Reynaert Samenzweerdersroute

GENT

Moervaart

Zuidlede

Lange K

romme

Hasseltgr

acht

Dijkgrach

tHasseltgr

acht

Westlede

Westled

e

Lede

Zuidlede

Dijkgracht

Westlede

ZaelaarsVaardeken

Lede

Lede

Hasseltgr

acht

Hasselt

gracht

Nerenhoek

Nerenhoek

Windgat

W

indgat

Pollaeredam

Busstraat

Busst

raat

Berkenkenstr

Canadastr

t Jongestraat

t Jonge

straat

t Jon

gestr

aat

Bommel Bomm e

l

Bomm

el

Bomm

el

Koedreef

Lippens

straat

Burgem

eester

Koedreef

Koedreef Berke

nstraat

goed

Azaleastr Begoniastr

Kromm

endon

ck

Kanunnik P.J. Triestlaan

Kassels traat

Hellestraat

Lichtstraat

Lich

tstr

aat

Bosdam

Bosd

am

Bosda

m

Leemstraat

Leemstraat

Oude Vel

dstraat

Oude Ve

ldstraat

Gelei

Gel

ei

Gel

ei

Kapiteinsstraat

Kapi

tein

sst

raatLindestraat

Molen

einde

Rechts

traat

Rechtstraa

t

Rechts

traat

Lindestra

at

Door

nzele

stra

atDo

ornzelestraat

Doo

rnze

lestr

aat

Kapelst

raat

Molenstraat

Molenstraat

Kapelstraat

Ruila

re

Ruilare

Ruilare

Kalle

straa

t

TuinwijkKallestr

Kallestr schoolweg

Persijzerstraat

Persijzer

straat

Beeweg

Beeweg

Hoe

kstr

aat

Hoekstraat

Hoekstraat

Oude Ve

ldstraat

Gentwegel

Oude Ve

ldstraat

Oude Ve

ldstraat

Oude Veld

straat

Kluizestr

Valkenburg

Dijkg rachtRanonkel

Watermuntweg

Lisdodde

Hijft

e-ce

nter

Hijfte-

center

Ringstraat

Koning-Albertlaan

Koning-Albertlaan

Koning-Albert laan

Koute

rBe

vrijdi

ngsln

Bunder

Bunder

Elf-Novemberlaan

Burgemeester-Ver m

eulenlaan

Bijlokeln

Graslaan

Oud-H

oaan

Hijftestraat

Hijftestraat

Hijftestraat

Rostijnenstraat

Rostijnens

traat

Veld

stra

at

Veldst

raat

Veldstraat

Verleydon

ckstraat

Verley donckstraat

Hoeks kensstraat

Bijlokelaan

Boekweit laan

Rozenln

Braamstr

Hortensialaan

Markus

senhof

Stationsstraat

Dek

enijs

traa

t

De

keni

jst raat

Dorpss tra

at

Schoolstraat

Kon.Leopold III-ln

Kapelle ken

Dorpss

traat

Dorpss

traat

Hoekskensstraat

Clivialn

BegonialnAzalealn

Heerweg

Smalle H

eerweg

Smalle H

eerweg

Tulpenln

Nieuwst

raat

Kasteeldreef

Kasteeldreef

Dahlia

ln

Sparre nlaan

Gloxinia

Doornikstraat

Voord

estraa

t

Voordestraa

t

LichtelarestraatLichtelarestraat

Velde

kenss

traat

Palingstraat

Beuken

dreef

Beuken

dreef Stationsstraat

Eikendreef

Platanen

Kastanjedreef

Acialaan

Lichtel

a

Sint-Baafsdreef

Acac

ialaa

nEs

doo r

nln

Esdoornlaan

Lijsterbe

slaan

AcacialnBisschop- Pieter-D

amantlaanRozela

redreefRozelaredreef

Burg. De Schrijvershof

Bosdreef

Bosdreef

Om mega

ngstraa

t

Omm

egangstraat

Bomm

elslaan

Ledebe ekweg

Roosbroek

Ledebe e

k

Boskapellaa

n

Reinaertln

Pensionaatstraat Pensionaats traat

Dod

em

oers

tr

Toleind

estraat

Toleindestraat

Toleindestraat

Beervelde- DorpHaanhoutstraat

Haanhouts

traat

Haanhout

straat

Bastelare

Gaverveld

Sin

t-El

oois

tr

Sint

-Elo

oist

raat

Hal

ve D

reef

Zavel

Eikstraat

Eikstraat

Bastelare

Bastelare

Soldatenhoek Sint

-Elooistr

Smalhave

ldstraat

Bosst

raat

Voldersstraat

Voldersstraat

Vold

erss

traa

t

wegel

Hos

pita

al

Paro

chie

dree

fKi

jkdo

rpHeistra

at

Heistraat

Molenberg

laanMolen

Han

sela

arst

raat

Han

sela

arst

raat

Coot

veld

Coot

veld Kerrebr oekstraat

EethoekEethoek

Brug

stra

at

Brugstraa

t

Raveschoot

Raveschoot

Magret straat

Magre

tstraa

t

Oud

e Ri

vier

str

Kleine Heidestr

Kleine

Hei

dest

r

Kasteelstr

Bosm

ansd

reef

Ertbuer hoek

Ertbuerhoek

Mag

rets

traa

tRietve

ldstra

at

RietveldstraatReinaert

Vosse

nstra

at

Vossen

straat Bree

straat

Zeves

traat

Bree

stra

at

Bree

stra

at

Klein G

ent

Moststraa

t

Reig

erss

traa

t

Hoog

straat

Boch

tens

traa

t

Kloosters

traat

Brandstraa

t

Brand

straat

Brandstr

aat

Poel

inks

traa

t

Poel

inks

tr

TerpoelenTerpoelen

Pauws

traat

Pauwstraat

Pauwstraat Lange n akker laan

kerlaan Magerakkerlaan

Rapaart

akker

Tomb o slaan

Stee

nakk

erla

an

Goed

Ten

Pau

w

MENDONK(GENT)

WACHTEBEKE

Lieskens

Kon. Elisabethln

Vaarlaars Vaarlaars

Vaarlaars

Vaarlaars

WINDGAT

SPEURDONK

RATTE

NERENHOEK

BOMMEL

GEITKOT

VIERWEEGSE

HOEKSKEN

Dam

Dam

Gew

estweg 449

Zaelar

e-Dorp

Ooste

inde

Gew

estweg 449

Slagmanstraat

Kerkstraat

Kerkstraat

Zeveneken-DorpZeveneken-D orp

Lozen Boer

Denen

Denen

Dorp-Oos

tDorp

-Oost

Dorp-W

est

Antwe

rpse St

eenwe

g

RIJKSDOMEIN T VLIEGVELD

MILITAIR DOMEIN

NATIONAAL EXECUTIEOORD

OOSTAKKER (GENT)CREMATORIUM

WESTLEDE

SMALLE HEERWEG

KAPELLEKEN

deenhofOrchi

Smalle

St.Niklaasln

Kerkwegelakker

Populierenhof

DE OS

SPOORWEG

GENT-ANTW

ERPEN

MILITAIR DOMEIN

DESTELBERGEN

restr

LICHTELARE

VOORDE

OOSTAKKER 3

GENT

GENT-ZEEHAVEN

Bloembollenln

Boudewijnlaa

nKoning-

KoninginAstridln

Oude-Boomgaardlaan

OUD HOF

MOUTGOED

KOUTERHIJFTE

BUNDER

Smalhavelds

traat

PUIENBRUG

WILDESPELE

DAM

LOKEREN

STEENTJES

SUYVELARE

Dam

PERSIJZER

ZAFFELARE

LOCHRISTI

Simon VanHalenlaan

Ruwaardhof

Pach

t weg

weg

man

stra

atSl

ag

Slagmanstr

Oude

RUILARE

RivierstraatRiv ierstraat

Beerveldse Baan

Beerveldse Baan

Beerveldse Baan

DE LOZEN BOER

Kant Kantschoolweg

LOKEREN

LEDE

SPOORWEG GE

NT-ANTWERPE

N

ZEVENEKEN

ZEVENEKEN BASTELARE

Hoogbastelare

Tollekens

COOTVELD

KALKEN(LAARNE)

AUTOSNEL

WEG

VIJFHOEKweegs

eVijf

MAGRET

WAD

bergln

Bennesteeg

BEERVELDE

BASTELARE

Vitsak

laan

BOUW

SPIEGELVAARLAARS

Lieskens

Lieskensakker

Vaarlaars

Zeeakker

Merel put

Vaarlaars

Vaar

laars

Huring

wegel

weg

laan

Oudburgweg

ERTBUERHOEK

Hoogstraat

WATERWINNINGSGEBIED

Dendermondse Steenweg

Dendermondse Steenweg

HEUSDEN(DESTELBERGEN)

LAARNE

str

Mos

tstra

at

Zijstraat

Zijstraat

stra

at

Tover straat

Ledeakkerstraat

Hellestr

Boerenkrijghof

Bedrijvenlaan

Ambachten

laan

Posthoornlaan

Loboslaan

akkers

Bedevaartlaan

Bos

Parel

hoen

str

Eenden

str

Ooievaars

weg

Fazanten

st rweg

Pelikaan

Ganzenhof

Patrijstelweg

Kwar

wegLepelaars

weg

Cijnsakkerweg

Heidegrond

Duiventorenhof

Kon.-Albe

rt

laan

Smets

akkers

Spinsterhof

Dekenijstr

Gemete

Voetweg(Ruilarewegel)

Meerhout

Th.

senhof

Oudstrijdersln

Distelweg

dreef

boomstr

Draai

Hendriksla

ar

PARK DE GROOTE

Gentse S

teenweg

Drongenstraat

N449

N449

N70

N70We

erstan

dshof

N70

Sint-Sebastiaanhof

R4

Van der C

ruys

weg

N449

A14E17

N449

A14 E17

Jasmijn

hof CharlesVuylsteke

hof

Waals land

laan

luyckBer

Graspieperhof

Parelhoenstr

Fazantenstr

Fazanten

str Kievithof

eksterhofScholWatersniphof

Veldleeuwerik

hof

Kwikstaarthof

DETAILPLAN

akker

Paviljoen Woodlandgarden

Engelselandschapsstijl

vroegeremoestuin

PStation

PROVINCIAAL DOMEINPUYENBROECK

BaljuwwegKapelaanwegel

KLEIN GENT

De Reynaert Samenzweerdersroute, die ontstond dankzij Marnixring Bloemenland, bestaat uit twee verschillende trajecten. Beide routes vertrekken aan de wijk De Mo-lens (Oude Veldstraat). Route West loopt over 10,5 km en brengt je naar de Calvarie-berg in Hijfte. Route Oost (8 km) brengt je na 5,1 km tot het Persijzer.

Krijg je er maar niet genoeg van? Op de kaart staan nog 3 routes die naadloos aan-sluiten op de Reynaert Samenzweerders-route.

Westledepad (7 km), vertrekpunt Tuin-wijk (Zeveneken);

Bommel-Wildespeleroute (8,8 km), vertrekpunt Kan. P. J. Triestlaan (Zaffela-re);

Sint-Bavopad (3,6 km), vertrekpunt Windgat 11 (Zaffelare).

Deze 5 fiets- en wandelroutes, die voorna-melijk doorheen Hijfte en Zaffelare lopen, staan gedeeltelijk in het teken van Reynaert de Vos. Want iedereen in Lochristi kent het verhaal van Reynaert de Vos. Is het niet? De vos die iedereen te slim af was en altijd weg-kwam met zijn daden. Maar wat is eigenlijk de rol van Lochristi in dit dierenepos?

Lochristi maakt sinds 1996 deel uit van het Intergemeentelijk project Het Land van Rey-naert. Dit is een samenwerking tussen de Wase gemeenten, Axel en Hulst in Zeeuws-Vlaanderen en Destelbergen en Lochristi. Aan de hand van dit project willen zij het Middelnederlandse Reynaertverhaal, dat geschreven werd in de 13de eeuw door Wil-lem die Madocke maakte, levendig houden. Het verhaal speelt zich af in het Waasland en vermeldt enkele Vlaamse plaatsnamen, waaronder ook Hijfte.

Fiets & wandel in het spoor van Reynaert door Lochristi

VerhaalOp een mooie pinksterdag houdt koning Nobel zijn Hofdag, waarop alle dieren aan het paleis verzamelen. Allemaal, behalve Reynaert de vos. Hij heeft immers zo veel misdaan dat alle dieren uit het bos boos zijn op hem.

Als eerste doet Isegrim de wolf zijn beklag. Reynaert heeft zijn vrouw Hersinde verkracht en op zijn kinderen gepist, waardoor zij voor altijd blind zijn geworden. Daarna volgen nog enkele dieren die slachtoffer zijn geworden van de gemene vos.

Grimbeert de das neemt het echter op voor zijn oom Reynaert. Hij zegt dat Isegrim keer op keer profiteerde van de buit die Reynaert had gevangen, zonder voor de vos iets over te laten. Grimbeert beweert ook dat Hersinde al zeven jaar een geheime relatie met Reynaert had. De das heeft nauwelijks zijn pleidooi af-gerond, of er daagt een lijkstoet op. Cante-claer de haan toont de brancard met daar-op zijn dode dochter, Coppe. Zij is slechts n van de vele kinderen van Canteclaer die door de vos werden vermoord. Na de begrafenis van Coppe besluiten Nobel en zijn raadsheren dat Reynaert moet worden gedagvaard.

Koning Nobel stuurt Bruun de beer om de vos te halen, maar hij wordt door Reynaert in de val gelokt. De tweede bode, Tibeert de kater, laat zich ook beetnemen door de slu-we vos. Nobel stuurt tenslotte Grimbeert de das die Reynaert weet te overhalen om met hem mee te gaan. Onderweg biecht Reynaert met plezier zijn zonden op aan zijn neefje.

Reynaert wordt veroordeeld en Bruun, Ise-grim en Tibeert worden weggestuurd om de galg klaar te maken. Reynaert beweert dat hij een laatste keer zijn zonden wil opbiechten. De koning geeft hem het woord en na een gedetailleerde opsomming van zijn misda-den, meldt Reynaert terloops dat hij op het nippertje een staatsgreep wist te voorkomen. Hij vertelt hoe zijn vader de schat van koning

Ermenrike vond. De rijkdom steeg zijn vader naar het hoofd en hij bedacht het idee van de samenzwering. Reynaerts vader stuurde Tibeert naar de Ardennen om Bruun te halen, die de nieuwe koning zou worden. Hij sprak ook Grimbeert en Isegrim aan, zodat de sa-menzweerders uiteindelijk met zijn vijven sa-menkwamen in Hijfte. Daar zwoeren ze om koning Nobel te doden en Bruun op de troon te brengen. De staatsgreep zou gefinancierd worden met de schat van koning Ermenrike. Reynaert zegt dat hij de staatsgreep wou ver-hinderen en dat hij daarom de schat gestolen heeft.

Reynaert beschrijft de samenzwering als volgt (in Comburgs handschrift):

Hi dede Tyberte den kater varenIn Arttinen, dat wilde lant,Al daer hi Brunen den beere vant.Hi ontboet Brune grote Gods houde,Ende hi in Vlaendren commen soude,Ende hi coninc wilde wesen.Bruun wart vro van desen:Hi hadt meneghen dach begaert.Daer maecte hi hem te Vlaendren waertEnde quam in Waes, int soete lant,Daer hi minen vader vant,Mijn vader ontboet Grimbeerte den wysen,Ende Ysegrijn den grijsen,Tybeert die kater was die vijfste;Ende quamen teene dorpe, hiet Hijfte. Tusschen Hijfte ende GhendHilden si haer paerlement.

Hij vertelt koning Nobel waar de schat ver-stopt zit en vertrekt zelf op pelgrimstocht naar Rome om al zijn zonden te laten vergeven. Hij gaat op pad in het gezelschap van Cuwaert de haas en Belijn de ram. Onderweg ver-moordt Reynaert de haas, steekt het hoofd in een tas en geeft deze aan Belijn. De ram moet de boodschap aan koning Nobel overhan-digen. Als de tas aan het hof geopend wordt, wordt het bedrog van Reynaert duidelijk.

1

11

11

12

19

20

21

2324

25

25

26/27

18/19

4/3

2928

22

13

15

16

17

14

2

44

5

6

7

89

10P

90

94

95

96

98

99

V.U.

Yve

s De

swae

ne, D

orp-

Wes

t 52,

908

0 Lo

chris

ti

Symbolen790

Bezienswaardigheid

Fietsknooppunt

Horeca

Verbindingswegen en verkortingen tussenverschillende routes

ParkingKanunnik P. J. Triestlaan 1P

Reynaert Samenzweerders-route West (Hijfte) 10,5 km

1. ReynaertbeeldengroepIn de wijk De Molens staan 5 gietijzeren figuren (1997, Luc Coene) die richting Gent lopen. Dit werk is een gift van Marnixring Bloemenland. De uitvoering gebeurde door Metaalconstructie Aelterman bvba met staal van Sidmar. De vijf samenzweerders op weg naar Hijfte be-staat uit staalplaten met als doorkijk de vijf dieren uit het Reynaertverhaal: Vader Vos, Tibeert de Kater, Grim-beert de Das, Isegrim de Wolf en Bruun de Beer. Ze zijn op weg naar Hijfte om er tegen Koning Nobel samen te zweren en hem te doden. De Reynaertbeeldengroep werd in Zaffelare geplaatst omdat in het Reynaertver-haal de vers Tes si quamen ter rechter straten verwijst naar de rechte strate, nu Oude Veldstraat, die doorheen Zaf-felare, Zeveneken en Lochristi loopt.

2. O.L.V. MiddelareskerkIn Hijfte staat de O.L.V. Middelareskerk, een modern-gotische kerk die gebouwd werd in 1951-1952 door architect Bressens. Naast deze kerk werd in 1984 het caf De Reinaertkluis vier jaar lang opengehouden.

3. Parochiezaal Hermeline Parochiezaal Hermeline werd gebouwd in 1952, maar kreeg pas een naam in 1984 toen de parochiezaal grondig hernieuwd en uitgebreid werd door het feest-comit, de parochiegemeenschap en pastoor Antoon Naessens. Men koos de naam Hermeline, naar de echt-genote van Reynaert de Vos.

4. CalvariebergOp een driehoekig pleintje (Calvarieberg) op het einde van Hijfte-Center, staan tussen het groen vijf Rey-naertdieren uit staalplaat. De dieren worden hier voor-gesteld, volgens de tekst van het epos, op de plaats van de samenzwering met hun koppen naar mekaar gericht. Dit werk moet gezien worden in samenhang met het monument dat enkele kilometers verder in Zaffelare staat (cfr. 1: Reynaertbeeldengroep). Deze Reynaertplek werd ingehuldigd op 11 juli 2001. Ach-ter de heuvel staan twee Reynaertbanken die Albert

Vispoel beschilderde en waarop het volgende staat te lezen:

Ende quamen teene dorpe, hiet Hijfte. Tusschen Hijfte ende GhendHielden si haer parlement Ende zwoeren daer an twoeste veltAlle vive des coninx dood.

Aan de overkant van de straat zien we t Wethuis (wit huis). Op deze locatie werden op zondag 5 september 1965 de reuzen Reynaert en Hermeline gedoopt. Initia-tiefnemer was de toenmalige voorzitter van de plaatse-lijke VTB-VAB en gemeentesecretaris Leon Matthijs. Ont-werper van deze prachtige figuren was Firmin De Vos.

5. De Proefbrouwerij Net voorbij het Reinaertveld (terrein van KLJ Hijfte) zien we De Proefbrouwerij (Doornzelestraat 20). In 1992 lieten Dirk en Saskia Naudts-Waerniers voor het eerst hun Reinaertbier brouwen in Ertvelde. Toen beschikten ze nog niet over hun eigen accommodatie, maar sinds 1996 brouwen zij het Reinaertbier (Amber, Grand Cru en Tripel) hier in Lochristi. Naast het eigen bier ontwik-kelt De Proefbrouwerij nog vele soorten voor andere brouwers en brouwt ook op bestelling voor personen en verenigingen.

6. GetekotmolenDe oorspronkelijke Getekotmolen werd in 1643 opge-richt, maar verdween enkele jaren later. In 1978 werd door de wijk De Vierweegse een waarheidsgetrouwe, maar sterk verkleinde kopie van de Getekotmolen ge-maakt.

7. Stenen kruisbeeld De wijk Hoeksken staat bekend om zijn eeuwenoude jaarlijkse meivelling. Op de kruising van de Hoekskens-straat Cruusstraete uit de 16de eeuw de Oude Veld-straat en de Kapiteinstraat staat een stenen kruisbeeld opgericht door Rosa de Visscher en de wijkbewoners. Dit kruis verwijst naar een verdwenen kapel, vermoe-delijk ter ere van het H. Kruis en werd op 9 oktober 1949 ingehuldigd.

8. O.L.V.-kapelDe O.L.V.-kapel werd herbouwd door Eerwaarde Heer Onghena, geboren in Zaffelare in 1766. De inwoners van de wijk hebben de kapel in 1978 afgebroken en herbouwd. Zij werd in datzelfde jaar op 31 mei ingewijd.

9. Kapellen van de OmmegangRondom de deelgemeente Zaffelare staan 15 ardui-nen staakkapellen van het jaar 1889. Deze kapellen verwijzen naar de rozenkrans (taferelen uit het leven van Maria) en worden de Kapellen van de Ommegang genoemd. Op initiatief van Karel Stocquart, toenmalig pastoor van Zaffelare, en met de steun van de parochi-anen werden de kapellen opgericht. De bouwer was Ivo Van De Woestyne, de arduinkapper Leon Charlier en de beeldhouwer Petrus Vanden Eede.

Reynaert Samenzweerdersrou-te Oost (Persijzer) 8 km

10. Kapellen van de OmmegangOp deze oostelijke route kom je meerdere Kapellen van de Ommegang tegen (cfr. 9: Kapellen van de Omme-gang).

11. PersijzermonumentHet Persijzermonument (1994, Patrick van Rijckeghem) ligt aan de hoek van de Persijzerstraat, een deel van de rechte straete waar Reynaert de Vos passeerde. Het is een veelbesproken monument omdat er nogal onenig-heid is over de betekenis van de naam. Eerst en vooral zien we boven het muurtje een staande wip uitsteken. Dit verwijst naar de rattenschieting waar Zaffelare voor bekend staat (cfr. 23: De Ratte). Een staande wip werd vroeger een perse genoemd, vandaar de naam Persijzer. Vervolgens zien we het stenen muurtje dat bestaat uit 2 onderdelen. Links zien we een strijkijzer in gietijzer. Dit werd opgewarmd met gloeiende houts-kolen om zware stukken stof te persen. Ook dit zou een naamverklaring zijn. Rechts staan 3 verschillende afbeeldingen: de rat verwijst naar de rattenschieting (cfr. 23: De Ratte), de vos naar de rol van Reynaert de Vos in Lochristi en tenslotte het paard. Dit is een ver-

wijzing naar de feestelijkheden rond het boerenpaard die de landbouwgemeente Zaffelare 2 3 keer per jaar vierde. Zo werd er tijdens Persijzerkermis een trekpaar-denhappening gehouden. Een derde en laatste verkla-ring is dat vroeger op deze plaats een herberg stond met de naam Oud-Persijzer.

12. Kapel O.L.V. van de Vrede De kapel O.L.V. van de Vrede werd ook in 1978 op-gericht en plechtig ingewijd. Architect J.P. Ryssen ont-wierp het plan, het houten beeld werd gesneden door onderpastoor Herman Schrijvers en het glasraampje werd gemaakt door glazenierster Agnes Van de Perre.

13. Het MotjeAan de linkerkant van de weg zien we een toegangs-dreef die leidt naar het oudste bouwwerk uit de om-geving, nl. Het Motje (Persijzerstraat 47). In 1995 werd dit gebouw geklasseerd samen met haar omgeving als dorpsgezicht. Het is een overblijfsel van een landelijk herenverblijf met een kleine vierkante toren of donjon (13de eeuw). Tegen dit gebouw werd een 17de-eeuwse boerenwoning aangebouwd.

14. Kruis-Lieven-Heer Hoe lang het Kruis-Lieven-Heer hier staat, weet men niet. Vroeger stond het midden op een pleintje en liep de weg er omheen. Het kruis werd in 1911 plechtig verplaatst. Een nieuw lindehouten beeld, dat in Polen door een plaatselijke beeldhouwer werd uitgekapt, werd naar hier vervoerd en op het kruis aangebracht. Op Pinksteren in 1987 werd het Kruis-Lieven-Heer feestelijk ingehuldigd.

Westledepad 7 km

15. O.L.V.-kapelIn de velden van de Ruilaarse Wegel duikt de witte O.L.V.-kapel op. Ze staat hier al sinds 1925 en werd heropgebouwd in 1995. De tekst Waar men gaat langs Vlaamse wegen werd geschilderd door Albert Vispoel, die ook de Reynaertbanken aan de Calvarieberg schil-derde.

16. Sint-EligiuskerkAchter 1 lindeboom, als vrijheidsboom, en 7 eiken be-vindt zich de rustieke witgeschilderde Sint-Eligiuskerk (1287). De kerk beschikt over een 14de-eeuwse acht-hoekige werktoren, een merkwaardig torenuurwerk, een driebeukig kerkschip en steekboogramen (1773). Binnenin zien we mooi kerkmeubilair en een Van Pe-teghemorgel van 1775. Maar ook verschillende schil-derijen gewijd aan Sint-Eligius (Sint-Elooi), patroon van de smeden en patroonheilige van de kerk.

17. Voormalig gemeentehuis Zeven-eken Aan de overkant van de straat zie je het vroegere gemeentehuis. Dit werd in 1860 gebouwd als een complex met school en schoolmeesterswoning. Mo-menteel is het oude gemeentehuis een filiaal van Gemeentelijke Bibliotheek Reinaert. De oude school-gebouwen worden door kunstenaarsgroep Hermeline gebruikt als atelier. De groep koos voor de naam van de echtgenote van Reynaert, Hermeline, in 1996.

De Bommel Wildespeleroute 8,8 km

18. Voormalig gemeentehuis Zaffe-lare Ook in Zaffelare werd het voormalig gemeentehuis goed bewaard. In 1860 werd het gebouwd door nota-ris Pierre Ameye. Het gebouw was naast het gemeen-tehuis ook de woning voor zijn zoon Arthur Ameye, die hofbouwer was. Door een faillissement werden de woning en de serres openbaar verkocht aan Eu-gne Lippens in 1912. Na de Tweede Wereldoorlog werd Florent Decraene eigenaar van de woning. De hoofdonderwijzer van de parochiale jongensschool Sint-Jozef (1924-1956) schopte het vervolgens tot burgemeester van Zaffelare (1958-1976).

19. O.L.V. en H. PetruskerkIn 1221 werd de parochie gesticht door de Gentse Sint Pietersabdij. De toren van de neogotische O.L.V. en H.

Petruskerk (1897) is 48,83 m hoog (inclusief kruis) en werd pas in 1907 voltooid. Het interieur van de kerk is een mooi ensemble van 17de-eeuws en neogotisch meubilair, een doopvont komende uit het Prinsenhof, twee schilderijen van de befaamde schilder Franois Navez en prachtige glasramen van de Gentenaar Gust Ladon.Aan de voorzijde van de kerk werd een arduinen jubi-leumkolom onthuld (2000, Marcus Bundervoet). Hierin werden teksten gebeiteld die verwijzen naar mirakelen toegeschreven aan Onze-Lieve-Vrouw van Zaffelare en die in een perkamenten boekje van 1573 werden opgetekend.

20. Provinciaal Domein Puyenbroeck Op meer dan 500 hectare recreatiegebied, dat een stukje op het grondgebied van de deelgemeente Zaf-felare ligt, is ruimte voor een grote camping, vis- en speelvijvers, een dierenpark/kinderboerderij, sportcom-plexen met zwembaden, een golfterrein, speeltuinen en een prachtige bloementuin. Toeristische treintjes verbinden al deze attracties, maar je kan er ook fietsen huren of rustig wandelen op 24 km verharde paden. Aan de kant van de Zuidlede is het Provinciaal Domein Puyenbroeck op zijn mooist. Ook het Mola-Provinciaal Museum is hier sinds 1976 gevestigd in het Kasteel Puyenbrug en de oranjerie.

21. Het RosengoedHet Rosengoed (Windgat 11) werd in 1995 als mo-nument geklasseerd. Het is een site met walgrachten, bekend sinds de 13de eeuw, met een grote inrijpoort, een woning bestaande uit het neerhuis (1677) en een hooghuis (1750) als buitenverblijf van de heer.

22. Speurdonk In de Busstraat zie je een fantastische dreef, met 4 rijen eiken en rhododendrons, die leidt naar het prachtige parkdomein Speurdonk. Het domein van 10 hectare is afgesloten met een monumentaal hek dat rond 1980 werd geplaatst. In 1842 werd hier een groot neoclas-sistisch kasteel gebouwd, maar in 1955 werd dit af-gebroken om de huidige villa te bouwen. Het jacht-paviljoen, het landhuis uit de 18de eeuw en de vijver

werden behouden. In de eerste helft van de 20ste eeuw behoorde deze eigendom toe aan de adellijke familie de la Kethulle de Reyhove.

23. De RatteIn het midden van het kruispunt staat het standbeeld De Ratte (2005, Patrick Van Ryckeghem), dat er kwam op initiatief van het buurtcomit De Ratte. De naam spreekt voor zich, is het niet? Maar de symboliek is heel wat complexer. Het symboliseert een afkeer te-gen elke vorm van sociale achtergesteldheid. In de 19de eeuw droegen twee plaatselijke herbergen de naam in de zwarte ratte en in de grijze ratte. Deze naamkeuze vloeide voort uit de zelfspot van de arme plaatselijke bevolking tegenover de rijke grondbezit-ters in Zaffelare.

24. Kapellen van de OmmegangOok op deze route kom je langs de Kapellen van de Ommegang (cfr. 9: Kapellen van de Ommegang).

25. LoS: Lochristi SierteeltmuseumHet LoS: Lochristi Sierteeltmuseum is te bezichtigen in de pastorie van Zaffelare. In 1221 richtte de Sint-Pie-tersabdij de gemeente Zaffelare op, bestaande uit een kerk met kerkhof, een molen en een pastorie. Tot de pastorie behoorde zon 9 hectare grond. De buitenste wal van de pastorie kwam tot waar nu de hoofdstraat van de gemeente ligt. De binnenste wal, met de over-brugging, is gedeeltelijk bewaard gebleven. Die om-walling is zelfs een van de redenen waarom de site van de pastorie werd beschermd. De pastorie is eeu-wenlang de woning van de pastoor geweest. De tuin kan je iedere dag bezoeken van april t.e.m. september van 12u tot 19u en van oktober t.e.m. maart van 12u tot 17u. Wil je graag het museum bezoeken? Dan kan dat elk laatste weekend van de maand op zaterdag van 13u tot 17u en op zondag van 10u tot 17u. In groep kan je het museum bezoeken na afspraak via 09 326 88 27 of bezoeklochristi@lochristi.be.In hetzelfde gebouw is ook een filiaal van de Gemeen-telijke Bibliotheek Reinaert gevestigd.

26. OnderonsjeIn het dorpscentrum van Zaffelare vinden we 2 beeld-houwwerken die verwijzen naar het Reynaertverhaal. Onderonsje (Joeri Stubbe) bestaat uit 3 verschillende steensoorten en er werd 15 dagen lang aan gewerkt. Het beeld stelt Reynaert de Vos voor die aan het praten is met Canticleer de haan en de rat. Canticleer was n van de vele slachtoffers van Reynaert. De vos onthoofd-de kip Coppe en at 11 van zijn 15 kinderen op. De rat verwijst naar de Zaffelaarse folklore (cfr. 23: De Ratte).

27. CanticleerHet beeld Canticleer bestaat uit graniet, klei en brons en werd gemaakt door Chris Ferket. Het toont Canti-cleer de haan en de kip Coppe, 2 personages uit het Reynaertverhaal. Wat Reynaert de Vos allemaal uit-spookte, las je daarnet hierboven. De haan deed tij-dens de hofdag van de koning Nobel zijn beklag over Reynaert. In het verhaal kan je lezen dat hij duidelijk niet het enige slachtoffer was van de sluwe vos.

Sint-Bavopad 3,6 km28. Sint-Bavokerk Mendonk was de plaats waarnaar men elk jaar op 1 augustus op bedevaart ging ter ere van de heilige Bavo. Op 1 oktober vierde men de sterfdag van Bavo, maar op 1 augustus vierde men de translatio Sancti Bavo-nis, de overbrenging van de relieken. Tot aan de refor-matie in de 16de eeuw en de afbraak van de Bavokapel in Mendonk, was dit een belangrijke gebeurtenis die veel volk op de been bracht. De huidige Sint-Bavokerk, in neobyzantijnse stijl, bevat waardevolle schatten. Zo kan je er de steen zien (162 kg zwaar), die zou ge-diend hebben voor de boetedoening van Sint-Bavo en die destijds door talrijke bedevaarders vereerd werd.

29. Schandpaal Recht tegenover de kerk staat een schandpaal. Deze paal werd hier geplaatst door Mgr. Van Eersel, bis-schop van Gent tot 1778. Aan deze schandpaal wer-den mensen vastgeketend die een misdaad of een zware overtreding hadden begaan.

23

22

1

3

5

2

4

6

89 10

12

1624

11

18

19

17

14

7

21

27

2829

25

26

13

1520