteden ze hun tijd? Het antwoord op deze vragen zegt veel over de persoon, over de mens.

Mevrouw Van Ouytsel schonk haar ‘oude school’ nog eens meerdere dagen tijd, zomaar.Zij heeft een ontmoeting mogelijk gemaakt tussen onze school en een school uit Namen, L’Institut Saint Aubain. Dankzij haar kon het eerste steentje gelegd worden voor een uitwisseling tussen jongeren, Wallons et Flamands.Het thema van de dag was ‘La Paix’: een stadswandeling, een verwelkoming door de 11e klas, een heerlijke kom soep en andere hapjes die door de ouders waren klaargemaakt, een aarzelende poging om met elkaar in contact te treden. En daarna een gemeenschappelijk bezoek aan de tentoonstel-ling ‘les enfants cachés’, met zeer ontroerende getuigenis-sen van joodse vrouwen. Daar kregen we ook mooie gedich-ten te horen die geschreven waren door de leerlingen van de tiende klas. Het geheel werd afgesloten door een prachtig lied, gezongen door leerlingen uit de 10e en 11e klas, ge-schreven en gecomponeerd door mevrouw Van Ouytsel. Het thema van het lied? Les Flamands et les Wallons en Belgique.

In naam van alle leerlingen van de 10e en 11e klas wil ik mevrouw Van Ouytsel danken voor haar gespendeerde Tijd en Liefde voor de vreemde talen, de leerlingen en de school.

Annemie Wauters

Poemes sur la paix

Le sanglot de la paix

De la mélancolie des rues environnantesDe la soirée imprévueDe la cohésion avec le monde et de l’immense fatigueDes encoches du ciel antique et des bouches des enfants qui jouentDu rêve et de l’espace videvientle sanglot de la paix.

Milan Van Overberghe

Le monde

Le monde n’a jamais connu la paix.

Il paraît que c’est un but impossible.

Un accord pas respecté

peut mener à la guerre

qui laisse des traces ,

des cicatrices dans l’humanité.

Nous devons essayer de faire de notre monde

un meilleur endroit.

Lucas Annoot

La paix

Je cherche ma voix dans la forêt de paix,mais la nuit crée une ombre.Je cherche la lumière,mais le ciel est sombre.Je cherche l’espoir et l’amourmais ils sont noirs et sourds.Le jour apporte la lumièreet une nouvelle vérité.Tout est clair et la paixest notre seule réalité.

Adriana Blasewicz

34

!"#$%&'%#%(#!)%'*"&(####+!,-./#01234,-56##"#728#9.:./8#;,11278!#"#!$%&'!'%(()'!*)'!)+,-+.'!*)!/-!0)&')!).!*1/12'3-&.!+%&445'!6-4!/-!74&()8!7)439'!6-4!/)'!)-&:#!$%&'!;5;%+'!/)+.)()+.!'%&'!&+!35)/!.%&<%&4'!=45'!'&4!&+!61.5.!7%&.!*)!.)44)!>&1)'.!?!6)5+)!&+!6-@'#!$%&'!+1'%(()'!6-'!.4A'!7)-&:!+5!.4A'!,%4.'!+5!.4A'!=4-+*'8!(-5'!+1-;%+'!6-'!6)&4!*)'!4-,-/)'!*)!;)+.#!!</9.,=7>#*?,7@278#A2-3/B/7@#3/@@/#BCB/#3?,7827#######72-8#4-)27#,DD/11/#E1,B,7A8#/@#F,11278#G#+H=86##B#!C)(9'!35!).!/?!-&!6-@'!*)'!D/-(-+*'!%+!.4%&;)!*)'!;5//-=)'!-&:!3/%3E)4'!3E-4(-+.'#!F-+'!*)'!;5//)'!-+35)++)'8!*-+'!*)!7)//)'!4&)//)'!'19.-/)+.!*)'!64-/5+)'!).!*1/-!,5+)!*)+.)//)#!$%&'!+1'%(()'!6-'!.4A'!7)-&:!+5!.4A'!,%4.'!+5!.4A'!=4-+*'8!(-5'!;5;%+'!)+!6-5:!+)!')(-+.!6-'!/)!;)+.#!!*?,7@278#A2-3/B/7@#3/@@/#BCB/#3?,7827#72-8#4-)27#,DD/11/#E1,B,7A8#/@#F,11278G#+H=86##G#!H&!6-@'!4&'.5>&)!-66)/9!I-//%+5)!/)'!=)+'!'%+.!<%@)&:!).!49;A4)+.!/-!;5)8!/-7%&4-+.!/)&4'!.)44)'!-&.%&4!*)'!-77-@)'!,-5'-+.!*)!7%++)'!75A4)'!).!*)'!,4%(-=)'!):>&5'#!$%&'!+1'%(()'!6-'!.4A'!7)-&:!+5!.4A'!,%4.'!+5!.4A'!=4-+*'8!(-5'!-5(%+'!/1-(%&4!).!/-!*-+')!).!/)!3E-+.#!!*?,7@278#A2-3/B/7@#3/@@/#BCB/#3?,7827#72-8#4-)27#,DD/11/#E1,B,7A8#/@#F,11278G#+H=86##J#!K)!.4-5+!+%&'!)(6%4.)!*)!L4&:)//)'!?!M-+*!*)!L4&=)'N/-NL)//)!<&'>&1-&!3%)&4!*)!F5+-+.#!H!K5A=)!).!$-(&4!%&!H+;)4'!).!K%&;-5+!/)'!-(%&4)&:!,/O+)+.!/-!(-5+!*-+'!/-!(-5+#!$%&'!+1'%(()'!6-'!.4A'!7)-&:8!+5!.4A'!,%4.'!+5!.4A'!=4-+*'8!(-5'!+1-5(%+'!6-'!;5;4)!?!.-(7%&4!7-..-+.#!!!*?,7@278#A2-3/B/7@#3/@@/#BCB/#3?,7827#72-8#4-)27#,DD/11/#E1,B,7A8#/@#F,11278G#+H=86###!!

35

THEMA: tijd

VOORBIJ DE GRENZEN VAN DE TIJD

Als we proberen de tijd vast te leggen op het mo-ment dat we dit lezen, is het meteen al verleden tijd en zitten we in het volgende moment. Het enige moment dat er iets gebeurt en er iets verandert

is in het 'nu'. Het verleden is geweest en dat kunnen we niet meer veranderen. Op de toekomst kunnen we wel vooruit lopen, maar de toekomst realiseert zich pas in het 'nu' dat voortdurend in beweging is. De tijd glijdt voort of vliegt soms voorbij. Het is een onophou-delijke en ongrijpbare opvolging van gebeurtenissen. Het ‘nu’ is daarom meer een proces dan een moment in de tijd. We proberen met klokken en kalenders vat te krijgen op de tijd door die in stukjes (maanden, uren, minuten, seconden) te verdelen. Omdat we dan een gemeenschappelijke kloktijd hebben, een gelijk referentiepunt. Dan kunnen we met elkaar afspraken maken voor een bepaald tijdstip, wat soms prak-tisch is, maar wat ons soms ook opjaagt.De kloktijd is objectief, maar onze gevoelsmatige beleving van de tijd kan er heel anders uitzien! Als we moeten wachten, kruipt de tijd voorbij en soms, als we druk bezig zijn, is het plots een stuk later. Onze gevoelsmatige tijdsbeleving loopt m.a.w. niet volgens de klok, maar toch hebben we na een aantal gebeurtenissen wel de herinnering van volgorde: eerst gebeurde dit, daarna kwam iets anders. Alles wat zich manifesteert, speelt zich af in de tijd en is ook tijdelijk. In je jeugd ben je niet zo bewust bezig met de kloktijd. Het zijn de gebeurtenissen in je leven die je een gevoel van tijdsbe-leving geven. Daarom is ritme zo belangrijk in het steiner-onderwijs. De kloktijd die ons leven meer en meer beïnvloedt, moet in overeenstemming gebracht worden met onze gevoelstijd, of andersom. Want hoe ideaal zou het niet zijn als de schooluren voorbij vliegen, terwijl je de tijd toch optimaal hebt beleefd. En hoe mooi zou het niet zijn als de tijd soms even stilstaat, dat je een tijdloos moment kunt ervaren. Een moment dat net als ieder moment verstrijkt in de kloktijd, maar toch tijdloos is? Het is een diepere ervaring die dicht in de buurt komt van wat we verstaan onder het goddelijke of het eeuwige. Verbaasd door zo’n moment zonder tijd, nemen we daarna de draad van ons leven meestal gewoon weer op.

Rudolf Steiner onderscheidt in een mensenleven zevenjarige periodes die elk hun specifieke aspecten hebben. Na iedere cyclus vindt een verschuiving plaats. Je gaat bijvoorbeeld net iets anders in het leven staan, je gaat je op andere dingen in je leven concentreren of je hebt het gevoel dat je in een an-dere stroom bent terechtgekomen. Misschien is het boeiend om dat eens bij jezelf te onderzoeken?

Stel jezelf een tijdslijn voor vanaf je geboorte tot de leef-tijd die je nu hebt. Vervolgens kun je een reis maken langs de tijdslijn van je leven. Let daarbij op de signalen van de veranderende zevenjarige cyclus. Hoewel ieder leven uniek is, kun je aan de hand van onderstaande beschrijvingen nagaan welke aspecten passen bij jouw levensloop. Al doende word je je bewust van het zevenjaarlijks ontwikkelingsritme.

Periode 1: 0 - 7 jaar Dit is de periode vanaf de geboorte waarin zich het fysieke lichaam vormt. De omgeving waarin je opgroeit heeft een grote invloed op de herinneringen die je hebt.

Periode 2: 7 - 14 jaarWaarschijnlijk ging je het leven in deze periode meer zelf verkennen via school en vrienden of vriendinnen, en werd je kijk op de wereld ruimer. In deze periode wordt je denkvermogen meer ontwikkeld en begin je eigen standpunten in te nemen. De beschermende wereld blijft in stand, maar de eigen ervaringswereld breidt zich uit.

Periode 3: 14 - 21 jaar Het zelfstandig denken wordt sterker. Je begint na te denken over hoe de wereld in elkaar zit, hoe mensen zich gedragen ten opzichte van elkaar, en wat je eigen positie is in dit geheel. De bescherming rondom begint te vervagen. Periode 4: 21 - 28 jaar De volwassenheid is aangebroken en de ouderlijke be-scherming verschuift naar de achtergrond. Je bepaalt steeds meer zelf je koers.

Dan is daar een moment dat de tijd stil lijkt te staan....

36

Periode 5: 28 - 35 jaar Je creëert meer en meer je plek in jouw wereld. Je bent bezig met de realisatie van je eigen levensmissie. Kinde-ren grootbrengen kan bij deze (of de vorige) fase horen en heeft dan een grote invloed op je leven. Periode 6: 35 - 42 jaar De eigen levensmissie is nu volop zichtbaar in wat je doet en waar je naar streeft. Het verwerven van meesterschap in de dingen waarvoor je bent gekomen kan zich in deze periode ontwikkelen.

Periode 7: 42 - 49 jaar Dit kan een fase zijn van het volledige gebruik van je kwaliteiten, waarbij je meester bent over je eigen werk-terrein. Misschien dat je bepaalde dingen in je leven voltooidt. Je kinderen gaan in deze periode soms al het huis uit.

Volgende periodes: 49 – 56 jaar en verderEr kan een ontwikkeling naar meer wijsheid zijn. Dingen kunnen beter herkend en overzien worden, de geest

verruimt zich. Tenminste in het ideale geval. Het kan ook zijn dat je in een herhaling valt waardoor je je leven niet meer (helemaal) weet te plaatsen in de nieuwe tijd. Geestelijk groei je dan niet meer mee en verstarring kan optreden. Blijft je geestelijke ontwikkeling doorgaan, dan kunnen ook weer nieuwe inzichten ontstaan die een innerlijke verrijking met zich meebrengen.

Het ontdekken van een grondstructuur in het eigen leven geeft ons het gevoel opgenomen te zijn in een universeel, kosmisch ritme. Een ritme dat doorschemert in ons leven, en in wat we doen. Wie goed kijkt, ziet het ook in het leven om ons heen. Onthou dat alles staat of valt met je eigen percep-tie van je eigen leven. Luister naar de sturende wil die in elk van ons aanwezig is.

Yolanda Habraken

O R A N T EBeeldhouwersstraat 46, 2000 Antwerpen

Schilder, beeldhouw en boetseer op je eigen niveau en tempo, met individuele

begeleiding.

03 237 19 90 – 0476 66 96 27gwendolina.lotens@telenet.be

meer info : www.orante.be

maandag / zaterdag van 10.00 – 12.00 uurGwenny Lotens, kunstzinnig therapeute,

afgestudeerd aan De Wervel te Zeist,en de Hogeschool Leiden, Nl.

Individuele kunstzinnige therapie

VLEMINCKSTRAAT 132000 ANTWERPEN

(bij groenplaatsnaast Dille & Kamille)

kopie en printskleur en zwart-wittot 300gr karton

inbindenplastificerendigitaal drukwerkposters

bedrukken van T-shirts vanaf 1 ex.

37

Jaarritme

Doorheen het jaar lopen de seizoenen en daarbij aansluitend de jaarfeesten.Op 29 september is het Michaëlsdag. Dat valt in de oogsttijd. Het feest staat dan ook in het teken van de rijke oogst van de herfst. Ook het beeld van Ridder Joris die de draak verslaat hoort bij dit feest en kracht en moed.In november hebben we het St. Maartenfeest. Hier is het begin van de donkere wintertijd, waarin we met lantarens gaan lopen.Dan volgen de advent en het kerstfeest, Maria Lichtmis als afsluiting van de kersttijd, Palmpasen een feest van het nieuwe begin, de lente en alles wat kiemt, Pinksteren en St. Jan met het vuur en spelen in de natuur.

Weekritme

In een schoolweek is ook een ritme te vinden. Elke dag heeft zo zijn specifieke activi-teiten en wat we eten bijvoorbeeld. Bij iedere dag past ook een kleur en daarom ligt er dan ook telkens een ander kleur tafeldoekje .

THEMA: tijd

Ritme in de kleuterklasEr lopen verschillende ritmes doorheen de kleuterklas. Al deze ritmes, die zo steeds weerkeren, dag na dag, week na week en jaar na jaar, geven het kind zekerheid en vertrouwen, houvast. Het kind verwacht dat iets bepaalds terugkomt en kan dan ervaren dat het ook inderdaad zo gebeurt. De kleurtjes van het kleedje op het tafeltje zijn daar een steun bij. Dat wil niet zeggen dat we eens geen uitzonderingen kun-nen of mogen maken, anders zou het star worden. In de muziek is de maat vast, het ritme danst daar doorheen.

Dagritme

De opbouw van de dag ademt als het ware in en uit, dit wil zeggen dat de kinderen telkens bij elkaar zijn voor een geleide activiteit en dan weer uit elkaar en meer vrij zijn om te spelen. Als beide bewegingen in evenwicht zijn, gaat het goed in de klas. Daarom moet ik wel eens hier en daar wat aanpassen.

Kring en liedjesArbeidsspelAftelrijmpje Vrij spelVingerspelletjes OpruimenMaaltijdBuiten spelenPoppenspelletje (specifiek voor de jon-gere kinderen, anderen luisteren mee)Daggebonden activiteitMiddagpauze - etenRusten en verhaal (voor de grotere kleuters)Namiddagwerk / spel

Mirjam Roosens

Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag

blauw rood geel violet groen

turnen

soep rijstpap broodjes muesli koek

euritmie bakken bijenwas tekenen schilderen

38

1891 – 2011

‘Word nooit onderwijzer,’ zei mijn grootva-der me iets meer dan een halve eeuw geleden, toen onderwijzer nochtans een beroep met aanzien was.

‘Waarom niet?’‘Omdat je dan altijd in de stank van de kinderen zit. Ze komen naar school van tussen de beesten in de stal met de mest nog aan hun klompen, ze laten winden en ze doen alles wat maar kan om u het vel van onder uw nagels te halen.’ Het was 1891 en de kinderen zaten meer op het veld dan in de klas.

1951. In mijn lagere schooltijd waren de kinderen al wat meer geciviliseerd, de scholen iets minder. We droegen verplicht een stofjas en schreven nog met griffels op leien. We zaten stil in zware dennenhouten banken en zwegen in de klas tot we ervan zweetten want lijfstraffen waren de regel. De lat was het meest gehanteerde didactische middel, ook buiten de lessen meetkunde. De klassen waren overbevolkt. De kolenkachel stond in het midden; de gele walm van de vette kolen mengde zich met de landelijke geuren en nestelde zich onverwoestbaar in het geheugen. Goed tien jaar later vond mijn moeder het nodig om me te dwingen – zo ging dat destijds - in dat door haar vader verfoeide beroep te stappen. De scholen hadden een inhaal-beweging gemaakt, stofjassen en leien waren verdwenen, vulpennen domineerden het geschrijf, maar de klassen waren nog steeds overbevolkt. De tuchtmaatregelen al wat menselijker. Het personeel 100% mannelijk in de jongens- en idem dito vrouwelijk in de meisjesscholen.

1966. Vijfenveertig jaar geleden werd voor de eerste keer een eerste klas aan me toevertrouwd. Het overkwam me in de loop der jaren nog een zevental keer met de huidige eerste klas als nakomertje en ‘fermate’. ‘Zijn de kinderen nu anders dan toen je begon als leraar?’ vraagt men her en der. Dan moet ik diep nadenken: ‘Zijn de kinderen van nu echt anders dan die van 45 jaar geleden? En wat is er dan anders? Is er verschil in tijd of ligt het meer in de ruimte: stad of platteland?’ Dat laatste al zeker niet meer

in ons gebetonneerd Vlaanderen.Ja, ze zijn mondiger, durven de leraar aanspreken, durven en mogen hun mening zeggen. Maar ligt dat aan de kinderen of ligt het aan de veranderde mentaliteit bij de pedagogen? Ik kan alleen spreken vanuit mijn ervaring in de steiner-pedagogie en dan zie ik in de eerste klas nog steeds kinderen die met overgave luisteren naar sprookjes en er vrijwel op dezelfde manier over tekenen als zovele jaren geleden. De kinderen genieten hier nog net als hun voorgangers van kleu-ren, van muziek, van toneel, van de jarenoude kinderspelen. In se zijn de kinderen hetzelfde gebleven. Wat is er dan veranderd? De boekentassen (om maar iets te noemen) – destijds van handgesneden en –genaaid varkens- of kalfsleder (ook bij vegetariërs) - zijn rugzakken geworden. In groot contrast met vele andere schooltypes, in deze school gelukkig zonder de schreeuwerige commerciële drukte van een Studio 100 erop. De leefomgeving is veran-derd door de technologische evolutie. Radio en tv waren de enige ‘boosdoeners’ in 1966, die voor kinderen echter niet veel in de aanbieding hadden. Zij waren dus nog niet onder-werp van de kindergesprekken. Maar het veranderde snel, het aanbod werd groter en met de digitale revolutie werden de technische mogelijkheden véél en véél uitgebreider. En zijn deze kinderen hier en nu mee? Wees maar gerust, al hoor je er weinig of niets over op school. Maar na een daguit-stap in het Rivierenhof zit er een zevenjarige, moe en verhit van de wandeling en het spel, op tram 10 en zucht: ‘Als ik thuiskom ga ik direct in bad met mijn Nintendo’.

Ze leven inderdaad in 2011.

Luc Cielen

39

De heide is geen licht traject. Je loopt door zandgrond of soms door drassige stukken. De laatste tien kilometers zijn vaak echt werken. Meestal moeten we dan nog eventjes lopen op het eind als we de bus willen halen. Zoniet moeten we nog een uur wachten. We praten dan weer op de bus of kijken naar de andere passagiers of ik val eventjes in slaap. Jan wordt makkelijk joviaal tegen jan en alleman. Hij speelt dat en hij meent dat. En hij heeft altijd anekdotes in over-vloed. In Antwerpen terug aangekomen wordt dan stappen vaak een probleem. Het doet plots pijn.

Wil je zo'n wandeling beschrijven of vertellen, dan kun je dat door de gebeurtenissen op een rij te zetten. Eerst gebeurde dit, dan gebeurde dat. Tenslotte kwamen we aan. Als je mee-loopt met een gids, zoals in mijn geval, overvalt je de wande-ling een beetje. Tenzij je ze al vele malen hebt gemaakt.Je kunt zo'n wandeling fysiek beschrijven als een reeks causale gebeurtenissen. Oorzaak: ik verplaats één been, gevolg: ik moet met mijn ander been volgen of ik val om. Dan neemt dat been weer de leiding, het eerste been echter volgt opnieuw omwille van dezelfde reden. De hele tocht wordt een keten van oorzaken en gevolgen tot we tenslotte weer bij de bus zijn. Is de wandeling daarmee beschreven? Welnee, want dan zou het toeval zijn dat we weer bij die bus aankomen. Het zou ook een dwaze marteling zijn. Er is ook een doel, al staat het misschien niet helemaal vast. Je zou kunnen zeggen dat de mentale wandeling van doel naar oorsprong verloopt. En dat je telkens, bij elke stap, iets van de doel realiseert. Ook als je het doel vergeet en je geniet van 360° zuivere lucht en zuiver licht, ga je bij elke stap niet alleen ergens naar toe, maar komt er ook iets op je af. Je zou kunnen zeggen dat als

die twee in evenwicht zijn, het doel zich niet opdringt, maar langzaam openbaart, terwijl al je toevallige stappen zich zor-geloos van oorzaak naar gevolg begeven (Jan noemt me altijd zijn zorgeloze broeder), de wandeling als kunstwerk geslaagd is. Te veel naar je doel hollen, is zinloos, het doel moet naar je toe komen; geen doel hebben, kan het ideaal lijken, maar kan ook op den duur tot paniek leiden. Iedere wandeling voltrekt zich in een dubbele tijdstroom. Van bron naar eindpunt én van eindpunt naar bron. Zo komen we onszelf in de tijd tegen.

Maar zo ook is het bij iedere zin die ik zeg of schrijf. Ik heb hem niet volledig af vooraleer ik eraan begin. Maar ik begin ook niet zonder te voelen dat het einde er is of kan zijn. Gelei-delijk openbaart zich in de zin mijn zin en dat terwijl ik moeite doe om hem te formuleren. Het evenwicht tussen die twee maakt hem mooi. Het schrijven bevalt me als ik moet zoeken naar mijn woorden en als tegelijk mijn zin mooi op z'n poten terecht komt. Het zoeken en het openbaren. Het improvise-ren en de organisatie. Als ik een gedicht schrijf en ik wil op het einde van de regel een rijmwoord dat rijmt op een woord dat ik halverwege mijn zin al ga gebruiken, dan moet ik aandachtiger zijn dan wanneer ik dat niet doe. Dat betekent dat ik een woord ga gebruiken dat ik misschien niet zou gebruiken, als ik gewoon als zorgeloze broeder mijn zin zou opschrijven. Hoe kan dat als ik iets van plan was om te gaan zeggen. Ga ik dan niet krom praten? Het kan ook zijn dat het een beeld toevoegt aan wat ik van plan was te zeggen en dat de zaak daarbij wint. Wanneer begin ik aan dat rijmwoord te denken terwijl ik in mijn zin onderweg ben? Wanneer begint het zich in mijn zin te manifesteren? Als ik wacht tot het einde (en

THEMA: tijd

De dubbele tijdstroom

Als ik met mijn vriend Jan een wandeling door de Kalmthoutse heide maak, dan is die meestal lang. We vertrekken voor een zondag erg vroeg. Hij kent de heide op zijn duimpje, dus ik loop met hem mee.

We zetten er flink de pas in zodat we, als we aankomen, heel wat kilometers gelopen hebben. De eerste uren zijn altijd het mooist, zeker wanneer dan al de zon schijnt. Ik ben een morgenaanbidder.We hebben elkaar meestal al een tijd niet meer gezien, dus er valt veel te praten en Jan verstaat de kunst om een mens uit te vragen. Het is dus ook altijd een peripatetisch genoegen. De filosofen onderweg. Maar dan zwijgen we plots voor een hele tijd en worden we weer dichters. We kijken niet alleen naar de weg. We kijken rond. Zelfs omkijken doen we af en toe. Daar sluiten we ons kijken mee af. Het is een kijken uit respect voor ons kijken. Het geschenk van de wandeling.

40

dus een logica van a naar b hanteer tot ik bij z kom) dan zal het moeilijk zijn om een rijmwoord te vinden of toch zeker een dat niet geforceerd aandoet, iets dat gebruikt wordt om te rijmen of omdat het moet rijmen. Mooi zal het alleen maar zijn als het als vanzelfsprekend uit de rest van mijn zin tevoorschijn vloeit en het lijkt alsof er geen ander woord voor in de plaats kon komen. Het rijm krijgt dan iets noodzakelijks, iets deugddoends. Maar ik schrijf ook niet alleen mijn zin om twee woorden te doen rijmen, ik wil ook iets zeggen waarvoor ik in mijn zin op pad gegaan ben. Zo ook zijn er hier weer twee bewegingen die naar een evenwicht in ieder moment op zoek zijn. Op een bepaald moment zal in het scheppingsproces van mijn zin een omkering of omstulping plaats vinden: van a naar z wordt plotseling van z naar a of omgekeerd.

Wat hier voor mijn wandeling met Jan, voor mijn schrijfzin of voor mijn dichtregel gezegd is, dat geldt eigenlijk voor ieder tijdsverloop. Dat geldt voor een muziekstuk, voor een feestje, voor een les, voor ontmoeting, voor een gesprek, voor een vakantie, voor een vriendschap, voor een liefde, voor een levensfase, voor het hele leven. Er zijn altijd twee tijdstro-men, gestuwd door twee tijdsperspectieven, hoe weinig we dat soms ook beseffen. De tijdstroom van verleden naar toekomst, de evolutionaire, is de fysieke, de bewuste, de toe-vallige, enz.; de tijdstroom van toekomst naar verleden is de mentale, de involutionaire, de onbewuste, de zinvolle. Zijn die twee met elkaar in evenwicht, zo mogelijk in ieder moment, dan wordt de tijd een tijdslichaam dat je een kunstwerk zou kunnen noemen. De tijd is een kunstmaterie.

Ieder jaar ga ik met de kinderen van de elfde klas het labyrint van de kathedraal van Chartres bewan-delen (ongeveer 250 meter lang). Dat labyrint is een schitterend beeld van die dubbele tijdstroom. Als je dat labyrint zou binnenstappen als onwetende, zonder zicht op het geheel -de subjectieve benadering- en zou zien hoe de weg

verloopt, dan krijg je het gevoel van voor de gek gehouden te worden, je wordt heen en weer geslingerd van buiten- naar binnenkant en omgekeerd, het lijkt chaotisch. Bekijk je het van bovenaf, zoals je het bekijkt als je de voorstelling bekijkt of als je terugblikt als je eenmaal in het midden bent aange-

komen en je reconstrueert je weg, dat is alles zeer mooi ge-ordend. Er zit een kruis in de weg, verdeeld in vier segmenten waarin zich telkens (drie plus vier is zeven) zeven bochten of keerpunten bevinden. Het kan zijn dat je in de loop van je wan-deling, begonnen met een gevoel van chaos, kunt gewaarwor-den dat die orde zich in de chaos langzaam openbaart. De dubbele tijdstroom doet dan zijn werking. Dat dit labyrint een beeld is van de menselijke levensloop, zal iedereen wel van mij willen aannemen. Er zijn goede argumenten voor. Maar het staat evengoed voor ieder tijdsverloop.

Het gedicht van Gezelle over de twee zonsondergangen (zie hieronder), een prachtig staaltje van hoe kinderlijke eenvoud en verbazing met de diepste zin kunnen vermengd geraken, krijgt misschien een onverwachte betekenis door deze beschouwing. Let ook op de twee rijmwoorden per strofe die elkaar als twee zonnen tegemoet-spreken.

Wilbert Lambrechts

Zonnenondergang

‘k Zie twee zonnen, elk’ heur’ weêrga tegenvaren, langzaam aan:

de eene rijzen, rechte omhooge, de ander’ rechte omleege gaan.

De eene komt, uit ‘s hemels blauwten, neder in den blauwen schoot

van de Leye, en de andere uit heur’ blauwe diepten, rond en rood.

Gaan ze elkander kussen? Gaan ze wijken uit den weg elkaar?

Gaan ze de eene op de ander’ vallen, die van hier op die van daar?

Gaat er...? Ei! ‘t is duister schielijk: zonne en weêrzonne, even gauw, zijn gedempt en, zoo de Leye is, zijn des hemels diepten grauw.

41

Een voor de hand liggend antwoord hierop is dat meer en meer mensen lijden onder tijdsdruk en onder de versnelling die het uiterlijke leven sinds meerdere decennia kenmerkt. Toch kun je bemerken, zoals bij veel dingen, dat je hier ook op verschillende manieren naar kunt kijken. Vanuit een bepaald gezichtspunt is de tijdversnelling namelijk een symptoom en niet een oorzakelijk iets. Naar mijn idee kan de reden om je met de tijd bezig te houden nog veel basaler zijn, namelijk van-uit de vraag of we deze eigenlijk wel begrijpen. De verhouding die de meeste mensen hebben met de tijd, is een redelijk pragmatische: het is vooral handig om er veel van te heb-ben. Tijdverspilling moet vermeden worden en wie z’n dagen overvloedig en efficiënt vult doet aan ‘timemanagement’. Dit is goed, want ‘tijd is geld’. Misschien is wel het meest in het oog springend in onze verhouding tot de tijd, dat we deze wil-len beheersen, zelfs tot in het regelen van de momenten van geboorte en dood toe.

Tijd is dus vooral iets dat we hebben of meestal niet (genoeg) hebben. Maar zien we eigenlijk iets wezenlijks in de tijd of is het eerder een noodzake-lijk kwaad? En is het niet zo dat hoe meer we onze hebberig-heid op de tijd loslaten, zoals de tijdspaarders uit ‘Momo en de tijdspaarders’ , hoe minder we ervan over lijken te houden?

Naar mijn idee begint zich in onze samenleving iets af te tekenen wat met deze vraag naar het wezen van de tijd te maken heeft. Deze vraag hangt samen met het leren onderscheiden van wat in het leven te maken heeft met de ruimte en wat met de tijd. Zonder het in de gaten te hebben, projecteren we namelijk ons op de fysieke ruimte en wetmatigheid georiënteerde bewustzijn op de tijd. Dit is op zich niet verwonderlijk daar tijd zich op aarde kenbaar maakt vanuit beweging in de ruimte.

Aristoteles (384-322 v.Chr.) heeft om die reden het geheel van zijn filosofische verhandelingen over tijd, rond deze ge-dachte opgebouwd . Als ik in de ruimte beweeg van A naar B, correleert dit met een bepaalde tijdsduur. De tijd loopt daarin synchroon met de ruimte die overbrugd wordt. Deze tijd is dus meetbaar en heeft een lineair karakter. In de gewone kloktijd, de chronometer, vinden we dit terug. De vraag is echter of we op deze manier het wezenlijke van de tijd waar-nemen of slechts een afschaduwing ervan.

Wanneer we eenmaal het gevoel krijgen dat we in onze dagdagelijkse tijdbeleving alleen de kwantiteit van de tijd en dat we in opeenvolgende momenten als ‘cinematografische afdrukken’ in de tijd, niet het wezenlijke van de tijd bereiken, kunnen we op zoek gaan hoe we hiermee dan wel een verbin-ding kunnen krijgen. Het eerste inzicht dat dan om de hoek komt kijken, is dat de tijd als werkelijkheid - en niet als abstractie in onze voorstel-lingen - verbonden is met het levende, met alles wat in de natuur als levend element aanwezig is. Het toont zich daar in de krachten van groeien, bloeien, vrucht- en zaadvorming en verwelken. We zien hierin een voortdurende omvorming, maar tegelijkertijd ook een cyclisch, zich herhalend element. Goethe heeft deze kracht verwoord in zijn oerbeeld van de planten, wat eigenlijk niets anders is dan de geestelijke kracht die werkt in de plantenwereld. Dit is het beeld van de tijd die zelf onzichtbaar is, maar zich uitdrukt in de levende werkelijkheid. We kunnen deze kracht waarin omvorming en het cyclisch zich herhalende samenko-men, kortweg de tijdstroom noemen.Het belang hiervan komt ook naar voren in het werk van Rudolf Steiner. In besprekingen van de Scholingsweg, geeft hij vaak als eerste oefeningen die gaan over het waarnemen van de plantenwereld . Interessant is dat mensen als Marco Pogacnik en Verena Staël von Holstein juist door hun zoeken naar de geestelijke krachten in de aarde en de natuur, deze tijdsdimensie zijn gaan herkennen en als belangrijk zijn gaan zien. Pogacnik wijst er in zijn boek ‘Die Landschaft der Göttin’ ook op dat de subtiele tonen van deze cyclische tijd maar al te vaak overstemd worden door de lineaire, beeldgerichte tijd en de werking van onder andere de media. Naast de werking

THEMA: tijd

Het is tijd!Toen ik vernam dat de laatste Queeste van dit schooljaar over Tijd zou gaan, moest ik in mezelf

lachen. Was dit niet mijn gedachte geweest een half jaar geleden toen ik het boek ‘Stil de tijd’ van Joke J. Hermsen las, namelijk dat het thema van de tijd aan de Tijd is? Een vraag die dan natuurlijk

opkomt, is waarom het thema tijd belangrijk zou zijn. Zijn er niet veel dringender zaken in de maat-schappij die om aandacht vragen?

42

in de natuur vinden we deze tijdstroom terug in muziek, daar muziek de wetten van het tijdelijke uitdrukt en niet gebonden is aan de ruimte.

Een tweede inzicht wat belangrijk is voor een bewustere verbinding met de tijdstroom, is de wetenschap dat deze ook in onszelf aanwezig is en in voortdurende wisselwerking staat met onze ziel. Dat de ervaring van de tijd sterk beïn-vloed wordt vanuit onze ziel, uit zich in het bestaan van een objectieve en subjectieve tijd. Wanneer we in een bezigheid opgaan of door een groot enthousiasme gegrepen worden lijkt het of de tijd omvliegt, terwijl als we worden opgehouden en moeten wachten, het bij dezelfde tijdsduur kan lijken of de tijd niet vooruit te branden is. Dit is een uitdrukking van de subjectiviteit van onze tijdsbeleving. Vanuit de antroposofie kunnen we zeggen dat dit zijn oorzaak vindt in het feit dat de mens een tijdslichaam heeft, ook wel etherlichaam genoemd welke verbonden is met de ziel ofwel het astrale lichaam. De fysieke grondslag hiervan vormt het ritmische systeem van hart, longen en bloedsomloop en dan met name de adem-halingsbeweging daarin . Deze verbinding betekent echter tegelijkertijd dat het ook mogelijk is bewust invloed uit te oefenen op de tijdsbeleving. Ieder van binnenuit ‘grijpen’ van de ziel, dat wil zeggen zich in zichzelf concentreren en rust brengen, beïnvloed de beleving van de tijd. Hierbij is het ook zo dat dit tot rust komen kan leiden naar een verbinding met de tijdstroom die buiten onszelf werkt. Als we de tijdstroom vinden in het levende, dan vinden we een verbinding hiermee in het bezinnen. Bezinnen betekent immers: zich overgeven aan een indruk die vanuit de buitenwereld ontvangen wordt. De indruk vanuit de zintuigen (zinnen) laat je in jezelf na- klinken, omvat je als het ware van binnen (het Be- van bezin-nen). Zo kunnen we zeggen dat de mens een verbinding kan krijgen met de tijdstroom vanuit het bezinnen. Wanneer we het van buiten bezien, drukt de tijdstroom zich uit in wording.

Overal waar het wordende voor het voetlicht treedt, is de tijd-stroom aanwezig. Zo kun je kijken naar het grootse gebeuren als een vrouw een kind ontvangt en zwanger wordt. Op dat moment wordt er iets in haar tot een mens, dat wil zeggen; het verschijnt in de tijd. Daarvoor was het er al, als geeste-lijke wezenskern, maar in een bovenzinnelijke dimensie, in het eeuwige. Op het moment dat de geestelijke kern mens wil worden en daar een mogelijkheid toe vindt, verschijnt het in de tijd. En dit is dan vervolgens de gehele biografie te vervol-gen tot het moment van sterven. Zo maakt de tijdstroom wording mogelijk.

Voor wie het voorgaande nog niet genoeg is om het belang te doen inzien van de levende stroom van de tijd, wil ik tot slot nog wijzen op het volgende. Er is een manier waarop de mens de tijd tot ruimte kan laten worden. Deze ruimte in de tijd heeft niet te maken met het creëren van meer tijd - hoewel ik moet toegeven dat moderne apparaten zoals een afwas-machine en een droger in drukke, moderne gezinnen een niet te onderschatten functie hebben -, maar wel met wat je het vinden van de juiste poort zou kunnen noemen. Deze ‘enge poort’ is de levende kosmische werkelijkheid in de tijd. Deze vind je terug - en op steinerscholen is deze zeker goed beleef-baar- in het jaarverloop en de jaarfeesten. Kosmisch gezien hangt ze samen met de werking van de dierenriemtekens. Zo vormt het teken maagd (eind augustus en begin september) de poort naar de krachten van vruchtrijping en zaadvorming, wat tot uitdrukking komt in het beeld van de jonkvrouw met de korenaar. Ook Allerzielen, wat begin november valt in het teken Schorpioen, bevindt zich in een specifieke poort. Het teken Schorpioen laat de krachten van dood en opstanding op de voorgrond treden en leidt de mens dus naar een ster-kere verbinding met de wereld van de gestorvenen.

43

Ook vinden we in de Graalsage, het verhaal van Parcival, deze tijd die tot ruimte wordt terug. Wagner laat in zijn versie van de legende het moment dat Parcival onder leiding van Gurnemanz in de buurt van de graalsburcht komt dit door de enscenering en het gesprek tussen beiden duidelijk worden: Parcival zegt:

‘Ik schrijd nauwelijks-Toch dunkt mij, ben ik reeds ver.’En de graalleraar antwoordt hem:‘Gij ziet mijn zoon,Tot ruimte wordt hier de tijd.’ Daarnaast is het veelbetekenend dat Parcival, na op de graalsburcht ge-weest te zijn en de helpende vraag niet gesteld te hebben, op een zeer bepaald

tijdstip bij de kluizenaar Trevrizent aan-komt. Parcival, er midden-doorheen-gaand, is zo in samenklank met de kosmos, dat hij daar op Goede vrijdag arriveert. De les die hij op dat moment leert en die te maken heeft met zijn beeld van het goddelijke, vindt hij in het gebeuren van Goede vrijdag en Trevri-zent is degene die hem dat overbrengt. Parcival ervaart met andere woorden juist een doorchristelijking op Goede vrijdag.

We kunnen hieruit opmaken dat het mysterie van de graal sterk verbonden is met het tot ruimte worden van de tijd en dat de tijd als het ware het oog van de naald vormt waar we doorheen moeten gaan. Ook in de Apocalyps van Johannes vinden we dit motief terug waar het getal zeven dat samenhangt met de tijd, meer en meer overgaat in het getal twaalf wat samenhangt met de ruimte. Het is echter belangrijk om zich te realiseren dat dit alleen mo-gelijk is vanuit een verbinding met de levende tijd. Van hieruit kunnen we ons verheffen boven de lineaire, eendimen-sionale tijd die in de fysieke wereld de klok slaat.

Rieke Cooiman, 8 juni 2011

THEMA: tijd

Rieke Cooiman is getrouwd met Guy Steegmans, klastitularis van de zevende klas. Samen hebben zij drie kinderen: Johannes (5), Pieter (4) en Jorinde (bijna 2). Rieke is muziektherapeute met een praktijk aan huis en schoolt zich sinds jaren verder op het gebied van zang en zangthera-pie. Verder is zij bezig aan een boek over de tijd waarvan in dit artikel enkele grondgedachten zijn verwerkt.

44

1. Wanneer juf Ilga (oefenjuf) me over de bijen vertelt. Het is super interessant . Dat vind ik superleuk.

2. Ik zou het liefst mijn mama een moment in de klas willen. Dat zou echt perfect zijn.

3. Het zou fijn zijn moest de school alvast starten tijdens de namiddag. Dan kan ik uitslapen en ‚s ochtends alles rustig aan doen. Het zou fijn zijn dat alle mama‘s en dieren mee mogen genieten in de klas. Dan wil ik de dieren en mama‘s voorstellen aan de kinderen. Nadien mogen de dieren en mama‘s in de school rondwandelen om alles over school te weten te komen. Dit moet eindi-gen in een leuk speelmoment om vervolgens samen te gaan hand-werken en te schilderen. Tijdens het handwerken en schilderen moeten er mooie dingen worden gemaakt om de mama‘s eens in de watjes te leggen en te verwennen. Ondertus-sen mogen de dieren buiten spelen en geknuffeld worden door andere kinderen. Op het einde van de dag drinken we samen lekkere thee.

Noah (tweede klas)

1. Op het moment dat ik gelukkig ben.

2. Als ik iets zou mogen stelen, dan steel ik de speelplaats en neem ik die mee naar de klas. Ik wil ook een bos naast de klas. En een glijbaan waar je van af kan gaan en dan in het bos kan komen.

3. ‘s Morgens gewoon opstaan en rustig aan doen. Naar school gaan als ik klaar ben. Dan wat rekenen en taal. Daarna spelen. Handwerk en turnen heel de mid-dag en op het laatst een verhaal om naar te luisteren. Ik wil ook nog leren over de dieren, want ik wil boswachter worden.

Lander (eerste klas)

1. Aankomende tijd2. Alarm!3. Kort en snel!

Lukas (vijfde klas)

1. Tijdens de turnles2. Dat de Franse en Engelse les maar 30 minuten duurt in plaats van 503. Iedereen mag doen wat hij wil!

Hannes (vijfde klas)

TIJD bij leerlingen en leerkrachten

Drie vragen kregen ze:1. Als je op school de tijd zou kunnen stilzetten – op welk moment zou je dat doen?2. Als je elke dag wat tijd zou kunnen stelen op school, wat zou je dan willen dat er gebeurt?

3. Stel: je bent gedurende één hele dag baas over de tijd. Hoe ziet jouw dag eruit?

Tweede klas45

Geschiedverhalen lopen nooit terug.

Maar een mens kan wel teruglopen,

zoals het leven soms terugloopt,

al lijkt het dit juist niet te doen,

om weer een dageraad, een gezicht

of een nacht te ontwerpen

die niet de tijd kreeg om te dagen.

Nog altijd hebben wij er geen vrede mee

dat de tijd in talloze richtingen afloopt

en zoals liefde en denken

in ten minste twee bewegingen verloopt.

Zelfs de metafoor die elke kalender is

roept om een nieuwe lezing,

want elk moment of elke datum is als een nul

en bij elke nul vangen twee jaartellingen aan

of mogelijk veel meer.

Datzelfde gebeurt met de punt:

elk punt is het zaad van een bloem

die naar alle richtingen openbloeit,

ook naar het verleden,

ook naar zichzelf.

Robert Juarroz, Undécima poesia vertical.

vert. Guy Posson, p.77 (uitg.P)

1. Als de kleuters zo helemaal in hun fantasie zitten en een prachtig groot bouwwerk hebben gemaakt waar iedereen op of in kan (boot, eiland, circus, zwembad,...)

2. Een uurtje niets praktisch of pedagogisch doen, maar gewoon naar de kleuters kijken.

3. Mijn ontbijt duurt ongeveer een uurtje, bus en tram gaan razendsnel om me naar school te brengen, zodat ik op een tiental minuutjes in de klas ben. Dan krijg ik rustig de tijd om mijn bakspullen, rijstpap en fruitschalen klaar te zetten. De kindjes komen vlotjes binnen en dan zingen en dansen we een uurtje, waarna het vrije spel enkele uurtjes duurt. Ze mogen ook in onze inmiddels miracu-leus snel volgroeide tropische tuin, een duikje nemen in de zwemvijver of in de bomen klimmen, wel opletten voor de nesten van de papegaaitjes uiteraard.Onze honger stillen we met het fruit en de rijstpap. We bakken heerlijk brood en laten het voldoende rijzen, zodat het smakelijk weghapt de volgende dag.Dan maken we een wandeling in onze alsmaar groter wordende tuin, die alsmaar meer uitnodigt tot het maken van boomhutten, schommels aan de tak van de appelboom en zandkastelen bouwen op het strand(je).Wanneer we op de middag in de schaduw van de citroenboom van onze meegebrachte lunch genoten hebben, leggen we ons even neer voor het oneindige ver-haal, en daarna vilten we met z’n allen tot we weer iets moois mee naar huis kunnen nemen. Dan brengen tram en bus me weer snel thuis, waar het avondmaal staat te pruttelen en ik op m’n terras kan genieten van een van de mooiste avonden ooit...

Juf Mirjam

THEMA: tijd

TIJD bij leerlingen en leerkrachten

Drie vragen kregen ze:1. Als je op school de tijd zou kunnen stilzetten – op welk moment zou je dat doen?2. Als je elke dag wat tijd zou kunnen stelen op school, wat zou je dan willen dat er gebeurt?

3. Stel: je bent gedurende één hele dag baas over de tijd. Hoe ziet jouw dag eruit?

46

1. Als er telefoon is, iemand aan de deur klopt en ik eigenlijk aan mijn bureel in gesprek ben met iemand die voor me staat en terwijl mijn handen op het toetsenbord klaar staan om te schrijven… Dan zou ik even alles willen stopzetten en de tijd in schijfjes delen.

2. Eventjes rustig rechtop zitten, mijn ogen sluiten en de tijd nemen om te ademen en mijn adem te voelen van top tot teen. Naar buiten kijken en wat dromen zou me ook ontspannen. Wat me ook fantastisch lijkt is met de hele school elke dag een kwartier samen te zingen en als het echt te gek mag zijn, samen dansen op heerlijke muziek.

3. Ik zou heel gewoon doen en intens van genieten. ’s Ochtends rustig wak-ker worden en heerlijk de tijd nemen om te voelen wat ik wil doen en dat dan doen. Zeker niet alles op voorhand plannen! Mijn lievelingsingrediënten zullen dan zeker zijn:, een wandeling maken in de stad (met ontbijt in de stad) of in de natuur, schilderen of iets creëren, iets huiselijks doen, gezellig samenzijn met wie me dierbaar is. En als ik in mijn tuin veel dieren had: voor de beesten zorgen, maar … ik ben een stadsmens en hou het dan maar op katten en bloemen.

Ingrid Van der Heyden

1. Ik zou graag de tijd stilzetten tijdens de speeltijd of tijdens de turnles (als ik mag kiezen wat ik wil doen)2. Naar het parkje gaan en base-ball spelen en gewoon spelen!3. Iedereen mag doen wat hij wil.

Bavo (vijfde klas)

Als ik baas was over de tijd ....

‘s Ochtends als ik in bed lig en ik ben nog moe, verleng ik de tijd. Dan ga ik naar school en naar de klas. Het is toets. Dan kort ik de tijd in, want dan is de toets voor-bij. Dan is het periode. Daar laat ik de tijd met rust. Maar als we gaan tekenen, ver-leng ik de tijd, wantik ben namelijk dol op tekeken. Dan is het speeltijd. De speeltijd verleng ik HEEEEL lang (tenzij ik mij verveel). Daarna is het Franse les, daar verkort ik de tijd HEEL veel. Dan is het computerklas, die verleng ik ook HEEL lang. Dan gaan we eten. Daar laat ik de tijd ook met rust.

Siebrand (vijfde klas)

Tweede klas

47

THEMA: tijd

TIJD bij leerlingen en leerkrachten

Drie vragen kregen ze:1. Als je op school de tijd zou kunnen stilzetten – op welk moment zou je dat doen?2. Als je elke dag wat tijd zou kunnen stelen op school, wat zou je dan willen dat er gebeurt?

3. Stel: je bent gedurende één hele dag baas over de tijd. Hoe ziet jouw dag eruit?

Graag had ik tijdens het vrije spel van de kleuters tijd beschikbaar om gewoon te kijken en te genieten van het kleuterspel, hun fantasie, hun verhaal, hun zorg voor elkaar, hun wil om een hoog en stevig bouwwerk te maken, hun zoeken naar oplos-singen voor gestelde doelen ...

juf Ilse

1. Soms zou ik de tijd willen stilzetten vlak voor het einde van een les om nog iets mooi te kunnen afronden zonder tijdsdruk.

2. Dat er elke dag door zowel leraren als leerlingen tijd wordt genomen voor een gezamenlijke feestelijke en gezonde maaltijd. In de zomertijd zou dit een korte wandeling, gevolgd door een picknick buiten kunnen zijn. Weg met ‘hap en slik weg’. Weg met leraren die ‘s middags zelfs niet toekomen aan een hap eten. Weg met verveling op de speelplaats en speelwachten.

3. Als ik een dag de baas was over de tijd dan had die dag geen strakke tijdsindeling. Ik zou opstaan wanneer ik wakker word (vermoedelijk bij het eerste ochtendlicht). Daarna zou ik wat eten, drinken en andere nuttige spullen in mijn rugzak steken en op pad gaan in de natuur. Het liefste zou ik de bergen op en over trekken. Na een lange dag vol ontmoetingen en natuurbeleving, kijk ik op een hoge bergpas nog naar de ondergaande zon en dan spoed ik mij in het schemerdonker naar het dal. Ik neem een warme douche en daarna kook ik iets lekkers, maar eenvoudigs. Ik kruip moe en voldaan in mijn bed of slaapzak.

Els De Puydt

1. Dat doe ik op het mooiste moment van de dag op school, om tien over acht ’s morgens. Het is stil in de klas, er zijn nog geen kinderen; alles staat klaar: bord, muziek, werkbladen. Het is als het moment in het theater, vlak voor het doek op-gaat: spanning, verwachting. Dit mooiste moment loopt naadloos over in tien over drie, de laatste kinderen zijn buiten. Was het goed?En de uren daartussen? Die vlogen voorbij.

2. Dan zou ik met de kinderen musiceren. Niet met één klas, maar met twee of drie tezamen en waarom niet de hele school? Hen laten zingen, instrumenten bespelen en eindeloos variëren en improviseren.

3. Ik zou hem naar mijn hand zetten zoals ik onlangs deed: de hele dag pedago-gische, filosofische of andere boeken lezen, studeren en zelf ook een en ander schrijven. Maar op een schooldag zou ik iets van de Egyptische god Tod willen hebben: de kracht om de dag – al was het maar een uurtje – langer te laten duren.

Luc Cielen

1. De speeltijd (want die is te kort)2. Lezen (want dan kan je je boek uitlezen)3. De hele dag tekenen

Tomek (derde klas)

Derde klas

48

Wanneer zet de tiende klas de tijd stil?Tijdens een gezellig gesprek in de middagspeeltijd, vlak voor de LO-les, tijdens P.O., tijdens zo’n moment in de klas dat er een gezellige sfeer is, met de poëzie-avond, vlak voor een test, of ook nog: ‘net als de les begint, tijdens het eerste uur, zet ik de tijd stil om uitgebreid te gaan ontbijten in de biobakker. Wanneer ik genoeg heb, ga ik terug naar de les’. Wat doet het tiende met de gestolen tijd?Een schooluitstap, M.O., meer klasgesprekken, meer praten over literatuur, leren over kunst, iets met schrijven, toneel, woord, en ook: ‘Als er niemand meer aan het opletten is, met de hele klas gezelschapsspelletjes spelen en daarna samen koken’. Wat gebeurt er als de tiende klas baas is over de tijd?De leerstof voor die dag wordt minimaal samengevat tot 2 u, de uren droge leerstof worden versneld, de mooie momenten vertraagd, lange pauzes met groepsactiviteiten, en ook: ‘Ik beleef een schooldag als een gewone schooldag. Op het moment dat mijn schoolwerk af is en het bijna 23.45 u is, laat ik het weer ochtend zijn op dezelfde dag. Dan zou ik mijn dag als een toekomstvoorspeller beleven en alles ontwijken wat fout is gebeurd. ’s Avonds is mijn huiswerk al lang af en kan ik doen wat ik wil.’

Acchtste klas

Wat als de negende klas de tijd zou kunnen stilzetten?Meer tijd om ‘s middags te eten ‘zonder dat een leerkracht je de klas uitjaagt’, tijdens P.O, tijdens een test (dan is er tijd om rustig na te lezen), tijdens handwerk (om zelf kleding te verzinnen), één seconde na de laatste bel, tijdens Frans, tijdens M.O. Wat zou de negende klas met gestolen tijd doen op school?Architecturale vorming, audiovisuele vorming, iets grappigs (bijvoorbeeld strafstudie voor de hele school), kle-dingontwerp, koken, huiswerk maken voor de lessen beginnen, extra P.O., meer L.O., tijd om een instrument te leren spelen of oefenen. Wat als Nathan (negende klas) een dag baas is over de tijd?‘s Ochtends gaat de tijd heel traag. Je hebt alle tijd om rustig wakker te worden en te doen wat je wilt. Afspre-ken met vrienden, zonder dat je je hoeft te haasten. Wanneer het schooltijd is, gaat die plots heel snel. In een mum van tijd is de dag om en wordt het don-ker. Nu komt de tijd weer tot stilstand en heb je weer alle tijd om te gaan fees-ten (meerdere achtereen). Uitkijken naar het weekend heeft geen zin meer, want een schooldag is toch zalig.

49

KLEDING MET AANDACHT VOOR MENS EN MILIEU

Wij bieden u een uniek assortiment van natuur- en mensvriendelijke kleding. Voor baby’s, kinderen en volwassenen.

SPEELGOED

Het speelgoed dat wij aanbieden is met zorg uitgekozen, zowel qua materiaal, vorm enkleur.

BOEKEN

Kartonnen boekjes voor de allerkleinsten, de mooiste prentenboeken , boeken voor beginnende lezers en boeken rond opvoeding.

SCHOOL- EN KNUTSELGRIEF VAN MERCURIUS , verf, potloden, krijtjes, papier, kaartjes en nog veel meer.

DE BROODDOOSbelegde broodjes enzo.

Scheldestraat 682000 Antwerpen

open maandag tot vrijdag

van 7u30 tot 17u

50

THEMA: tijd

TIJD bij leerlingen en leerkrachten

Drie vragen kregen ze:1. Als je op school de tijd zou kunnen stilzetten – op welk moment zou je dat doen?2. Als je elke dag wat tijd zou kunnen stelen op school, wat zou je dan willen dat er gebeurt?

3. Stel: je bent gedurende één hele dag baas over de tijd. Hoe ziet jouw dag eruit?

1. Tijdens de speeltijd – ik vind het leuk als ene groepje kinderen een show opvoert

2. Handwerk: even rustig op mezelf zijn, dat is altijd fijn. Rustig naaien, breien of haken.

3. De eerste twee uur handwerk, dan drie uur turnles, dan vier uur voorlezen en dan vijf uur knutselen.

Zigi (derde klas)

Als de twaalf-de klas tijd zou kunnen stelen, zou die gaan naar:een culturele film, een boek, lessen over foto en/of film, les over Engelse literatuur, meer uitstappen waarbij je zelf dingen kan ontdekken, meer sport, zwemmen, groepsgesprekken met de klas.

Tweede klas

Derde klas

1. Tijdens een heel mooi lied op de fluiten

2. Een verwen-je-juf-uur

3. Ik zou willen terugke-ren in de tijd om som-mige dingen nog een keer over te doen en ik zou eens op vijf mooie plekken willen komen, tegelijkertijd!

Juf Hannelore

1. Het moment waarop een klas net toneel heeft gespeeld. Ze staan met z’n allen op het podium, je ziet de ontlading en de trots over wat ze samen hebben gemaakt.

2. Ik zou een moment van tijdloosheid invoeren. Een moment waarop iedereen even stil staat, waarop iedereen even niets moet en waarop alles kan. Gewoon even genieten van niets of alles. Al-leen zie ik het in mijn gedachten als een grote groene zonovergoten weide zonder stadsgeluiden en dat is natuurlijk vrij utopisch in onze stadsschool.

3. Ik zou lekker uitslapen (er is toch tijd genoeg), samen met mijn gezin uitgebreid ontbijten, gaan fietsen, ergens buiten op een terrasje iets eten, een siësta houden, gaan zwemmen met de kinderen, mij tegen een boom installeren met een goed boek en dan tegen de avond weer heerlijk tafelen. Eigenlijk lijkt het wat op het stelen van de tijd, het gevoel van tijdloosheid, geen werk, geen school voor de kinderen, geen verplichtingen, geen gehaast. Ge-woon tijd om te praten, te genieten, te zijn.

Patricia Roux

51

THEMA: tijd

TIJD bij leerlingen en leerkrachten

Drie vragen kregen ze:1. Als je op school de tijd zou kunnen stilzetten – op welk moment zou je dat doen?2. Als je elke dag wat tijd zou kunnen stelen op school, wat zou je dan willen dat er gebeurt?

3. Stel: je bent gedurende één hele dag baas over de tijd. Hoe ziet jouw dag eruit?

1. Ik zou op school de tijd stilzet-ten op een van die momenten die het verschil maken. Af en toe gebeurt er immers iets waarvan ik denk: “dus daarom doe ik deze job!”

2. Ik zou graag tijd stelen op school om samen aan de school te bouwen. Samen met kinderen plannen maken die de inhoud van de lessen, de kwa-liteit van het onderwijs en de sfeer op school verbeteren. De gestolen tijd is vooral nodig om die plannen te verwezenlijken.

3. Als ik baas was over de tijd zou elke minuut oneindig lang duren.

Koen De Ceuleneer

1. Wanneer ik, voordat mijn lesuur begint, door de gangen loop en uit de klaslokalen flarden opvang van Engels, Duits, Fysica, Muziek ... Ook nog: een stil moment tijdens de les, wanneer de leerlingen volledig opgaan in iets zoals het lezen van een Franse of het vertalen van een Latijnse tekst.

2. Ik zou elke dag, als een vlieg op de muur van het klaslokaal, de kunst gaan afkijken van een andere leerkracht.

3. Het is een dag die eindeloos duurt, waarop ik een mooi boek in één ruk kan uitlezen.

Karolien Van Dinter

1. Rekenen, want ik kan dat goed2. Rond de school lopen, want ik wil de school verkennen3. De schol duurt één minuut (want ik hou van het weekend)..

Ural (derde klas)

Derde klas

52

1. Mooie momenten volgen elkaar in zo’n sneltempo op - het ene spruit op vaak onverklaarbare wijze voort uit het andere - dat ik het zonde zou vinden om die bewe-ging stil te zetten en zo heerlijke momenten verloren te zien gaan. Mag ik de tijd oprekken, in plaats van stilzetten ook?

2. Een extra individueel moment met élk kind van mijn klas: om bij te werken, op te volgen, voor een vraag, verhaal, lach of traan; momenten die in de drukte van alle dag niet verloren mogen gaan.

3. Vroeg opstaan, om niets te missen van al wat er te gebeuren staat, om vervolgens de hele dag lang geen klok een blik waardig te gunnen!

juf Marlies

Vijfde klas

Tweede klas53

THEMA: tijd Le temps, de tijd

Il y a les âges de la vie, des temps dans le temps, des moments suspendus, des moments longs et des moments trop brefs.Il y a des temps qui font rire et d’autres qui font pleurer, des temps légers et des temps lourds.Il y a des temps qui te donnent des ailes et qui te le fait oublier, ce maudit temps qui en même temps est si souvent ton beau souci.Oh, ce temps dévorateur et dévastateur, ce temps qui n’est plus et qui n’a jamais

été, ce temps qui sera ou ne sera jamais, qui était et qui n’est plus ou qui sera encore ...Une photographie, une lettre jaunie, une armoire de souvenirs, de pensées, de couleurs, une chanson dans l’air, un parfum soudain.Le temps des rêves et des cerises, le temps de la vie et de la mort et des millénai-res d’avant la vie et d’après la mort.Le temps: il se cache partout sur cette terre, tapi dans tous les recoins des êtres et des choses, et parfois, surgissant des profondeurs, il revendique son premier rôle, son rôle de jeune premier. Ou il devient roi, ou mendiant, ou sorcier ou fou du roi; le carrousel tourne, peu importe, il tient tous les rôles à la fois. Et puis il y a l’enfant: il regarde ce jeu avec ses yeux grand-ouverts, étonnés et sérieux. Il ne le reconnaît pas encore, le temps. Il l’est, tout simplement, l’instant, l’éternité, toujours et encore ...

Annemie Wauters

Toen we met de twaalf-de klas tijdens de Italië-reis op het vulkaaneiland Stromboli waren, had ik de tijd willen stil zetten. Het was daar WON-DERLIJK. Samen met de kinderen op een eiland, middenin de elementen, middenin de zee, onder de hemelen de mytho-logische poorten van de hel vlakbij. Zooo’n schone dag mocht van mij gerust langer duren.

Marie De Schutter

1. Op zondagochtend wanneer ik in mijn klas zit te midden van alle werken van de kinderen. Dan bereid ik mij voor, doe hier en daar wat herstelwerkzaam-heden of maak kleurenpakketjes en verlies mezelf in allerlei mogelijkheden. Of ik bestudeer nog eens aandachtig het werk van ieder kind om, zoals nu, de getuigschriften te kunnen schrijven. De ramen staan open, het ruikt naar wol en frisse lucht en het is stil!

2. Lange wandelingen maken met de kinderen.

3. Ik zou graag eens een hele dag met een klas werken in de vorm van een workshop. Vroeg opstaan. Een schaap gaan scheren bij een boer. De wol wassen en terwijl die in de zon ligt te drogen maken wij onze lunch. Aan grote tafels eten wij buiten in het weiland de pasta met salade (zonder wijntje spijtig genoeg). Daarna kaarden en spinnen we de wol. Er zijn mama’s die dat allemaal kunnen om te helpen. Terug op school breien we met de wol een dekentje.

juf Ietje

54

Apotheek SollieKasteelpleinstraat 24

2000 Antwerpen

Open van maandag t/m vrijdag

9.00 – 12.30 en 14.00 – 18.30

www.apsollie.be

Apotheek SollieKasteelpleinstraat 24

2000 Antwerpen

Open van maandag t/m vrijdag

9.00 – 12.30 en 14.00 – 18.30

www.apsollie.be

Apotheek SollieKasteelpleinstraat 24

2000 Antwerpen

Open van maandag t/m vrijdag

9.00 – 12.30 en 14.00 – 18.30

www.apsollie.be

hall W A R M T E P O M P

Z O N N E P A N E L E N

Technics

uw contactpersoon Erik Keppens Vlaamse Kaai 89 Antwerpen - tel 03/247.89.12 - fax 03/247.89.89

www.brabotechnics.be - erik.keppens@braboimmo.be

Gratis en vrijblijvend offerte en advies bij u thuis

Zonnepanelen + warmtepomp

= GRATIS koelen en verwarmen

Totaal concept voor plaatsing zonnepanelen

Eigen installatiedienst

Hoog kwalitatieve Europese merken

printen in kleur tot formaat A0

inbinden

inktpatronen

abskopie@skynet.be

en nog veel meer ...

ABSKOPIEERCENTRUM

meer inlichtingen?03/216 98 99

www.abskopie.be

Amerikalei 91, 2000 Antwerpen