Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

1

Schmallenberg Virus Dierenarts Guido Bertels

Dierenarts Hans Van Loo

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

DE - Schmallenberg Gent : 390 km

Schmallenberg: een gemeente in Nordrhein Westfalen

5

• A terme geboorte of abortus van misvormde lammeren of

kalveren worden via het abortusprotocol aangeleverd. Ook

geëuthanaseerde niet levensvatbare lammeren of kalveren

‐ Aanvraagformulier aanvullen met “verdenking SBV”

‐ Van het moederdier serum

‐ Financiering cfr abortusprotocol

• Verdenkingen SBV worden onderzocht voor;

‐ Brucellose

‐ Coxiella

‐ BVD ag

‐ Schmallenberg

• Andere abortussen worden NIET voor SBV onderzocht!

Het labo onderzoek: wat en hoe!

6

• Schmallenberg onderzoek

‐ Kalf

• histologie hersenen, ruggemerg

• PCR hersenen en buikvocht

‐ Lam

• PCR hersenen

Het labo onderzoek: wat en hoe!

7

• SBV onderzoek bij andere symptomatologie bv. koorts,

milkdrop, diarree…

‐ Pas na uitsluiten van andere ethiologiën (IBR, BVD, Salmonella..)

• Door veehouder te bekostigen

• Na afspraak met DGZ (Hans van Loo, Guido Bertels, Jo Maris)

‐ Gestold en ongestold bloed

‐ Neusswab

‐ Mest

• Financiering SBV onderzoek

‐ Rund via veepeiler

‐ Schaap voorlopig via Coda

Het labo onderzoek: wat en hoe!

8

• Familie Bunyaviridae

‐ Telt meer dan 350 species

‐ Dit als gevolg van de frequente mutaties

• puntmutaties

• uitwisseling van RNA tss virussen)

• RNA virussen met 3 segmenten: M – L - S

De virus familie

9

• Genus Orthobunyavirussen

‐ 25 subsoorten

• Simbu-serogroep

‐ Akabane (Australië, Japan, Kenya…)

‐ Aino (Australië, Japan…)

‐ Shamonda virussen

‐ Schmallenberg hiermee genetische verwant

• Geen overdracht naar mens bekend van

bovenstaande virussen

Situering van het virus

10

• SBV

‐ 96 % genetisch homoloog met Shamonda S segment

‐ 70 % genetisch homoloog met Aino en Akabane M&S

segment

• Knutten en muggen tussengast

‐ virus overleeft in de eitjes

‐ Overwinterings mogelijkheid

• Gevoelig voor:

‐ ontsmettingsmiddelen en detergent

‐ UV licht

‐ temperatuur 60°C

Situering van het virus

11

• Virussen waarvoor insecten enz… overdrager

zijn

• Wereldwijde opmars

‐ West Nile virus; nieuw in US en Italië

‐ Blauwtong; EU

‐ Bunyavirussen

• Klimaat kan een rol spelen in de verspreiding

Arbovirussen

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Historiek van de huidige uitbraak

13

• Begin november 2011 Schmallenberg virus voor het eerst

aangetoond bij runderen met koorts, milkdrop (diarree) in

de maanden augustus en september

‐ Friedrich Loeffler Instituut: met genoom sequentie PCR wordt de

verwantschap met de Bunyaviridae aangetoond

‐ In Nordrhein-Westfalen worden meerdere dergelijke bedrijven gemeld

‐ In Nederland worden gelijkaardige problemen gemeld; 80 bedrijven

met toename in september. Virus wordt geïsoleerd in 18 van 50

bloedmonsters

‐ Veepeiler DGZ krijgt eveneens melding van 5 gelijkaardige bedrijven

in Vlaanderen (september-oktober). Op 1 bedrijf (Wetteren) wordt het

SBV geïsoleerd uit bloed van 2 runderen in acute koortsfase en met

ademhalingssymptomen

‐ Na oktober geen melding van nieuwe gevallen

Historiek SBV volwassen runderen

14

• Duitsland 6 januari

‐ Eerste kalf waarin virus aangetoond werd

‐ Artrogryphose beeld

• België (Sivry Henegouwen) 17 januari

‐ Eén kalf waarin virus aangetoond wordt

‐ Abortus, anencephalie, hypocerebelli,

schedelmisvorming

‐ 1 februari Vlaanderen; 3 kalveren PCR positief

• Nederland (Drenthe, Flevoland) 24 januari

‐ 2 misvormde kalveren PCR positief

Historiek SBV kalf

15

• Vanaf december 2011 eerste meldingen van lammeren geboren

met misvormingen in Nederland en kort daarna in Vlaanderen

‐ 15 dec eerste bevestiging in Nederland

‐ 23 december eerste bevestiging in Vlaanderen

• Nederland: 6 januari eerste geitenbedrijf met weidebeloop virus

bevestiging

• Duitsland : vanaf 9 januari eerste virusbevestiging op14

schapenbedrijven in North Reinland en Niedersachsen. Later in

Hessen en Sleschwig-Holstein

‐ misvormde lammeren

• Engeland - zuid oost Suffolk: 23 januari 4 bevestigde bedrijven

• Frankrijk Meurthe Moselle thv GHD Luxemburg: eerste bedrijven

bevestigd

Historiek SBV schapen geiten

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Actuele toestand in België en

onze buurlanden

17

België: bron FAVV

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

België 6-2-2012 (bron FAVV)

Aantal bedrijven met inzendingen naar DGZ verdacht SBV per dag

Nederland

10-2-2012

Aantal meldingen

Totaal Rund Schaap geit

474 280 172 21

PCR pos 4 89 5

Deutschland

10 feb

aantal bedrijven

Rund 13

Schaap 402

Geit 19

United Kingdom

7-2-2012

Schaap 32

Rund 1

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Mogelijke ziektebeelden

25

• Tijdelijke viraemie met hoge titers (3-6 d)

• Volwassen dieren weinig gevoelig

• Zeer jonge dieren

‐ Sterke viraemische fase

‐ Infiltratie in Centraal Zenuwstelsel

‐ Sterfte mogelijk

Infectie verloop Simbu virussen

26

• Drachtige dieren

‐ Virus naar placenta (snel delende cellen)

‐ Vroeg in dracht: aantasting CZS

• hydranencephalie, porencephalie, microcerebelli

‐ Later in dracht: skelet afwijkingen

‐ Verlengde drachtduur: schaap + 5d

‐ Bij Immunocompetente foetus minder schade

• Rund vanaf 90 d

• Schaap vanaf 60 d

• Gevoeligste drachtperiode

‐ Rund 75- 110 (150) dagen

‐ Schaap geit 28- 36 (56) dagen

Infectie verloop Simbu virussen

27

• Bij het begin van een uitbraak overwegend

arthrogrypose en andere skelet afwijkingen

• In latere fase van een uitbraak CZS

hydranencephalie

• Tussen in; combinatie van beide

• Nieuwe uitbraken verschijnen om de 5 tot 10 jaar

(N-Australië)

‐ dalende immuniteit van de populatie

• Overdracht via oa.Culicoides brevitaris

Verloop van een epidemie (Akabane)

28

• Wat betreft de kliniek is de gelijkenis zeer groot

‐ zelfde range van letsels

• Volwassen dieren soms wel symptomatologie

‐ Melkkoeien; koorts, diarree, milkdrop

• Bevestigde gevallen DE, NL, BE

‐ Melkschapen bij aflammeren; ziek, minder melk,

nageboorte ophouden, mastitis (pers melding VDBrom GD NL)

• Vleesschapen geen symptomatologie rond

partus tenzij ten gevolge van zware partus door

misvorming lammeren

Schmallenberg (SBV) analoog verloop???

29

• Geen melding van CZS problemen bij jonge kalveren in

aug sept

• Wel beperkte pathologie bij melkkoeien

‐ Koorts, mildrop, diarree

• Drachtige schapen en runderen

‐ Beeld overeenkomstig de Simbu- groep

• hydranencephalie, porencephalie, microcerebelli

• pootspieren en pezen samengetrokken met

gewrichtsvervorming, kromme rug, afgeplatte borstkas,

korte onderkaak, draainek

• soms zeer veel vruchtvocht (hydroallantois)

‐ Type afwijking nog niet duidelijk te linken aan stadium

dracht

• Van in begin alle combinaties te zien

Schmallenberg : een analoog verloop?

Uterusscheur tgv misvorming lam

31

• Overdracht door knutten

‐ Waarschijnlijk maar niet bewezen

‐ Cfr koorts-milkdrop runderen enkel gemeld in zomer en

nazomer, actief knutten seizoen

‐ Wel gekend voor de andere Orthobunyavirussen

Schmallenberg; een analoog verloop?

Knuttenval: vanaf 2006 jaarrond Culicoiden monitoring (Trop. Inst Ant)

Knutten populatie België 2011 (bron IMT R.Dedeken)

34

• 180 ooien swifter x suffolk

‐ Allen aangekocht in Zeeland 2009

• 2010 normaal aflamseizoen

• 2011 deelgroep gesponsd begin augustus

• Vanaf half december eerste SBV gevallen

‐ 75 ooien geworpen: 25 geboorten met afwijkende lammeren

‐ 50 tal ooien lijken niet drachtig te zijn (embryonaal

resorptie???) meer dan normaal te verwachten

• Kromme poten, kromme rug, kaakafwijkingen

‐ Allerlei combinaties per worp;

• normaal en afwijkend / levend en dood

• Gedragafwijkingen (CZS)

• Vaak normale draagtijd

Casus Noorderkempen

37

• 150 ooien Swifter

• 130 ooien gesponsd

• Eerste ooien lammeren af op 25 december

• Situatie 6/1/2012

‐ 100 ooien gelammerd

‐ 50 % ooien met één of meer lammeren met afwijkingen

‐ Poten verkromt en soms abnormaal lang, rug, dummies

‐ Combinaties per worp van normaal, misvormd, levend en dood

• Vroeg embryonaal sterfte???

‐ 2010 60 % ooien met drielingen en enkele 4 en 5 ling

‐ 2012 (100 ooien geworpen)

• 20 % drieling

• 70 %tweeling

• 10 % eenling (uitzonderlijk bij Swifter)

Casus Kontich

38

• 280 ooien Swifter

• 40 gesponsde ooien gelamd 17 tot 25 december

• 3 met SBV afwijkingen (7%)

‐ 3 ling: 2 normaal, 1 misvormd

‐ 2 ling ; 2 misvormd

‐ 3 ling: 2 normaal, 1 misvormd

Casus De Haan

46

Binnen bedrijfs incidentie SBV schapen

gemeente Aantal ooien gelamd aantal SBV worpen % SBV dode of euthanasie lammeren

Belsele 13 3 23

Lummen 8 1 13

Bekegem 4 3 75 4 op 5

Tongeren 10 4 40

Lennik 10 2 20

D e Haan 40 3 7

Anzegem 30 5 16 1 normaal lam

Kontich 108 31 29

Meer 75 25 33

St Niklaas 13 5 38

Zandhoven 7 4 57

Kortrijk 30 16 53 17

Verrebroek 29 13 50 19

TOTAAL 373 114 30,5

47

• ?

• Vermoedelijk veel

‐ 20% ??? 50 % ???

• Aantal bedrijven / dieren besmet voor dekking?

‐ Antistoffen beschermend

• Aantal besmette dieren per bedrijf ?

‐ Nog geen antistoftest ter beschikking

Aantal besmette schapen bedrijven

48

• Ooien gedekt in juli augustus, werpen in

december /januari

‐ hoge aantallen SBV geboorten 30%

• Ooien gedekt in september oktober

‐ Eerste indruk is dat er een veel lager aantal SBV ooien

per kudde voorkomt

‐ Duitsland morbiditeit 1.87%

‐ Limburg: kudde 350 ooien afgelamd vanaf begin

februari 1 SBV ooi

Voorlopige prognose

49

Juli Aug Sept Okt Nov Dec Jan Feb Mrt apr

Besmettings scenario schaap

Dek

Risico periode

Aantal bedrijven / aantal dieren per bedrijf ?

Welke regio wanneer besmet?

Vermoedelijk zijn de eerste maanden van de dracht het gevoeligste stadium

Akabane 20 tot 50 dagen dracht voor CZS

partus

Opbouw natuurlijke immuniteit

50

• Aanbod van kalveren met misvorming neemt toe

‐ Nog beperkt aantal stijgend (5 per week)

‐ Artrogryphose

‐ We hebben geen cijfers over normale incidentie van

genetische afwijkingen (oa. Artrogryphose)

• SBV in runderfoetussen

‐ DGZ 3 kalveren PCR positief

• Allen met typische letsels (skelet afwijkingen en CZS)

‐ Arsia 17-1 eerste abortus kalf PCR positief

• Hersenen- en schedelafwijkingen

‐ DE 1 tweeling kalf PCR positief

‐ NE 2 kalveren PCR positief

Drachtige runderen

Dikbil kalf O Vl levend geboren en

bij eerste ademhaling gestorven

kalf

Geen vlinderstructuur in de grijze stof

neuronen niet aangelegd

kalf, geen neuronen

Histologie ruggemerg

54

jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec Totaal

Totaal 37946 45133 55246 45329 44885 38437 34707 37245 36823 34366 34629 35236 479982

Aantal geboortemeldingen rund 2011

Bron Sanitel 2011

55

• Een vergelijking met de Blauwtong epidemie

‐ Vector born, knutten

‐ Klinische zichtbaar bij volwassen dieren

‐ Handelsbeperkingen en preventie mogelijk

‐ Uitbreiding 25 km/week

‐ Invloed van wind belangrijk, vooral oost-west

‐ Virus lange tijd in bloed aanwezig, maand(en)

Randbeschouwingen

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

2006

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

2006

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

Workshop BT diagnostics and epidemiology – Brussels 28-29 November 2006

BTV8 outbreak 2006

UK

France

Germany

NL

B Lux

Wind event density Week 34 20-26 August

Bron: AVIAGISS

59

• Schmallenberg virus

‐ vector born; knutten, andere wegen?

• Uitscheiding in de mest

‐ weinig tot geen kliniek bij jonge en volwassen dieren

‐ handel gaat ongehinderd door

• Viraemische runderen en schapen kunnen op grote

afstand nieuwe haarden vormen

‐ viraemische fase kort; 6 dagen

‐ knutten actief tot half november

‐ 2010 geen melding van misvormingen

‐ Indien virus vanaf augustus aanwezig

• 12 weken x 25 km = 300 km

Randbeschouwingen

60

Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec Jan Feb Mrt Apr Mei jun

Besmettings scenario rund

dek

Gevoelige periode

Akabane 60 tot 150 dagen dracht gevoeligste periode CZS

< 60 dagen vroeg-abortus

partus

opbouw natuurlijke immuniteit

61

• Geen gezondheids risico voor de mens

‐ European center for disease prevention and control

• Export verbod naar Rusland en Mexico

‐ Van geen economisch belang voor België

• Duitsland neemt de meldingsplicht in overweging

• Nederland van in aanvang meldingsplicht ingevoerd

62

• Knuttenseizoen start in april en zal in juli in volle

expansie zijn

‐ Verdere virusspreiding in onze regio?

• Vermoedelijk wel

• Uitbreiding van het besmette gebied in Europa?

‐ Cfr. Blauwtong?

Vooruitzichten

Dierengezondheidszorg Vlaanderen vzw

64

• De vagina is nog glad en slijmig

‐ De geboorte is nog niet lang bezig

‐ Indien het lam niet juist ligt, proberen om terug te duwen

en goed te leggen (pootje of nek halen)

‐ Handen vooraf wassen en ontsmetten

‐ Vagina ontsmetten

‐ Maximaal 30 min, daarna dierenarts vragen

• De vagina is al droog en stroef

‐ Dierenarts hulp inroepen

‐ Niet zelf aan werken

Tips bij het lammeren

65

• Misvormde lammeren: euthanasie

• Lammeren met gedragsproblemen, aantasting

hersenen of ruggemerg : euthanasie

• Bij elke abortus moet de dierenarts verplicht

ontboden worden om stalen te nemen voor het

abortusprotocol.

‐ Alle verdenkingen Schmallenberg moeten onder het

abortusprotocol aangeboden worden voor onderzoek bij

DGZ.

‐ Wacht dus niet te lang om een dierenarts te onbieden

bij een moeilijke verlossing

Tips bij het lammeren

66

• Keizersnede bij schapen

‐ Bij erge misvormingen en rassen met nauw

geboortekanaal (Texel…) is sectio de enige oplossing

‐ Uitgevoerd door een ervaren dierenarts kan een

keizersnede vlot verlopen en kunnen de ooien nadien

nog verder gebruikt worden voor de fok

• Hygiënisch werken is bij schapen van het allergrootste

belang voor een geslaagde sectio

• Linker flank ruim ontwollen en scheren

• Als operatietafel zijn 2 balen stro zeer handig

Tips bij het lammeren

67

Dank u

67