Samen werken aan gezondheid en welzijn - Epe

Datum: 19-03-2019

Versie: concept 1

Nota gezondheidsbeleid 2019-2022

Samen werken aan gezondheid en welzijn

2

Nota gezondheidsbeleid 2019-2022

Samen werken aan gezondheid en welzijn

Datum: 19-03-2019

Versie: concept 1

3

Inhoudsopgave Inleiding 4

1 Landelijke en lokale kaders 5 1.1 Wet publieke gezondheid .......................................................................................... 5

1.2 Landelijke nota gezondheidsbeleid 2016-2019 ......................................................... 5

1.3 GIDS-gemeenten ....................................................................................................... 6

1.4 Omgevingswet ........................................................................................................... 6

1.5 Gemeentelijk beleid ................................................................................................... 6

1.6 Hoofdpunten uit de gemeentelijke beleidskaders ...................................................... 7

2 Visie, ambitie en uitgangspunten 9 2.1 Visie op gezondheid .................................................................................................. 9

2.2 Ambitie ..................................................................................................................... 11

2.3 Uitgangspunten ........................................................................................................ 11

2.4 De rol van de gemeente .......................................................................................... 12

3 Speerpunten, doelen en activiteiten 14 3.1 Speerpunt 1: Gezonde leefstijl ................................................................................ 14

3.1.1 Gezond gewicht, gezonde voeding en voldoende beweging .......................... 14

3.1.2 Gezond gedrag: minder of geen gebruik van alcohol, tabak en drugs ............ 17

3.2 Speerpunt 2: Mentaal gezond ................................................................................. 20

3.2.1 Versterken van zelfredzaamheid ..................................................................... 20

3.2.2 Sociale contacten ............................................................................................ 21

3.2.3 Veerkracht: rust en ontspanning ...................................................................... 24

3.3 Speerpunt 3: Gezonde leefomgeving ...................................................................... 26

4 Financiën 28

Bijlagen 30

Bijlage 1. Verslag bijeenkomst met raadsleden, maatschappelijke organisaties en leden van de Wmo-raad op 31 januari 2019 (deze bijlage is alleen opgenomen in het concept-beleidsplan) Bijlage 2. Het huidige beleid Bijlage 3. Gemeentelijke taak of niet Bijlage 3. Evaluatie gezondheidsnota Gezondheid Voorop 2012-2016

4

INLEIDING

Aanleiding Voor u ligt de nota lokaal gezondheidsbeleid 2019-2022 van de gemeente Epe. Op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) zijn gemeenten verplicht elke vier jaar een nota lokaal gezondheidsbeleid vast te stellen. De nota is opgesteld in lijn met de landelijke nota. Meedenken over nieuw gezondheidsbeleid Deze is nota is tot stand gekomen in samenwerking met GGD NOG. Daarnaast hebben er bijeenkomsten plaatsgevonden met partners in de gemeente en met raadsleden om input op te halen. Preventie en gedragsverandering De gemeente heeft de taak om de gezondheid van inwoners te bevorderen door preventie. Preventie en gedragsverandering vragen inzet gedurende lange tijd. Om daadwerkelijk blijvende effecten op de gezondheid te verkrijgen moet de aandacht voor bepaalde thema’s over een langere periode worden volgehouden. De link met maatschappelijke ondersteuning en welzijnswerk In deze nota staat ook het maatschappelijk werk (Wmo-beleid) en het welzijnswerk beschreven. Dit om aan te geven dat voorliggende preventieve voorzieningen een belangrijke relatie met gezondheid hebben. Zelfredzaamheid en sociale verbinding dragen in belangrijke mate bij aan de beleving van de gezondheid. Een compleet beeld vindt u in de nota “Samen Meedoen Mogelijk Maken”, Beleidsplan Sociaal Domein 2019-2022. Deze nota bevat het Wmo-beleid, jeugdbeleid (min de jeugdgezondheidzorg) en het participatiebeleid. Leeswijzer De nota bevat de hoofdlijnen van het lokale gezondheidsbeleid. In de nota is ook een evaluatie te vinden van het gezondheidsbeleid, in bijlage 4. Deze is opgesteld in de vorm van een Excell-overzicht. Aan de hand van het meest recente uitvoeringsprogramma voor het gezondheidsbeleid van de gemeente Epe, is genoteerd wat de huidige stand van zaken is. De stand van zaken van de gezondheid van inwoners staat daarnaast in de twee infographics over gezonde leefstijl en mentale gezondheid in deze nota. Dit is een samenvatting van de gegevens die te vinden zijn op de website www.kvnog.nl. Die website bevat informatie over de gezondheid van groepen inwoners van de gemeente Epe. Informatie over gezondheids-verschillen staat op de website www.waarstaatjegemeente.nl. In hoofdstuk 1 beschrijven we de landelijke en lokale kaders van het gezondheidsbeleid. Vervolgens staat in hoofdstuk 2 onze visie op gezondheid. Ook benoemen we in dit hoofdstuk onze ambitie. Deze ambitie willen we bereiken door inzet op drie speerpunten:

• Gezonde leefstijl • Mentale gezondheid • Gezonde omgeving

In hoofdstuk 3 gaan we hier nader op in. We beschrijven welke resultaten we willen behalen en beschrijven per thema een aantal mogelijkheden voor interventies. In hoofdstuk 4 gaan we in de op de financiën. Na vaststelling van de nota stelt het college een uitvoeringsprogramma op.

http://www.kvnog.nl/

http://www.waarstaatjegemeente.nl/

5

1 LANDELIJKE EN LOKALE KADERS

Bij het opstellen van lokaal gezondheidsbeleid hebben we te maken met diverse landelijke en lokale kaders. Voor het gezondheidsbeleid is de Wet publieke gezondheid van belang. Een toelichting op wat wel en wat niet een gemeentelijke taak is, staat in bijlage 3.

1.1 Wet publieke gezondheid

De publieke gezondheid is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van gemeenten en het Rijk. De taakverdeling is vastgelegd in de Wet publieke gezondheid (Wpg). Gemeenten hebben op grond van de Wpg de taak om de gezondheid van hun inwoners te beschermen, te bewaken en te bevorderen. De wet verplicht:

- het Rijk elke vier jaar een nota gezondheidsbeleid op te stellen, zie paragraaf 1.2. - gemeenten elke vier jaar een nota gezondheidsbeleid op te stellen, zie paragraaf 1.4, die aansluit bij de landelijke nota. De kaders van de lokale nota ligt daarmee grotendeels vast en voorkomt daarmee grote verschillen in het gezondheidsbeleid tussen gemeenten. Een groot deel van de gemeentelijke taken, met name de meer medisch georiënteerde taken, worden uitgevoerd door de gemeentelijke gezondheidsdiensten (GGD ‘s). De GGD ’s voeren de volgende wettelijke taken uit: - analyse van de gezondheid (epidemiologie); - beleidsadvisering; - bijdragen aan preventieprogramma’s; - infectieziektebestrijding; - technische hygiënezorg; - psychosociale hulp bij rampen; - toezicht kwaliteit kinderopvang en jeugdverblijven. Ook de jeugdgezondheidszorg (prenataal en 0-19 jaar) behoren tot de wet. Er zijn nog andere wetten die over de gezondheid van inwoners gaan, maar waarvan de taken niet tot de Wet publieke gezondheid en tot de verantwoordelijkheid van de gemeenten behoren. Meer hierover staat in bijlage 3. 1.2 Landelijke nota gezondheidsbeleid 2016-2019

In december 2015 is de landelijke nota gezondheidsbeleid 2016-2019 uitgebracht. Gemeenten moeten de nota lokaal gezondheidsbeleid baseren op de landelijke doelen:

De gezondheid van mensen bevorderen en chronische ziekten voorkomen door een integrale aanpak in de omgeving waar mensen wonen, werken, leren en leven;

Preventie een prominente plaats geven in de gezondheidszorg; Gezondheidsbescherming op peil houden en nieuwe bedreigingen het hoofd

bieden; Stabiliseren of terugbrengen van gezondheidsverschillen tussen laag- en

hoogopgeleiden.

6

De landelijke speerpunten zijn grotendeels dezelfde als in de vorige landelijke nota:

minder alcohol; minder roken; minder depressie; minder diabetes; minder overgewicht; meer bewegen.

Het Rijk stelt dat door in te zetten op deze speerpunten, de meeste gezondheidswinst te behalen is. 1.3 GIDS-gemeenten

We worden gemiddeld steeds ouder en ons leven telt steeds meer gezonde jaren. Die goede gezondheid is niet gelijk verdeeld over de Nederlandse bevolking. Mensen met lagere inkomens en een lagere opleiding, leven gemiddeld zeven jaar korter en leven negentien jaar minder met een goed ervaren gezondheid dan mensen met een hoge opleiding. Deze verschillen noemen we gezondheidsachterstanden. De gemeente Epe ontvangt van de Rijksoverheid GIDS-gelden (Gezond In De Stad) om te zorgen dat inwoners met een lagere opleiding en een lager inkomen ook een goede kans op een goede gezondheid hebben. Gemeenten krijgen die bijdrage indien er één of meer wijken zijn waar er veel inwoners zijn met een laag inkomen en/ of een lage opleiding. De GIDS-bijdrage is door de gemeente Epe ingezet voor onder andere het project Jongeren Op Gezond Gewicht. De komende jaren ontvangt de gemeente nog extra GIDS-middelen om gezondheids-achterstanden tijdens de zwangerschap en in de eerste levensfase van een kind te voorkomen. Zie ook par. 3.1.1. Kansrijke Start. De gemeente heeft de keuze om deze GIDS-extra bijdrage aan te vragen. 1.4 Omgevingswet

Op 1 januari 2021 treedt de Omgevingswet in werking. Op basis van deze wet zijn gemeenten verantwoordelijk voor de visie op de fysieke leefomgeving. De omgevingsvisie is een strategische, integrale en lange termijn visie over de noodzakelijke en gewenste ontwikkeling van de hele fysieke leefomgeving, waarbij de fysieke leefomgeving meer omvat dan alleen de ruimtelijke aspecten. Ook gezondheidsaspecten zijn een onderdeel van de visie. De omgevingswet biedt kansen om de samenhang tussen gezondheid, milieu, veiligheid, ruimtelijke ordening en klimaatmaatregelen te vergroten. 1.5 Gemeentelijk beleid

Sinds 2015 hebben gemeenten meer verantwoordelijkheid op het gebied van de Wmo, jeugd en participatie. Hierdoor is de gemeentelijke rol verbreed. Gezondheid heeft raakvlakken met diverse beleidsterreinen, met name met: - jeugdbeleid; - Wmo-beleid; - verslavingszorg; - sport en beweging; - onderwijsbeleid; - participatiebeleid (werk en inkomen);

7

- beleid voor nieuwkomers. Er zijn veel activiteiten die meerdere beleidsterreinen raken. Een voorbeeld is het project JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht), waarbij er een goede samenwerking is tussen onderwijsbeleid, sportbeleid en gezondheidsbeleid. Complexe problemen, zoals overgewicht, hebben een dergelijk integrale aanpak nodig om effectief te kunnen zijn. Ook werkt de gemeente gebiedsgericht. Bij het uitvoeren van het gezondheidsbeleid sluit de gemeente zoveel mogelijk aan bij de gebiedsopgaven en maakt de gemeente gebruik van de structuren van het gebiedsgericht werken. 1.6 Hoofdpunten uit de gemeentelijke beleidskaders

De Sociale agenda en het Coalitieakkoord Er zijn twee belangrijke documenten, waarin beschreven staat wat de kaders zijn voor het sociale beleid van de gemeente Epe. Dat zijn: -De Sociale Agenda 2015-2022 “Samen Sociaal Krachtig”; -Het Coalitieakkoord 2018-2021. Hoofdlijnen uit de Sociale Agenda zijn: 1. Mensen zijn betrokken bij hun wijk en buurt, de onderlinge verbondenheid is groot; 2. Inwoners organiseren zoveel mogelijk zelf en ondersteunen elkaar waar mogelijk; 3. Een basisvoorzieningenniveau met essentiële minimale faciliteiten is toegankelijk en bereikbaar; 4. Mensen blijven zelfstandig/ thuis wonen, op een veilige en sociaal verantwoorde manier; 5. Inwoners hebben waar nodig toegang tot (preventieve) zorg en ondersteuning; 6. Preventie en vroegtijdige signalering en aanpak van belemmeringen en voldoende ruimte voor ontwikkeling en ontplooiing van de jeugd; 7. Inwoners doen mee in de samenleving; 8. Inwoners kunnen thuis of dicht bij huis gebruik maken van basale zorg en ondersteuning; 9. De gemeente is een regisserende gemeente en werkt samen met inwoners, bedrijven en organisaties. De maatschappelijke effecten 5,6,8 en 9 zijn van van groot belang voor het gezondheidsbeleid. Hoofdlijnen uit het Coalitieakkoord: Hieronder zijn de hooflijnen opgenomen die een relatie hebben met gezondheidsbeleid. Zorg en ondersteuning dichtbij: Voor mensen die zorgvragen hebben, van jong tot oud, dient goed bereikbare hulp en dienstverlening aanwezig te zijn. Prestatieafspraken voor de periode 2018-2022 zijn: 1. Er zijn nadere afspraken gemaakt met maatschappelijke partners over efficiënte en doelmatige zorg; 2. De ondersteuning van mantelzorgers wordt gecontinueerd (dit is Wmo-beleid); 3. Er is een versterkte inzet op het voorkomen van zorgen financieel gerelateerde problemen bij inwoners; 4. Er is een samenhangende aanpak gericht op integratie van nieuwkomers. Met name de prestatieafspraken 1, 3 en 4 zijn van belang voor het gezondheidsbeleid. Goed leefklimaat: Inwoners werken samen aan een betere buurt. Veiligheid en overlast vormen belangrijke thema’s. Dit wordt uitgewerkt binnen het gebiedsgericht werken. Er zijn hier nog geen prestatieafspraken opgenomen voor een gezond leefklimaat.

8

Duurzame leefomgeving: Kwalitatief goed openbaar gebied, dit richt zich op leefklimaat, economie en toerisme. De klimaatverandering vraagt om aanpassingen. De volgende prestatieafspraken zijn opgenomen die een relatie hebben met gezondheidsbeleid: 1. Stimuleren van fietsgebruik door goede fietspaden, oversteekplaatsen etc.; 2. Inzicht in maatregelen om de openbare ruimte aan te passen aan klimaatverandering; 3. Er komt een koersdocument voor de Omgevingswet en een plan van aanpak.

9

2 VISIE, AMBITIE EN UITGANGSPUNTEN 2.1 Visie op gezondheid

Steeds meer mensen hebben een ziekte of aandoening, maar zijn daarmee niet per se beperkt of ongezond. De oude definitie van gezondheid van de Wereldgezondheids-organisatie (WHO) sluit niet meer aan bij de situatie waarin mensen vaak nog lang leven met een chronische ziekte. De oude definitie is: Gezondheid is een toestand van volledig welbevinden op lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk/sociaal gebied, en niet louter de afwezigheid van ziekte en/of gebrek (Definitie WHO, 1948). Gezondheid zou daarmee voorbehouden zijn aan mensen die op alle vlakken gezond zijn. Maar mensen met een chronische ziekte kunnen zich ook gezond voelen en gezond gedragen. Daarom hanteert de GGD NOG een nieuwe definitie, namelijk: Gezondheid is het vermogen van mensen om zich aan te passen en zelf regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven (Machteld Huber, 2014). Gezondheid is daarmee niet langer de afwezigheid van ziekte, maar of men zich kan redden en of men zich goed voelt. De definitie is opgesteld door de Nederlandse arts Machteld Huber. Ze noemde deze nieuwe benadering “Positieve gezondheid”. De nieuwe benadering geeft aan dat gezondheid niet alleen een zaak is van artsen en verpleegkundigen, maar dat gezondheid daarnaast veel te maken heeft met gezond leven in een gezonde omgeving. Gezond leven doen mensen zelf, op de plek waar ze wonen, werken en naar school gaan. Mensen die ziek zijn worden aangesproken op hun kracht en mogelijkheden in plaats van dat ze vooral op hun beperkingen worden aangesproken. Hierbij is niet alleen het voorkómen en beperken van ziekte en ongezondheid belangrijk, maar gaat het ook om de factoren die bijdragen aan gezondheid. Deze factoren zijn in het concept van positieve gezondheid ondergebracht in zes dimensies die visueel worden weergegeven in een spinnenweb met zes pijlers. Die pijlers zijn: - lichaamsfuncties; - mentaal welbevinden; - zingeving; - kwaliteit van leven; - sociaal maatschappelijk participeren; - dagelijks functioneren.

Volgens Machteld Huber is vooral zingeving een belangrijke dimensie die bepaalt of mensen zich gezond voelen en hoe ze omgaan met lichamelijke of geestelijke problemen. Onder zingeving verstaat Huber de reden waarom je elke dag opstaat; wat voor jou het leven de moeite waard maakt. In de figuur hieronder staat dit verder uitgewerkt.

10

Toelichting bij de illustratie Het “spinnenweb” wordt door zorgorganisaties gebruikt om de gezondheid van cliënten in kaart te brengen. Met het “spinnenweb” kan een score per dimensie worden aangegeven. Kan een inwoner nog voor zichzelf koken, heeft een inwoner steun van anderen, voelt men zich fit? Met het web wordt inzichtelijk op welke manier de gezondheid en de beleving van gezondheid verbeterd kan worden. Daarbij is van belang dat men uitgaat van de beleving van de inwoner. In deze nota wordt het web gebruikt om aan te geven dat gezondheid niet alleen een kwestie is van goed werkende lichaamsfuncties, maar dat andere aspecten, zoals het ervaren van sociale steun, de beleving van de gezondheid sterk beïnvloeden.

11

2.2 Ambitie

Op basis van de visie in hoofdstuk 2, de Positieve Gezondheid, formuleert de gemeente Epe de volgende ambitie:

Om deze ambitie te bereiken zetten we de komende jaren in op de volgende drie speerpunten:

Gezonde leefstijl Mentale gezondheid Gezonde leefomgeving

Binnen deze drie speerpunten passen de landelijke speerpunten. Ook biedt deze indeling de kans om voldoende aandacht te geven aan de nieuwe Omgevingswet. Deze speerpunten werken we in hoofdstuk 3 nader uit. 2.3 Uitgangspunten

Bij het realiseren van de ambitie hanteren we de volgende uitgangspunten, de gemeente: Beschouwt gezondheid als het vermogen van mensen om zich met veerkracht aan te

passen en eigen regie te voeren, bij de lichamelijke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven;

Erkent dat gezonde keuzes maken in eerste instantie de eigen verantwoordelijkheid van inwoners is;

Ondersteunt kwetsbare inwoners die (blijvend) hulp nodig hebben om gezonde keuzes te maken en vol te houden en te zorgen dat die ondersteuning dichtbij en laagdrempelig is;

Gaat uit van zoveel mogelijk integrale samenwerking, op beleidsniveau en in de uitvoering;

Wil, voor zover dat mogelijk is, zoveel mogelijk zorg voorkomen en zet in op een goed aanbod van preventie vóór curatie;

Heeft expliciet aandacht voor het verkleinen van sociaal economische gezondheidsverschillen bij kwetsbare groepen, waaronder laaggeletterden en mensen in armoede.

Het laatste uitgangspunt is nieuw opgenomen in het beleid. De gemeente Epe behoort tot de GIDS-gemeenten. GIDS staat voor Gezond In De Stad. De GIDS-gemeenten ontvangen van de rijksoverheid een extra bijdrage om sociaal economische gezondheidsverschillen in de gemeente aan te pakken. Sociaal economische gezondheidsverschillen zijn verschillen in gezondheid en sterfte tussen mensen met een hoge en mensen met een lagere (sociaal economische) positie in de maatschappij.

Onze gemeente wil een sociaal en fysiek leefklimaat bieden waarin inwoners in staat zijn om gezonde keuzes te maken en hen daarbij ondersteunen en aanmoedigen.

12

2.4 De rol van de gemeente

Regiegemeente De gemeente Epe is een regiegemeente. Een regiegemeente is een gemeente die: “stimuleert, faciliteert, organiseert, partners en inwoners aanspreekt op hun verantwoordelijkheden, processen stroomlijnt en aanzet tot afstemming tussen betrokkenen. De werkwijze is dat er vooraf bepaald wordt welke doelen en resultaten er behaald dienen te worden en welke activiteiten en producten dat weten te realiseren. Dit in overleg met burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven.” De rol van de gemeente spitst zich meer toe op gemeentelijk sturen/leiden (richting geven/leiding hebben) en coördineren (zorgen voor afstemming). De uitvoering wordt zoveel mogelijk overgelaten aan inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Dit heeft invloed op de manier waarop de gemeente het gezondheidsbeleid vormgeeft. De gemeente laat de uitvoering van taken aan partners over. Als regiegemeente kan de gemeente binnen het gezondheidsbeleid stimuleren, ondersteunen en verbinden :

Stimulerende rol: de gemeente stimuleert inwoners om gezonde keuzes te maken. Dat doet ze door informatieverstrekking, bewustwording en het laagdrempelig aanbieden van interventies. Daarbij besteedt de gemeente extra aandacht aan inwoners met een lage sociaal economische status;

Ondersteunende rol: de gemeente ondersteunt partners (professionals en vrijwilligersorganisaties) die bijdragen aan het realiseren van een gezonde samenleving. Dat doet ze onder meer door subsidieverlening en informatieverstrekking/bewustwording;

Verbindende rol: de gemeente stimuleert samenwerking tussen partners, en tussen partners en (groepen) inwoners om een preventieve gezondheidsaanpak te versterken.

In Nederland worden we steeds ouder en telt ons leven steeds meer gezonde jaren. Die gezondheid is niet gelijk verdeeld over de bevolking. Mannen en vrouwen met lagere inkomens en een lagere opleiding leven gemiddeld zeven jaar korter en zelfs negentien jaar minder in goed ervaren gezondheid dan hoger opgeleiden. Een hogere sociaal economische status betekent meer toegang tot middelen op bijna elk levensterrein: van woon- en werkomstandigheden tot gezondheidsinformatie en –gedrag, de zogenaamde sociale factoren. Sociaal economische gezondheidsverschillen ontstaan voor een belangrijk deel door risicofactoren die buiten het gezondheidsdomein liggen, zoals minder gunstige werken woonomstandigheden. Bron: website RIVM (Rijks Instituut voor Milieuhygiëne)

14

3 SPEERPUNTEN, DOELEN EN ACTIVITEITEN 3.1 Speerpunt 1: Gezonde leefstijl

De eerste dimensie van positieve gezondheid gaat over lichaamsfuncties (je gezond voelen, fitheid, klachten en pijn, eten, conditie en bewegen). Meer over het concept “positieve gezondheid” staat in hoofdstuk 2. Deze dimensie van positieve gezondheid gaat daarmee ook over een gezonde leefstijl. Bij een gezonde leefstijl hoort een gezond gewicht, voldoende beweging en geen schadelijk gebruik van genotsmiddelen. Dat zijn dan ook de thema’s waarop we de komende jaren extra inzet gaan plegen om een gezonde leefstijl te bevorderen. 3.1.1 Gezond gewicht, gezonde voeding en voldoende beweging

Toelichting Een gezond gewicht is van belang voor de gezondheid. Mensen met overgewicht hebben meer kans op gezondheidsproblemen. Wanneer iemand al vanaf jonge leeftijd overgewicht heeft, zijn de gevolgen voor de gezondheid op latere leeftijd extra groot. De problematiek rondom overgewicht neemt in de toekomst naar verwachting toe. In Nederland is in 2040 naar verwachting 62% van de 25-64 jarigen te zwaar en 70% van de ouderen. De extra kilo’s komen er op steeds jongere leeftijd bij, al is ook geconstateerd dat we meer gaan bewegen. Naar verwachting voldoet over 25 jaar 68% van de Nederlanders boven de 20 jaar aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen, dat is 6% meer dan nu1. Deskundigen geven aan dat er naast (blijvende) aandacht voor bewegen, meer aandacht moet komen voor (niet teveel) eten. Wat willen we bereiken? De gemeente Epe wil een toename van gezond gewicht bij alle leeftijdsgroepen, dus bij kinderen, volwassenen en ouderen. Tot nu toe richt de aandacht zich met name op een gezond gewicht bij kinderen. Momenteel is er ook al aandacht voor voldoende bewegen door ouderen, via de buurtportcoaches. De gemeente wil de komende jaren de aandacht uitbreiden naar volwassenen. Omdat de gemeente gezondheidsachterstanden wil verkleinen, wil de gemeente extra aandacht besteden aan volwassenen met een lagere opleiding en een lager inkomen. OUTCOME Indicatoren Cijfers

nota 2012-2016

Streefwaarde 2016

Recente cijfers

Streefwaarde 2022

% Jongeren van 12 tot 19 jaar voldoet aan de Nederlands Norm Gezond Bewegen (NNGB)

18% 22% 16% * 20%

% Kinderen tot twaalf jaar met overgewicht

5 jaar 13 % 11 jaar 24 %

5 jaar 13% 11 jaar 21%

5 jaar 10% ** 12/13 jaar 16% **

5% 12%

% Volwassenen en ouderen met overgewicht

- - 54% 47%

Nederlandse Norm Gezond Bewegen = kinderen en jongeren, 60 minuten bewegen per dag.

1 Bron: CBS, RIVM in Volkskrant van 6 juli 2017. In augustus 2017 is door de Gezondheidsraad advies uitgebracht over nieuwe beweegrichtlijnen. In deze nota gaat het nog over de ‘oude’ beweegnorm.

15

Bron: epidemiologisch onderzoek GGD NOG, cijfers zie www.kvnog.nl * schooljaar 2015 (dit is het meest recente epidemiologische onderzoek), in 2019 nieuw onderzoek voor jeugd ** dit betreft de cijfers van schooljaar 2016-2017 van GGD NOG De streefwaarden voor jongeren zijn ontleend aan het Plan van aanpak JOGG-Epe 2018-2020. Het is de bedoeling dat het aantal jongeren dat aan de beweegnormen voldoet stijgt. Ook staat in het Plan van aanpak JOGG-Epe dat het streven is dat het aantal kinderen met een gezond gewicht met 2% stijgt. Wat gebeurt er al? - De gemeente Epe financiert de jeugdgezondheidszorg voor kinderen van 0-19 jaar; - De gemeente Epe financiert de publieke gezondheidszorg voor inwoners via GGD NOG; - De gemeente Epe subsidieert de jeugdgezondheidszorg voor adolescenten; - Project Jongeren Op Gezond Gewicht van 2018-2020; - Buurtsportcoaches; - Subsidies voor beweegactiviteiten en sportverenigingen. Een toelichting staat in bijlage 2. Wat gaat er in 2019-2022 veranderen? De gemeente wil een gezonde leefstijl bevorderen. Enkele opties voor nieuwe interventies zijn: Uitbreiding van de jeugdgezondheidszorg voor adolescenten (voormalig Extra Contactmoment voor Adolescenten) Het is een optie om ook aan leerlingen van het Praktijkonderwijs extra jeugdgezondheidszorg worden aangeboden. Dat betekent dat er voor alle jongeren ook na de leeftijd van 12/13 jaar nog een gesprek met een jeugdarts of jeugdverpleegkundige mogelijk is. In de gemeente Epe is geen praktijkschool. Er gaan ongeveer vijftig jongeren uit de gemeente naar een Praktijkschool die in een andere gemeente is gehuisvest. Vanwege een grotere kans op gezondheidsachterstanden, is het zinvol om ook voor leerlingen van het Praktijkonderwijs extra jeugdgezondheidszorg aan te bieden. Vanuit het solidariteitsprincipe is het logisch dat alle gemeenten hun bijdrage leveren om deze extra zorg voor leerlingen van het Praktijkonderwijs mogelijk te maken. Evaluatie en voortzetting Jongeren Op Gezond Gewicht De projectperiode van JOGG loopt in oktober 2020 af. Voordat besloten wordt het project te verlengen, wordt het project geëvalueerd. Daarna besluit de gemeente of het project voortgezet wordt of niet. Binnen JOGG dient blijvend aandacht te zijn voor kinderen en jongeren uit gezinnen met een lagere economische status. Zij lopen een groter risico op gezondheidsproblemen. Gezonde Scholen Via de Lokale Educatieve Agenda (overleg van onderwijsbestuurders en organisaties die zich bezighouden met de Eper jeugd) blijft de gemeente scholen vragen om de schoolomgeving gezond te maken. De Gezonde School adviseur blijft ook de komende jaren actief op de scholen in de gemeente Epe. Dit wordt bekostigd uit de inwonerbijdrage aan GGD NOG. Het streven is dat alle scholen in de gemeente Epe een Gezonde Scholen worden. NOG Fitter en Vitaler De bovenstaande interventies richten zich op jeugd. Er zijn nu weinig acties gericht op


16

volwassenen. Daarom heeft GGD NOG het platform NOG Fitter en Vitaler gestart. NOG Fitter en Vitaler is een digitaal platform. Via de website www.nogfitterenvitaler.nl houdt GGD NOG bedrijven en organisaties op de hoogte van landelijke campagnes, zoals Ikpas (alcoholmatiging), Stoptober (stoppen met roken) en de Week van de werkstress. Via de website is allerlei materiaal (gratis) te downloaden. Ook worden er EHealth applicaties aangeraden. Organisaties kiezen zelf wat bij hen past. Op deze manier zorgen organisaties zelf voor een gezonde omgeving voor de werknemers. Inzet is om ook de gemeente Epe zelf aan te sluiten en daarnaast ook bedrijven te benaderen. Daarbij wil GGD NOG ook bedrijven aanhaken met personeel met een lagere opleiding of lager inkomen. Op die manier kunnen gezondheidsachterstanden worden bestreden. Deze basisvariant van NOG Fitter en Vitaler wordt helemaal uit de inwonerbijdrage aan GGD NOG betaald. Bij de gemeente is de medewerker gezondheidsbeleid, de bedrijfscontactfunctionaris, afdeling communicatie en afdeling P&O betrokken bij het project. Inzetten op een Kansrijke Start, de eerste 1000 dagen Het ministerie van VWS heeft in 2018 het programma Kansrijke Start gepresenteerd. Het ministerie zet zich in om meer kinderen een kansrijke start te geven. De eerste duizend dagen van een kind zijn heel belangrijk voor een goede ontwikkeling. Ongeveer 14% van de kinderen in Nederland krijgt een start met minder gunstige omstandigheden. Dit kan leiden tot groei-, ontwikkelings- en gezondheidsproblemen. Door in te zetten op een gezonde start, waarbij blootstelling van ouder en kind aan stress, rook, alcohol, ongezonde voeding en onveiligheid zoveel mogelijk voorkomen wordt, kunnen veel problemen later in het leven van het kind voorkomen worden. Het ministerie benoemt drie fasen: de zwangerschap, de periode rond de geboorte en na de geboorte. Gemeenten dienen een lokale coalitie te vormen. In de gemeente Epe kan die worden gevormd door het CJG Epe (incl. Vérian en GGD NOG), verloskundigen, kraamzorg en bijvoorbeeld GGZ-organisatie Dimence. Indien nodig kan er contact gezocht worden met huisartsen, verslavingszorg of Veilig Thuis. Voorbeelden van interventies zijn Centering Parenting, Healthy Pregnancy For All (HP4All*), Nu Niet Zwanger en Infant Mental Health. Voordat interventies ingezet worden is goede afstemming nodig met het CJG Epe en de uitvoerder van de JGZ 0-4 jaar. *Mogelijk kiest het ministerie ervoor HP4All in alle GIDS-gemeenten in te zetten. De gemeente Epe is GIDS-gemeente. Dat wil zeggen dat de gemeente middelen ontvangt om gezondheidsachterstanden te verkleinen. Gecombineerde Leefstijl Interventie (GLI): de rol van de gemeente Vanaf 1 januari 2019 vergoeden zorgverzekeringen GLI’s. Een GLI richt zich op het verwerven en behouden van een gezonde leefstijl bij mensen met overgewicht en een gezondheidsrisico. De interventie omvat advies en begeleiding over gezond eten, bewegen en omgaan met stress. Dit betreft geen gezondheidszorg voor groepen inwoners, maar individuele zorg. Ook valt GLI onder de Zorgverzekeringswet. Daarmee valt de GLI niet onder de verantwoordelijkheid van de gemeente (zie bijlage 3). Vanwege het starten van de GLI’s komen er vragen vanuit zorgverleners voor aanvullende financiering door de gemeente. De gemeente Epe verleent geen extra bijdrage voor individuele zorg die verband houdt met een GLI. De gemeente subsidieert wel welzijnswerk met een laagdrempelige aanbod van beweegactiviteiten. Mensen die een GLI hebben doorlopen, kunnen doorstromen in het beweeg- of sportaanbod in de gemeente Epe. Inwoners kunnen via de website www.heelepebeweegt.nl op zoek naar een passend beweegaanbod in de gemeente Epe.

http://www.nogfitterenvitaler.nl/

http://www.heelepebeweegt.nl/

17

3.1.2 Gezond gedrag: minder of geen gebruik van alcohol, tabak en drugs Toelichting Vermindering van het gebruik van alcohol en tabak hangt samen met positieve gezondheid, namelijk met de pijlers “Gezondheid” en “Dagelijks Functioneren”. Gebruik van genotmiddelen schaadt de gezondheid en vermindert het vermogen van inwoners om goed voor zichzelf te zorgen en problemen op te lossen. Vanwege de schadelijke effecten is het gebruik van alcohol, drugs en tabak door diverse wetten en regels gereguleerd. De wetgeving is er vooral op gericht om te voorkomen dat jongeren deze middelen gebruiken. Zo mogen jongeren onder de 18 jaar geen alcohol en tabak kopen. Ook verbieden wetten het bezit of gebruik van drugs (zowel bij jongeren als volwassenen). Het gebruik van middelen wordt voor een groot deel ook bepaald door de omgeving, waaronder het het sociale netwerk. Wat willen we bereiken? De gemeente Epe wil dat inwoners minder roken, drinken en drugs gebruiken. Ook wil de gemeente dat men zich bewust is van de gevolgen voor de gezondheid en voor de gevolgen voor de (sociale) omgeving. De Gezondheidsraad adviseert mensen geen alcohol te drinken of in elk geval niet meer dan één glas per dag, vanwege de risico’s voor de gezondheid. De gemeente Epe wil, naast een afname van het drankgebruik bij jongeren en volwassenen, ook een afname van het aantal inwoners dat rookt. De gemeente wil daarnaast dat kinderen en jongeren zo min mogelijk aan roken worden blootgesteld. Ook voor laagopgeleiden is extra aandacht nodig, omdat zij relatief vaak roken. Roken is de grootste vermijdbare doodsoorzaak: het vergroot het risico op hart- en vaatziekten en kanker. De gemeente Epe wil een afname van het aantal jongeren en volwassenen dat drugs gebruikt. Drugsgebruik kan leiden tot acute gezondheidsrisico’s (zoals paniekaanvallen of bewusteloosheid) of gezondheidsschade op de lange termijn. OUTCOME Indicatoren Meest

recente cijfers

Streefwaarde 2022

% jongeren dat recent alcohol heeft gedronken*

27% 20%

% volwassenen dat zwaar drinkt**

7% 5%

% jongeren dat wekelijks rookt* 11% 8% % volwassenen dat rookt** 19% 15% % jongeren dat recent softdrugs heeft gebruikt*

4% 1%

% jongeren dat recent harddrugs heeft gebruikt*

1% 0%

* E-movo 2015 GGD NOG, in 2019 nieuw onderzoek voor jeugd ** Epidemiologisch onderzoek volwassenen en ouderen 2016 GGD NOG *** Jaarverslag Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar 2017 Wat gebeurt er al? - Preventie- en Handhavingsplan (PHP) 2018-2019 alcoholmatiging jeugd; - Voorlichting over gevaren van alcohol, roken en drugs; - Preventieve verslavingszorg. Een toelichting staat in bijlage 2.

18

Wat gaat er in 2019-2022 veranderen? De gemeente wil een gezonde leefstijl bevorderen. Enkele opties voor nieuwe interventies zijn: Integrale aanpak diverse voorlichtingen op primair onderwijs en voortgezet onderwijs In de afgelopen beleidsperiode benaderden de organisaties die voorlichtingen geven de scholen afzonderlijk over hun aanbod. Dat aanbod gaat over alcohol, roken en drugs, mediagebruik, relaties en seksualiteit, welbevinden en veiligheid. In 2018 en 2019 heeft de gemeente Epe samen met de organisaties een integraal preventief ondersteuningsaanbod samengesteld. In maart 2019 wordt de “Integrale aanpak op basisscholen en voortgezet onderwijs in Epe en Heerde – mediawijsheid, welbevinden, relaties en seksualiteit, genotmiddelen en veiligheid” door het college van B&W vastgesteld. In het voorjaar van 2019 zijn er afstemmingsgesprekken met CJG Epe, GGD NOG, schooldirecteuren en de intern begeleiders van de scholen. Dan wordt het productenboek toegelicht, met daarin de preventie activiteiten van Tactus, HALT en GGD NOG. De middelen op de post preventie verslavings-zorg worden ingezet voor het integrale aanbod. De nieuwe werkwijze wordt eind 2019 geëvalueerd. Daarna besluit de gemeente of de werkwijze wordt voortgezet. Eind 2019 is er een evaluatie van de pilot. Onderzoeken hoe de gemeente kan aansluiten bij Rookvrije Generatie Het verminderen van roken heeft lange tijd minder aandacht gekregen dan alcoholmatiging. En dat terwijl roken deels de grote gezondheidsverschillen tussen mensen met een lage en een hoge sociaal economische status veroorzaakt. De gemeente Epe wil inzetten op het verkleinen van gezondheidsverschillen. Daarom worden in de periode 2019-2022 stappen genomen om de gemeente aan te laten sluiten bij de campagne Rookvrije Generatie. NOG Fitter en Vitaler Zie paragraaf 3.1.1 onderdeel NOG Fitter en Vitaler. Binnen het programma NOG Fitter en Vitaler is er aandacht voor alcoholmatiging en stoppen met roken door volwassenen. Dit wordt betaald vanuit de inwonerbijdrage aan GGD NOG. GGD NOG zorgt voor de uitvoering.

20

3.2 Speerpunt 2: Mentaal gezond

De gemeente Epe werkt vanuit de visie van Positieve Gezondheid (zie par. 2.1). Alle zes dimensies van Positieve Gezondheid gaan over mentaal (geestelijk) welbevinden of hebben er een sterk raakvlak mee. Als Positieve Gezondheid uitgangspunt is van preventief gezondheidsbeleid, dan kan de mentale gezondheid dus niet buiten beeld blijven. Juist de mentale gezondheid en de weerbaarheid bepalen in hoeverre inwoners zich in staat voelen om de regie over hun eigen leven te voeren. Als gemeente willen we een goede geestelijke gezondheid van onze inwoners stimuleren, waardoor mensen in staat zijn een voor hen zinvol en maatschappelijk actief leven te leiden.

De meeste mensen in Nederland functioneren in mentaal opzicht goed: zij hebben geen psychische problemen en ervaren een hoge mate van welbevinden. Maar er zijn ook mensen die minder goed functioneren, bijvoorbeeld omdat ze depressief of angstig zijn. Of omdat ze oververmoeid en opgebrand zijn. Een klein deel van deze mensen wordt behandeld voor hun klachten. Maar veel klachten blijven ongezien en onbehandeld. Zo blijft het leeuwendeel van de problemen voortbestaan. Het landelijke instituut voor geestelijke gezondheid, het Trimbos Instituut, benadrukt dat het niet alleen van belang is om goede zorg te realiseren voor mensen met psychische problemen. We moeten juist ook investeren in het versterken van het mentale vermogen van inwoners. 3.2.1 Versterken van zelfredzaamheid Toelichting De gemeente Epe beschouwt gezondheid als het vermogen van mensen om zich met veerkracht aan te passen en eigen regie te voeren, bij de lichamelijke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven. Niet alle inwoners weten hoe ze problemen op kunnen lossen. Daarom is er hulp en ondersteuning om zoveel als mogelijk te voorkomen dat problemen uit de hand lopen en mensen de regie over hun eigen leven verliezen. Wat willen we bereiken? De gemeente Epe wil een toename van het vermogen om met problemen om te gaan, voor alle groepen inwoners: kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. Ook wil de gemeente Epe dat mensen vroegtijdig hulp kunnen krijgen als het tijdelijk niet lukt om problemen het hoofd te bieden. Ze kunnen ondersteuning krijgen om zelf en samen met hun omgeving problemen op te lossen. Deze ondersteuning wordt geboden door het algemeen maatschappelijke werk (AMW). Vanwege het belang voor de gezondheid, is deze voorliggende voorziening wel benoemd in deze nota. De aanwezigheid van deze voorliggende voorziening voorkomt dat problemen onopgelost blijven en uit de hand lopen. Ook is het de verwachting dat de vraag naar zwaardere geïndiceerde zorg, minder groot is dan wanneer er geen of onvoldoende voorliggende voorzieningen aanwezig zijn. OUTCOME Indicatoren Recente

cijfers Streefwaarde 2022

ervaart regie over het eigen leven*

92% 95%

Bron: epidemiologisch onderzoek GGD NOG, cijfers zie www.kvnog.nl 2016, epidemiologisch onderzoek volwassenen- en ouderen monitor


21

Wat gebeurt er al? - Voorschools maatschappelijk werk voor ouders van 0-4 jarigen; - Schoolmaatschappelijk werk voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs; - Algemeen maatschappelijk werk; - Interventies voor zelfredzaamheid vanuit het beleidsplan Sociaal Domein/Wmo-beleid. In bijlage 2 staat een toelichting. Wat gaat er in 2019-2022 veranderen? De gemeente wil de mentale gezondheid bevorderen. Enkele opties voor nieuwe interventies zijn: Blijvend inzetten op het preventieve hulpaanbod Mentale problemen ontstaan vaak bij een samenloop van omstandigheden. Als de draagkracht en de veerkracht van een inwoner niet meer genoeg zijn om de problemen het hoofd te bieden, kunnen lichamelijke en geestelijke klachten ontstaan. Door inwoners aan te moedigen zelf en samen met hun omgeving hun problemen aan te pakken verkleint de kans hierop. De gemeente gaat in 2019 na hoe diverse vormen van ondersteuning beter op elkaar kunnen aansluiten. Voldoende preventieve, laagdrempelige en vrij toegankelijke ondersteuning bieden Eén van de uitgangspunten van de Sociale Agenda 2015-2022 (par. 1.7) van de gemeente Epe is dat inwoners waar nodig toegang hebben tot (preventieve) zorg en ondersteuning. De uitgangspunten van het gezondheidsbeleid zijn onder andere: kwetsbare inwoners die (blijvend) hulp nodig hebben helpen om gezonde keuzes te maken en vol te houden. Ook is het de inzet om zoveel mogelijk zorg te voorkomen. Voldoende aanbod van maatschappelijk werk is een vorm van preventie die vooral raakt aan de twee pijlers van de visie Positieve Gezondheid, namelijk “Kwaliteit van leven” en “Meedoen”. Investeren in preventie om problemen bij nieuwkomers / statushouders voorkomen Vanuit het integratiebeleid is er de wens om actief aan de slag te gaan met het voorkomen van problemen bij nieuwkomers en statushouders. Momenteel wordt er sterk ingezet op meedoen. Daarnaast is er behoefte om veel specifieker in te zetten op de verwerking van stress en traumatische ervaringen. Veel mensen komen uit oorlogsgebieden en hebben een moeilijke reis achter de rug. Door preventieve activiteiten uit te voeren zoals bijvoorbeeld Mindspring voor kinderen of door aandacht te besteden aan het opvoeden kinderen in twee culturen, kunnen problemen worden voorkomen of worden verminderd. Dit kan niet uit de bestaande budgetten voor jeugdgezondheidszorg of publieke gezondheidszorg, die de gemeente aan GGD NOG betaald. Voor deze extra preventieve gezondheidsactiviteiten voor inwoners wordt in de gemeentebegroting een bedrag van € 16.000,- opgenomen. Dit is zowel preventieve activiteiten voor nieuwkomers als voor preventieve activiteiten voor andere groepen inwoners. 3.2.2 Sociale contacten Toelichting Als inwoners voldoende en goede sociale contacten hebben, zijn ze vaker gelukkig dan wanneer inwoners zich eenzaam voelen. Sociale contacten en tevredenheid en geluk hangen met elkaar samen. Daarbij doet het er niet alleen toe hoe vaak men contact heeft met familie, buren en vrienden. Ook de kwaliteit van de contacten is van belang. Het is belangrijk dat

22

inwoners zich geaccepteerd en begrepen voelen door anderen. Veel inwoners ervaren eenzaamheid. 40% van de volwassenen en ouderen in de gemeente Epe voelt zich in enige mate eenzaam (Bron: epidemiologisch onderzoek GGD NOG). Dat varieert van matige eenzaamheid tot sociaal geïsoleerd zijn. Deze cijfers komen overeen met de landelijke en regionale cijfers. In een landelijk onderzoek van Movisie staat dat er verschillende factoren zijn die ervoor zorgen dat mensen minder sociale contacten hebben of minder tevreden zijn met de kwaliteit van de sociale contacten die ze hebben. Volgens Movisie zijn de volgende factoren van belang:

Burgerlijke staat: Gescheiden mensen (58 procent) en weduwen of weduwnaars (58 procent) voelen zich vaker eenzaam dan getrouwde mensen (33 procent) of ongehuwden (45 procent);

Problemen met de gezondheid of het hebben van een beperking: 62 procent van de mensen met een beperking voelt zich eenzaam, en 60 procent van de mensen die zich niet gezond voelen;

Sociaaleconomische status (SES): hoe lager de SES, hoe hoger de kans op eenzaamheid;

Migratieachtergrond: eenzaamheid komt meer voor onder migranten. Eenzaamheid is op te lossen door het aangaan van nieuwe relaties of door bestaande relaties te intensiveren. Ook afleiding en het hebben van realistische verwachtingen helpen eenzaamheidsgevoelens te verminderen. Wat willen we bereiken? Eén van de pijlers van “Positieve gezondheid” is “Sociaal maatschappelijk participeren”. Dat omvat onder andere het hebben van sociale contacten en betekenisvolle relaties en je geaccepteerd voelen. Inwoners die zich verbonden voelen met anderen voelen zich gezonder. Binnen de gemeente Epe zijn er veel mogelijkheden om anderen in de vrije tijd te ontmoeten. Men kan bijvoorbeeld contacten aangaan via sporten muziekverenigingen. Ook via vrijwilligerswerk, werk of een religieuze gemeenschap komen inwoners met elkaar in contact. Daarnaast zijn er veel laagdrempelige ontmoetingsmogelijkheden. Het doel is dat er voor alle inwoners, ook inwoners met een lager inkomen, een andere culturele achtergrond, ouderen, inwoners met gezondheidsproblemen of inwoners die dreigen sociaal geïsoleerd te raken, voldoende laagdrempelige activiteiten zijn. Daarbij dient het welzijnswerk de wijken en dorpen in te gaan en outreachend te werken, zodat men die jongeren, volwassenen en ouderen bereikt die dreigen in een isolement te komen of die dreigen vast te lopen door problematiek. Sociale aansluiting bevorderen en uitsluiting voorkomen Eenzaamheid treedt ook op wanneer inwoners zich niet geaccepteerd voelen. Een handicap, een lichamelijke of psychische ziekte, een niet-Nederlandse afkomst of LHBTI*: inwoners die tot een minderheid behoren, hebben meer kans op pesten, uitsluiting of discriminatie. Door binnen scholen, jongerenwerk en ouderenwerk aandacht te hebben voor diversiteit en aansluiting, kan eenzaamheid worden voorkomen. *Lesbische vrouwen (L), homoseksuele mannen (H), biseksuelen (B), transgenders (T) en intersekse personen (I).

23

OUTCOME Indicatoren Recente


Eenzaamheid 31% 28%

Eenzaamheid (geïsoleerd, heel weinig sociale contacten)

8% 6%

Bron: GGD ouderen en volwassenenonderzoek Wat gebeurt er al? Er zijn in de gemeente Epe veel activiteiten die de sociale cohesie bevorderen. Niet alle activiteiten zijn een Wpg-taak, maar de activiteiten dragen wel bij aan de gezondheid van inwoners. Om een compleet beeld te geven worden ook deze activiteiten genoemd. - Welzijnswerk (geen Wpg taak); - Wijksteunpunten; - Buurtpunten (Wmo-beleid); - Welzijn op recept door Koppel/SWOE (geen Wpg taak); - Sociale aansluiting bevorderen via De Gezonde School. In bijlage 2 staat een toelichting. Wat gaat er in 2019-2022 veranderen? De gemeente wil de mentale gezondheid bevorderen. Enkele opties voor nieuwe interventies zijn: Welzijn op recept pilot loopt af De pilot Welzijn op Recept duurt 1,5 jaar. Na afloop van de pilot wordt nagegaan of deze interventie in de gemeente Epe goed werkt en of de interventie wordt voortgezet. Sociale aansluiting bevorderen: pesten en uitsluiting voorkomen In maart 2019 is de “Integrale aanpak op basisscholen en voortgezet onderwijs in Epe en Heerde – mediawijsheid, welbevinden, relaties en seksualiteit, genotmiddelen en veiligheid” door het college van B&W vastgesteld. Scholen kunnen daardoor gebruik maken van het aanbod en voorlichting inzetten op de thema’s welbevinden (inclusief het voorkomen van pesten) en relaties en seksualiteit (inclusief seksuele diversiteit). Deze werkwijze wordt eind 2019 geëvalueerd. Acceptatie bevorderen en daardoor eenzaamheid voorkomen Voor extra preventieve gezondheidsactiviteiten voor inwoners kan in de gemeentebegroting een extra bedrag worden opgenomen. Met de middelen kan bijvoorbeeld eenzaamheid bij groepen inwoners worden voorkomen. Een gebrek aan acceptatie kan zorgen voor eenzaamheidsgevoelens, bijvoorbeeld bij LHBTI. Een voorbeeld van een interventie is het leren bespreekbaar maken van seksuele diversiteit voor professionals. Deze middelen kunnen ook voor andere preventieve activiteiten worden ingezet, die bijdragen aan de gezondheid van inwoners. Zie ook het thema “Investeren in preventie voor nieuwkomers” in par. 3.2.1.

24

3.2.3 Veerkracht: rust en ontspanning Toelichting Aanhoudende drukte en stress zetten de lichamelijke en geestelijke gezondheid onder druk. Deze druk kan ontstaan door privéomstandigheden zoals mantelzorg of alleenstaand ouderschap, maar ook door werkomstandigheden, zoals veel werk of weinig eigen regelruimte in de organisatie van het werk. Daarnaast is er ook druk in de samenleving, onder andere door onder andere de hoeveelheid informatie die inwoners via media en sociale media te verwerken krijgen. Aanhoudende stress kan burn-out, angstklachten of depressie veroorzaken. Ook zet aanhoudende stress het immuunsysteem onder druk en maakt inwoners daarmee kwetsbaarder voor lichamelijke aandoeningen. De landelijke overheid heeft uit het hele spectrum van psychische klachten en psychiatrische aandoeningen depressie als één van de speerpunten voor het landelijke beleid gekozen. De reden voor die keuze is dat één op de vijf volwassenen ooit in het leven een depressie krijgt (zie par 1.3). Dit varieert van een milde depressie die zonder medicatie te behandelen is tot een ernstige depressie waarvoor zwaardere hulp nodig is. Omdat depressies zo vaak voorkomen in Nederland kan er met preventie grote gezondheidswinst behaald worden. Gemeenten hebben geen rol in het genezen van burn-out, angstklachten, depressies en andere psychische klachten of psychiatrische aandoeningen bij volwassenen. De behandeling bij volwassenen valt onder de Zorgverzekeringswet. Huisartsen kunnen doorverwijzen naar de tweede lijn, de specialistische zorg. De behandeling van psychische klachten bij jongeren start bij het CJG Epe (Centrum voor Jeugd en Gezin) of de huisarts (Zorgverzekerings-wet). Vanuit CJG Epe of vanuit de huisartsen kan worden doorverwezen naar specialistische zorg. Deze hulp wordt verleend vanuit de Jeugdwet. De gemeente heeft géén rol in de curatie van psychische klachten bij volwassenen. De gemeente heeft wel een rol in de preventie van psychische klachten. Voor jeugd heeft de gemeente vanuit de Jeugdwet wel een rol in de curatie van psychische klachten. OUTCOME Indicatoren Recente


jongeren met indicatie voor psychosociale problemen

13% 10%

Bron: epidemiologisch onderzoek GGD NOG, cijfers zie www.kvnog.nl 2015, epidemiologisch onderzoek leerlingen voortgezet onderwijs Wat gebeurt er al? - Jeugdgezondheidszorg voor adolescenten. Een toelichting staat in bijlage 2. Wat gaat er in 2019-2022 veranderen? De gemeente wil de mentale gezondheid bevorderen. Enkele opties voor nieuwe interventies zijn: NOG Fitter en Vitaler (zie par. 3.1.1.) Het nieuwe digitale platform voor werknemers van bedrijven, NOG Fitter en Vitaler, besteedt aandacht aan het thema ontspanning, onder andere door aandacht te


25

besteden aan “De week van de werkstress” en door het attenderen van werknemers op EHealth applicaties. Door NOG Fitter en Vitaler vanaf 2019 in Epe te introduceren bereiken GGD NOG en gemeente Epe ook volwassenen. Deze groep inwoners krijgt relatief weinig aandacht binnen het preventieve gezondheidsbeleid. De gemeente Epe neemt zelf ook deel aan NOG Fitter en Vitaler. Hierover is afstemming met de afdelingen P&O en Communicatie en met de bedrijfscontactfunctionaris. Deelname aan het digitale platform wordt betaald uit de jaarlijkse inwonerbijdrage die de gemeente al betaalt aan GGD NOG.

26

3.3 Speerpunt 3: Gezonde leefomgeving Toelichting De leefomgeving heeft invloed op de fysieke gezondheid van inwoners én op de beleving van gezondheid. Een gezonde leefomgeving is een leefomgeving die als prettig wordt ervaren en die uitnodigt tot gezond gedrag. Een gezonde leefomgeving heeft een goede milieukwaliteit (geluid, lucht, bodem) en voldoende groen, natuur en water. Een gezonde omgeving bestaat uit: - een gezond buitenmilieu; - een gezond binnenmilieu; - bevorderen van beweging; - sociale factoren; - aanwezigheid van water en groen. Verontreiniging van bodem, water en lucht, geluidsoverlast en hitte Een gezonde leefomgeving beschermt tegen schadelijke invloeden. Een ongezonde omgeving daarentegen kan de gezondheid schaden. Een voorbeeld hiervan is dat geluidsoverlast en luchtverontreiniging landelijk een aanzienlijke ziektelast veroorzaken. Verder kan een “stenige” omgeving zonder groen leiden tot hitte-eilanden, waar de temperatuur 3 tot 10 graden hoger is, met name in de nachten, dan in de omliggende landelijke omgeving. Gezondheidseffecten van hitte zijn onder ander slaapverstoring, meer sterfte en meer gebruik van alcohol en drugs. Met name kwetsbare groepen inwoners, zoals ouderen, lijden onder hitte. Beschermen van inwoners Door bij het inrichten van de omgeving voldoende rekening te houden met de gezondheidsaspecten wordt de gezondheid van inwoners beschermd. Ook kunnen gezondheidsnormen worden vastgesteld. Daarnaast zorgen voldoende groen en water in de omgeving voor minder hitte, een betere waterabsorptie en voor die inwoners een omgeving die uitnodigt naar buiten te gaan. Tevens zorgt een omgeving die is ingericht met aandacht voor de klimaatverandering (toename van droogte en vernatting) voor een omgeving die langdurig bruikbaar is voor bewoners en daardoor toekomstbestendig is. Omgevingswet vanaf 2021 De Omgevingswet die vanaf 2021 in werking treedt, regelt dat gezondheid straks expliciet meegenomen wordt in het omgevingsbeleid. Het is van belang dat gezondheid een plek krijgt in de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. De gemeente krijgt daarmee de mogelijkheid om het thema gezondheid op visieniveau mee te nemen en zo nodig juridisch te verankeren door in het omgevingsplan normen vast te leggen die bedoeld zijn om een veilige en gezonde fysieke leefomgeving te garanderen. Klimaatadaptatie Het klimaat heeft invloed en effecten op de gezondheid van inwoners en hun omgeving. Via het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA), een gezamenlijk plan van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk, wordt gestreefd naar een versnelling en intensivering van de aanpak van wateroverlast, hittestress, droogte en de gevolgen van overstromingen. De ambitie van het DPRA is dat op basis van kwetsbaarheden er richtlijnen voor de inrichting van de ruimte worden vastgelegd in het omgevingsbeleid.

27

Wat willen we bereiken? Een gezonde en veilige leefomgeving. Bij de inrichting van de omgeving wordt rekening gehouden met gezondheidsbescherming en gezondheidsbevordering. Wat gebeurt er al? - Stan burgerhulpverlening (dit onderwerp staat los van de invoering van de Omgevingswet); - Gezondheid wordt betrokken bij de ruimtelijke besluitvorming. Een toelichting staat in bijlage 2. Wat gaat er in 2019-2022 veranderen? De gemeente wil een gezonde leefomgeving. Enkele opties voor nieuwe interventies zijn: Gezondheid structureel in de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan meenemen De gemeente Epe werkt aan de nieuwe Omgevingsvisie. Daarvoor is het “Koersdocument Op de goede weg” vastgesteld. Ook is er een invoeringsplan opgesteld. Daarin wordt benoemd dat gezondheid een plaats krijgt in de nieuwe Omgevingsvisie. Het is van belang GGD NOG te betrekken bij het opstellen van de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. Op die manier wordt de expertise op het gebied van milieu en gezondheid benut. GGD NOG beschikt onder andere over een arts medische milieukunde. GGD NOG kan adviseren op welke wijze de gezondheid beschermd kan worden door het stellen van normen en op welke wijze de inrichting van de openbare ruimte de gezondheid van inwoners beschermt en bevordert. Een voorbeeld is het stellen van aanvullende gezondheidsnormen, bijvoorbeeld de gezondheidsnormen van de Wereld Gezondheidsraad of van het RIVM (Rijks Instituut voor Milieuhygiëne). Methoden om gezondheid in de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan mee te nemen. Er zijn verschillende werkwijzen ontwikkeld om gezondheidsaspecten, naast andere aspecten, in het omgevingsbeleid mee te nemen. Een voorbeeld is de Quickscan Gezonde Leefomgeving. Ook is er een Workshop Gelderse Gezondheidswijzer beschikbaar. In overleg met afdeling Ontwikkeling wordt bepaald wat er binnen de gemeente Epe nodig is.

Tool Quickscan gezonde leefomgeving (bron:GGD)

28

4 FINANCIËN

Voor de komende jaren is op basis van de huidige Programmabegroting jaarlijks ruim 1,4 miljoen euro beschikbaar voor publieke gezondheidszorg en hieraan gerelateerde terreinen. De beschikbare middelen voor het huidige beleid zijn in de tabel hieronder weergegeven.

Omschrijving Beschikbaar in 2019 .

Structureel Eenmalig

Basis gezondheidszorg publieke gezondheidszorg door GGD (epidemiologie, infectieziektebestrijding etc.)

€ 214.477,00

€ 214.477,00

Gezonde school: inzet van de Gezonde school adviseur uit het budget voor basis gezondheidszorg

uit inwoner-bijdrage GGD NOG

uit inwoner-bijdrage GGD

NOG

Jeugdgezondheidszorg uniform deel (0-19 jaar) inclusief de middelen voor het Rijksvaccinatieprogramma die sinds 1-1-19 via de gemeente naar de uitvoerders gaan

€ 689.755,00

€ 689.755,00

Jeugdgezondheidszorg maatwerkdeel (0-19 jaar)

€ 32.638,00

€ 32.638,00

Jeugdgezondheidszorg adolescenten

€ 20.350,00

€ 20.350,00

Project Jongeren Op Gezond Gewicht

€ 40.000,00

€ 40.000,00 (2019, deel

2020) Algemeen maatschappelijk werk

€ 319.037,00

€ 319.037,00

Extra algemeen maatschappelijk werk

€ 15.000,00

€ 15.000,- (2019)

School maatschappelijk werk

€ 86.871,00

€ 86.871,00

Extra schoolmaatschappelijk werk

€ 33.000,00

€ 33.000,00 (2019 en

2020) Voorschools maatschappelijk werk (668900)

€ 15.420,00

€ 15.420,00

Verslavingszorg (voor preventieve activiteiten op scholen) (666000)

€ 9.885,00

€ 9.885,00

Stan burgerhulpverlening (AED’s) (670002)

€ 10.287,00

€ 10.287,00

Totaal beschikbaar in de begroting

€ 1.486.720,00

€ 1.398.720,00

€ 88.000,00

29

Nieuw gezondheidsbeleid In deze gezondheidsnota wordt aangegeven welk nieuw beleid de gemeente Epe kan inzetten. Het zijn opties. Deze opties wordt verder uitgewerkt in het Uitvoeringsprogramma gezondheidsbeleid dat door het college wordt vastgesteld. Voordat opties ingezet worden, is eerst aanvullende besluitvorming nodig. Deze besluitvorming gaat over: -wat komt er uit de evaluaties, is het inderdaad wenselijk om extra te investeren in een interventie; -hoe kan een (nieuwe) interventie (als die ingezet wordt) bekostigd worden. Hierover dient een integrale afweging plaats te vinden. Bekostiging kan gebeuren door inzet van:

1. Nog beschikbaar incidenteel of structureel budget in de gemeentebegroting, dat voor nieuw gezondheidsbeleid ingezet kan worden;

2. Nog te ontvangen bijdragen van het Rijk voor bijvoorbeeld het Programma Kansrijke start en voor Gezond In De Stad (gezondheids-achterstandenbeleid van het Rijk);

3. Nog niet beschikbare middelen die via de gemeentebegroting ingezet kunnen worden, indien het college en de raad hiertoe besluiten.

Aanvullende budgetten worden betrokken bij de voorbereiding van de gemeentebegroting. Op die manier kan er een integrale afweging plaatsvinden. De onderstaande tabel geeft inzicht in de kosten van verschillende opties die aan het gezondheidsbeleid toegevoegd kunnen worden. Deze komen alleen beschikbaar als er aanvullende besluitvorming is en aanvullend budget. Omschrijving Beschikbaar in

2019 Nodig in 2020

Optie Project Jongeren Op Gezond Gewicht € 40.000,- Eerst evalueren, onbekend

Optie Acties Kansrijke Start (vanaf 2020 voor 3 jaar € 3.400,- beschikbaar via extra Rijksbijdrage via gemeentefonds).

€ 10.000,-

Optie Uitbreiding en verhoging bijdrage jeugdgezondheidszorg adolescenten ten behoeve van leerlingen van het Praktijkonderwijs en vanwege uittreding Apeldoorn (minder gemeenten nemen hetzelfde plus-product af, wat leidt tot meer kosten per gemeente)

I € 6.000,-

Optie Extra algemeen maatschappelijk werk

€ 15.000,- (inc.) Eerst evalueren, Onbekend

Optie Verslavingszorg preventie inzetten voor integraal voorlichtingsaanbod op scholen (samenwerking van Halt, GGD NOG en Tactus)

Eerst evalueren, onbekend

Optie Extra preventieve gezondheidsactiviteiten (bijvoorbeeld Mindspring voor kinderen statushouders of weerbaarheid / sociale aansluiting )

- € 20.000,- (drie jaar)

Optie Inhuur expertise milieu en gezondheid € 15.000,- (incidenteel voor

2020) Totaal extra budget dat nodig is, wanneer alle opties voor het nieuwe beleid worden ingezet

€ 51.000,- + onbekend.

30

BIJLAGEN

- Bijlage 1. Verslag van bijeenkomst met raadsleden op 31 januari 2019

(Bijlage bijlage is alleen opgenomen in het conceptbeleidsplan) - Bijlage 2. Het huidige gezondheidsbeleid - Bijlage 3. Gemeentelijke verantwoordelijkheid of niet - Bijlage 4. Evaluatie gezondheidsnota Gezondheid Voorop 2012-2016

31

Bijlage 1. Verslag bijeenkomst met raadsleden, maatschappelijke organisaties en leden van de Wmo-raad op 31 januari 2019 (deze bijlage is alleen opgenomen in het concept-beleidsplan) Aanwezig: Raadsleden Jan Willem Baan, Wilma Baltus, Ivo van Peren, Jan van Limburg, Lenie Boer, Evelien Stoevenbeld, Wim van den Berg, Ruud Jager, Ellis de Vries en Loes Looman, Vincent Smit (raadsgriffier), Karolien Zomer (adviseur publieke gezondheid, GGD Noord en Oost Gelderland), Marleen Leurs (directeur zorg en welzijn, Stichting Vérian), Emmy de Weerd (Wmo-adviesraad), Gerard Regeer (Wmo-adviesraad), Larisa Brinkhoff (Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG)-regisseur), Lia de Waard-Oudesluijs (wethouder publieke gezondheid en jeugdgezondheidszorg, gemeente Epe), Heleen Kamminga (beleidsontwikkelaar publieke gezondheid en jeugdgezondheidszorg, gemeente Epe)

• In de presentatie van de gemeente Epe wordt ingegaan op het onderscheid publieke gezondheidszorg en private zorg. Dit wordt als ingewikkeld ervaren. Mogelijk in de nota nog aangeven wat de gemeentelijke taak is conform de Wet publieke gezondheidszorg (dit is opgenomen in deze gezondheidsnota).

• De gemeente Epe is een gemeente waarin extra aandacht voor gezondheidsachterstanden is. De gemeente ontvangt hiervoor middelen via Gezond In De Stad. Het is de bedoeling deze middelen in te zetten voor de wijk waarin sprake is van een lage sociaal economische status. Dat gaat gepaard met meer gezondheidsproblemen. In de gemeente Epe is dit de wijk Vaassen Zuid-West.

• Raadsleden vragen de gemeente om ook aandacht te hebben voor preventie van drugsgebruik (partydrugs, lachgas).

• Raadsleden vragen om inwoners niet te betuttelen, maar wel informatie te geven over hoe gezond te leven.

• Raadsleden vragen ook hoe ouders om kunnen gaan met het gebruik van met name sterke drank door jeugdigen.

• Niet roken bij kinderen wordt belangrijk gevonden. • De beleidsmedewerker geeft aan dat de gemeente momenteel werkt aan een

integraal aanbod van Halt (criminaliteitspreventie), Tactus (verslavingspreventie) en GGD NOG (onder andere seksuele voorlichting) op het primair en voortgezet onderwijs. Scholen kunnen zelf kiezen welke deel van het aanbod ze op hun school willen inzetten. Dit wordt samen met de gemeente Heerde ontwikkeld. De raadsleden vinden dit een goed plan. Ze geven aan dat de betrokkenheid van ouders bij deze onderwerpen ook van belang is.

• Hoe meet de gemeente wat de resultaten van het beleid zijn? Hier wordt aangegeven dat er epidemiologische gezondheidsonderzoeken zijn. Dit zijn vragenlijsten aan inwoners waar anoniem gevraagd wordt naar gezondheid en gedrag. Deze informatie is beschikbaar op www.kvnog.nl.

• De resultaten van het vorige beleid kunnen in een paragraaf of bijlage bij de gezondheidsnota worden weergegeven (zie bijlage 3 van deze nota).

• Een deelnemer noemt een GALM-test (gezondheids- en beweegtest voor ouderen) als een goede interventie.

• Er wordt gevraagd om aandacht aan gezonde voeding voor de jeugd te besteden. Daarbij heeft de JOGG-regisseur aan dat dit onderdeel is van het project Jongeren Op Gezond Gewicht dat drie jaar in de gemeente loopt. De beleidsmedewerker geeft aan dat om dit project ook in 2020 voort te zetten is er via nieuw beleid budget nodig in de begroting (zie de tekst over project JOGG in deze nota).

32

• Er wordt gevraagd of er aandacht is voor samenwerking met bedrijven. Binnen het project JOGG en binnen Nog Fitter en Vitaler (zie de toelichting in de gezondheidsnota).

• Raadsleden geven aan dat het van belang is dat ouders, scholen en sportverenigingen allemaal weten wat gezond is voor kinderen en zich daarvoor inzetten. De gemeente pakt dit al op via de Gezonde School adviseur van GGD NOG, die op scholen ingezet kan worden. Uitzoeken of er ook aandacht is voor de gezonde sportkantine (Zie onderwerp project JOGG: binnen JOGG wordt aandacht besteed aan Gezonde Sportkantines).

• Er is een vraag of het mogelijk is dat een gemeente zorgt dat huisartsen meer tijd krijgen bij de spreekuren. De beleidsmedewerker antwoord dat dit buiten de taken van de gemeente valt.

• Een raadslid vraagt aandacht voor psychosociale problematiek bij pubers, met name bij kinderen die op het voorgezet onderwijs passende onderwijs volgen en bij leerlingen waar geen stabiele gezinssituatie is.

• De lid van de Wmo-raad vraagt in te zetten op meer bewegen door kinderen, onder andere voor stress verminderen.

• Een raadslid vraagt aandacht voor het feit dat veel jongeren geen hulp durven vragen.

• De gemeente zou inwoners kunnen motiveren hulp te vragen als dat nodig is, zo is er voor jongeren Stichting Durf te Vragen opgericht voor twee youtube-bekendheden. Opmerking gemeenten: de gemeente heeft ook websites mogelijk gemaakt met goede informatie voor hetzelfde doel, bijvoorbeeld www.jouwggd.nl voor jongeren, waar ze online via chat een vraag kunnen stellen aan een jeugdverpleegkundige. De informatie op de website is van goede kwaliteit.

• De raadsleden vragen de gemeente aandacht te besteden aan eenzaamheid bij ouderen, met name wanneer ze mantelzorg verlenen.

• Een raadslid vraagt of er een uitvoeringsprogramma bij de nota komt. Gemeente: er komt een uitvoeringsprogramma bij de nota, of een apart uitvoeringsprogramma.

• Men wordt graag geïnformeerd over de websites www.waarstaatjegemeente.nl en en www.kvnog.nl (deze websites worden in de inleiding genoemd. Hier kan men opzoeken wat de gezondheidssituatie is in de gemeente Epe. Op de website www.waarstaatjegemeente.nl staat onder andere informatie over gezondheidsverschillen. Op de website www.kvnog.nl vindt men alle data uit de epidemiologische onderzoeken onder jeugd, volwassenen en ouderen die door GGD NOG worden uitgevoerd. Hier staan gegevens over onder andere gewicht, alcoholgebruik van groepen inwoners).

Het overleg met de raadsleden is om 19:15 uur beëindigd omdat de raadsleden om 19:30 uur een andere bijeenkomst hebben. Met de deelnemers die er zijn, namens de maatschappelijke organisaties en de Wmo-adviesraad, is nog verder gesproken.

• De JOGG-regisseur geeft een definitie voor gezonde leefstijl, namelijk BRAVO: meer Bewegen, niet Roken, minder Alcohol, gezonde Voeding en Ontspanning.

• Bewegingsonderwijs op school vindt men belangrijk. Voorbeelden van andere vormen van beweging op school zijn The Daily Mile, zoals die door De Sprenge in Vaassen wordt uitgevoerd.

• Kan E-health een bijdrage leveren aan het gezondheidsbeleid? • Besteed aandacht aan verborgen eenzaamheid, ook eenzaamheid die samenhangt

met armoede. • Er wordt aandacht gevraag voor een gezonde leefomgeving en speelruimtebeleid. • Men vraagt om meer watertappunten in de gemeente.




33

• Nieuwe wijken dienen levensloopbestendig te worden. • Signaleren van problemen is van groot belang. • Ten slotte geeft de Wmo-raad aan een inspirerend bezoek gebracht te hebben aan

Zoethout in Hattem. De beleidsmedewerker geeft daarom deze opmerking door aan haar collega’s die Wmo-beleid maken.

34

Bijlage 2. Het huidige beleid Speerpunt 1. Gezonde Leefstijl Bij par 3.1.1. Gezond gewicht, gezonde voeding en voldoende beweging Wat gebeurt er al? De gemeente Epe financiert de jeugdgezondheidszorg voor kinderen van 0-19 jaar Jeugdgezondheidszorg (JGZ) bevordert en beschermt de gezondheid, groei en ontwikkeling van kinderen van 0-19 jaar. Dit gebeurt door onderzoek en vaccinatie van kinderen, ondersteuning van ouders, ondersteuning van leerkrachten en samenwerking met andere organisaties. Samen met ouders/opvoeders en scholen zorgt de JGZ er voor dat kinderen zich zo goed mogelijk ontwikkelen. Het is een wettelijke taak van de gemeente om te zorgen voor jeugdgezondheidszorg. De jeugdgezondheidszorg is onderdeel van het Centrum voor Jeugd en Gezin Epe (CJG Epe). Nieuw is dat de gemeente vanaf 1 januari 2019 de middelen voor het Rijksvaccinatieprogramma ontvangt. Binnen de jeugdgezondheidszorg is naast de aandacht voor vaccinaties, groei en ontwikkeling ook aandacht voor een gezond gewicht. Als er sprake is van ondergewicht of overgewicht bespreekt de jeugdverpleegkundige of de jeugdarts dit met de ouders. Als er meer hulp nodig is dan de jeugdgezondheidszorg kan bieden, wordt een kind doorverwezen. De gemeente Epe financiert de publieke gezondheidszorg voor alle inwoners via GGD NOG GGD NOG is de gemeentelijke gezondheidsdienst van 22 gemeenten. GGD NOG beschermt en bevordert de gezondheid van inwoners. GGD NOG voert de wettelijk verplichte taken uit, zoals infectieziektepreventie en epidemiologie. GGD NOG zet zich ook in voor publieke gezondheid voor groepen inwoners, waarvoor extra inzet nodig is. Zo is de publieke gezondheidszorg en de jeugdgezondheidszorg voor nieuwkomers / statushouders vanaf 2020 ook in de GGD-begroting opgenomen. GGD NOG zet zich ook actief in voor preventie van ziekten, door projecten uit te voeren op het vlak van gezonde voeding en voldoende beweging voor alle groepen inwoners, namelijk jeugd, volwassenen en ouderen. De gemeente betaalt ook hiervoor via de inwonerbijdragen. De gemeente Epe subsidieert de jeugdgezondheidszorg voor adolescenten Vanaf 2013 is er extra aandacht voor jongeren tussen 12 en 19 jaar. Jongeren hebben de mogelijkheid op school vragen te stellen aan de jeugdarts of jeugdverpleegkundige. Ook kunnen ze vragen stellen via de landelijke website www. jouwggd.nl. Ook over gezonde voeding kunnen vragen gesteld worden. Dit is een product waarvoor de gemeente aan GGD NOG een extra bijdrage betaald. Dit product wordt niet betaald uit de inwonerbijdrage aan GGD NOG. De gemeente Epe draagt nog niet bij aan het mogelijk maken van extra inzet van jeugdgezondheidszorg voor adolescenten voor leerlingen van het Praktijkonderwijs. In de gemeente Epe is geen praktijkonderwijs, maar er zijn wel ongeveer vijftig leerlingen uit de gemeente Epe die naar het Praktijkonderwijs gaan. Ook is er nog geen extra bijdrage gedaan om de uitreding van de gemeente Apeldoorn op het onderwerp jeugdgezondheidszorg op te vangen. Dit is nodig omdat frictiekosten van plusproducten niet gedekt zijn. Plusproducten zijn producten die niet uit de inwonerbijdrage aan GGD NOG worden betaald. Project JOGG van 2018-2020 De gemeente is van 2018 tot 2020 JOGG-gemeente. In september 2018 was de officiële kick-off van JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht) in Epe. In de gemeente Epe is een JOGG-regisseur actief om JOGG op de kaart te zetten en acties op te zetten, samen met scholen,

35

sportverenigingen en welzijnswerk. Zo is er aandacht voor Gezonde Sportkantines en Gezonde Scholen. JOGG wordt uitgevoerd door Stichting Koppel/SWOE. Doel van het project is het gezonder maken van de omgeving van jongeren, zodat het voor hen veel makkelijker wordt om gezonde keuzes te maken. De werkwijze is beschreven in het Plan van aanpak JOGG-Epe 2018-2020. Het project eindigt in 2020. Het project wordt in 2019 of 2020 geëvalueerd. Er zijn tot oktober 2020 middelen beschikbaar. Binnen het project JOGG is aandacht voor gezondheidsachterstanden De gemeente Epe ontvangt extra geld van de rijksoverheid om gezondheidsachterstanden te verminderen. Deze middelen zijn deels ingezet voor het JOGG-project. Er wordt daarom extra aandacht besteed aan de jeugdigen in Vaassen Zuid-West. In deze wijk zijn meer mensen met een laag inkomen, waardoor de kans op een gezondheidsproblemen groter is (Zie p.11 van het Plan van Aanpak JOGG-Epe 2018-2020). Gezonde scholen Een gezonde school is een school die structureel aandacht besteedt aan gezondheid. Scholen kunnen een vignet Gezonde School krijgen, als ze aan één of meer thema’s extra aandacht besteden. De Gezonde School-adviseur van GGD NOG helpt scholen in de gemeente Epe themacertificaten te halen Scholen kunnen kiezen uit de thema’s: 1. Voeding, 2. Bewegen en sport, 3. Roken en Alcohol, 4. Welbevinden, 5. Relaties en seksualiteit, 6. Fysieke veiligheid, 7. Milieu en natuur en 8. Mediawijsheid. Momenteel zijn het RSG NOV en zes basisscholen Gezonde Scholen. Vijf scholen hebben het vignet Bewegen en sport, drie het vignet Voeding en twee het vignet Welbevinden. De Gezonde School-adviseur en de JOGG-regisseur werken er aan dat er nog meer scholen Gezonde School worden. De scholen kiezen zelf aan welk thema ze willen werken. Los van het project “Gezonde School” kunnen scholen gebruik maken van een integraal aanbod. Zie par 3.1.2., laatste alinea.

JOGG-regisseur Larisa Brinkhoff, buurtsportcoaches Vincent Rotman, Jeroen de Lange en Tom Beekman. Buurtsportcoaches Vanaf 2013 zijn er buurtsportcoaches actief in de gemeente Epe. De buurtsportcoaches zijn in dienst bij Stichting Koppel-Swoe en voeren hun werkzaamheden uit onder de naam Heel Epe Beweegt. De buurtsportcoach is een bruggenbouwer tussen buurt, onderwijs en sport. Samen met scholen, sportverenigingen en instellingen werkt het team van Heel Epe Beweegt door middel van sport aan de ontwikkeling van kinderen. Daarnaast stimuleren de buurtsportcoaches een gezonde en actieve leefstijl onder alle inwoners in de gemeente Epe.

36

Subsidies voor beweegactiviteiten en sportverenigingen De gemeente subsidieert momenteel sportverenigingen met jeugdleden. Ook subsidieert de gemeente ouderenwerk, waaronder ook beweegactiviteiten voor ouderen. De gemeente Epe is momenteel bezig met het “herijken” van het subsidiebeleid. Er worden nieuwe regels gemaakt, op grond waarvan organisaties subsidie kunnen aanvragen. De gemeente heeft als doel om het sporten en bewegen te bevorderen. Speerpunt 1. Gezonde Leefstijl Bij par 3.1.2. Gezond gedrag: minder of geen gebruik van alcohol, tabak en drugs Wat gebeurt er al? Preventie- en Handhavingsplan (PHP) 2018-2019 alcoholmatiging jeugd In het PHP staat hoe de gemeente de voorlichting vorm geeft. Ook wordt de handhaving van de Drank en Horeca Wet toegelicht. In het PHP 2018-2019 staat onder andere dat de gemeente Epe aansluit bij de landelijke campagne NIX 18. Doel van de campagne is het versterken van de sociale norm ‘niet drinken en roken tot je 18e levensjaar. De campagne richt zich op de hele samenleving, meer in het bijzonder de omgeving van jongeren. Voorlichting over gevaren van alcohol, roken en drugs In het PHP staat ook dat op het basisonderwijs sinds begin 2018 geen themalessen over drugs en alcoholgebruik worden gegeven, omdat dit volgens het landelijke Trimbos-instituut niet meer nodig is. Leerlingen op het basisonderwijs hebben al een negatieve houding ten aanzien van alcohol, roken en drugs. Op het voortgezet onderwijs worden wel themalessen gegeven om jongeren te informeren over de gevaren van drugs en alcohol. Preventieve verslavingszorg Voor jongeren en volwassenen met verslavingsproblemen is er outreachende, niet geïndiceerde verslavingszorg via de OGGZ (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg, onderdeel van Wmo-beleid) In de gemeente Epe is op het voortgezet onderwijs een preventiewerker actief, die met jongeren met problematisch middelengebruik praat om hen te bewegen tot gezonder gedrag. Op die manier probeert de preventiewerker met lichte preventieve zorg verslavingsproblemen te verminderen, zodat in de meeste gevallen geïndiceerde zorg niet nodig is. Indien het niet lukt de problemen te verminderen wordt een jongere verwezen naar de geïndiceerde hulp. Speerpunt 2. Mentaal gezond Bij par 3.2.1. Versterken van zelfredzaamheid Wat gebeurt er al? Voorschools maatschappelijk werk voor ouders van 0-4 jarigen In de gemeente Epe wordt voorschools maatschappelijk werk (VSMW) ingezet om ouders van kinderen van 0-4 jaar hulp te kunnen bieden. Het VSMW is onderdeel van CJG Epe. Het voorschools maatschappelijk werk is aangehaakt bij de voorscholen en wordt aangeboden in afstemming met de jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar. Het voorschools maatschappelijk werk is laagdrempelige, preventieve en vrij toegankelijke hulp. Schoolmaatschappelijk werk voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs Op de basisscholen en op de Regionale Scholengemeenschap Noord- en Oost Veluwe wordt schoolmaatschappelijk werk (SMW) aangeboden. Het SMW is onderdeel van CJG Epe. Leerlingen die gebruik maken van SMW hebben meestal een mix van leer- of

37

gedragsproblemen of problemen thuis. Op het voortgezet onderwijs gaat 54% van de hulpvragen over psychosociale problemen (uit het Jaarverslag SMW 2017), zoals angstklachten, gepest worden of moeilijk contacten kunnen leggen. Het SMW biedt laagdrempelige, preventieve en vrij toegankelijke hulp. Het wordt aangeboden op de scholen zelf. Algemeen maatschappelijk werk Inwoners die het niet lukt zelf problemen op te lossen, kunnen een beroep doen op het algemeen maatschappelijk werk. De gesprekken met de maatschappelijk werker vinden plaats op kantoor, in de wijk en indien nodig bij de inwoner thuis. Een voorbeeld van de problematiek: 30% van de problemen gaat over de partnerrelatie of familie- of andere relaties, 13% gaat over psychosociale klachten en 9% gaat over huisvestingsproblemen. De maatschappelijk werker kijkt met de inwoner naar zijn eigen mogelijkheden en helpt de inwoner de problemen alleen of samen met zijn sociale netwerk op te lossen. Dit lukt doorgaans goed. 93% van de inwoners die in 2017 een beroep deden op maatschappelijk werk hadden daarna geen aanvullende hulp nodig om de problemen op te lossen. Het maatschappelijk werk versterkt op die manier de zelfredzaamheid van een inwoner en onderzoekt de mogelijkheden van zijn sociale omgeving. Het AMW werkt steeds meer samen met de sociale teams en andere ketenpartners. Het AMW is laagdrempelige, preventieve en vrij toegankelijke hulp. Ook vindt er bij de intake een triage plaats, waardoor er niet ten onrechte gebruik wordt gemaakt van het AMW. Voor de jaren 2018 en 2019 is per jaar € 15.000,- extra begroot om wachtlijsten te voorkomen. Interventies voor zelfredzaamheid vanuit het beleidsplan Sociaal Domein/Wmo-beleid Vanuit het Beleidsplan Sociaal Domein worden ook andere interventies ingezet die bijdragen aan het versterken van de zelfredzaamheid van inwoners. Voorbeelden zijn cliëntondersteuning en begeleiding. Deze onderwerpen worden niet verder uitgewerkt in de nota gezondheidsbeleid. Speerpunt 2. Mentaal gezond Bij par 3.2.2. Sociale contacten Wat gebeurt er al? Er zijn in de gemeente Epe veel activiteiten die de sociale cohesie bevorderen. Niet alle activiteiten zijn een Wpg-taak, maar de activiteiten dragen wel bij aan de gezondheid van inwoners. Om een compleet beeld te geven worden ook deze activiteiten genoemd. Welzijnswerk (geen Wpg taak) De Gemeente Epe subsidieert welzijnswerk. Dat is met name nodig daar waar sociale cohesie niet vanzelf tot stand komt. Het welzijnswerk zorgt ervoor dat iedere iedere inwoner van de gemeente Epe, van jong tot oud, deel kan nemen aan activiteiten. Er is onder andere het jongerenwerk, welzijnswerk in de buurthuizen en het welzijnswerk voor ouderen. Concrete voorbeelden zijn: Meer Bewegen Voor Ouderen en het Buurtcafé. Het welzijnswerk is aangesloten op het gebiedsgericht werken. Wijksteunpunten De gemeente subsidieert momenteel Dorps- en Wijksteunpunten (buurtsteunpunten). De Wijksteunpunten zijn Burgerenk in Epe en Bloemfontein in Vaassen. De Dorpssteunpunten zijn gevestigd in het Kulturhus in Oene en de Hezebrink in Emst. De steunpunten bieden de mogelijkheid tot contact en ontmoeting. Daarnaast voorzien ze ook in informatie en advies.

38

Buurtpunten (Wmo-beleid) Tussen 1 december 2018 en 1 januari 2020 houdt de gemeente samen met zorgaanbieders in Epe en Vaassen een proef om andere manieren van dagbesteding te ontwikkelen. De buurtpunten bieden (kwetsbare) inwoners van de gemeente Epe een mogelijkheid tot ontmoeting en een zinvolle daginvulling. Dit wordt aangeboden als alternatief voor de Wmo-maatwerkvoorzieningen dagbesteding. Welzijn op recept door Koppel/SWOE (geen Wpg taak) De welzijnsorganisatie biedt in de gemeente Epe Welzijn op recept aan. Het is de bedoeling dat in huisartsenpraktijken kennis aanwezig is over het welzijnsaanbod. Patiënten die veelvuldig de praktijk bezoeken en waar sprake is van eenzaamheid of sociaal isolement worden verwezen naar het welzijnswerk. Er zijn twintig vrijwillige Welzijn op Recept coaches die inwoners begeleiden naar het welzijnsaanbod. De bedoeling is om het welbevinden van de inwoners te bevorderen en onnodig zorggebruik te verminderen. Met deze interventie hoopt de gemeente het aantal inwoners in een sociaal isolement te verminderen. Sociale aansluiting bevorderen via De Gezonde School Ook op scholen kan de de sociale aansluiting bevorderd worden. Via de Gezonde School (zie par. 3.1.1) kunnen scholen werken aan het vignet “Relaties en seksualiteit” en het vignet “Welbevinden”. Binnen die thema’s komen seksuele diversiteit en het voorkomen van pesten aan de orde. Momenteel hebben twee scholen voor “Welbevinden” gekozen en nog geen van de scholen voor het thema “Relaties en seksualiteit”. De voorkeur van scholen gaat tot nu toe met name uit naar de vignetten “Bewegen en sport” en “Voeding”. Speerpunt 2. Mentaal gezond Bij par 3.2.3. Veerkracht: rust en ontspanning Wat gebeurt er al? Jeugdgezondheidszorg voor adolescenten De jeugdgezondheidszorg voor adolescenten (zie par 3.1.1) dient ook om psychosociale problemen bij jongeren te signaleren en lichte ondersteuning te bieden. De jeugdverpleegkundige of de schoolarts werken hierbij indien nodig samen met het schoolmaatschappelijk werk en het zorgteam van de school. Speerpunt 3. Gezonde leefomgeving Wat gebeurt er al? Stan burgerhulpverlening (dit onderwerp staat los van de invoering van de Omgevingswet) In de gemeente Epe is een netwerk van Automatische Externe Defibrillatoren (AED’s). Dit is een draagbaar apparaat dat het hartritme weer kan herstellen bij een hartstilstand. Met deze AED’s kunnen vrijwillige hulpverleners een reanimatie starten voordat de professionele hulpdiensten ter plekke zijn. De vrijwilligers zijn getraind. De AED’s van Stan Burgerhulpverlening zijn verbonden met de meldkamer. De Regionale Ambulance Voorziening Witte Kruis coördineert Stan Burgerhulpverlening. Het netwerk vergroot de kans op het overleven van een hartstilstand. Gezondheid wordt betrokken bij de ruimtelijke besluitvorming Momenteel wordt bij ruimtelijke plannen al rekening gehouden met de gezondheid van inwoners. Indien nodig vraagt de gemeente Epe advies bij GGD NOG. In de toekomst, met de Omgevingswet is het aspect gezondheid meer structureel ingebed in de visie- en planvorming.

39

Bijlage 3. Gemeentelijke verantwoordelijkheid of niet?

Wat is géén gemeentelijke taak? De gemeente is niet verantwoordelijk voor de gezondheidszorg die via de Zorgverzekeringswet wordt aangeboden. De zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor het aanbieden van de basisverzekering en hebben een zorgplicht. Dat houdt in dat alle verzekerden toegang moeten krijgen tot kwalitatief goede zorg die doelmatig en efficiënt is. Dit gaat om zorg voor individuen, niet voor groepen inwoners, zoals bij de publieke gezondheidszorg doorgaans het geval is. Ook richt deze zorg zich met name op genezing en is de zorg minder gericht op het voorkomen van ziekten. De gemeente is ook niet verantwoordelijk voor zorg vanuit de Wet langdurige zorg. Het gaat dan bijvoorbeeld om verpleeghuiszorg of gehandicaptenzorg. De gemeente is ook niet verantwoordelijk voor de Tijdelijke wet ambulancezorg. Deze wet bepaalt dat een Regionale Ambulancevoorziening als enige partij in een RAV-regio ambulancezorg mag verlenen. De Veiligheidsregio is verantwoordelijk voor het instellen van een meldkamer. In onze regio is Het Witte Kruis de Regionale Ambulance Voorziening. Wat is wel een gemeentelijke taak maar geen taak van vanuit de Wet publieke gezondheid? De gemeente is wel verantwoordelijk voor de delen van de Jeugdwet en voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning. De verantwoordelijkheden uit die wetten raken aan het gezondheidsbeleid. Jeugdbeleid (dit is niet hetzelfde als jeugdgezondheids-zorg) en Wmo-beleid worden in andere nota’s beschreven. Jeugdgezondheidszorg behoort wel tot deze nota.

40

Bijlage 4. Evaluatie gezondheidsbeleid Gezondheid voorop 2012-2016

Samen werken aan gezondheid en welzijn - Epe

Documents

Transcript of Samen werken aan gezondheid en welzijn - Epe