Rol van ouders bij bewegingsonderwijs

Ouders in beweging

Als een kind fysiek of sociaal niet zo handig is tijdens sport en spel, is het belangrijk om ouders hierin mee

te nemen. Zij weten vaak beter wat mogelijke belemmeringen zijn en zijn zo de sleutel om hun kind in beweging te krijgen. Van de leerkracht vraagt dit

om een goede afstemming met ouders. Hoe kun je ouders in beweging krijgen voor een sportieve

opvoeding van hun kind?

TEKST RENSKE PALS & PETER DE VRIES BEELD TOM VAN LIMPT & WILBERT VAN WOENSEL

32 HJK #5 2020

Afhankelijk van de veiligheid die de leerkracht biedt en de relatie die een leerkracht met Marjan opbouwt, zal Marjan open zijn over haar eigen gymverleden. En dat biedt mogelijkheden om niet zozeer vertrouwen van ouders te vrágen, maar ouders vooral vertrouwen te géven om de kinderen van Marjan (sociaal) veilige gymlessen te geven. Anders zal Marjan het verbloemen met zinnen als: ‘Ach, gym is niet zo belangrijk. Ik ben er ook gekomen zonder gym.’

Relatie opbouwen Je hoeft geen maatschappelijk werker voor ouders te zijn en het verleden van ouders helpen te verwerken. Dat verwachten ouders

ook niet van je. Het gaat om een open en respectvolle nieuwsgierigheid naar hoe ouders bewegingsonderwijs zelf hebben ervaren op school. Het geeft je informatie over hoe ouders hun kind stimu leren om of juist beschermen tegen bewegingsonderwijs. Dit respect- en begripvol bespreekbaar maken, zet ouders in beweging om hun kind te motiveren voor bewegen.

Ouders, bewegen en loyaliteitOuders spelen dus een rol in het bewegings-onderwijs van hun kind, vaak gerelateerd aan hun eigen verleden op school. Kinderen willen namelijk loyaal zijn aan hun ouders, aan hun verwachtingen voldoen en hun ouders niet teleurstellen. Deze zogenaamde ‘verticale loyaliteit’ is van grote invloed op de ontwik-keling van het kind. Als ouders zeggen dat bewegen niet zo belangrijk is als taal en rekenen, dan zal een kind uit loyaliteit deze gedachte kunnen overnemen of bewegings-onderwijs minstens met enige argwaan bekijken, want kinderen willen hun ouders niet teleurstellen. Dat probleem belemmert soms meer dan we denken. Het tegenover-gestelde is ook waar: wanneer ouders steeds benadrukken dat sport van groot belang is, dan weet het kind dat zijn ouders van hem verwachten zich in te spannen voor sportieve activiteiten. In feite kun je zeggen dat het kind leert dankzij de ‘toestemming’ van zijn ouders. De hamvraag is dus: hoe belangrijk vinden ouders bewegingsonderwijs?

Het belang van bewegenVerschillende wetenschappelijke onderzoeken komen tot positieve effecten van beweging op de motorische, cognitieve, maar vooral ook de sociale ontwikkeling (Payne & Isaacs, 2007). Waar voorheen nog het accent lag op alleen de motorische ontwikkeling, verschuift nu het accent naar de invloed van beweging op de totale ontwikkeling van het kind. In het huidige onderwijs heeft bewegen een duidelij-kere rol gekregen in het gehele curriculum.

arjan, moeder van vier kinderen tussen de vijf en veertien jaar, heeft nog altijd nare herinneringen aan gym. Dat begon op de basisschool waar de leerkracht van groep 7

vaak een beetje moest lachen wanneer ze bepaalde oefeningen met bewegingsonderwijs niet kon. Regelmatig maakte hij een ‘grappige’ opmerking waarom andere kinderen moesten lachen en dat maakt Marjan nog meer onzeker. In het voort gezet onderwijs werd ze vrijwel altijd als laatste gekozen wanneer de leer lingen hun partijtjes mochten maken. Wanneer Marjan een gymzaal binnen-loopt, krijgt ze het meteen benauwd: door de geur komen al die herinneringen weer boven. Marjan is verder zelfver zekerd en assertief, maar bewegen blijft haar zwakke plek. Wanneer tijdens een uitje met een aantal bevriende gezinnen op het strand een van de kinderen voorstelt om alle vaders en zoons tegen de moeders en dochters te laten volleyballen, probeert Marjan daar onderuit te komen. Omdat haar smoesjes niet worden geloofd (‘Het is ook nodig dat er iemand op de tassen past’), doet ze toch maar mee. Wanneer zij mag opslaan, gaat dat niet helemaal soepel en ze hoort twee jongens lachen. De lol is er meteen af. Pas wanneer haar man later duidelijk maakt dat deze jongens om iets heel anders lachten, ontspant Marjan weer.

School kan het buitenspelen stimuleren en ouders kunnen kinderen zowel binnen als buiten in aanraking laten komen met allerlei vormen van bewegen

M

33HJK #5 2020

Ouders

In de Kennisbasis Lerarenopleiding Basisonderwijs staat: bewegingsonderwijs is erop gericht leerlingen bekwaam te maken voor een blijvende, perspectiefrijke, zelfstandige en verantwoorde deelname aan de bewegings-cultuur. Het belang van bewegingsonderwijs van het jonge kind alleen bekijken vanuit het motorische domein voelt als een gemiste kans. Een bewegend kind lijkt een gezond kind. Het is niet verwonderlijk het thema ‘Bewegen’ een belangrijke plaats in te laten nemen in de opvoeding van peuter en kleuter tot basis-

schoolkind en uiteindelijk tot volwassene.

Tijdens de les bewegingsonderwijs wordt aangestuurd op

een langdurige actieve leefstijl (Slingerland & Borghouts, 2008; 2009; Hoeboer et al., 2014). Een leefstijl die deels is ingegeven door de huidige tijd waarin veel kinderen te

weinig bewegen. De huidige inzichten in de relatie tussen de

fundamentele motorische vaardig-heden, de motorische ontwikkeling

van kinderen en een actieve leefstijl op latere leeftijd spelen hierin een rol. Naast de invulling van het aanbod tijdens de bewegingslessen in het speellokaal en de gymzaal is het ook de taak van de leerkracht om de relatie te leggen met de mogelijkheden in de directe omgeving van het kind; de wijze waarop ze naar school komen, het spelen op het schoolplein, de sportdagen en de buitenschoolse activiteiten, maar ook het trapveldje naast de school of het speelplaatsje in de buurt. Veel ontwikkelings-aspecten en ontwikkelingstaken zijn op deze leeftijd (nog) samengesteld uit twee of meer van deze hoofddomeinen, zoals spel-, taal- en gewetensontwikkeling. Tijdens een les bewe-gingsonderwijs wordt veel aandacht besteed aan het houden aan regels en afspraken. Tijdens een tikspel worden regels gemaakt en wordt besproken waarom het belangrijk is om je hieraan te houden. Wanneer een kind hier moeite mee heeft, is het van belang het gesprek met hem of haar aan te gaan en te onderzoeken waar het gedrag vandaan komt. Tijdens stoeiactiviteiten worden kinderen uitgedaagd om met elkaar de grenzen te verkennen. Hoe gaan we met elkaar om,

Tijdens stoeiactiviteiten worden kinderen uitge-daagd om met elkaar de grenzen te verkennen. Hoe gaan we met elkaar om, geeft een kind snel op of zet het door?

In het huidige onderwijs heeft bewegen een duidelijkere rol

gekregen in het hele curriculum

34 HJK #5 2020

Handelen als leerkrachtWat kun je als leerkracht concreet doen om het bewegingsgedrag van kinderen te stimuleren en om de ouders met hun eigen verhalen en ervaringen hierin op een zinvolle manier te betrekken? Hierbij enkele suggesties:1. Wees je bewust van de kracht

van een les bewegingsonderwijs. Manipuleer situaties waarin je het gedrag van een kind kunt beïnvloeden en het daarin kunt helpen om te gaan met lastige situaties. Bijvoorbeeld door stoei vormen, acrobatiek, enzovoorts in te zetten of groene spellen (groene spellen zijn spelvormen zonder winst en verlies en waarbij samenwerken centraal staat, bijvoorbeeld een bal op een parachute zien te houden) (zie ook Einden & Pecht, 2008).

2. Bespreek met ouders het belang van bewegingsonderwijs, welke invloed bewegingsonderwijs heeft op de sociaal- emotionele ontwikkeling van het kind.

3. Wanneer je juist merkt dat kinderen veel móeten bewegen van ouders en sport heel belangrijk is, kun je op dezelfde manier het gesprek aangaan, nieuwsgierig naar de drive (van vroeger) van deze ouders.

geeft een kind snel op of zet hij door? Het kunnen omgaan met winst en verlies, maar ook het kunnen uiten van je emoties. Uit ik mijn emoties fysiek of kan ik dat al verbaal? Tijdens een les bewegingsonderwijs komen namelijk vaak primaire emoties naar boven, en als leerkracht kun je een kind helpen met deze emoties om te gaan. Vooral voor een kleuter kan het bijvoorbeeld lastig zijn om met frustra-tie om te gaan en zich verbaal te uiten. Een

kleuter zal zich vooral fysiek uiten naar een ander kind. Als leerkracht kun je hier meteen op inspringen. Hoe gaan wij met elkaar en de omgeving om? Wanneer een kind vastloopt op één van de domeinen heeft dat vaak ook gevolgen voor de andere domeinen (Beenhakker et al., 2016). Wanneer dit niet wordt onderkend door leerkrachten en ouders kan dit bijvoorbeeld leiden tot een vicieuze cirkel van inactiviteit. Daarbij kan een achter-stand van de motorische vaardigheden leiden tot een negatieve zelfwaardering en minder competentiegevoelens. Het blijkt dat een achterstand in bewegen ontstaat door onvol-doende exploratie en verkennende activiteiten. Vooral school en ouders hebben hier een gezamenlijk rol in. School kan het buitenspelen stimuleren (een uitdagende leeromgeving op het schoolplein) en ouders kunnen kinderen zowel binnen als buiten in aanraking laten komen met allerlei vormen van bewegen. Ga bijvoorbeeld op de loopfiets naar de winkel, of met een bal in de tuin spelen.

Eigen ervaringenDoor hun eigen ervaringen lijkt het er soms op dat sommige ouders bewegen niet zo belangrijk vinden. Hoe kan dat? Elke ouder is toch trots wanneer zijn kind veel kan? Dat klopt, maar er is één ding wat een ouder vaak nog belangrijker vindt: het kind mag niet de pijn ervaren die de ouder vroeger zelf heeft ervaren. Moeder Marjan uit de eerste (waar gebeurde) casus, is beschadigd door haar eigen verleden met bewegingsonderwijs en wil niet dat haar kinderen hetzelfde overkomt. Wanneer je de eigen ervaringen van de ouders kunt benoemen en kunt loskoppelen van die van hun kinderen, kun je een start maken met het samen werken aan meer ontwikkelings- en bewegingsmogelijkheden voor de kinderen.

De literatuurlijst is te vinden op: www.hjk-online.nl/artikelen

Renske Pals(r.pals@avans.nl) is docent bewegingsonderwijs en pedagogiek bij Avans Hogeschool Pabo Breda, medeauteur van het boek Bewegingsonderwijs met kleuters en redactielid van HJK

Peter de Vries is zelfstandig expert ouderbetrokkenheid. Hij doet promotieonder-zoek naar ouderbetrok-kenheid aan de Universiteit Utrecht, schreef verschil-lende boeken over  ouder betrokkenheid (www.peterdevries.nu) en is netwerklid van HJK

35HJK #5 2020

Ouders

HJK (De wereld van het jonge kind)Onafhankelijk vakblad voor ontwikkeling, opvoeding en onderwijs aan jonge kinderen.Jaargang 47, nummer 5/2020© ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2020

RedactieadresHJKPostbus 4003800 AK Amersfoort[T] 033 448 34 54[F] 033 448 3 999[E] hjk@thiememeulenhoff.nl[I] www.hjk-online.nl

Hoofdredacteur Iris Nonkes-van den Berg

Bureau- en webredacteur Twan Epe

Redactie Aleid Beets Kessens (voorzitter), Denise Bontje, Anneke Elenbaas van Ommen, Renske Pals, Lisanne Quinten, Dorien Stolwijk, Chiel van der Veen

Rubriekauteurs Nicole van Amelsvoort, Yvette Mauritsz, Aleid Truijens

Netwerkleden Annerieke Boland, Ingrid van Bommel-Rutgers, Kirsten Devlieger, Johan De Wilde, Anneke Noteboom, Bea Pompert, Ben Semmekrot, Elly Singer, Pauline Slot, Marianne Verhallen, Melissa de Vreede, Peter de Vries, Marjolein Zee

AbonnementenadministratieHJK AbonneeserviceDaalakkersweg 2-725641 JA Eindhoven[T] 088 2266 691[E] hjk@mijntijdschrift.com

AbonnementsprijzenJaarabonnement compleet: € 79,95Studentenabonnement: € 39,95Online abonnement: € 49,95Los nummer: € 9,95Combi-abonnement HJK en JSW: €119,50Alle prijzen zijn incl. BTW en porti binnen Nederland. Woont u in het buitenland? Neem dan contact op met abonnementenbeheer. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan. Opzeggingen uiterlijk 1 maand voor het aflopen van het abonnementsjaar. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd. Het abonnement dient schriftelijk opgezegd te worden bij de abonnemen tenadministratie (zie hierboven voor de contactgegevens van de abonneeservice).

AdvertentiesOnderwijsMediasales@onderwijsmedia.nlwww.onderwijsmedia.nl[T] 020 330 89 98

Ontwerp, lay-out en vormgeving Flowdesign.nl

Omslagfoto Tom van Limpt

Druk Drukkerij Wilco

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie auteursrechtenonderwijs.nl

WinterslaapAls leerkracht wil je kinderen helpen bij het verwerken

van ingrijpende gebeurtenissen. Denk aan: afscheid nemen van een huisdier, pesten, verhuizing, ongelukken.

Erover praten is vaak lastig, ook omdat dat bij veel kinderen gepaard gaat met verschillende emoties. En (jonge) kinderen reageren verschillend, afhankelijk van de ontwikkelingsfase

waarin ze zitten. Een kleuter kwam bij mij, ze had net gehuild. ‘Toen ik vanmorgen mijn hamster wilde voeren,

reageerde hij niet. Eerst dacht ik dat hij nog aan het slapen was, maar papa zei dat hij dood was.’ Ik wilde er voor haar

zijn en stelde het volgende voor: ‘Zullen we een bedje maken waarin hij voor altijd kan slapen? Dat klinkt wat

prettiger dan “dood”, vind je niet?’ Ik zag een glimlachje. ‘Ja, dan doet hij een winterslaap.’ Een andere definitie

van ‘winterslaap’ dan we laatst behandeld hebben, maar in het kader van haar verwerking keur

ik het dit keer goed.

Willem Olde MeuleMeedoen? Deel jouw bijzondere uitspraak van een kind, ouder of collega

die je gehoord hebt in de klas (of op school) en die jou aan het denken heeft gezet. Mail je bijdrage van maximaal 150 woorden naar:

hjk@thiememeulenhoff.nl. Wie weet staat jouw bijdrage binnenkort in HJK!

Los nummerVoor jezelf of als cadeau!

Meer weten? Ga naar www.hjk-online.nl

of bel 088-2266692

Duurzaamheid op school

De wereld van het jonge kind #4 Dec 2019

Special

THIE10_HJK magazine_dec-2019_v6.indd 1

THIE10_HJK magazine_dec-2019_v6.indd 1

14/11/2019 15:4914/11/2019 15:49

Bestel een los

nummer voor slechts

9,95

Op zoek naar

een cadeautje

voor je collega?

Een interessant

artikel gezien

dat je wilt lezen,

maar je hebt geen

abonnement?

Ontbreekt er een

nummer van HJK

in je collectie?

38 HJK #5 2020

GoudeerlijkColofon