RODENBACH

GEDICHTEN

VERSCHEEN:

ALBRECHT RODENBACHZIJN LEVEN EN ZIJN WERK

DOOR

DR. LEO VAN PUYVELDE

TWEEDE UITGAVE - MET PLATEN

BANDTEEKENING VAN ALFRED VAN NESTE

ALBRECHT RODENBACH DEN BLAUWVOET UITWERPEND

Standbeeld door J UL. LAGAE

ALBRECHT RODENBACH

GEDICHTENVOLLEDIGE UITGAVE

BEZORGD EN INGELEID DOOR

LEO VAN PUYVELDE

FEESTUITGAVE OP LAST VAN HET RODENBACH-COMITEIT

UITGEGEVEN TER GELEGENHEID VAN DE ONTHULLING

VAN 'S DICHTERS STANDBEELD TE ROESELARE 1909

L. J. VEEN - UITGEVER,AMSTERDAM

DE NED. BOEKHANDEL,ANTWERPEN

1909

DE TOELATING TOT HET UITGEVEN VAN

A. RODENBACH'S GEDICHTEN, WERD

WELWILLEND DOOR DE FAMILIE AAN

HET RODENBACH-COMITEIT GEGEVEN.

EEN WOORD VOORAF. V

EEN WOORD VOORAF.

De Vlamingen willen hun Rodenbach geheel. Daar wij dusgenoopt worden het onrijpe met het rijpe dichtwerk te geven,zal voor hen, die minder bekend zijn met onze bizondere vlaamschetoestanden en onze eigen geaardheid, een waarschuwend woordnoodig wezen.

Om Rodenbach op zijn echte waarde te schatten moet menhem te midden van zijn omgeving en in zijn geheel beschouwen,in zijn leven en streven, zijn wezen en werk : want 't een behoortinnig bij het andere. Wie een onder de hoedanigheden, een onderde hoofddaden van dezen rijkbegaafde buiten het verband metde andere rukt en beoordeelen gaat, raakt aan 't Bolen en vergistzich zeker in Rodenbach als mensch, als dichter, als strijder.

Een dichterlijke mensch was Rodenbach. Hij had een ont-vankelijk gemoed, blij om een zonnestraal, droef om een regen, 1) —een zuiver gemoed, dat wijding gaf aan de indrukken en aan-doeningen die er invielen. 2) Geen loutere gevoelsmensch echter :het romantische van zijn jeugdjaren, 8) het sentimenteele en sarcas-tische 4) van zijn jongelingstijd kon zijn krachtige wil, op gepastenstond, in toom houden, 5) — met wijsgeerig overleg kon hij zijndriften beheerschen en ze naar een Joel opjagen. 6)

2) 0 Zonneschijn, Regendag, Zondag. 2) Minnezingers Meilied, Fantasia, Die Beke,De Zwane. 3) Liederen uit de Blauwvoeterij, Liedeken van den Roere, De Kabouters.

6) Es ist eine alte Geschichte. 5) Waarheid, Macte Animo. 6) Zij Loechen, De

Zanger, Het Lied der Knapenschap.

EEN WOORD VOORAF. • •-• •

Hoe meer hij echter zijn ontroering gedrongen houdt, hoetrillender zijn ingehouden stem wordt. Bij poozen gaat er eenhuivering door zijn gemoed, en stijgt een smachtende zuchtomhoog. 1)

De dichter was nog niet geraakt tot de innerlijke eenheid vanzijn wezen.

In tal van gedichten voelt men de onrust beven van denbewustwordenden jongelingsgeest vOOr de raadselen van het leven,met zijn eeuwigen ondergrond en zijn immer wisselend uitzicht,de angst van wie staat aan den oever van een roerende zeewaarover nevelen hangen , daarachter worden oneindige ver-gezichten vermoed : wie zal er overvoeren ?

Hij moist waar het licht hel schijnt : hij was overtuigd, dat eensde echte waarheid, waarnaar het menschdom moeizaam tracht,voor ons moet kiaren in heldere zekerheid. Ondertusschen streefdein hem voortdurend Op het edelste verlangen van den mensch:het verlangen naar de bevrediging van zijn hoogste vermogens,het verlangen naar het licht, naar de schitterende waarheid, hetopperlicht, het opperwezen. 2)

Dat streven naar de waarheid was de essentie van zijn wezen.Die zielstrooming gaat door zijn denken en voelen, door zijnstudeeren en betoogen, zijn dichten en strijden.

't Was ook de bezieling van zijn vlaamschgezindheid. Roden-bach zag zijn yolk in een lage levensperiode. De meestenploeteren in het laag-bij-den-grondsche gedoe van winstbejag, ofliggen gedwee te luieren in 't genieten van wat vrede en watwelstand. Bijna alien lijken beroesd door een vreemde schijn-beschaving en slechts enkelen voelen zich nog verwant met't verleden.

Die valsche toestand moest gekeerd worden : de Vlamingenmoesten weer naar hun eigen volkskarakter leven. Om dat tebewerken, had Rodenbach in den aanvang slechts mee te gaan

VI

') Brutus' Visioen, Weelde, Koning Freier, Vrede. II) Abyssus Abyssum invocat,

Geschiedenisse.

• • EEN WOORD VOORAF. VII-• •

met de reeds sterke strooming in Vlaanderen naar een weder-opgewekte nationaliteit.

Tientallen van jaren hadden enkele rechtgeaarde en zelfbewusteVlamingen bij hun yolk het geloof in zichzelf, de fierheid omhun aard en den samenhang met hun voorvaderen gepredikt.Tientallen van jaren hadden ze geijverd voor de eenheid vantaal bij hun verbrokkeld yolk , daardoor moest ook gemeenschapin gevoel en opwaartsstreven komen.

Eerst lijkt Rodenbach een lid van de bent van de Geyter envan Beers, Hiel en Vuylsteke, met Conscience, Ledeganck, vanRyswyck en van Duyse vooraan, hij lijkt eerst een discipel, eenvolger, dock groeit algauw tot een vO6rzegger, een vOOrzanger,een leider.

Die dweper was een denker, geestelijk genoeg onderlegd omte weten dat niet uitsluitend moest gewerkt worden voor hetin-eer-herstellen van de moedertaal, om te vatten dat niet, dooreen overmoedig oprukken van enkele geestdriftigen, ten goedete keeren waren volkstoestanden, teweeggebracht door eeuwen-lange inwerking van allerlei invloeden, waarvan de voornaamstewas: de gedwongen onderdanigheid van ons yolk aan vreemdevolkeren. Hij wist wel hoe hij het zou aanleggen om zijn yolkweer zichzelf te maken.

In de eerste plaats moest bij de vervallen Vlamingen hetvolksgeweten, de levensflinkheid, het gevoel voor eigenwaardeweer opgewekt worden. De ontaarding moest worden tegen-gehouden, het weerstandsvermogen versterkt. Dan kon er aangedacht worden de vermogens van het vlaamsche yolk in werkingte stellen, en de Vlamingen op te leiden naar een hoogere cultuur,in overeenstemming met hun eigen geaardheid.

Volksenergie meende Rodenbach het best te kunnen versterkendoor aan het yolk zijn aansluiting te toonen met het roemrijkverleden. Uit dat verlangen groeiden zijn historie-dichtstukken 1),

1) Breydel en De Coninck, De Coninck verlost, Sneyssens, Fierheid, Wandelinglangs de Vaart, Ter Venster.

EEN WOORD VOORAF. • •-• •

en de talrijke tooneelspelen, die hij met zijn gezellen, heel West-Vlaanderen door ging opvoeren. Daaruit werd ook Gudrun

geboren, het spel van de trouw aan het oudere yolk, van hetOpleven van een ingevallen yolk, een spel van helden, datondanks zijn didactische strekking en zijn onvoltooidheid, als eenschoone zuil uit den ruwe blijft staan te midden de bouwvallenvan het overige vlaamsch dramatisch werk.

Het duchtigst moest gewerkt worden op de jeugd, — de jeugd :het yolk van straks. Voortdurend werd haar eigen aard verkrachtdoor een onderwijs in vreemde taal en naar oneigen geest. Debesten onder de jongeren, die de hedendaagsche beschaving aan't bemachtigen waren, wou hij tot Vlamingen zien opwassen.Aldra zouden ze ingroeien in 't vlaamsche yolk en er de opwekkendedeesem van uitmaken. Dat voorbereiden van de jeugd werd metjonge medesleepende geestdrift verricht. ') Niet alleen met geest-drift : in de verslagen en toespraken van Rodenbach klonk immerbovenuit het ernstige woord dat tot zelfontwikkeling aanzet :„het eigene boven, jongens, het eigene bloot !”

Het beste en het talrijkste deel van de studenten gaf hij eenwerkplan en een inrichting, die nog blijven voortleven onder deimmer aankomende geslachten: voor de jongeren blijft Rodenbachde held van de studentenbeweging; zijn woord, zijn lied, zijnnaam zelfs heeft nog levenwekkende kracht, nog jaagt zijn voor-beeld bij hen den durf op om met vertrouwen voort te zettenwat hij ondernam.

Wij overschatten hier geenszins de dracht van Rodenbach'svlaamschen strijd, waarvan trouwens de opvatting duidelijk uiteen-gezet wordt in zijn prozaschriften.

Anderen kwamen na hem, die zich als uitdenkers van nieuwegedachten, als ontdekkers van nieuwe wegen lieten roemen. Inwaarheid: lees wat deze begunstigde zoo heelemaal zonderinspanning schreef en gij zult overtuigd zijn dat hierin beslotenligt wat nu met meer omhaal van woorden gezeid wordt.

1) Zie de liederen uit de studentenbeweging.

VIII

• •EEN WOORD VOORAF. IX- •.

Dit deel van Rodenbach's wezen, dat het meest tot ontwikkelinggeraakt was, is het mooiste voor ons, Vlamingen. Zijn leven iseen droomen geweest van 't voorvaderlijk groote Vlaanderen.Vlaanderen weer zichzelf, Vlaanderen weer groot , dat werd zijnliefde, zijn werk, zijn leven.

Langdurig in zijn korte dagen heeft hij er over gedacht, ervoor geijverd, er van gezongen.

Van onze gemoederen is Rodenbach de echo; meer : hij ishet hart en de mond van velen. Hij was de uitspreker, —grootendeels in den toen algemeen verstaanbaren stijl, — van denvoor velen nog onbewusten drang naar eigenmachtige ontwikkeling.Nog geeft zijn woord diepte en vorm aan ons volksgevoel.

Als vaderlandsch dichter heeft Rodenbach meer dan cultuur-historische waarde. Zeker : een Sneyssens, een De Coninck verlostlijken ons — kalmere kunstgenieters — al te luidruchtig, teonstuimig. Kale drukte zeggen zelfs sommigen. Doch leef u in't zieleleven van de keur-vlamingen in, die moeizaam en hard-nekkig, bij een immer voortverbasterend yolk den opbloei vanzijn levenskrachten naar eigen natuurlijken aanleg willen bewerken :ge voelt hier dra ondergronds de oorgpronkelijke aandoening trillen,ge wordt gewaar dat het eenvoudigste lied — zelfs berythmeerdvolgens een bestaande zangwijze — zoowel als De Zzvane enGudrun gegroeid zijn uit een gepraamd gemoed, uit een dichterlijkeaandoening , de zuivere schoonheidschepping wordt niet bezwaarddoor de zoozeer gewraakte bijbedoeling , in Rodenbach immersis de strijder niet te scheiden van den dichter : een deel vanzijn kunst groeit op uit zijn drang naar de herwording vanVlaanderen.

Rodenbach's kloek werk voor de gemeenschap steekt sterk ofop de fijne individualistische kunst van onzen tijd : door 's dichterssociaal meevoelen met zijn yolk, — ook door de ongekunsteld-heid van zijn woord.

Er is haast geen afstand tusschen hem en het gemoed van deVlamingen. Een vers van hem ontroert ons onmiddellijk. Eensonder de bekoring van zijn woord, zijn we in de stemming van

X EEN WOORD VOORAF.• •

-• •

een voorname edeldrachtige menschenziel. Hooge genietingenworden ons aangeboden in de beste gedichten : vooral waarruime visies hun luister spreiden, en een wind van hoogerestreken over ons gemoed komt waaien. 1)

Ook waar deze plastieker bij uitstekendheid aan 't uitbeeldengaat. 't Is geen nabootsen , hij schept opnieuw, met een buiten-gemeene vastheid van hand en een wonderbare gevatheid om delicht- en kleur-schakeeringen en den kenschetsenden trek te treffen. 2)Gevoelvolle uitbeelder is hij tot in zijn proza. Geen bleek-slappewoorden, geen gemeenplaatsen. Een schimp, een spot, een uitroep,een bonkige uitspraak wekt op, en zenuwachtig jaagt de stij1vooruit met eensklapsche opflakkeringen van geestdrift , eenproza dat de V1amingen van dien tijd nieuwsgierig-verlangendnaar Leuven deed uitkijken, waar de bazuinen van de vernieuwingk1onken. 8)

Ei, we bekennen 't gaarne : ons moderne taalgevoel wordtniet geaaid bij de lezing van Rodenbach's gedichten. Zijmissen de twintigst-eeuwsche kracht van kleuren en klanken.We zeggen meer. Zeer dikwijls is de dichtstijl niet voldoendesuggestief; zelden kan het rythme de fijnste vezels van onsphysiologisch wezen doen meezinderen, behalve in een paargedichten die, om als wereldmeesterstukken geroemd te worden,maar moesten geschreven worden in een wereldtaal. 4) Meestalgolft het rythme breedop. Onze Borst komt in beweging bij hetstijgen en neerdeinen van een heele verzenreeks, van een heelenzin. 5) En onder de eenvoudige zegging, worden we de oprechteverwoording gewaar, van 's dichters zielsontroering. 0 ja, wevinden het jammer dat hij nog geen rijker geluid gevondenhad. We vergeven het hem des te gereeder, wijl hij zijn enons gevoel gu1weg uit gezegd heeft zonder gegoochel met

1) Geschiedenisse, Abyssus Abyssum invocat. 8) Laatste Storm, Stoet, Na denSlag, Mozes Verlost, De Nederlage der Nerviers. 8) Poi de Mont en veel anderekunners en durvers verbleven toen te Leuven. 4) De Zwane, Minnezingers Meilied,De Arend. 2) Walkiiren Rid, Wandeling langs de Vaart, Ter Venster, Avond.

•• • EEN WOORD VOORAF. XI- •

rhetorische hyperboles — in een tijd waarin bijna elke dichter,in Vlaanderen nog meer dan in Holland, zijn werkelijk gevoelmeende te moeten steken in de plunje van de schoolsche dichter-lijke taal, met versleten woorden belapt en verschoten versieringenbestikt. Gezelle had even gesproken en werd doodgezwegen,behalve door de jonge studenten, die hem Heer ende. Meesterbleven noemen, — en uit de boeken en het onderwijs rook het naartraditionalisme en overgeleverde navolging: toen sprong plots ditWindekind op.

Als dichter werd R odenbach niet voorbereid, niet gevormd,niet geschoold. Hij groeide uit zijn yolk op, met eigen vaardig-heden. Van eerst of was hij zich zelf. En de uitstekende meesterH. Verriest had slechts den groei wat te richten. Al gauw konhij in zijn leerling een bloei van eigen kunstenaarswezen bewon-deren en aanwijzen. Na vijf en twintig jaar blijft Verriest nogzijn Rodenbach bewonderen en aanwijzen. En met welgevallenluisteren de Vlamingen naar zijn woord : Twat ging hi worden? ...De Dichter, de Ziel, het Bert, de Geest, het Woord van hetHerwordend Vlaanderen I

Dat hoog waardeerend woord heeft echter velen verlangenddoen staren naar het heerlijke, waarvan deze jonge man debelofte droeg. VO6r zijn lentebloei werden ze droef — droef omde onvolbrachte belofte van rijp ooft. En de verdiende waar-deering bleef uit.

Is dan niet een boom-in-de-lente ook schoon ? Vergeet menniet te veel te schatten hoe Rodenbach op vier en twintig jaareen volschoon leven uitleefde en uitwerkte ?

Z66, als hij daar staat, in het heerlijke beeld gegroeid uitLagae's emotie en kunstenaarsvermogen : zoo was Rodenbach.

Met het hoofd en de lijfslenigheid van een jongen Griek, enmet dien zwier naar omhoog en den opvliegenden vogel op dehand, lijkt hij meer dan een overmoedig overwinnaar in deolympische spelen van de letter-republiek , hij is de levenswekker :de blauwvoet, dien hij uitwerpt zal den zuiverenden storm overde loome vlaamsche zee voorspellen.

EEN WOORD VOORA.F.• •_• •

Dit is Rodenbach, onze dichter en onze strijder, met het licht-zinderend gemoed, met het hoofd vol kundigheden en plannen,met de teere vingers die bloemen lezen, en de vaste vuist die bonst.

Dit is het kind dat droomend in de hemeldiepten staart, deromantische knaap die van heldenlevens zingt, de jonge mandie buldert tegen al wat dwang en valschheid is. Dat is onzeRodenbach, nietwaar, Vlamingen ? ZOO droomden wij hem, zoozagen we hem in werkelijkheid, zoo worden we hem gewaar inzijn werk.

Rond hem trilt de goudene atmospheer van onze verheerlijking.

XII

BIBLIOGRAPHIE. XIII

BIBLIOGRAPHIE VAN A. RODENBACH.

Hier volgt de opgave van het bekende werk van Albrecht Roden-bach. Zoo goed mogelijk werd alles volgens tijdsorde geschikt.

De gedichten met een sterretje gemerkt werden door dendichter opgenomen in zijn Eerste Gedichten van 1878.

Van de overige stukken wordt, desgevallend, het tijdschrift ofhet boek opgegeven, waarin ze verschenen.

De gedichten en andere geschriften, waarvan de titel in lig-gende letters gedrukt staat, verschenen nergens. Van vele stukkenheeft de heer Ferdinand Rodenbach ons titels willen meedeelen.Ondanks ons beste pogen konden we daarvan alleen in de handkrijgen : RJkdom — Armoede, Aan Lodewfk de Koninck, Sinxen,Als het Regent, Dichtersheildronk, De Wacht over Vlaanderen,Charlatanism, Tsaar en Timmerman, Koning Lear. AlbrechtRodenbach zelf zal wel enkele stukken vernietigd hebben.Misschien gingen er ook te loor.

Deze uitgave is volledig in zooverre hier alleen het volstrektminderwaardige en de vertalingen weggelaten werden, behalvede door Boeken zoozeer geroemde Prometheus. Al wat letter-kundige waarde heeft of zelfs maar van belang is om het wezenvan Rodenbach te leeren kennen staat hier opgenomen.

De afwijkingen in de gewone spelling, door Rodenbach grooten-deels verdedigd in de voorrede tot Gudrun en door hem stelsel-matig gebruikt bij het proeflezen van de eerste twee bedrijvenvan dat spel, op 't einde van zijn leven, worden hier in al degedichten doorgevoerd.

3

5

679

12

13

XIV BIBLIOGRAPHIE.

I. GEDIC HTEN.Blz.

Het Leven.De Vlaamsche Vlagge, 1894, IV, 117.

Hebt gij nog de Zon zien pralen . . . .De Vlaamsche Vlagge, 1894, III, 83.

Aan de Jonkheid.De Vlaamsche Vlagge, 1895, II, 77.

De Wederkeer.De Vlaamsche Vlagge, 1896, I, 36.

Aineas' Droom.Rodenbachsblad, 1909, nr. 5.

Rlkdom — Armoede.

Aan Lodewik de Koninck.

Sinxen.

Als het regent.

Asrafiel.

Aan Maria : „O Maria, mijne Moeder” . . . .De Vlaamsche Vlagge, 1894, II, 59.

Aan Maria : „De jongeling reisde en stapte" . . . .De Vlaamsche Vlagge, 1875, III, 22.

Den Meester.De Vlaamsche Vlagge, 1894, I, 21.

*Zondag, 1875.De Maagden, 1875.

— A. Het Klooster.— B. *Op het Slagveld.— C. Florina.— D. De Laatste Zang.— E. De Kruisdragende van Afifiels.— F. .t:Stoet.

*Minnezingers Meilied, 1875.*Die Beke, 1875.*De Laatste Storm, 1875.*Regendag, 1875.

BIBLIOGRAPHIE. XV

Aischylos' Prometheus in de Boeien, 1875.Van Nu en Straks, Nieuwe Reeks, Ile Jg.

nr. 2, Juli 1897.Laatste Deel: De Vlaamsche Vlagge, 1878, I, 20-21.

Morgendeuntje, 1876. Bond den Heerd, 1877, nr. van 2 Dec.

0 Zonneschijn.De Vlaamsche Vlagge, 1881, II, 6o.

LIEDEREN EN GEDICHTEN UIT DE VLAAMSCHE STUDENTEN-

BEWEGING.

Opdracht van den Blauwvoet, 1876.De Vlaamsche Vlagge, 1885, III, 61.

*Het Lied der Vlaamsche Zonen, 1875.*Het Lied der Vlaamsche Zonen, gezeid De Blauw-

voet, 1 875.*Het Lied der Blauwvoeterie, 1877.Het Vlaamsch Studentenvolk.

Een vüftig- Vlaamsche Liederen, Brugge,Delplace, z. j. (1877), nr. 44.

In Vlaanderen.Een vfftig- Vlaamsche Liederen, nr. 13.

De Knape.Laatste lezing: Het Pennoen, 1879, I, 12.

Al Zingen 't vrije Lied.Een vkftig Vlaamsche Liederen, nr. 18.

19.

34.

5.

Een vjftig Vlaamsche Liederen, nr. 17.

Een vkftz:gr Vlaamsche Liederen, nr. 48.

Blz.

14

3o

3'

3 2

3335

3640

4 2

43

45

47

49

51

54

56

Doedele Bommele

Krik Krak, tjou-1

De Fransche Rat

Minnedrank.

Klokke Roeland.

Een vkftig Vlaamsche Liederen, nr.

a-la.Een vkftig Vlaamsche Liederen, nr.

ten.Een vfritig Vlaamsche Liederen, nr.

Biz,

58

bo

6i

6 2

65

67

69

717375

77

BIBLIOGRAPHIE. • •-• •XVI

Psalm.Een vilitig Vlaamsche Liederen, nr. 27.

Latere lezing: Rodenbach bij de Studenten to Leuven

herdacht, Leuven, Bureel Ons Leven, 1905.

Den Hovenier, naar G. Flamen.Een vigils- Vlaamsche Liederen, nr. 3o.

Als die hooge boomen ruischen.Kerels, kerels, wrevelig volk.Vlaamsche jongens.Is '1 genoeg.Wel neen 1 Wel neeniWaarom stamp gi niet ...?Liedeken op de gevallen Boomen.Kerelslied.

Zij loechen.Al de Gedichten, 1888, 96.

Nieuwjaarsgroet, 1875.Almanak van de Leerende jeugd van Vlaanderen,

1876, 26.

De Eerste Martelaar, 1875.De Vlaamsche Vlagge, 1885, III, 94.

Antwoorde aan de Broeders van Sinte-Nikolaas.De Vlaamsche Vlag-ge, 1882, I, 40.

Aan de St. Jansgilde, 1876.De Vlaamsche Vlagg-e, 1882, I, 34.

*Prologus ter Opvoering van Filipinne van Vlaanderen, 1876.*Fierheid, 1876.*Het Kerelskind, 1876.De Kabouters.

Bond den Heerd, 1878, 311.

Roosken op der Heide.Een viiftig Vlaamsche Liederen, nr. 57.

Laat storten al wat storten wil. Aan C. L., 1876.*Na den Slag, 1876.

BIBLIOGRAP HIE. XVII

*Mozes verlost, 1876.*Weelde, 1876.Brutus' Visioen, 1876.

De Vlaamsche Vlagge, 1879, II, 79.

*Ter gelegenheid eener Eerste Misse, 1876.*Ter Gelegenheid eener Eerste Misse, 1877.*Huweliksdichtje, 1877.*Pastorinhaling, 1877.Processie der Blindekens, 1877.*De Nederlaag der Nerviers, 1877.Raoul, proza en poezie, 1877.

Houzee ! Houzee ! (onder deknaam : Francois Quillon).De Vlaamsche Vlagge, 1877, I, 46.

*Der Walkuren Rid, 1877.*Eene fransche Zonde, 1877.*Wandeling langs de Vaart, 1877.*De Coninck verlost, 1877.*Ter Venster, 1877.Wanhoop, 1877.

De Vlaamsche Vlagge, 1887, III, 101.

*Enen vroliken Sangher, 1877.*Waarheid, 1877.*Abyssus Abyssum invocat, 187 7.*Geschiedenisse, 1878.Avondhoorns.

De Vlaamsche Gids, 1908, Juli—Aug., 309.

*Trouwlied, 1878.Sursum Corda. Aan H. Du Moulin, 1878.Men is Man.Van eenen Minnezanger.Doodsanctje.

De Vlaamsche Vlagge, 1881, I, 16.

Prologe ter Kollegieprijsdeeling.De Vlaamsche Vlagge, 188o, I, 15.

Blz.

788186

8889go92

93

10I

104

107

109

III

112

1113

115

123

124

125

BIBLIOGRAPHIE. • •• - •XVIII

*Veldslag, 1878.Laatste lezing: De Vlaamsche Vlagge, 1884, III, 128.

*Avon d, '878.0 Nacht.

De Vlaamsche Vlagge, 1884, III, 110.

*De Zwane, 1878.*Duitsch beleg, 1878.*De Arend, 1878.*Koning Freier, 1878.Vrede.

Al de Gedichten, 1888, 200.

Het Voorspel van Wagners Tannhauser, 1878. Fragment.De Vlaamsche Vlagge, 1878, III, 114.

*Prologus van het drama Gudrun, 1878.

*Zeegezichten uit het drama Gudrun, 1878.

Het Lied van Horand, 1878.Gudrun. Van Looy, A'dam, 1905.

Prologus ter Opvoering van Breydel en De Coninck.De Vlaamsche Vlagge, 1878, III, 99.

Breydel en De Coninck.Bekroonde Dichtstukken in den letterkundigen prijskamp

uitgeschreven door den „Vlaamschen Broederbond" toBrugge ter verheerlijking van Breydel en De Coninck.Brugge, Fockenier, 1884.

*Sneysens, 1878.Gildelied.

De Vlaamsche Vlagge, 1878, II, 73.

*Van eener Jonkvrouw, 1878.*Vaarwel, 1878.Van eener Jonkvrouw, II, 1879.Beslag.

Blz.

126

128131

133

134135

136

138

139

141

142

144

¶46

149

163

165

167

17o

172

175

De Vlaamsche Vlagge, 1884, II, 66.

Het Liedeken van den Roere.Uit: „De Studenten van Warschau", Het Pennoen,

1878-1879, II, 54.

BIBLIOGRAPHIE. XIX

Blz.

STUDENTIKOZE LIE DEREN.

Ons Leuven is een wonderlike Stad.Vlaamsche Arbeid, 1908-1909, nr. 5-6, 244.

Drinkerslied, 1879.

Vlaamsche Arbeid, 1908-1909, nr. 5-6. 243.

Studentenserenade.De Vlaamsche Gids, 1906, Jan.—Febr., 65.

Studentenbrabanconne.De Vlaamsche Gids, 1906, Jan.—Febr., 66.

Waar kunnen wij toch beter zijn ?De Vlaamsche Vlagge, 1886, III, 96.

Nachtelike Tocht to Lande.De Vlaamsche Gids, 1898, Juli—Aug., 307.

De nieuwe Vlaamsche Leeuw.De Vlaamsche Vlagge, 1884, II, 74.

De Duitsche Kunst.Al de Gedichten, 1888, 106.

Na eene Vergadering.De Vlaamsche Vlagge, 1878, II, Ho.

Het Lied der Knapenschap.Laatste tekst in: La Semaine des Etudiants de Louvain,

16 Nov. 1879.

Op het Album van wijlend jongvrouw Pauline Willems,J. F. Willems' dochter, 1879.

Van Nu en Straks, Nieuwe Reeks, Ve Jg.,nr. 4-6, Dec. 1901, bl. 303.

De Skald.De Vlaamsche Vlagge, 1879, II, 69.

De Zanger.De Vlaamsche Vlagge, 1879, I, 6.

Door de Bosschen, 1879.Nachtelik Varen.Fantasia.

17 7

178

18o

181

18,1

186De Vlaamsche Vlagge, 1880, I, 14.

Op Brugge's Nacht.Baskisch Volkslied, 1879.

BIBLIOGRAPHIE. • - '• •xx

Op eene Bruiloft, 1879.De Vlaamsche Vlagge, 1880, I, 14.

Dichtersheildronk (op een huwelijk), 1879.Rodenbachsblad, 1909, nr. 9.

Op het Profes eener Godelieve.De Vlaamsche Vlagge, 1880, I, 14.

Es ist eine alte Geschichte.Al de Gedichten, 1888, 201. Vroegere Lezing :

Vlaamsche Arbeid, 1908-1909, nr. 5-6, 246.De Minnebode.

Nederlandsche Dicht- en Kunsthalle, 1880, 140.

Op den dag harer Eerste Communie, 1880.Het Pennoen, 1880, Juli, 97.

Het Land van Utopeia. Uit het zangdicht Arnold.Al de Gedichten, 1888, 196.Van Arnold is dit lied alleen bekend.

Irolds Jeugd.1. Vs. I — 7o, in handschrift.2. Vs. 71 —117, De Vlaamsche Kunstbode, 1879, Dec., 15.3. Vs. 118-213, Uitgave Al de Gedichten, 1888, 203.

4. Vs. 214-306, Vlaamsche School, 1896, 61.5. Vs. 307-33I, in handschrift.

Van Irolds Jeugd werd verder niets weergevonden.Krizis.

Vlaamsche School, 1896, 67.Eenig fragment.

Macte Animo.Dit gedicht heeft Rodenbach van op het ziekbed overhandigd

aan Prof. Dr. Gustaf Verriest. Feestrede door Hgl. Dr. G.Verriest, in A. .Rodenbach bii de Studenten to Leuven her-

dacht, Leuven, Bureel van Ons Leven, 1905.

VERTALIN GEN.

*Dichterliefde, naar Heine's Aus meinen Threinen s�rieszen.Eerste Gedichten, 1878, 57.

Van het Dombeeld (naar Heine's I'm Rhein, inn heilig-enStrome).

La Semaine des Etudiants de Louvain, 29 Oct. 1879.

Blz.

188

190

191

192

193

194

211

221

BIBLIOGRAPHIE. XXI

Het Lied van Mignon (naar Goethe's Mignon).Het Pennoen, 1880, nr. 9, 129.

Daar was een koning in Thoele (naar Goethe's Es war einKOnig in Thule).

Al de Gedichten, 1888, 188.

Wiegelied (naar W. Gotter's Wiegelied, op muziek van Mozart).Al de Gedichten, 1888, 19o.

Toovernacht (naar een lied van Felicien David).Al de Gedichten, 1888, 194.

Uit Wagner's Tannhduser:Tannhduser's laatste Bekoring.Tannhduser's Dichterkam.p.Elisabeths Dood.

Vlaamsche Arbeid, 1908-1909, nr. 5-6, 2 4 1 .

De Zwerver (Aan de Avondsterre).Vlaamsche Arbeid, 1908— 1909, nr. 5-6, 242.

De Nornen (naar het voorspel van Wagner's Glittercidmmerung).De Vlaamsche Vlagge, 1879, I, 1o.

Lofzangen uit de Getijden der Onbevlekte Ontvangenisse.Vertaald gedurende zijn laatste levensdagen. In de uitgave :

Albrecht Rodenbach (boekje met lijkreden). Brugge, Delplace, 1880.

VERSCHENEN BUNDELS.

Eerste Gedichten van Albrecht Rodenbach.Roeselare, J. de Meester. 1878. In- 1 V. 104 bl.

Al de Gedichten van Albrecht Rodenbach.Roeselare, J. de Meester. 1888. In-8°. 216 bl.

Albrecht Rodenbach. Gedichten. — Bibliotheek van Neder-landsche Letteren, onder bestuur van Pol de Mont.

Gent, Hoste. 1895. In-i6°. 32 bl.Bloemlezing uit de Gedichten van Albrecht Rodenbach,

door Dr. J. Aleida Nijland.Amsterdam, L. J. Veen. 1905. In-16°. i II bl.

Rodenbach. — Nr. 4 van Nederlandsche Schrivers voor hetmiddelbaar onderwfs. — Bloemlezing door A. Walgrave.

Hoogstraten, L. van Hoof. 1909. In-16 °. 48 bl.

BIBLIOGRAPHIE. • •-.

II. TOONEELWERK.

Liederik van Buck (5 bedrijven) 1875.

Uit den Franschen tfd (5 bedrijven) 1875-1876.

De Glide, tafereel uit den Kerelstijd, 1877.

De Ondergang der Kerels, vaderlandsch tafereel in twee stonden.In Tooneelspelen voor Vlaamsche Gilden, Brugge,

Delplace, z. j. (1878-1879), 1-23.

De Brugsche Metten, vaderlandsch tafereel.In Tooneelspelen voor Vlaamsche Gilden, Brugge,

Delplace, z. j. (1878-1879), 25-5o.

De Wacht over Viaanderen.In handschrift.

Charlatanism, blijspel.In handschrift.

De Studenten van Warschau.Het Pennoen, 1878-1879, 46-61 en 8o-96.Vervolg in De Vlaamsche Vlagge, 1879, 138-142.

Tsaar en Timmerman, tooneelspel in twee bedrijven.In handschrift.

Koning Lear, spel in 5 tooneelen, naar Shakespeare.In handschrift.

Gudrun, spel in vijf bedrijven.Gent, J. Hoste, 1882. In-8°. 264 blz.Amsterdam, S. L. van Looy, 1905. In-4°. 83 blz.

III. PROZAWERK.

Wahrheit and Dichtung aus meinem Leben.Uittreksels, beoordeelingen, ontwerpen, schetsen, gedachten, to zamen

meer dan 2000 nota's, 1876—'77 (met tusschenlassching vanvroegere nota's) 1877—'78, 1878—'79.

Noodvier en Noodhoorn.De Vlaamsche Vlagge, 1876, I, 114.

XXII

•• • BIBLIOGRAPHIE. XXIII- .

Uit eene Redevoering.De Vlaamsche Vlagge, 1876, II, 132.

Onzen lieven meester en Bestierder (H. Verriest) op zijnen naam-dag gelezen ter Rousselaarsche lettergilde in de zitting — metgesloten deuren, 2 April 1876.

Lefterkundig Credo. Aan Amaat en Pol (Am. Joos en P. deMont), en Plan voor Bond en Tijdschrift. 1877.

Studentenbond.

Voordracht over de rolle der Jeugd in den Vlaamsche Kampe.

7wee Voordrachten gehouden in de Studentenafdeeling van hetDavidsfonds te Leuven.

Over Taalfiarticularisterl.

Voordracht oft den Studentenlanddag te Gent, 1877.

Voordracht over de Kerels.

Voordracht over Tooneel.

Ter Inleiding (onder deknaam : Sneyssens).De Vlaamsche Vlagge, 1877, I, 3.

Vlaamsche Spelersgilden (onder deknaam : Francois Quillon).De Vlaamsche Vlagge, 1877, I, 23.

Festival.

De Eed op Rtitli.

Mozes op den Nijl.

De Vlaamsche Vlagge, 1877, I, 45.

De Vlaamsche Vlagge, 1878, I, 12.

De Vlaamsche Vlagge, 1878, I, 21.

Westvlaamsche Spelersgilden (onder deknaam : Francois Quillon).De Vlaamscbe Vlagge, 1878, I, 40.

Inleiding.Het Pennoen, 1877-1878, I, 3.

Beleefdheid en Fatsoenlijkheid.Het Pennoen, 1877-1878, I, 22.

Studentenwerk in den Vlaamschen Kampe.Het Pennoen, 1877-1878, II, 6.

BIBLIOGRAPHIE. • •-• •

A propos van Cicero.De Vlaamsche Vlagg-e, 1878, II, 71.

Soorten en ondersoorten in de Dichtkunst.De Vlaamsche Vlagge, 1878, III, 100.

Nieuws !Het Pennoen, 1877-78, III, 2.

Studentenwerk in den Vlaamschen Kampe.Het Pennoen, 1877-1878, III, i6.

Uit eenen Redetwist over „taalparticularisterij " ..Het Pennoen, 1878-1879, I, 9.

Nog van Musiik.Het Pennoen, 1878-1879, I, 18.

Van den Studentenbond en van het Vlaamsch in de Studenten-wereld.

Het Pennoen, 1878-1879, III, 67.

Voorrede tot Gudrun, 1 87 9.Gudrun, S. L. van Looy, A'dam 1905.

Prospectus van Het Nieuw Pennoen, 1 87 9.

De Letterkunde onder de Studenten.La Semaine des Etudiants, 1879.

Het Vlaamsch onder de Studenten.La Semaine des Etudiants, 1879.

Vijgen na Paschen.Le Semaine des Etudiants, 1880.

Gansch het eerste Nr. van Het Nieuw Pennoen, 1 880.

Ons Programma.

Van Kritike.

Twee Maten onzer wsthetische Beschaving.

De Heer Gounod in Belgie.

Kronike.

Mfne verdediging in het Vlaamsch Heelal, i 880.

XXIV

WAARHEID. I

WAARHEID.

Ter Waarheid streeft mijn twijfelend gedacht,ter Waarheid streeft mijn rustelooze ziel,ter Waarheid wille ik steeds met al mijn krachten,ter Waarheid, bron van balsemende vrede.

Zoo leef dan, Jongeling, en onweerstaanbaarvervoere u Drift tot levenswerkzaamheid,door lenteweder, zomergloed en winterstorm,door zonnewonne, manesching en duisternisse,ter rustelooze werkzaamheid. Maar steedsbeheersche Waarheid, in het vroedend voorhoofdgerust en kalm gedregen, Drift en Daad.

Zoo zing dan, Jongeling, daar gij Jongeling zijt,en, wijl rondom u woelt de bonte wereld,sta recht in 't midden met wijd open oog,aanhoor wat elke wind u medebrengt,en dicht, weerspiegelend en weerklingend.Geen standbeeld, neen, vervrozen koud en stom !Gedeund wen u beschingt de roode morgen ,gezucht waneer de wind voorbij u zucht,gelijk die harpen in den avondwinddie met der boomen lied hun klachte paren.En storremt zee en hemel rondom u,zing mee. En woedt rond u de wilde slag,kamp mede en sla den bardit 1) in den wind.

1) bardit: Strijdgezang van de germaansche volkeren.

I

2 WAARHEID.

En jaagt u Drift, zijn woord is 't klingend lied :gezongen wen uw ziel aan 't wagen gaat,gelijk de zee wen 't in haar gronden ziedt.Begeestere 't lied de werkzaamheid uws levens ;ja, zing en dicht, van wonne en wee en woede,van liefde en haat ; ja zing en dicht — maar steedsbeheersche Waarheid, in het vroedend voorhoofdgerust en kalm gedregen, Dicht en Zang.Geen valsche zuchten en geen valsche tranen,geen mom op 't aangezicht des noordschen Zangers,geen nietig speeltuig van uw ziel gemaaktdat lacht of jankt naar men de wrange draait ;maar, lijk gij 't leven in u leven voelten rond u, dwing het in uw lied to leven,o Zanger, echt en trouw gelijk een kind.

ZONDAG. 3

ZONDAG.

Over dorp en over veld't helderklingend kloksken schelt ;oud en jong, de dorpelingennaderen langs de wegelingen,ieder op zijn best gepint,

vro en welgezind.

Wierookwalm en orgelklang,stille bede en kinderzangsmelten in harmonisch stijgent' midden een godvruchtig zwijgen,en eenvoudig wordt aanhoord

Gods eenvoudig Woord.

Later zit de mannenschaarin der linden schaftw to gaga-,en zij klappen, smooren, drinken ;bachten d'hage wederklinkenvreugdekreten bij 't gerol

der geschoten bol.

Door de reine blauwe luchtrijst er menig blij gerucht ;kinderreien zingen, klingen

1) bachten achter.

4 ZONDAG.• •_• •

op het hof in bonte kringenonder Breeden eikentrans,

lustig aan den dans.

Over dorp en over veldde avond spreidt, de beeklok schelt ;de avond heeft zijn vreugden medevoor des braven landmans stede:ziel tevreden, hert gerust,

stillen avondlust.

OP HET SLAGVELD. 5

OP HET SLAGVELD.

Door de kruitwolk en des slagvelds gruwelen,zoekend stapt de Non waar hulp en troost bien.Bloedig stort alom de krijgsman neder.

Lijk een engel komt zij toegevlogen,knielt, verzorgt hem, biddend of met zoetewoorden hem vertroostend, helpt hem sterven ...

Ginter verre donderen de kanonnen,spuigend. — Stervend stort de maged neder. —Ruiters stormen henen, lijken trappelend. —

Meer dan eenen name zal men roemen,meer dan eenen held, na 't bloedig kampen ,U niet, Vrouwe, grooter dan de krijgsheld!

Och, 't is waar, wie kent uw name, Nonne,en of gij eens armen werkmans kind waartof der ridders die ter kruisvaart togen?

6 STOET.• •

-• •

STOET.

Langzaam trekt een blanke stoet door d'hemelen.Jesus eerst, der maagden koning, 't aanzichtlijk de zonne glanzend en de kleederenlijk de sneeuw, en hunne koninginne,de Onbevlekte met haar sterrenkrone.Zeven engelen volgen, blank in 't slependchoorkleed, houdend haren wijd ontvouwdenhemelsblauwen goudgesternden mantel,dragend hare blauwe lelievane.Duizend, duizend, duizend maagden volgen,sneeuwblank door de nevelige sluiers,dragend in de hand de blanke lelie,zingend zoete choren door de hemelen,volgend waar hij gaat der maagden koningen hunne onbevlekte koninginne.

• . •MINNEZINGERS MEILIED.• •

MINNEZINGERS MEILIED.

Wie heeft er de wandelende Meimaagd gezien ?De arme zanger heeft ze gezien.Hij lag in de doomende zilveren weiwaar hij des avonds to slapen hem letDe zingende vogelen, vliegende stem,begroetten de Maged en wekten hem,en 't eerste dat zijne ooge zaghet was de Maged en haren lack.

Ei, ei, ronkende snaren!Zingende stemmen de ruimte doorvaren.

Zij kwam daar juiste langs hem gegaan.Zij zag hem voorbijgaande minzaam aan.Zij kwam, koninginne der wonnige mei,alover de dampende tintelende wei,en ik, immer zwervende bergenkind,sprong op gelijk een hert gezwind,en greep mijn snaartuig, en over de weivervolgde de koninginne der mei.

Ei, ei, ronkende snaren!Zingende stemmen de ruimte doorvaren.

Zij ging en bezag haren bloeienden hof,in de lucht van safier wedergalmde haar lof,de rijzende zonne wierd van robijn,de blozende kimme van karmosijn,

8 MINNEZINGERS MEILIED. .•• . 4

het zwingende woud van smaragden was,de beek van kerstaal, en het levende grasvan vonkelend tintelend diamantvan zeven koleuren bij zonnebrand.

Ei, ei, ronkende snaren !Zingende stemmen de ruimte doorvaren.

Zij vaarde zoo schoon in het schitterende kleed,hare ooge de bloemekens lachelen deed,om haar hals vlotten guldene lokken rond,mij kwam gevleugelde zang in den mond,want vreugdige liefde mijn herte doordrong,en voor haar de zwervende zanger zong.Zijn lied stond haar aan: zij aanhoorde zijn stem,en keerde zich om en loech minzaam naar hem.

Ei, ei, ronkende snaren !Zingende stemmen de ruimte doorvaren.

DIE BEKE. 9

DIE BEKE.

0 Beke die door het bloeiende veldso wild gejaegd immer henen snelt,waeromme toch nooit ene stonde gerust?En stilt di geen moedheid, hoe stilt di geen Lustbi 't sien deser groene lachende weimet bonte bloemekens allerlei?— 0 jongeling, twi van den raed dien gi riedt.lk bid u en spreek van der weide mi niet.1k minde die weide waer henen ik kwamwaneer ik voor de eerste mael richting namgesproten van uut de rots haren schooten bli van te levene voorwaerts schoot.'t Was meie, 't was uchten, de sonne die schong,de lucht was so blau en het vogelken song,'t was leven en lust wat men hoorde ende sag,die wei was so schoon en so soet hare lack.Si riep mi en bood mi haer jeugdige grastot bedde, en ik kwam, en hoe lievelik wasmi de dag dat die lachende weide mi riepen dat ik te midden de bloemekens sliepdes avonds waneer in den hemele swornde maen met heur pinkelenden sterrendrom.Och nimmer verlaet hi myn rusteloos gedacht,die swigende navond, die schingende nacht,die stilte, die ruste, het windeken datbi wilen deed lispelen het trillende blad;

DIE BEKE.• - •• •

en dan al met eens de nachtegael sang;en die nacht van geluk soo haestig vergang.0 die droom, o die droom, die betooverde droomDes anderdags lag er veel slyk op myn Boom.Maer de wei was so lieflik betinteld met dau,de bloemekens loechen, de hemel was blau,de vogelen sangen en pralende kwamde sonne geresen in 't oosten vol vlam,en 'k was nog gelukkig, maer 't mengde in myn lustik en weet niet wat angst, dat ik was ongerust.Het docht mi ik voelde myn krachten vergaenen soude in die weide versinken saen 1)en, siende hoe 'k dieper en dieper versonk,so beyond ik helaes ! dat die weide mi dronk.0 twi ! dese lachende trouwlose hadmi bedrogen en dronk onversadig haer sat,al wist si dat ik ervan sterven sou.Dat was deter lachende weide trou!En ik dan liet wanhopig menigen tydmi drinken door haer, maer het stom verwyten verstond si niet, en si dronk en loech voort.En ik lag daer machteloos en bina vermoord.En si loech. Maer op sekeren dag uit den schootder rots ene borlende bronne sproot,en kwikte mi weer, en ik woedend en blindsprong op, en ik boorde enen weg, en geswindso stormde ik bruschend aldoor de wei.En si geen het minste teeken en deivan droefheid of deernis : si liet mi gaen.En sedert so vliede ik hier sonder staen,en ruste noch lust heeft myn drift ooit gestild,en s' heeten de beke woestig en wild,en wanen se sonder liefde, en toch,

') sal" : spoedig, aldra.

I0

DIE BEKE. I I

o jongeling, jongeling, ik minne se nog,die lachende bloeiende trouwlose weialwaer ik bedrogen to slapen mi lei.Si heeft mi reeds lange vergeten, en leeftmet de bronnen die si bedrogen heeft.Want menige bronne nog herwaerts schooten vand er, bedrogen, die achlike dood.Gedurig herinnert mi alles de vreugden den liefliken droom miner eerste jeugd,en hoe ik ontwiek uut dien lustigen droom,en daerom so woestig en wild is myn stroom.

DE LAATSTE STORM. : - :.

DE LAATSTE STORM.

Bulderend speelt de zee met 't oude vaartuig.Ka1m, manhaftig kampt de grijze zeemanmet den storm. Maar splijtend to alien kantevreeselik kraken de oude brooze wanden.Bleek en bevend staart alom de manschapnaar het krakend wantwerk en den zeeman.„Sloepen of en vrouwen eerst !" gebiedt hij.Wiegend waggelen sloepen in den storrem,angstig ijlt de manschap in de sloepen.Eenzaam staat op 't vaartuig de oude zeeman.„Vol!" zucht hij, „vaartwel, matrozen, redt u."Door den storm verdwijnen zijne sloepen.Bulderend speelt de zee met 't splijtend vaartuig.Kalm, manhaftig bidt de grijze zeeman,de armen rond een mast. Zoo lange reisdenschip en zeeman samen door de stormen ;grijs is 't hoofd geworden van den zeeman,krakend en versleten 't machtig vaartuig . . . .O de wind, de zee, de laatste storrem!Schuimend, bruischend, stijgen wilde barenonder zijne voeten. Krakend, berstend,in de diepe kolken draait het vaartuig....Samen duikelen schip en man, verzwolgen.Machtig stormt de zeewe grootsch en eenzaam.

12

REGENDAG. I 3

REGENDAG.

Och hoe droevig sleept de dag. Betrokkenligt de lucht met wolken grijs en grauw,'t stuifreint, en die hooge boomen schokkenhunne kruinen en vol vreemde rouwruischen zij, ontbladerend, droeve zangen.Lijk des avonds in het woud een dolend kind,daar beneden door de donkere gangenakelig schreeuwt en huilt de wilde wind.Sombere wolken door mijn ziel ook zweven,nevelig betrekt mijn zonneglans.Houd u sterk, o jongeling, dat is 't leven.Weze uw droefheid lijk uw vreugd — eens mans.

AISCHYLOS' PROMETHEUS IN DE • BOEIEN.

AISCHYLOS' PROMETHEUS IN DE BOEIEN.

Eene Rotse aan de Palen der wereld.

Komen PROMETHEUS, HEFAISTOS, KRACHT EN GEWELD.

KRACHT.

Der aarde ja ten uitersten rande zijn wij gekomen,aan Skytias boord, menschenlooze wildernisse.Hefaistos, u nu gehoort het te beramen de bevelendie u Vader oplei, en dien, aan rotsenhooggetopt, den vermetele te binden.Uwe bloem immers, den glans van het vier, aller kunsten oorsprongontroovende, aan stervelingen bezorgde hij die, en ja van zulkezonde, ulieden Goden moet hij betalen boeting ;dat hij wel eens leere Zeus' heerschappijeeren en menschlievende handelwijze daar laten.

HEFAISTOS.

Kracht en Geweld, ja uwe last van wege Zeusheeft uit, in der waarheid, en niets meer en houdt u hier nog.lk integendeel en kan het niet herden 1) eenen bloedverwanten Godte boeien geweldig aan dien rotstop dien de storm zweept.Maar alleszins 't noodlot zulks mij durven doet.Verwaarloozen immers Vaders woorden, zwaar is 't,O gij der rechtoordeelende Themis wijze zoon,ondanks u, ondanks mij, met onbreekbare klompenzal ik u nagelen aan die menschenlooze rotsspille,

1) herden : harden, verdragen.

: - • PROMETHEUS IN DE BOEIEN.

dat gij noch stemme noch gestalte van stervelingenvernemen zult ; blootgesteld aan de zon hare brandende stralen,uw bloeiend kleur zult gij verliezen ; u verheugendezal de bontgekleede nacht verbergen het licht,maar den rijm des morgens smelt de zonne weerom ;en immer de last van het daarzijnde kwaadzal u drukken ; de verlosser trouwens nog niet geboren wierd.Zoo boet gij de menschlievende inborst.God immers zijnde, der Goden niet vreezende de woede,den menschen eene eere bezorgdet gij buiten recht,waarom gij deze heillooze rotse waren zultrechtomhooge, slapenloos, met ongebogen knie,en wet zuchten en klachten onnuttigzult gij slaken : Zeus trouwens, onverbiddelik is zijn herteen elkendeen werkt door, die nieuwelings gebiedt.

KRACHT.

Welaan, wat eerzelt gij en beklaagt gij vruchteloos?Waarom der Goden vijandliksten God niet haten,die den menschen overleverde uwe eigenschap ?

HEFAISTOS.

Het verwantschap in der waarheid machtig is en het verkeer.

KRACHT.

Met u beken ik het ; maar niet aanhooren Vaders woorden,wat is dat dan? Hoe en vreest gij dat niet meer ?

HEFAISTOS.

Altijd ja in der waarheid hard zijt gij en ruwheidsvol.

KRACHT.

't En helpt immers geenszins hem to beweenen : Gij dus,wat niet en helpt en pijn er u niet omme vruchteloos.

1 6 PROMETHEUS IN DE BOEIEN. • •-• •

HEFAISTOS.

0 zeer hatelike handigheid.

KRACHT.

Waarom ze haten ? Des lijdens toch, om onbewimpeld te spreken,nu tegenwoordig en is geenszins schuld uwe kunste.

HEFAISTOS.

Alleszins, had ze een andere mogen bekomen!

KRACHT.

Alles gehoort den Goden, buiten opperheerschappij:onafhankelik immers en is er niemand buiten Zeus.

HEFAISTOS.

a ondervond het hierin en niets tegen te spreken heb ik.

KRACHT.

Waarom dan u niet haasten den band rond hem te slaan,dat u dralende niet gewaar worde Vader ?

HEFAISTOS.

Reeds ja veerdig ziet gij de ringels bij.

KRACHT.

Grijp ze en rond de handen, met krachtig geweld,ze met den hamer sla ; nagel hem aan de rotsen.

HEFAISTOS.

Voltrokken is het ja, en niet vergeefs, dat werk.

KRACHT.

Klop harder, duw en niets slap en laat :Schrikkelik immers is hij om te vinden zelfs uit middellooze

taken uitkomst.

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. I 7

HEFAISTOS.

Vast nu ja ligt deze arm onbevrijdelik.

KRACHT.

En den dezen nu vestig hem zeker, dathij ondervinde, alhoewel wijs, toch flauwer dan Zeus te zijn.

HEFAISTOS.

Buiten dien niemand met recht mij verwijten zal.

KRACHT.

Des stalen klomps nu den fellen tanddweersch door zijne borst boor hem krachtig.

HEFAISTOS.

Alai, Prometheus, over uwe pijnen stene ik.

KRACHT.

Gij dus wederom eerzelt en over Zeus' vijandensteent? Dat gij maar over uw zelven niet en klaget eens.

HEFAISTOS.

Gij ziet een schouwspel onzienlik voor de oogen.

KRACHT.

Ik zie hem krijgende wat hij verdient ;maar rond de lenden banden sla.

HEFAISTOS.

Het doen moete ik. En gebied niet te veel.

KRACHT.

Nogtans zal ik u gebieden en u aanprikkelen derbij.Kom afwaarts en de beenen ringel fel.

2

i8 PROMETHEUS IN DE BOEIEN. . _ .. .

HEFAISTOS.

Dat werk is ook gedaan zonder grooten last.

KRACHT.

Krachtig nu nagel de dweerschende voetspijkers;want deze ja die onderzoeken zal uwe werken is zwaar.

HEFAISTOS.

Gelijkvormig uw wezen uwe tonge spreekt.

KRACHT.

Gij, ontferm u, maar mijne stoutheidnoch mijner gramschap ruwheid mij niet en verwijt.

HEFAISTOS.

Gaan wij, want hij zijne leden gansch ombeslegen heeft. (af).

KRACHT.

Hier nu spot, en der Goden eereroovende, aan wezens van eenen dag die geef. Wat voor ukunnen stervelingen om u to ontdragen dezen pijnen ?Met valschen name u de Goden Prometheus „voorziender"heeten, uw zelven immers ontbreekt een Prometheusop welke wijze gij u dezen gevalle ontwringen zult.

oaf, met Geweld).PROMETHEUS.

0 goddelike barnlucht, en rapgevleugende winden,en stroombronnen, en der zeebarenontelbaar monkelen, en aller wezen moeder, Aarde,en allesziende zonnebol schoon,aanschouwt mij wat ik van de Goden, God, lijde ;ziet met welke mishandelingenverscheurd, ik door den tienduizendjarigen

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. 1 9

tijd zal lijden. DAt de nieuweMeester der Heiligen uitvond voor mij,schandeliken band.Ho Ho. Het wezende en het toekomendekwaad beklage ik. Hoe eens dezer kwalenmoet het einde opkomen ?En toch wat zegge ik? Alles voorzie ikschitterend dat worden zal, nochte mij nieuwzal eenig lijden overkomen. Het vastgestelde lot moet ikdragen ten gemakkelikste, wetende datdes noodlots onwederstaanbaar is de kracht.Maar noch zwijgen noch niet zwijgen deze lotgevallenmogelik mij is. Den stervelingen immers eerebezorgd hebbende, aan dit noodlot ik gebonden ben, ongelukkige.Er een nartheksriet mede vullende trouwens roofde ik des viersOorsprong, dievelings, dat meester van de kunstenaltemale den menschen wierd, en groote hulp.Door zulke straffen die misdaden boete ikmet hemelhooge banden gevestigd zijnde.Ho, Ho. Lacy, Lacy!Welk gerucht, welke geur bevliegt mij, onzienlik ?van Goden of menschen of van de twee?Kwam er tot den verren rotstopeen der pijnen mijn aanschouwer, of wat toch willende?Ziet, in de boeien, mij, eenen ongelukkigen God,Zeus' vijand, die aller Godenhaat doorleed, zooveel erZeus' hof bewonen,om mijne to groote liefde der menschen.Ho Ho! Wat nu wederom een klepperen hoore ikhierbij van vogels? en de lucht bij het slaanhunner vlerken gezwind, zoeft.Al mij schrikkelik is dat naast.

De Okeaninen komen 4.gevlogen.

20 PROMETHEUS IN DE BOEIEN.

OKEANINEN (Eerste wandel).

En vrees niet : vriendig trouwens deze rei,bij der vlerken vluchtig klepperen,kwam tot deze rotsspille, het vaderlikgemoed met moeite overkout hebbende.Rapvoerend ja mij brachten de windekes.Des slaans immers van 't ijzer het geruchtedrong tot in onzer krochten bodem, en verjoeg uit mijdie edele schuchterheid,en ik sprong ongeschoeid op den gevleugelden wagen.

PROMETHEUS.

Aiai, aiai,der vruchtbare Tethys telgenen van hem die rond geheel de wereld wenteltmet rusteloozen vloed, kindersvan Vader Okeanos, beschouwt, bezietmet welken band geboeidaan deze rotse hare toppen hoogik eene wacht onbenijd zal houden.

R EI (Eerste wederwandel).

1k zie, Prometheus, en van afschrik over mijne oogeneen nevel toog voltranen, uw lijf aanschouwendeop den steen verdorrendbij deze stalen mishandelingen.Nieuwe stiermans trouwenszijn den Olympos meester, en met nieuwe wetten ja.Zeus onrechtig gebiedt,en het eertijds geeerbiedigde nu verdelgt.

PROMETHEUS.

Indien hij mij toch onder Aarde, leege bij Haidesden doodenweerd, in den onbezoekeliken

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. 2I

Tartaros had gezonden, in banden onlosbaarwreed mij gewenteld hebbende, dat noch Godnoch iemand el 1) daarin hem verheugen mocht.Maar nu der winden speeltuig, de ongelukkige,zijnen vijanden tot vreugde, lijcit.

REI (Tweet,'le wandel).Wie zoo hardhertigonder de Goden, wien dat verheuge ?Wie niet medelijdt met de ongelukkendijn, buiten ja Zeus ? want deze met woede altijdopleggende den onplooibaren zintemt des hemelskroost, nochte ophouden zal hijvoor hij ja voldeed zijn herte, oftewel dat, met eenen aanslag fevers,iemand het moeielik om rooven gezag roove.

PROMETHEUS.

Ja zeker, nog mijns, alhoewel ja met hardeledenboeien onteerd,nood hebben zal der Heiligen meester,om te toogen den nieuwen raad bij den welkenskepter en eer hij zal gestolen worden.En mij zal hij niet met der overtuiging zeemgetongdetooverzangen overhalen, en de hardebedreigingen nooit vreezende en zal ik datveropenbaren, voor hij mij uit Wildeboeien losse, en boete betalendezer mishandelingen wille.

REI (tweak wederwandel).

Gij toch zijt stout en ja uwe bitteresmerten geenszins onderdoet,al te vijandig ;

') el: anders.

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. • . •••

mijn herte kwelt doordringende vreeze ;ik ben benauwd om uw lot ;hoe eens dezer pijnengij moet, havende, het eindezien naken. Onroerbaar immers eene inborst en een herteonoverkoutbaar bezit Kronos' zoon.

PROMETHEUS.

Ilc wete dat hij trotsch is en naar eigen zinrecht Zeus. Maar algelijkzachtergezindwordt hij eens, als hij aldus verbrijzeld zal zijn ;en dan den ontembaren wrok stillendeten bond met mij en vriendschap,begeerende tot den begeerenden, zal hij eens komen.

REIHOOFD.

Geheel de zaak ontdek ons en doe ze ons geworden,om welke beschuldiging Zeus u namen aldus zonder eere zoo bitter mishandelde;meld het ons, zoo 't u niet vat en pijnt bij dat verhaal.

PROMETHEUS.

Smertelik ja voor mij is het te vertellen die dingen.Smertelik ook te zwijgen : langs alle kanten pijne.Toen eerst begon der Goden wroken een geschil tusschen elkander oprees,de eene ja willende werpen van den troon Kronosopdat Zeus heerschen mocht alzoo, de anderen integendeelijverde opdat Zeus nooit beheerschen mocht die Goden.Dan, ik, het beste radende, overhalende Titans, kinders van Hemel en Aarde,niet en vermocht, maar de slimme treken

2 2

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. 23

misprijzende, met harderen zinzij meenden zonder moeite met geweld te winnen.Maar mij moeder, meer als eenen keer, Themis,de Aarde, met veel namen enkel wezen,de toekomst hoe zij volbracht zou zijn voorspeld had :dat men bij geweld noch bij machtmoest, maar wel bij list, de beheerschers overweldigen.Dit als ik het hun met woorden voorhieldzij en geweerdigden in 't geheele niet mij te bezien.Het beste dus voor mij in deze omstandigheden danscheen te zijn, medenemende mijne moeder,gewillig den welwillenden Zeus bij te staan.Door mijnen raad, des Tartaros somber gediepteschuilplaats door den oudgeboren Kronos,met zijne medekampers. Alzoo door mij,der Goden heerscher geholpen,met zulke kwade pijnen mij loonde.Zij is trouwens in zekeren zin der heerschappij eigen,de ziekte, de vrienden niet te betrouwen.En wat gij mij vroegt, de reden waaromhij mij mishandelt, dat zal ik klaar uiteen doen :Als eerst op den vaderliken troonhij zat, rechtuit den Geesten deelde hij eere uit,andere den anderen, en schiktehet bestier; maar van de rampzalige menschen geene rekeninghoegenaamd hield hij, maar vernield hebbende het geslachtgeheel, hij wilde er een ander doen worden nieuw.En claar niemand tegenkwam buiten ik,maar ik, ik dierf; en bevrijdde de menschenvan verbrijzeld naar Haides te varen.Daarom dus onder zulke straffen ben ik gebogen,pijnelik om lijden, deerlik om zien ;en de stervelingen in deernis genomen hebbende, deernis te bekomenik niet weerdig geacht wierd zelf, maar onmeedoogendzoo wierd ik doorkorven, voor Zeus een onteerend zicht.

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. • _ •• •

REIHOOFD.

Een ijzeren hert en van steen gemaaktis hij, Prometheus, die niet medelijdtmet uw' pijnen. 1k immers ze niet zienik had het gewild, ze ziende leed mijn hert.

PROMETHEUS.

En inderdaad voor vrienden erbarmelik om zien ben ik.

REIHOOFD.

Zijt ge eentwaar niet wat verder gegaan dan dat?

PROMETHEUS.

De stervelingen ja deed ik ophouden to voorzien hun lot.

REIHOOFD.

Welke gevonden hebbende bemiddeling dezer kwaal?

PROMETHEUS.

Blinde hoop hebbe ik in hen gesteld.

REIHOOFD.

Een groote hulpe aldus gaaft gij den menschen.

PROMETHEUS.

Daarbij ja nog het vier ik hun verschafte.

REIHOOFD.

En nu het schitterend vier bezitten wegens van eenen dag?

PROMETHEUS.

Bij het welk ja vele kunsten zij zullen leeren.

2 4

PROMETHEUS IN DE BOEIEN. 2 5

REIHOOFD.

En om zulke beschuldigingen u dus Zeusmishandelt, en geenszins lost uwe kwalen,noch is er des leeds een einde u voorliggend?

PROMETHEUS.

Geen ander in der waarheid geen een, buiten als 't hem belieft.

REIHOOFD.

Believen? Hoe ? Welke hope? Ziet gij niet datgij zondigdet? Maar dat gij zondigdet, geenszins aan mij het te

zeggenaangenaam is, en voor u, pijne. Maar van deze dingen jagenoeg, en des leeds eenige verlossing zoek.

PROMETHEUS.

Gemakkelik voor die buiten het lijden den voetheeft, te bepreken en te waarschuwen deze die het slechtstellen. Ilc ja dat al wist :Wetens en willens zondigde ik, en zal het niet loochenen.En de stervelingen helpend ik zelf straffe zocht;toch niet ja door zulke straffen in der waarheid meende ikte moeten verteerd worden aan rotsen hoog,mij behoorende die eenzame rotsspille zonder buurt.En 't mij bijzijnde leed niet en beklaagt,maar nederdalende de toekruipende lotgevallenaanhoort, dat gij vernemet tot het einde het geheele.Doet wat ik vrage, doet het; hebt medelijdenmet hem die nu lijdt. Zoo ook toch zwevendeandermaal eenen andere het lijden aangrijpt.

REIHOOFD.

Aan welwillenden geboodt gijhet, Prometheus,

2 6 PROMETHEUS IN DE BOEIEN.

en nu met lichten voet den rapgevoerdenzetel verlatende en de lucht, zuiverebane der vogelen, tot den steilengrond zal ik naderen, en uwe pijnenwil ik geheel en gansch hooren.

Okeanos komt toegevlogen.

OKEANOS.

1k kome, eener lange reize het eindedoormeten hebbende, naar u Prometheus,dezen rapgevlerkten vogeldoor wille, zonder teugel, richtende,en met uwe lotgevallen, weet het, medelijden heb ik.Want mij, meen ik, het verwantschap dusdwingt, en, zonder het verwantschap,geen is er wien ik meerder deeldeelde dan aan u.En weten zult gij dat het waar is, noch dat ijdelzoetspreken bestaat in mij.... Welnutoon hoe gij moet geholpen worden.Nooit immers zult gij zeggen lijk Okeanoseen vriend is er zeker voor u.

PROMETHEUS.

Hoe, wat dingen ! En gij ook dus mijner pijnenkomt aanschouwer zijn ? Hoe dierft gij, verlatendeen den met uwen naam genaamden vloed en de met rots bekleedehenzelven uitknagende krochten, naar dit ijzermoerigland komen? of om te zien de lotgevallenmijn kwaamt gij en medelijden te hebben met der kwalen.Bezie het schouwspel, deze Zeus' vriend,die hem zijne heerschappij hielp vestigen,onder welke pijnen ik door hem gekromd sta.

PROMETHEUS IN DE BOEIEN.

OKEANOS.

a zie het, Prometheus, en u aanradenwil ik het beste, al zijt gij veelvindig.Ken uw zelven, en kleed u in doeningnieuw : nieuw trouwens ook de heer onder de GodenEn indien gij alzoo stoute en scherpe redensroeit, wellicht u, zelfs veel hoogerzetelende, kome Zeus te hooren, zoo dat u het geweld nutegenwoordig der pijnen kinderspel te wezen schijne.Maar, o rampzalige, die woede die ge in u hebt laat ze daar,en zoek der pijnen verlossing.Ouderachtig misschien u schijne ik te spreken alzoo ;zulke nogtans der al te hoog sprekendetonge, Prometheus, de belooning wordt.Gij dock, nog niet ootmoedig, en wijkt voor de kwalen,en bij de tegenwoordige ja nieuwe bijkrijgen wilt.Gij en zult dus niet, wilt gij mij gelooven,aan den prikkel het been bieden, ziende dateen felle meester onverantwoordelik heerscht.En nu ik ja, ik ga en proeven zalof ik vermoge u te verlossen uit deze pijnen.Gij, wees stille en niet te wild en klap :weet gij dan niet wel, zijnde alleswijs, dattonge stout de straffe vermorzelt ?

PROMETHEUS.

DK benijde u daarom, dat gij buiten zake u bevindt,en alle dingen gedeeld hebt en gedurfd met mij.Nu, laat varen en geenszins u moei:Geener wijze toch overtuigt gij hem ; immers niet te overtuigen is hij ;maar let op dat gij zelf niet en lijdet om der reize.

OKEANOS.

•

•

In der waarheid veel beter om uwen naasten te raden zijt gijdan uw zelven ; bij daad en niet bij woorden ben ik het bewezen

2 8 PROMETHEUS IN DE BOEIEN.

Den spoedenden toch niet tegenwerkt ;ik betrouwe immers, betrouwe, deze genade mijgeven zal Zeus, u te verlossen uit deze pijnen.

PROMETHEUS.

Daarom ja u love ik en nooit late dat eens :Van ijverswege immers niets gij verzuimdet ; maarniet en pijn : ijdel toch en zonder hulpevoor mij zult gij pijnen, zoo gij ja wat pijnen wilt.Maar blijf stil, uw zelven uit de voeten houdend.Ik immers niet, zoo ik ongelukkig ben, daaromzou willen dat aan velen pijnen overkomen.Neen toch. Want mij ook nog eens broeders lotverplettert ; van Atlas die bij de avondlandenstaat, de zuile van Hemel en Aardemet de schouders schragend, last niet wet dragelik.En het Aardkind ook, der kilikische krochten bewoner,ziende, betreurde ik, het vijandig gedrochte,honderdkoppig, met geweld getemd,TyfOs den stouten, die alien Goden tegenstond,met schrikkelike muilen blazende de dood ;en uit zijne oogen straalde GorgOnsblik blikkerend,lijk om Zeus' heerschappij te vernielen met geweld.Maar kwam op hem Zeus' woeligslapende schicht,neerwaarts schoot de weerlicht blazende vlammenen hem sloeg uit hoogschreeuwendepocherijen. Want tot in de ingewanden geslegenwierd hij verzengd, en verdonderd zijne kracht.En nu, onmachtig en uitgestrekt lijf,ligt hij bij de engte der zee,geperst onder de wortels des Aitnas ;en, op de tinnen hooggezeten, smeedtHefaistos ; van waar stijgen eensstroomen vier, verslindende met wilde tandenvan 't schoonbevruchte Sikelia de wijde velden :

•. • PROMETHEUS IN DE BOEIEN. 29• •

Alzoo TyrOs spuigen zal zijne woedemet de brandende schichten eens onverzadeliken maalstroomsalhoewel ja bij den donder Zeus' verkoold. —Gij, 't is waar, en zijt niet onervaren, noch mij leermeesterbehoeft gij ; uw zelven red gelijk gij het goedvindt :ik het aanwezend lot zal dragen,tot dat Zeus' gemoed fosse den toorn.

HERMES.

Wel dan, gedenkt wat ik u voorzeg,en van het ongeluk geslegen,en klaagt het uw lot niet, en zegt nooitdat Zeus u in een onverzienverderven gestort heeft; neen waarlik, maar gij zelfu eigen zelven .. . . Want wetens en willensnoch schielik noch heimelik,in de onontspringbare nette van 't ongelukzult gij gevangen zijn door uwe zotheid.

PROMETHEUS.

Nu waarlik in der daad en in der woorden nietschudt de eerdeen de bruischende echo overklatertvan den donder, en kronkelende schieten uitde vlammen van den weerlicht, en dwarrelwindenwirlen het stof op; en met woedede vliegende winden alien op malkanderwaaien tegen een, als in oproer !en samen woelt de hemel met de zee. —Zulk een onweder komt voorzekervan Zeus om mij vrees in to jagen. —0 mijner moeders heerlijkheid,o Ether die 't licht voert gemeen aan alien,ge ziet mij hoe ik onrechtig lijde, —

MORGENDEUNTJE. : •. -

MORGENDEUNTJE.

't Daget over dorp en land,heel het oosten laait en Brandt,de bedauwde weiden doomen,wolkskens hangen in de boomen,wolkskens vlieden langs den vliet,ieder bladje een dauwdrop giet ,

Zingend door de blauwe luchtneemt de leeuwerik hooge vlucht,op de daken dieft de mussche,vogels zingen onder 't wied 1 ) :'t zingt al wat men hoort en ziet.

Over 't lachend groene veld't rinkelend klinkend kloksken schelt,'t werkvolk met der zonne wakkerspreidt alover hof en akker.'t Werk begint met bede en lied,'t wordt al leven dat men ziet.

') wied : kruid.

0 ZONNESCHIJN. 31

0 ZONNESCHIJNDE KOLLEGIESTUDENT TOT DEN ZONNESCHIJN.

WuzE: Schumann, 0 Sonnenschein.

O zonneschijn, o zonneschijn,Gij roert den grond des herten mijn:Sinds lang zijn eigen onbewust,Weer hijgt het, klaar van levenslust.

'k Vergete ik ben ter vangenis,Waar levenslust een doodzonde is !O zie, 't is zondag! zie dien stoet!Zij wandelen, wandelen blijgemoed . • • •O vrijheid, vrijheid, vrijheid zoet.

O zonneschijn, o zonneschijn,Mocht gij hier ook een zonde zijn :Misschien, weert men uw stralen af,Gewonen wij ons aan dit graf.

Herschep gij ons steeds mensch en man— God weet waar wanhoop voeren kanHoe kunt gij zoo wreedaardig zijn,O zonneschijn, o zonneschijn !

23 OPDRACHT VAN DEN „BLAUWVOET". • •-• •

DITS DE GESCHIEDENISSE

VAN DEN

WESTVLAAMSCHEN ST UDENTENKAMPE

OFTE VULGO

„BLAUWVOETERIE"IN DRIE AVONTUEREN

op musiik van Johan de Stoop.

OPDRACHT VAN DEN „BLAUWVOET”.

AAN AMAAT VYNCKE.

U, die ons Raad- en Leidsman waart,toen dwang met zeemend verraad gepaarddit lied, uit hijgende borsten, wrong;u, die het zoo dikwijls voorenzongt,bij 't klinken der schuimende minneschaalbij Klauwaarts vergaringe en Gildemaal 1);u, die waneer het klaroen opgaat,de wind ons vane in plooien slaat,

1) Hier is de romantische student aan het woord. In hun streven naar echtervlaamsch leven zochten Rodenbach en zijn makkers aansluiting met het verleden. Zespraken van de bijna onoverwinnelijke saksische bewoners van de vlaamsche kust, alsvan hun voorvaderen en gaven hun, in navolging van de geschiedschrijvers van dien tijd,verkeerdelijk den naam .Xerels, waarmee in de late middeleeuwen de vlaamsche boerenbeduid werden. Hun land heetten ze Kerlingaland, waarmee ze bedoelden het landder Kerels; eigenlijk is 't het land der Karlingers. Hun dichters waren Skalden, hunvergaderingen Malen, waar zij de Minne — de getrouwheid aan de vaderen — dronken.

• _ • HET LIED DER VLAAMSCHE ZONEN.. .

vol vroomheid, tot spijt van die 't benijdt,aan 't hoofd der tiegende bende zijt ;op zijn germaansch: met raad ende daadbestierende wijl gij uw slagen slaat,den vervelenden „Krijgsdans" nimmer moe, —u komt dit lied zijne opdracht toe.

I.

HET LIED DER VLAAMSCHE ZONEN.

Nu het lied der vlaamsche zonen, 1)nu een dreunend Kerelslied,dat in wilde noordertonenuit het diepste ons herten schiet.

Herhaal.

Ei, het lied der vlaamsche zonenmet zijn wilde noordertonen,met het oude vlaamsch Hoezee:Vliegt de Blauwvoet — storm op zee ! 2)

Priester, gij waardeert ons hertenminnend 't oude Kerelsland ;priester, gij waardeert ons smertenover 't oude Vlaanderland.

1) Dit liedje wierd trouwens gedicht om gezongen to worden op de naamfeestvan den E. H. H. Delbar, kan. sup. van het klein-seminarie van Rouselare, nevens

een ander dat hiet het Lied der Dichters. (Nota van A. Rodenbach).

g) Vliegt de Blauwvoet? — Storm op Zee ! is het wachtwoord van de Blauw-

voeten uit Conscience's De Kerels van Vlaanderen. Dit wachtwoord was, onder destudenten in het klein-seminarie de spreuk geworden, waardoor zij bun vlaamsch-

gezindheid aan elkaar bekend maakten.

33

3

HET LIED DER VLAAMSCHE ZONEN. .• - •

Herhaal.Daarom nu een lied gezongen,vlaamsche herten, vlaamsche tongen,met het oude vlaamsch Hoezee:Vliegt de Blauwvoet — storm op zee !

Gij waardeert den zucht der zonenvan het vrije Kerelsvolk,toen ze elkander Vlaanderen toonenin der oude tijden wolk.

Herhaal.Daarom nu een lied gezongen, enz.

Gij waardeert ons woelig blaken,onzer herten somberen spijt,gij waardeert ons brandend hakennaar het deelen in den Strijd.

Herhaal.Daarom nu een lied gezongen, enz.

Gij waardeert ons. 't Is geblekenals gij voor den Dichter stondten ons tale wildet spreken 1)en zulke edele woorden vondt.

Herhaal.Daarom nu een lied gezongen, enz.

Priester, wil den dank ontvangenvan het dankbaar vlaamsche kindin zijn wilde en woeste zangen,omdat gij zijn vlaamsch-zijn mint.

1) Te weten, E. H. H. Delbar, kan. sup. van het klein-seminarie, had vlaamschgesproken waneer Lodewijk De Koninck naar het gesticht gekomen was. (Nota van

A. Rodenbach).

34

• • HET LIED DER VLAAMSCHE ZONEN. 35• •

Herhaal.Dat is 't lied der vlaamsche zonen,'t dankbaar lied der vlaamsche zonen,met het oude vlaamsch Hoezee :Vliegt de Blauwvoet — storm op zee !

II.

HET LIED DER VLAAMSCHE ZONEN

gezeid De Blauwvoet.

„Nu het lied der vlaamsche zonen,nu een dreunend Kerelslied,dat in wilde noordertonenuit het diepste ons herten schiet.

.Herhaal.Ei ! het lied der vlaamsche zonen,met zijn wilde noordertonen,met het oude vlaamsch Hoezee :Vliegt de Blauwvoet — storm op zee !"

't Wierd gezeid dat Vlaanderen groot was,groot scheen in der tijden wolk,maar dat Vlaanderland nu dood wasen het vrije Kerelsvolk.

Maar dan klonk een stemme krachtigover 't oude noordzeestrand,en het stormde grootsch en machtigin dat doode Vlaanderland.

En hier staan wij 't hoofd omhooge,vuisten sidderend, kokend bloed,

HET LIED DER VLAAMSCHE ZONEN. • - •• •

vlamme in 't herte, vlamme in de ooge,en ons naam ons trillen doet.

Van de blonde noordsche stranden,dwang en buigen ongewend,onze vaders herwaarts landden,leden, streden ongetemd.

Ja wij zijn der Vlamen zonen,sterk van lijve, sterk van ziel,en wij zoiln nog kunnen toonenhoe de klauw des Klauwaards viel.

Op ons vane vliegt de Blauwvoetdie voorspelt het zeegedruisch,en de Leeuw er met zijn klauw hoedt't zegepralend Christi Kruis.

Weg de bastaards, weg de lauwaards!Ons behoort het noorderstrand,ons, den Kerels, ons, den Klauwaards.Leve God en Vlaanderland !

III.

HET LIED DER BLAUWVOETERIE

herdicht om to akkoord to staan met het huidig slaansommiger pianos.

Hoort een lied van vlaamsche zonen,

hoort het westvlaamsch Kerelslied,de oude vrije noordertonenuit den mond van 't jeugdig diet.

36

• •-• • HET LIED DER BLAUWVOETERIE.

Herhaal.Ei, wi siin dier Kerelen sonen,singen 't in die oude tonen,roepen naer elkaer : „Hou'see !Vliegt die Blauwvoet — storm op see !"

Vlaanderen ja was aan 't Bewegen,edoch dat Bewegen liepwijd uiteen al duizend wegen,en Westvlaanderen sliep — zeer diep.

Al met eens weerklonken stemmen,'t waaide een Vlagge 1), 't leefde alhier,en die poogden ons te temmen ....stortten olie op het vier.

En hier staan wij 't hoofd omhooge,vuisten sidderend, kokend bloed,vlamme in 't herte, vlamme in de ooge,en ons name ons trillen doet.

Wikings naamden eerst onze Ouderen,Kerels, Klauwaards naderhand;nooit en knelde een jok hun schouderen,dwingers plette hun kolf in 't nand.

Kereiskamp en Gilde baardeNering, Burg, Gemeenebest,'t schoonste en grootste yolk der aarde,wijd geeerd in Oost en West.

Zulker vaderen zijn wij zonen,sterk van lijve, sterk van ziel,g'reed, als 't nood deed, eens te toonenhoe gepast hun knotse viel.

1) Zinspeling op het vlaamschgezind studententijdschrift De Vlaamsche Vlagge.

37

38

HET LIED DER BLAUWVOETERIE. : - :

Spijts al die ons temmen wilden,ei, Studenten, rond de vaan !In 't gelid, verboden Gilden,en de Skalden voorenaan !

Hoog in wind de Klauwaardsvane,'t alverwinnend Kruis in top,en, spijts gaais en franschen Hane,met een blauwen Blauwvoet op.

Steekt den hoorn en zwaait de vanen !Allen hier die Vlaanderen mint !Laat pedanten staan vermanen !Slaat den Bardit in den wind !

Horkt ! het lied uit Vlaanderens gouwenantwoordt op het Kerelslied:ziet alom de vane ontvouwen,scharen in 't vlaamsch Studentendiet.

't Kerelslied wekt Vlaanderens krachten :'t heir groeit aan, zijn hoop, zijn deugd !Ziet, zij grijnzen reeds die lachten :Vlaanderens Toekomst hoort der jeugd !

Volk met averechtsche plichten,zonder u zal 't ook wet gaan.Zucht nu wat, dock wilt u zwichtennog in onzen weg to staan.

Gijnder 1) daar die 't yolk woudt paaienmet uw helden — landverraars,g'hebt bij God ! gedaan met zaaien,uitgekochte leugenaars !

1) gynder : gijlieden.

.' - : HET LIED DER BLAUWVOETERIE. 39

Gij die ons hebt uitgezogen,fransch gebroed alhier gemest,g'hebt genoeg op ons gespogen !Ziet : ons zweep ! — en ginds, uw nest !

Blonde Skalden, dicht ons koren,zingt ze vooren weer in hand,Vlaanderen stijgt, herkwikt, herboren,uit het oud Kerlingaland!

40

HET VLAAMSCH STUDENTENVOLK.

HET VLAAMSCH STUDENTENVOLK.

Herhaal.

Hoerah! 't vlaamsch studentenvolk!Laat ons zingen,

wij, Vlaanderens hope, Vlaanderens kracht!Vooruit! en sluit de Gildekringen,spijts 't wijze yolk dat met ons lacht!

Hoerah! 't studentenvolk !

De Vlaming stond den Wale na te apen,Vlaanderens verleden scheen een tooverwolk;Vlaanderen wierd 1) den doodenslaap te slapen,maar dan ontwiek 't studentenvolk.

Te midden van . die jonge vlaamsche zonen,stond dan een priester en hij sprak en zong,zong 't lied van Vlaanderen in die oude tonen,zong, en zijn lied in d' herten drong.

En sedert dien de jongelingen gingen't hoofd in de lucht, „omdat is vlaminc ben".Hoort, hoe ze leven, hoort de reien zingen ;'t oud vlaamsche yolk herleeft in hen.

1) wierd: begon.

• •-

• • HET VLAAMSCH STUDENTENVOLK.

Wij zijn de Toekomst, laat ze dan maar greten 1),of spuigen vier, of kroppen hunnen spijt ;wij doers ons beste, willen Kerels heetenen hebben dorst naar Kamp en Strijd.

Broeders, vooruit rondom de vlaamsche vane,gilde bij gilde, en zingend, hand in hand;luider dan 't kraaien van den franschen hane:„Voor God en Kerke en 't vlaamsche land !"

1 ) greten: schimpen.

4 i

24 IN VLAANDEREN. • •-• •

IN VLAANDEREN.

Waar was men vrij toen alles boog?In Vlaanderen!

Waar leefde 't yolk „dat niet en boog?”In Vlaanderen!

Waar was men vrij toen alles boog?Waar leefde 't yolk „dat niet en boog?”

In Vlaanderen, ons Vaderland.

Waar leefde 't vrije kerelsdiet?Waar klonk des klauwaarts zegelied?

Waar leeft een yolk nu zonder taal?Waar leeft een yolk van apen kaal? 1)

Waar woont verbastering en smaad?Waar 't yolk dat hem vertrappelen laat?

Waar is het dat de Vlaming zwicht?Waar spuigt men in zijn aangezicht?

Waar zucht een yolk zijn zwanelied?Waar sterft een groot en edel diet?

') Laatste lezing opgegeven door A. Rodenbach in De Vlaamsche Vlagge, 1877, III.

DE KNAPE. 43

DE KNAPE.

Voorzang.

Komt alien bij die niet en weetwat men eenen knape heet.Rei.

Komt alien bij die niet en weetwat men eenen knape heet.Voorzang.

Een herte vol warremte en vol gewoel,een geest, een ijzeren grepe koel.Rei.

Zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

Een wakkeren drift, een liefde of haatvoor alles wat gnat en staat;misprijzen voor wie op zijn eigen leest,misprijzen voor wie geenen liever heeft :Zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

Een koel verstand, een vrijen geest,die zelf in de wereld leest,die twijfelt en zoekt, bewijst, beweert,en niet bij eens meesters woord en zweert:Zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

Een wakkeren drift, een koel verstand,steeds broederlik hand in hand:geen kever die tegen de vensters wiegt.geen ijver die op zijn fransch ... vervliegt:zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

DE KNAPE.• •

-• •

Een enkel woord, 't zij lief of leed,steeds geldende heiligen eed,een houwe trouwe niet gauw verpand,maar tegen hemel en aard bestand :zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

Een wakkeren drift, een koel verstand,een trouwe als een eed bestand,voor Waarheid en Vrijheid steeds hand in hand,voor Kunde en Kunsten en Vaderland:zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

Een heuschen gast in reine rustder eigenweerde bewust,die, slingert er aan zijn heupe geen zweerd,zijn weerde met tale en wezen weert:zoo bouwen wij een knape die telt een heelen man.

44

• •- AL ZINGEN 'T VRIJE LIED.• •

AL ZINGEN 'T VRIJE LIED.

Wij stappen geren 1) zingend langs de baan,dat mag in ons de kerels 2) nog verraan,de kerels ook, zij stapten geren aan ;

al zingen 't vrije lied.

Koor. 0 ja, de kerels nog bestaan:het staat hun zonen ook nog aanin de schaar to stappen langs de baan,al zingen 't vrije lied.

Zoo kwamen zij ook van de male weer,en lieten klinken, spijts hun graaf en heer,de scherremsaksen 3), 't vreeselik geweer,

al zingen 't vrije lied.

En als het kamp was in Kerlingaland 4),de benden kwamen toe van alien kant,en zwaaiden trots de scherremsaks in d'hand,

al zingen 't vrije lied.

En was de vijand 't bloedig veld ontvlucht,de schaar kwam weer ; de scherremsaks geduchtklonk weer op zij, en door die wijde lucht

daar dreunde 't vrije lied.

') geren : geerne, graag. 2 ) kerels: zie blz. 32. 8 ) schermsaks : kort, breed zwaard,het geliefkoosd wapen van de Saksers en de Franken, veelal aangegeven als het ken-teeken van den vrijman. 4) Kerlingaland : zie blz. 32.

45

46AL ZINGEN 'T VRIJE LIED.

De kerelsaard blijve in ons hert en dawn,en om to toonen dat wij zoo bestaan,zoo dreune luid door 't veld en langs de baan

het vrije vlaamsche lied.

: - :

DOEDELE BOMMELE. 47

DOEDELE BOMMELE.

Als de kerels to gare zijn,doedle, bomle, rom, dom, dom .. ..

Wat liedje moet er gezongen zijn,doedle, rom, dom, dom?

't Kerelslied, 't kerelslied,doedle, bomle, rom, dom, dom,

't kerelslied, 't kerelslied,doedle rom, dom, dom.

Ze renden met zessen langs de baan,zij hadden stalen kleeren aan ,

Isegrims, Isegrims.

Zij hadden waaiende helmen 1) aan,zij renden zingend langs de baan.

Wat zongen zij?

Van edele ridders en heeren groot,van nijdige kerels en galgedood.

Isegrims, Isegrims.

De kerels kennen een schoonder zang,De zang der kerels en is niet Lang,

maar zegt veel.

1) waaiende helmen: met zwierende vederen.

DOEDELE BOMMELE.• •

-: .

Vliegt de Blauwvoet? — Storm op zee!Vliegt de Blauwvoet? — Storm op zee!

Storm op zee !

En als de kerel aan 't zingen valt,zijn liedje vromer als de andere schalt:

Storm op zee!

4 8

• KRIK KRAK, TJOU-LA-LA.- ••

KRIK KRAK, TJOU-LA-LA.

Op volkswijze.

Krik krak tjoulala, tjoulala, tjoulala,Krik krak tjoulala, tjoula, tjoulala,Het bonte land dat geurig, kleurig ligt in 't rondbrengt leute in 't hert en 't liedjen in den mond.

Hetzij op 't hof de wekkerende hane kraaiten door den smoor de zonne in 't oosten laait.

Hetzij de zonne bloedig in het westen smeltterwijl 't „Ariauw !" van wei tot weide schelt.

Hetzij de mane lachend op de velden schingten door het hout een aardig windje zingt.

Gelijk de horen in d' alouden heldentijd,het liedjen meldt ons komste een ure wijd.

Ons vlaamsch gezang het oude vlaamsche land verheugt,het landvolk horkt en 't liedjen duet hun deugd.

En blijdzaam stapt ons bende door de velde heen,het hoofd omhoog vol droomen van 't verleen.

49

4

50 KRIK KRAK, TJOU-LA-LA.

En Kerels, Klauwaarts tiegen in ons droomen blijal zingen, klingen, 't wapen hoog, voorbij.

Dan trekken wij eentwaar 1) een oude herberge in,en zingen op zijn oudsch der helden min.

1) eentwaar : ergens.

: - : DE FRANSCHE RATTEN.

DE FRANSCHE RATTEN.

Op de zangwijze van het oud volkslied : Den (111.

Den uil die op den Meiboom zat ....maar 'k wete ik een liedeken schoonder dat,zoo wonder vertelt van de fransche rat,

de ratvivat!

Ons meldt een oude pergament:„toen was er in Vrankrijk groote ellend:die ratten en wierden 't nie' gewend."

Zij sloegen raad met groot geluid,en achter veel tateren lood 1) 't besluit:„Het schuitjen van kante en het landeken uit."

Ter Leie toog dat Leger grauw,maar al met een keer 't weerklonk „miau !"en ... „sauve qui peut" ging het even gauw.

Zij sloegen raad met groot geluid,en achter veel tateren nieuw besluit:„Al onder, al onder den grond 't land uit."

1) lood : van luiden.

DE FRANSCHE RATTEN. • •-• •

Door de eerde vroetelt heel die schaar,maar al

. met een keer 't weerklonk: „Wie daarr

En lacy! — ze en kosten niet keeren daar.

Ser Zannekin daar begraven lag,Ser Zannekin schoot in eenen lachwaneer hij daar al die ratten zag.

En rapend al zijn fransch bijeen,zegt Zannekin: „Waar naartoe, he biers'„maar, antwoorden — Lacy! 't en dierf geen een.

Doch Zannekin had het seffens vast,p en," peist hij, „dat 's ne keer wel epast I):nu spelle ik zijn lesse den vlaamschen gast."

Ser Zannekin sprak: „gij, fransche rat,moi sais bien, gij en zijt maar dit en dat,et ne rien meritez que la valle en de kat.

Maar sedert eenen tijd van hier,de Vlamingen dooven het vlaamsche vier,dat zullen zij mij betalen dier.

Zoo 'k late u door , maar horket wel:'k verwensche u, ratten, in menschenvel,en doen zult gij wat ik u voorenspel:

Gij spreidet door gansch Belgenland,gij zijt er zoo zot als een franschman kan,en — ieder van u wordt een groote man !

De Wale u broeders groeten zal,de Vlaming u bewonderen zal,heel 't landeke om lessen komen zal.

1) east : westvlaamsche uitspraak van gepast.

5 2

• DE FRANSCHE RATTEN.• -• •

Zoo dringt gij sommige ambten bin,zoo eentraliseert gij gezag en gewin,en draait heel het landeken naar uwen zin.

Dan duivelt gij den Vlaming fel,maar speelt onderwijle een comediespelen liegt in het groot. — Dan is alles wel ... .

Ei, Zannekin, wij verdien den 't wel,maar 't gaat toch op 't laatste van 't spel to fel ....Verwensch ze toch weer in hun ratten-vel!

De rat . . ..Vadat !

53

54

MINNEDRANK. :• - :

MINNEDRANK.

Eertijds toen de vrije Vlamen,op den dag der kerelsmaal,welgezind to gare kwamenin de wijde gildezaal,wierd de schale vol geschonken ..__.schuimend bier, der kerels drank —en de min in 't rond gedronkenbij der liederen vrijen klank.

Koor.

Ei! de schalen vol geschonken,en den vlaamschen minnedrankbroederlik in 't rond gedronken,bij der liederen vrijen klank !

Sa, het bier schuime in de schale,'t zuiver, krachtig, vlaamsche bier;'t is hier gilde, 't is hier male,en der zitten kerels hier!Bond en gilde werken krachtig,bond gesloten hand in hand,en gedronken minne eendrachtigtot het sterken van den band.

MINNEDRANK. 55

Drinken we al ons minnen samen:Minne van ons Vlaanderland,van ons vaders, de oude Vlamen,en van onzen g-ildeband,van den Klauwaart, van den Blauwvoet,van 't voorspelde zeegedruisch,van hetgeen des klauwaarts klauw hoedt,'t lieve dierbaar Christi kruis.

56 KLOKKE ROELAND. • •-• •

KLOKKE ROELAND.

Voorzang.

Boven Gent rijsteenzaam en grijsd 1)

't oud Belfort, zinbeeld van 't verleden.Somber en grootsch,steeds stom en doodsch,

treurt de oude Reus op 't Gent van heden.Maar soms hij riften eensklaps giltzijn bronzen stemme door de stede.

Toezang.

Trilt in uw graf, trilt, gentsche helden,gij, Jan Hyoens, gij, Artevelden :„mijn name is Roeland, 'k kleppe branden luide storm in Vlaanderland.”

Voorzang.

Een bont verschietschept 't bronzen lied

prachtig weertooverd mij voor de oogen ;mijn ziele erkenthet oude Gent;

1) grfsd : grijsde: westvl. vorm voor grijs.

. _ . KLOKKE ROELAND.• •

't yolk komt gewapend toegevlog en.'t Land is in nood:„Vrijheid of dood !”

De gilden komen aangetogen.

Toezang.

'k Zie Jan Hyoens, 'k zie de Artevelden,en stormend roept Roeland den helden :„mijn name is Roeland, 'k kleppe branden luide storm in Vlaanderland."

Voorzang.

O heldentolk,0 reuzenvolk,

0 pracht en macht van vroeger dagen ;O bronzen lied,'k wete uw bedied,

en ik versta 't verwijtend klagen.Doch wees getroost :zie 't oosten bloost

en Vlaanderens zonne gaat aan 't dagen.

Toezang.Vlaanderen die Leeu ! Tril, oude toren,en paar uw lied met onze koren :zing : „Ik ben Roeland, 'k kleppe brandluide triomfe in Vlaanderland."

57

PSALM.• •-• •

PSALM.

God onze Heer, gij zijt d'Heer der Heeren,Gij draagt de wereld op uw hand ;

lacht ge op een yolk het bloeit vol eeren,'t straal van uw oog stort het in 't nand.

God onze Heer, eertijds loecht ge op Vlaanderen:'t bloeide en was groot op land en zee,

ten heilgen kamp voerd het zijn vaandelen,koningen schonk Vlaanderen den vree.

God onze Heer, schouwt op onze schanden:Vlaanderens Maagd slaapt in haar vaan,

bier wilt men 't Kruis uit hare handen,daar doemt men haar in uwen naam.

God onze Heer, wilt 't jong diet aanhooren:wij zagen Vlaanderens schande en nood,

en hand in hand w'hebben gezworen :„Voor Recht en Eer" kamp tot der dood.

Lijk 't Gildenheir langs de Leielanen,wij knielen neder voor 't gevecht :

58

• • PSALM.-•

sterk onzen Bond, zegen die vanen,zegen ons Roer, zegen ons Recht. 1)

1) Andere lezing, medegedeeld door Prof. Dr. G. Verriest. Zie Albrecht Rodenbachbij de Studenten to Leuven herdacht, Leuven, Bureel Ons Leven, 1905.

PSALM.

God, onze Heer, Gij zijt de Heer der Heeren,Gij draagt de wereld op uw hand;

lacht ge op een Volk, het bloeit in roem en eeren,keert Gij uw blikken, 't stort in 't nand !

God, onze Heer, Gij loecht weleer op Vlaanderen ;toen was het machtig, scboon en fier;

kluisters en juk, het sloeg ze ruw aan spaanderen :„Vrijheid en Neering!" klonk het hier.

God, onze Heer, wil 't jong geslacht aanhooren ;red Vlaandren uit zijn diepen val !

Zegen den eed door alien trouw gezworen ;Vlaanderen, Vlaanderen boven al!

59

ZIJ LOECHEN. • •-. .

ZIJ LOECHEN.

Zij loechen en staken hun schoilren opomdat ik hun klapte van Vlaanderen.Zij loechen en zeiden : Van anders waten hooreri wij nimmer u klappen.Wel neen ! neen ! Mijn Vlaanderen is mijn ziel,mijn leven, het doel van mijn streven:mijn leven voor Vlaanderen en Vlaanderen voor God,o mocht ik dat winnende sneven !

6o

NIEUWJAARGROET. 61

NIEUWJAARGROET.

0 broeders van heel Vlaanderland,ons bindt een trouwe Gildeband,die, eender 1) van gedacht en streven,Voor Gode en Tale en Lande leven :U roepen wij als nieuwjaargroet't begeesterend woord van sterkte en moeddat, wen de Wilde legerbendenal strijden door elkander wenden,to midden 't woelen wordt gehoordhet bondig maar almachtig woord

Vooruit !

Vooruit de jonge vlaamsche schaar,vooruit door het beginnend jaar,vooruit! eenieder hat zich sterk !Vooruit met ons misprezen werk,vooruit tot spijt van die 't benijdt,vooruit spijts laster en verwijt,vooruit spijts onverschilligheiden lafheid en kwaadwilligheid,spijts ontrouw en spijts misverstand,spijts vijand en spijts dwingeland,

Vooruit !

1) eender : gelijk, eensgezind.

6 2 DE EERSTE MARTELAAR. . •-• •

DE EERSTE MARTELAAR.

AAN JULIUS DE VOS. 1)

Und wie sich liebe Kampgenossen scheiden.Oud Heldenlied.

Bloedig daagde de edele zon in 't Oosten,bloedig zou ze 's avonds nederzinken,bloedig zou de dag zijn. Grootsch, manhaftigonze Vaders, langs de beke kronkelend,in gesloten scharen stonden. Waaiendwapperde de blanke leeuwenvanein den frisschen morgenwind : en vierigschitterden de Goedendags, en glimmendrond de kloeke reien stralen schoten.Reeds de priester had zijn heilige handenhemelwaarts gereikt, en, nederdalend,sloegen ze over 't knielend vlaamsche leger't machtig teeken van het kruise zegenend.En dan stonden ze op, de kloeke mannen,vlammen schoten hunne sombere blikken :kalm, manhaftig, trillende, zij wachtten.Ginter in de verte naarsden 2) scharen talrijk,naarsden lijk een wolkgewaarte wemelend ;

1) Toen aan dezen, om zijn ijveren als vlaamschgezinde, verboden werd nog langerals leerling in 't klein-seminarie te Roeselare te blijven.

2) naarsen: naderen.

DE EERSTE MARTELAAR. 63

en der kwam een schaar vooruit gestormd.Kalm, manhaftig wachtten de edele Klauwaarts.

•

•

Door de ruimte vloog een wolke pijlenschuifelend .... En to midden van de vlammensloeg een kloeke kerel de armen openwankelend .... En daar lag hij, bloedig, stervend,in des trouwen wapenbroeders arrems.In zijn herte een scherpe pijl zat bijtend ;machtig sloot hij d'hand nog rond de stavevan den Goedendag, maar stervendsloot hij de oogen, langzaam nederzijgend;en daar lag hij uitgestrekt ten gronde,en zijn hoofd op 't kloppend herte rustevan den trouwen wapenbroeder. Somberwierpen de edele klauwaarts in het rondeeenen blik vol vlammen op den vijanden den lieven wapenbroeder stervend.Ende hij die sterven ging een stondeopende zijne oogen die verflauwden;en zij knielden allen rond hem zwijgend,en hun hoofden bogen en hij zei hunstervend : „Broeders, leve God en Vlaandren !in uw midden zal mijn ziele blijvenbinst het woelen van den slag, en strijden;sterker zal ik, ja, voor Vlaanderen strijdenwaar ik ga nu. Leve ... God en ... Vlaanderen!"En zijn stervend hand al beven 't hand zochtvan den wapenbroeder, en zijn hoofd zonkneder.... en een somber murmelen rondliepin den kring der mannen, die daar knielden,en zij zeiden: „Heil den eersten martelaar !"Maar dan al met eens een hunner opstond,

DE EERSTE MARTELAAR.• •

-• •

en, het glimmend blanke wapen zwaaiend,„Vlaanderen den Leeuw !" riep hij, „wat valsch is valsch is!"en der steeg een stem op, grootsch, ontzaglikdreunend wijd en ver door Kortrijks velden:„Vlaanderen den Leeuw!" En 't stormde, en dreigendzwaaiden al de goedendags, en vreeselikving dan aan de slag der Gulden Sporen!

64

: - : ANTWOORDE AAN DE BROEDERS VAN SINTE-NIKOLAAS. 65

ANTWOORDE AAN DE BROEDERSVAN SINTE-NIKOLAAS. 1)

Spijts lafheid, onverschilligheidspijts ontrouw en kwaadwilligheidspijts vijand en spijts dwingelandnog vaster staat de „Vlag" geplant!Spijts alles wat rondom ons valthet noodvier laait, de noodkreet schalten roept ter vlaamsche kampenrijde „ jonge Blauwe Kerels" bij.Zij komen ook, en rond de vaangroeit steeds het jeugdig leger aan ! —Men spot niet meer, maar — kleene ramp !bekent en schikt den wederkamp,verbiedt, ontraadt en dreigt en paaiten twijfel, angst en tweedracht zaait.Zij willen 't zoo : het weze strijd !De wederkamp baart moed en vlijten strijdend staan wij rond de vaan,doen krijgsbazuin en trommel slaanen zenden 't kamplied door de luchtu roepend boven 't krijgsgerucht :Ei, broeders van Oost-Vlaanderen,eerst slaan wij toch in spaanderen

') Toen ze gevraagd hadden of De Vlaamsche Vlagge ophield to verschij :len, ten

gevolge van de tegenwerking van hoogerhand.

. n •• n•• n••

5

66 ANTWOORDE AAN DE BROEDERS VAN SINTE-NIKOLAAS. : - .

de laatste knodse en goedendageer dat wij geven Op den slag!Doch sterker staat ons heir dan ooit.Gij, .... zwicht u, wen men vreeze strooit,wen „Isegrim of Leliaard"ontijdig 's vijands zege maart ;gij kent ons : 't weze in zege of rouesonz' leuze, 't oude „Houw en Trouw" !„Hou zee"! gelijk wij houden zee!en, — vliegt de Blauwvoet! storm op zee! ...

AAN DE SINT-JANS GILDE. 67

AAN DE SINT-JANS GILDE. 1)

Dichters, broeders, wel gedaan !Doet maar voort, en . .. . 't zal wel gaan !G'hebt een nieuw bewijs gegevendat op Pathmos zielen leven,edele kinders van het lied,kloeke kerels van 't oude diet;ja, gij zijt eene echte gilde,vrome christene Kerelsgilde.Weg Parnas en Helikoon:Pathmos spant voor goed de kroon !Kerels waren 't die daar zongen,en die zangen, 't herte ontsprongen,diep in onze zielen drongen.0 ! wij kennen u beter nu!Al de broeders bewonderen u!Met dat lied uw hert ontsproten,dichterlik uw mond ontschoten,nauwer is onz' band geslotenvaster staan wij hand in hand :leve God en Vlaanderland !Leven Kerels, Gilde en Minneeens van wil en eens van zinne

1) Gezelschap in het klein-seminarie to Roeselare waarin de beste leerlingen, onderde leiding van een leeraar, zich oefenden in het spreken en schrijven. Rodenbachschreef dit gedicht toen ze er vlaamschgezinde gedichten hadden voorgedragen.

68 AAN DE SINT-JANS GILDE.

eens van liefde en van gevoel,eens van leven en van doel,altijd broederlik eendrachtig,altijd minne en bond indachtig,in der waarheid wij zijn machtig !Zoo vooruit ! en voortgedaan ... .en, bij Sint-Jan! 't zal moden gaan !

PROLOGUS FILIPPINE VAN VLAANDEREN. 69

PROLOGUS

TER OPVOERING VAN FILIPPINE VAN VLAANDEREN

DOOR DE SINT-JANS GILDE VAN ROUSELARE.

Ik kome als Prologus, naar 't oud gebruik, berichten,wat onze spelers zullen op 't tooneel verrichten.Wij, jong Studentenvolk en trouwe leden vande Rouselaarsche Spelersgilde van Sint Jan,wij zijn van dezen die, naar rang en stand en krachten,in alles wat zij doen het heilig doel betrachtenvan onzen vlaamschen kamp, dat is, het stijgen van 'tgevallen en vervallen lieve vaderland.Wij zijn maar ja studenten ende jongelingenen wenig tot nu toe vermogen bij te bringen,maar, zegt het spreekwoord, hij die doet gelijk hij kan

is eerlik man.Zoo willen wij dat onze spelen lessen wezenvertoonende aan het yolk het groot en blij Voordezen,der Vaderen deugden, hunnen strijd, hun zege en macht,dat bij dit levend spel ontwake vlaamsch gedacht,begeerte en streven om in nieuwe glorietijden't herboren en herbloeiend Vlaanderen te verblijden.Uedelen, Eerweerde Heeren, hier rondom,Uedelen vooral, Studenten, wellekom ,den Keurmanschappen 1) onzer vlaamsche Spelersgilden

1) Keurmanschappen: de bestuursleden, de voormannen.

PROLOGUS FILIPPINE VAN VLAANDEREN.• _ •• •

die pier ten teeken van verbintenis komen wilden,Uedelen alien die vandage ons de eer aandoetons spel to komen zien, welkom en gildegroet.En wilt den jongen spelers doende wat zij kunnenVoor Gode en Vaderland, uw goede gunste junnen.

7 O

FIERHEID. 7 1

FIERHEID.

Sinds lang bevocht de grave Gent de vrije stede,en grave en Gentenaars verlangden naar de vrede ;men staakte moord en brand, en op een zekeren dag,ter vrije vree gereed en eerelik verdrag,reen Gentenaars, gemanteld en in 't goud geregen,den hertog-graaf Filip aldoor de velden tegen.'t Kiaroen schelt in de verte en Gents gezanten staan.Te midden stuivend stof naart statig langs de baande trotsche grave en rond hem, prachtig om to aanschouwen,de bonte stoet der heeren en der edele vrouwen.De Gentsche poorters, fier en hunner stede weerd,begroetten heusch den stoet, maar bleven op hun peerd.En prachtig reed de schare binnen Doorniks wallen,en spreidde bont en wemelend door de wijde hallenrondom den gouden zetel waar met trotschen zinging, tronen d'hertog met der lieve gemalin.De Gentsche poorters kwamen, en een hunner zeide,daar hij, met hoofschen groet, een handschrift openleide:„Neer grave, vrouw gravin, u groet uw goede stee,en biedt u, zoo 't u mag gelieven, deze vree,"en las het pergament. De grave in korte redezei alles was hem wet en dat hij schonk de vrede.„Maar," voegde hij er bij, „daar ge ongehoorzaam enweerspannig zijt geweest mij die uw heere ben,zoo zult gij knielen om de vrede die 'k belove."Die grave was een waal gekweekt ten franschen hove.De Gentenaars en roerden niet, en eenen stondwas alles stille en zweeg verwachtend in het rond.

7 2

FIERHEID. : -

„Neer graaf," zei een gezant, „geen een van ons wil knielen."Filip, vrij spreken ongewend en vrije zielen,schoot uit en riep : „Dan krijgt gij mijne vrede ook niet!"Zijn vlaamsche gemalin een zucht ontsnappen lieten keek, half wonderend, half bedrukt, naar de gezanten.De hovelingen wezen hun van alle kantendat zij op staanden voet den knieval zouden doen :want d'hertog beefde er bij. Maar kalm, gerust en koen,de Gentsche poorters spraken hem in korte retie :„Neer grave, geef bescheid ! Wat melden wij der stede?"De hovelingen morden grimmig: „Ongehoord."De hertoginne keek bedrukt en sprak geen woord.Filip schoot woedend uit, verweet den Gentenaren,al wat men in Parijs van Vlaanderen wist te maren,verweet hun hoeveerdij en wederspannigheid,maar bovenal dier ijzeren koppen koppigheid,en: „Laat ons proeven wie van ons zal koppigst blijven,"riep hij, „of neen, hoe ver ge uw koppigheid zult drijven !Den knieval of den oorlog onverbiddelik !"— 't Waar': „knieval of de dood," ons antwoord bleef gelijk."Het antwoord hong ter lip, maar de edele gravenedezeeg bij Filip ten gronde en zuchtte smeekend: „Vrede."Flip keek neder en het zoete wezen zagdat smeekend, bijna weenend, hem te voete lag,en voelde liefde en woede worstelen in zijn ziele.„Sta op," sprak hij bewogen, maar zijne oogen vielenop 't kalm gelaat der Gentsche poorters daar voor hem,en schoten schichten. Maar weer bevend klonk de stemder lieve tedere vrouw die zuchtte en smeekte: „Vrede !"Filip en kon niet meer. „O trotsche, trotsche stede,"sprak hij,gaat aan, en dankt uw vree mijn gemalin."En groetend hoofsch hun grave en dankbaar hun gravin,gerust en kalm vertrokken de edele Gentenaren.Helaas, waar is der Ouderen fierheid nu gevaren !

HET KERELSKIND. 7 3

HET KERELSKIND.

Van waar koms du getredenzoo laat door rein 1) en wind,van waar koms du getreden,aleen, du blonde kind?

Du smidje van den woude,ik kome van het veld,waar vader heeft gestreden,waar vader ligt geveld !

Lo 2) ! viel hij, 't was met eere,dijn vader welbemind.wat bergt dijn blauwe schabbe, 3)du arrem heldenkind?

Du, smidje, 't zijn de schervenvan vaders goede zweerd;du zals het mi hersmeden,het is 't hersmeden weerd.

'k Hersmede het di sterkerdan 't vaders hand ooit zwong, 4)

1) rein: regen. ') bolo : een oude eed. 3) schabbe: boezelaar. 4) zwingen:

zwaaien.

HET KERELSKIND. • _ •• •

Maar, waartoe wil 't di dienendu best 1) zoo bitter jong?

Du smidje van den woude,bij Lo! Doe ne best nie' vroed 2):mijn vader wille ik wrekenmet stroomen walenbloed 8 ) !

1) du best : oude enkelvoudsvorm voor : gij zijt. 2) vroed: wijs.8) Walenbloed: bloed van de Gallen.

74

DE KABOUTERS. 7 5

DE KABOUTERS.

't Lag 'ne man to slapen,'t hoofd op zijnen vracht,t'midden van een kerkhofbinst 1) 'nen zomernacht;door de donkere tronken't lijzig 9) windje zong,en op de oude kerked'heldere mane schong 9).

Twaalve sloeg de klokke,'t ronkte en 't zong in 't rond,en . . . . een aardig dingensprong van uit den grond.Licht gelijk een pluimken,rood van top tot teen,'t wipte als op een were't danste op zijn een been.

Nog een, nog een, 't krielt er,lijk een mierennest,wippende op de graven,springende om ter best ;

') binst: gedurende. 2) lizig: zacht. 3) schingen: klaarte verspreiden.

DE KABOUTERS. •• - •

't oud portaal gaat open,licht stroomt uit de kerk,de orgel speelt, ze dansenhoup! van zerk op zerk.

Duizelig wendt de walze,wervelend woedt de drom ,en de slaper zag zedringend winken . kom!Maar daar kraait een hane:'t dwerlend heir verdwijnt,en ter Oosterkimme't morgenrood verschijnt.

7 6

NA DEN SLAG. 77

NA DEN SLAG.

De donkerende nacht betrok den wijd gesternden hemel,de rustelooze zee, de hooge duinen,

de Bergen en de vlakte van het heilig Ilios.Van de eene zij de stonden d'hooge muren

der stede in 't flauwe schemeren der bevende hemellichten.Daarnevens legerden de kloeke Trooiers,

de peerdentemmers. Van alom daar brandden roode vuren.Van tijd tot tijd daar zong een felle stemme

het krijgslied bij het ronken van het elpenbeenen snaartuig,en stemmen bont en talrijk zongen achter

bij 't zegevierend klinken van de zware stalen wapens.Maar al den anderen kant, ver aan de kimme,

daar brandde 't vuur in diepe stilte in 't donkere van den nacht.Daar lag het kamp der goddelike Achaiers.

Daar klonk geen blijde wapenklang, daar zong geen zegezang.Van tijd tot tijd slechts kloeg de droeve stemme

der meiden met hun gouden haar, beweenende den krijgerdie in de luide worsteling bezweek

door 't zweerd des grooten HektOrg met den glinsterenden helm.Het bloedig veld doorliepen honden huilend

to midden peerdenlijken en gebroken snelle wapensen 't staal der wapenscherven dat alom

in 't nachtelike dumster glom, daar waar de mannen vochten.Maar uit het kamp der strijdgezinde Achaiers

daar kwamen stil drie mannen en zij stapten stil en zwijgenddoor 't dumster en door 't bloedig slijk der weiden.

Doch in het nachtelik donker glom het staal van hunne wapens,en tegen nek en hiel sloeg beurtelings

der ronde schilden lederen rand, terwijl de mannen stapten.

MOSES VERLOST.• . •• •

MOSES VERLOST.

De zonne rees in purperen gloed en zuiver blauwe lucht,en kleurde met een roodvergulden sching 1)

den top der witte pronknaalden, de zware schuins gerezenpaleizen van het keizerlike Thebe

met hunne platte daken en hunne uitgesprongen randen,en scheen de grijzende gezichten to

bezielen, welke, reuzachtig en stom, in lange reienvoor de ingangen der heilige tempels stonden.

Een blanke schare daalde langs een grijzen steepen trap,verlatend het paleis des Farads.

Het waren bruine maagden van 't gezegde Egiptenland,met groot zwart oog vol belle vonkelingen,

met gouden ring aan de ooren en den arm in gouden banden,in vlottend blank gewaad de lenden sluitend,

en met een gouden band rondom de blanke huiken bovende zwarte lokken waar het windje in speelde.

En vlijtig zwierig daalden zij, al klappen en lachenen huiveren van den frisschen morgenwind,

de trappen of en Nilwaarts, langs de ruischende hooge palmen.En diep en breed daar lag de heilige stroom,

blauw even als de reine lucht, maar vurig rood en glanzendal 't oosten. Boven den doorschongen sluier

der licht omnevelde eilandjes, de vleriken wijd open,dreef hier end daar de Ibis, d'heilige vogel.

1) sching: schijn.

• •• - • MOSES VERLOST.

Grinds, boven 't platte en bloote land, daar staken in de vernte,als drie vier bergen hunne scherpe toppen,

de graven uit der FaraOs in 't rood gesching des morgens.De blanke stoet stond op den groenen oever,

en zag de zilveren visselkens in 't blauwe water smakken,en de eilandjes daar liggen in den smoor, 1)

den Ibis vliegen bier end daar, en de edele zonne dagenen glanzen, beeld des heiligen FaraOs.

Maar: „Zie," zij een der maagden, en zij wees naar 't glimmend water,„daar drijft zoo klein een schuitjen op de baren.

Wat mag dat zijn ?" En rond haar kwam de heele schaar getroppeld, 2)en alien keken waar de maged wees,

en wonderend herhaalden zij : „Wat mag dat zijn ?" Doch naderen nader kwam het schuitjen toegedreven,

en angstig volgde het hun blik, vol kommer of het nietzoil haperen aan den boord der eilandjes.

Maar deze die het de eerste zag sprak : „Toe ! Wie brengt mij'k Moet weten wat het is. In 't water, Iras I" ['t schuitjen ?

En eene bruine maged sprak eerbiediglik en vrolik :„Hier ben ik, dochter van den Fara6."

En op den groenen oever viel het blank gewaad, en huiverenddaar sprong zij, en het water plonsde luid

en rimpelde in het ronde wijd, en, 't meer in baren slaande,met vlottend haren, zwom de bruine maagd.

En zie, van uit de vernte kwam zij weder toegezwommen,en voor haar dreef het dansend schuitje en naarsde 8)

„Zoo helpe mij vrouw Isis!" riep de keizerlike dochtervan op den oever, „'t ligt een kindjen in !"

En in haar blijdschap danste zij en klakte hare handen,en al de maagden klakten hunne handen

en juichten achter. „Ja voorwaar, het ligt een kindjen in !"En 't schuitje lag daar op den groenen boord,

de zwemster knielde neer, en wierp haar lange lekende haren

79

1 ) Smoor: nevel, mist. ') trofifielen: in groepjes vergaderen. 8) naarsen: naderen.

8o MOSES VERLOST. : - :

op haren rug, loech vrolik en eerbiedig,en, hijgend, zonder spreken, wees zij naar het kindeken

dat in het korf ken sliep gelijk een rose.Met eenen blijden kreet sprong toe de keizerlike dochter,

en greep het slapend kindje, dat ontwieken jammerlik aan 't schreien ging- , maar in hare armen douwde

het de vorstin van blijdschap dansend, enzij kuste het, en streelde het, en sprak hem zoete woorden,

en dat het toch niet schreien zoil bij haar.„Ik wil dat kindeken voor mij," zei de edele keizerdochter,

„het voeden, kleeden, en hem moeder zijn.Men zoeke mij een voedster. Komt ! wij dragen het te mijnen."

En zingend, huppelend, liep zij vooren, ende maagden huppelden rond haar, al lachen en al spelen

met 't lieve kindje dat te schreien lagin 't blank gewaad der dochter van den heiligen Farao.

Maar: " floor," zei zoetjes eene harer maagdentot eene gezellin, en keek, en wees verschrikt daar verre

waar d'heilige Ibis aan het vliegen was,„de heilige vogel schreeuwt zoo naar". — „Zoo helpe ons Osiris !"

zei de andere, „en hij keere 't kwade teeken."En zij vervoegden weer de schaar die vrolik langs den trap liep

naar het paleis des heiligen Fara6s.

•• •. WEELDE.•

WEELDE.

De nacht ligt op de stee. Daar rijst een donker hoog gebouw.Wijd al den eenen kant strekt zijne hoving,

vereend 1) in 't nachtelik donker, met haar kronkelende wegenwaarover trilt der boomen zwarte kruin,

en hare vijvers waar nu een betrokken mane in spiegelten eene grijze zwart geplekte lucht.

Al dezen kant rijst 't hoog gebouw in sombere duisternisse.Maar al den anderen kant, daar schitteren

de hooge vensters, en hun licht verlicht de breede strate.Voor de open poort staan rijtuigen to reke,

en binnen langs den marmeren trap gedurig gaan en komener trotsche knechten in het bont livrei.

Van boven stroomt der luchteren glans door kantene behangselsdriedubbel, en daar vliegen schaduwen

van tijd tot tijd al dansende voorbij, en als bij walmenverneemt men 't zwierig spel van fluit en snaartuig.

Daar woont de Rijkdom en daar is de Weelde nu aan 't feesten.Daar binnen zijn er hooge donkere gangen,

maar in 't halfdonker ziet men hier end daar het marmer blinken,en spokig zien de standbeelden er uit

en schilderijen langs den wand, en onder 't stappen klinkthet marmer of gevoelt men 't zacht tapijt.

Daar verder is er licht. Daar loopt een schitterende gang.Daar komen bonte knechten weg end weder.

') vereend: naar, somber.

6

WEELDE.• •

-• •

Hier is een rijke zaal. Hier had vandaag de maaltijd plaats.Zie, op de tafels staan nog zilveren schotels

en bekers, en wat overschiet van zinneliken disch.Op deze stoelen hebben zij gezeten,

die rijke. In dezen zetel zat de meester van het huis,recht over die zeer oude schilderij,

dien ridder in het stalen kleed, die met zijn streng gelaat,hem heel den tijd in de oogen heeft gekeken,

terwij1 zijn ijzeren handschoe leunde op 't reuzig ridderzweerd.Hier heeft de kostelike wijn getinteld

in zilveren bekers. Hier speelde ook het zinnelik musiik.Hier hebben zij gezongen en gelachen

in vrolik schertsen en geklap, wijl, in de schalen gistend,de gouden drank hun boorden overstroomde,

Hier hebben zij in wellusten gezwommen en in weelde .. . .0 Rijkdom, Wellust, wereldlingen Weelde !

Een knecht trekt door den gang voorbij, loopt zwierig gindschenen opent een gordine bont, en treedt [trap op,

de feestzaal bin, die stralen schoot wen die gordine roerde.Daar smelt op nieuw het spel van fluit en snaartuig,

en streelt en vleit de zinnen, en sert weLlust in het herte,en sleept u mede lijk sirenenzang.

En zie, hier is de zale nu, hier is de feest. 0 Rijkdom,o Pracht, o Wellust, zinnelike Weelde ! ....

Is het een zale of een paleis van wondere toovernymfen ?een lustprieel te midden vrolik woud?

Een geurig, kleurig bloemtapijt dekt of het waar' den grond.Daar te einden spruit en murmelt een fontein

te midden van een bosselken 1). Hoog schiet de waterstraleen valt, te midden diamanten regen,

') bosselken: boschje.

8 2

WEELDE.

in 't murmelen van den waterkom, waarover vreemde plantenhun frissche groente en breede bladeren nijgen,

terwijl de gouden visselkens 1) er in hun schaduw glimmen.Van alle kanten stroomt het glanzend licht.

Omhooge zweeft de Olympos met zijn goden en godinnen.Daar in chat bosselken de spelers spelen.

Met stralende ooge en vurige Wang, den grimlach op de lippenkrielt door de zaal het blijde kermisvolk

in schitterend gewemel, en, waneer de spelers zwijgen,dan hoort men suisend klappen en gelach.

De rijke waaiers leven lijk in eenen hof de vlinders.De diamanten en gesteenten stralen

alom in het gevlochten haar der vrouwen, en de bloemenin bonte of blanke kransen slingeren

in het weerschijnend golven van de ruischende gewaden.Die jongeling, edel van gestalte en gang

en wezen en gebaren, is de meester van het huis.Hij erfde schatten, edelheid en macht.

Hem lacht de vorst ten hove en voor hem buigen d'hovelingen.Des winters woont hij hier in dit paleis ;

des zomers in de velden en niet verre van de zee,op zijn kasteel te midden weiden en wouden.

Daar viert hij maal en feest lijk hier, en jaagt met edele jonkers ;en heinde en verre door de velden hoort men

't gebas der honden, 't hoorngeschal, de stem der jagersknechtenin rood en groen livrei. En somtijds staken

de menschen op het land hun work, en kij ken : als een schichtdaar vliegt een hert voorbij, de weiden door,

en dweerscht 2) de kronkelende beek, wijl uit de vernte nadertvan alien kant het woelig jachtrumoer.

Almachtig, rijk en edel is de meester van het huisen jong. Daar zwiert hij hoofsch en licht en lachend

te midden 't blij gewemel van zijne edele genoten.

') visselken: vischje. 11) dweerschen: dwarsch doortrekken.

WEELDE.• •

..: .

Men heeft een stond gerust, de blanke waaierszijn fladdrend aan het werk geweest, men samelt tot den dans,

en matig deunt het voorspel eener walze . . . .Daar valt de trippelende maat, de bonte zwerm vliegt toe,

en wiegelt wemelend op de mate vanhet zinlik draaiend spelen.... 0 Genot, o Weelde, o Wellust,

die ure en tijd en alles doet vergeten ... .

Het is nu laat reeds in den nacht. Nog schitteren de luchters,nog stroomt het licht van uit de hooge vensters,

maar eenzaam doolt de meester van het huis aldoor de zalen.Geen spelen meer noch vroolik stemgerucht,

en eenzaam spruit de strale der fontein in 't bosselkente midden hare kostelike planten,

en treurig valt het water in den murmelenden kom.Want een voor een zijn voor de groote poort

de rijtuigen verdwenen. En al droomend heeft de jonkereen droeven oogslag laten varen door

die schitterende zaal der feest, zoo prachtig en zoo eenzaam ;en hij verzucht en traagzaam gaat hij aan.

Diep voor hem buigend wijken langs den gang de trotsche knechten,en hij en schijnt ze niet te zien, en wijst

den kamerknecht of die hem bij den trap wacht naar zijn kamer.En traagzaam, 't hoofd op zijne borst gezonken,

doorkruist hij donkere gangen en verbiedt dat men hem lichte.Daar staat hij boven op den steenen trap

die rechts en links naar d'hoving daalt, en mijmerend beziet hijden hof met zijne donkere wegelingen,

der boomen vormen zwart en vreemd, de vijvers, zilveren plekkente midden van het donkergroene gers,

den hemel waar de mane doolt te midden duistere wolken.Zijn zware hoofd op zijne hand geleund,

den arrem op den steenen leeuw die langs de leuning ligt,

84

: - : WEELDE. 85

daar staat hij, duizelig, en de ziel vol weedomen vreemde smerten. Hij is rijk en machtig, hij is jong.

Hij leeft in Weelde, en roept waneer hij wiltde Wellust met den tooverstaf des Rijkdoms alles meester.

En zijne ziel is onvoldaan — is ijdel.Vol droeve droomen schouwt hij naar des hemels sombere diepten,

en voelt hoe groot zijns herten afgrond is,hoe wijd, hoe maatloos diep dat vreemd tgevoel — Begeerte.

En droomend, droomend blijft hij daar. Hoe langerhoe treuriger hem 't leven schijnt. Gelijk een bitter spotten

ruischt rond zijne ooren in zijn ijlend hoofdhet dansend lied, het lachen en het fluisteren en het suisen ;

zijn dolende verbeelding toovert hemde feeste weer. En treurig blijft hij staan en zonder antwoord

het vreemde raadsel pegelen zijns levens.

BRUTUS' VISIOEN. • •-• •

BRUTUS' VISIOEN 1).

't Was nacht. Elkaar bedreigend in de vlakte van Filippi,lag Brutus' kamp en 't kamp der drijmanschap.

Aleen in zijne tente kwam des Caesars vriend en moorderzijn tabels en papieren neer te leggen

en zijne moede leden op het legerbed te spreiden.En droomend lag hij daar, onduidelik

bet wiegelen vervolgend van het stervend licht der lampe,den moeden geest vol droeve beelden van

zijn stortend oud gemeenebest, zijne omgebrachte vrienden,den uitslag van den allerlaatsten strijd,

dien 's anderendags in gindsche veld aleenheerschap en vrijheidom Rome en om de wereld zouden strijden ;

toen al met eens uit 't schemeren van den twijfelenden donkerenhij eene doove stemme dacht te hooren

die „Brutus" zeide. Plotselings uit zijn droomen opgeschriktsloeg hij den blik op in het rond. En ziet :

geen enkel ziel en had gevoerd, en 't was iets ingekomen :gelijk een dunne en onbepaalde schimme

die traagzaam vlottend zweefde als door een lichten blaas gevoerd,een statig spook met nevelige toga

en lauwerkrone, onduidelik en onkennelik van wezen.En langzaam kwam het naar zijn bed gedreven.

Door schrik naar lijf en ziel verlamd, half uit zijn legerstedegebogen, te vergeefs zocht hij de sprake.

86

1) Naar Shakespeare: Julius Cesar, vierde bedrijf, einde van 't derde tooneel.

• . ••BRUTUS' VISIOEN.•

Geheugen- en gedachtenloos, stom, huiverend en zweetend,bleef hij met strakken blik het spook bestaren.

„Wie zijt gij ?” bracht hij eindelik uit zijn rochelende kele.En met een schok erkende hij het spook.

En „Julius Caesar" zei het, als het ware met de stemmevan iemand die den geest geeft — en verdween.

En Brutus had het voorspook vast van 't onverbiddelik Noodlot.

88 TER GELEGENHEID EENER EERSTE MISSE.

TER GELEGENHEID EENER EERSTE MISSE.

Des Heeren uitverkoren van alle eeuwigheid,gekweekt aan 's altaars voet in rust en vreedzaamheid,bewaard van alles wat zijn rein gemoed mocht deren,gepaard waneer de jeugd ontwiek 1) het wild begeren,zoo knielt op zekeren dag de blijde jongelingen ligt voor 't altaar neer, des Heeren gunsteling,gereed tot alles, 't hert van vreugden overstroomend,van niets meer dan van dankbaarheid en offer droomendaan Dezen die hem koos, onweerdigen. En hoort,daar spreekt de kerkvoogd, en hij zalft hem, 't heilig woord:„Voor eeuwig Priester." En de jongeling opgetogenstaat op, ontzaglik, met de macht van uit den Hoogen.Nu staat voor hem de wereld open, en hij gaat.De wereld zoekt en doolt, bedrijft en lijdt haar kwaad.Maar hij, hij kent haar lijden, kent der menschen herten,hij kent dat haken, kent dien afgrond, kent die smerten ;het lijden kent hij en het middel: steeds bereidvoert hij met zich als middel — Gods bermhertigheid.En, Bidder en Verzoener, altijd daar om 't lijdennaar lichaam en naar ziel zijn heelend hand te wijden,en toch miskend, vervolgd van dezen die hij heelt,zoo leeft te midden ons de Priester — Christus' beeld.

1) ontwiek: van ontwaken: wekken.

TER GELEGENHEID EENER EERSTE MISSE. 89

TER GELEGENHEID EENER EERSTE MISSE.

0 Priester Gods, hoe schoon uw zending en hoe groot,die, van zijn wiege tot in zijnen laatsten nood,des menschen zichtbare Engel, 't leven wilt doorlijdenaleen, om des te beter u den mensch te wijdenden fel gekrenkten ! Met het leven krijgt het wichtin 's moeders schoot het zondmerk, zondaar ziet het 't licht,en hoeft uw heilig ambt, uw woord en 't reinend water.Het vond u bij den ingang, 't zal u vinden, laterin 't leven menigmaal, en, mag het u verstaan,den Heere danken die u plaatste langs zijn baan.De kindsheid vliegt voorbij, een rose voor het duren,een droom, en 't is de jeugd, de lijdenschappen, vuur envlam, haken, wilde geerten, rusteloos gedacht,nu blijde zonnesching, dan storremzwangere nacht.Gij ook zijt mensch en voeldet eens de geerten stijgenuit de afgronden der ziele, maar die stormen zwijgenen liggen stille nu : nu komt de jongelingen in uwe armen zoekt hij, arme wereldling,wat vrede. Jongelingen komen, mannen komenen deze voor wie naakt het eind van 's levens droomen.Misleide ellende vloekt u, weelde en kent u niet,'t is waar, maar, vroeg of laat, werpt beiden het verdriet,uw deugd en Gods genade neder voor uw voeten.En, d'hand gezegend tot verplegen en verzoeten,den mond ter konde van verzoening steeds bereid,zoo staat gij daar, Gods engel van bermhertigheid,des Heeren levend beeld, verbiddend, offerend, heelend,vergiffenisse steeds en 't Brood van sterkte deelend,ons hulp in 't leven en bij 't strijden met de dood.Misprezen Priester, ja, uw roep is schoon en groot.

HUWELIKSDICHTJE.• •_• •

HUWELIKSDICHTJE.

In het midden van de feeste,van het spelen en 't gezang,'t vlugge klappen, 't vrolik lachenen der bekers hel geklang,

Schouwende over 't levend feestmaalzit de blanke Poezij,en 't gemoed vol zoet bewonderen,kijkt en zwijgt en mijmert zij.

Zij bewondert 't werk des Heerendie, waneer de Mensch daar stond,nieuw geschapen, sprak : „Niet eenzaamweze hij," en lien slaap hem zond,

Wonderen slaap Wiens heime werkinguit den man de vrouwe baart,en tot een harmonisch wezenmacht en zoete teerheid paart.

Zij bewondert 't werk des Heerendie gedurig herwaarts zendtzielen voor elkaar geborenen — de kracht van 't Sakrament.

90

HUWELIKSDICHTJE. 9 I

En zij spreekt: „Gij nieuw Getrouwden,wilt onthouden dezen dagdie bij 't trouwen u zoo zaligop elkanderen lachen zag."

En ten hemel stijgt haar bede:„Neer, dat zij in trouwe en vredeLange jaren slijten samen."Zegt daarop nu allen: „Amen."

PASTORINHALING.• •

-: .

PASTORINHALING.

OPSCHRIFT.

De Stede welgezind den nieuwen Pastor viert,haar straten bont gepint met hage en dreve siert,en wemelend wandelen door de stedelike warandede blij de Poorters en de Kerels van to lande.

De beiaard danst, 't musiik speelt en de trommels slaan,de groote klokke luidt, de bonte stoet zet aan :de Helden en de Maagden, de Ambachten verbild enhetgeen ons overbleef van 't edel heer der Gilden.

0 feeste, o heugenis ! Ons groot en blij Verleenherleeft — een stond. Ons grootheid, die is immers heen.Jets bleef toch, zoo men ziet : 't oud roomsch-zijn bleef in waarden,en overleeft verval en kankerend ontaarden.

•• DE NEDERLAGE DER NERVIERS.-• •

DE NEDERLAGE DER NERVIERS.

Zangdicht.

Heil Caesar, heil den Adelaar!Men viere Caesars zegepraal!De Gallen waren machtig,de Gallen waren groot:

der Gallen heir voor Caesar vlood,de Gallen zijn gevallen.

Gelijk een onweer is hij gekomen,Gelijk de donder heeft hij verplet.

Men groete den krijger van 't heilige Romen,men kniele en ontvange zijn wet.

Men offere aan Caesar en lijven en land.De volkeren liggen voor Caesar in 't zand.

Hoiho! die tiegende scharen,die wagens en peerden, dat wapengeklang....'t is alhier, 't is alhier dat zij komen gevaren.Reedt bijlen en pijlen reedt framen en hang.

Steekt den hoorn en built door het bosch.Hoiho! Hoiho! Hoiho! Hoiho!Berste der krijgeren bandit los.Hoiho! Hoiho! Hoiho!

De wapenschreeuw wordt herhaald in alle vernten.

93

94

DE NEDERLAGE DER NERVIERS.

De legioenen tiegenalover berg en dal .. .Geen vijand in die bosschen,geen kreet, geen ver geschal.

De Lange reke 1) slingertto midden heide en wouden, wemelend langs de heuvelen,haar scharen bont ontvouwt.

Te midden de edele jonkersrijdt Caesar bleek en zwijgt,en droomt in 't lijdend hoofd datde wereld voor hem nijgt.

De voorwacht kroont een heuvel,de nevelen trekken op,de nacht verdwijnt, de zon daagten kleurt der bergen top.

De zonne daagt in goud en bloed.Het dal lacht in den zonnegloed.

De heide doomt,de Samber stroomt

alhier van zilver, ginds van goud,langs heuvelen en donker woud.

De wind die droomtaldoor 't geboomt

brengt frissche wilde geuren meeen . . . lijk een ruischen van de zee.

: - :

1) reke: rij.

• • DE NEDERLAGE DER NERVIERS.-• •

Van den heuvel daalt de voorwacht,en de peerden welgezindsnuiven luid de wilde geurenvan den frisschen morgenwind.

Door de Samber waadt de voorwacht,en de peerden geren ') 't baden 't geklater van het waterdat al swanselen 2) rond hen spat.

Voor de bosschen staat de voorwacht,druipend' aarzelend, in beraad.Bachten 3) hen spreidt 't bonte Leger.Caesar op den heuvel staat.

„Aan 't werk, aan 't werk, het kamp versterkt."Scharen spreiden langs de helling,scharen dalen langs de delling,alles wemelt, alles werkt,stemmen en klaroenen schallen,bijlen vellen, boomen vallen,

vrachten roeren,wagens voeren,

ginter rijzen reeds de wallen .. .

„ Hoiho !Vooruit, Nervias zonen !Huilt den bandit, wilde tonenvan den wervelenden strijd !

Genoeg geslopen !

95

') geren: genieten van . . . 2) swanselen: gezeid van dooreenklotsend water.2) bachten: achter.

DE NEDERLAGE DER NERVIERS.. •

-• •

Bondgenooten, volgt ! Ziet, wijd,breed ligt 't dal

open.Breekt al

door den boschlos !

Hoiho ! de zweerden kletteren.de kolven pletteren,

de ruiters storten, bloedige lijken —Hoiho ! Romeinen wijken !

Vooruit, Nervias knapen!

uit de vernte:

Te wapen, te wapen !"

Het bosch gelijkt een damwaartegen 't water bruischen kwam

tot hij, te zwakvoor 't stormen van den waterval

braken 't wilde water liet woelen in 't dal.De stroom rolt langs de helling,volt gansch de delling,volt de Samber, woelendeen stond rond de voorwacht, spoelend,of 't ware, 't peerdevolkmede in den kolk,bestorremt den heuvel met woedend geweld,waar 't Leger van Caesar, verspreid en versteld,al krielen en dwerrelen te wapen snelt,'t Woelt en het werrelt er al door malkaar.Hier loopen ze uiteen, daar samelt een schaar.

96

. . . DE NEDERLAGE DER NERVIERS.. .

Trompen schellen,hoofdmans snellen,

ijlende benden vliegen voorbij,gooien de spaden en zoeken de speren,

draaien en keeren,zoeken hun rij.

Eindelik komen de vaanderiks bij,keeren en wenden,roepen de benden,

zoeken een standplaats. Alhier en aldaarschaart eene bend half gewapend te gaar.

•

•

De Belgen verschijnen, belust op verdelgen,huilend en tierend,zege reeds vierend,

onwederstaanbaar, de woede ten top,zij stijgen, al hijgen, de hellingen op,

al vooren, al achter, al beider kant,en roeien 1) de spiesen met machtige hand.

Wolken pijlenzoevend ijlen,

kruisen door de lucht.Bergen en dalenin 't ronde herhalen

der scharen oorverdoovend gerucht.De benden botsen handgemeen,mengelen, slingeren ,al dooreen.De wilde slag den heuvel dekt,welhaast tot aan de Samber strekt,en woelt te midden 't water datrondom het tuimelend krijgsvolk spat.De Samber wordt een stroom van bloed.

') roeien : bewegen, werpen.

97

7

98 DE NEDERLAGE DER NERVIERS. • •-• •

Der lijken lage verspert den vloed.De worsteling over de Samber trekt,tot aan de heilige wouden strekt,en woelend wemelend heel het oord bedekt.

De Belgen zegevieren,huilen en tieren,pletteren en zwieren,vertrappelen de lijken.

•

•

„Hoiho! Hoiho! die dwergen wijken!

• •. .

— 0 vluchtende scharen!0 Romas Adelaren !Vervloekte dag!

— De legioenen lieten Caesar in den slag.

• •• •

Kaisar! Kaisar! Hoe stralen zijne oogen,hoe schittert zijn hellem, hoe blixemt zijn zweerd,hoe maait hij de mannen! Geen wapen hem deert.

Ei, makkers, den hoofdman ter hulpe gevlogen!Schettert, klaroenen!Terug, legioenen!Hoofdman in nood !Ter hulpe gevlogen!

Geropen 1) met hem: de zege of de dood!

1 ) geropen: westvl. vorm, verb deelw. van roepen.

DE NEDERLAGE DER NERVIERS. 99

Kaisar ! Kaisar! Hoe stralen zijne oogen !Een God tegen ons! Geen krijger weerstaatdien blixemenden blik noch dien arrem die slaatgewapend met 't goddelike wapen.0 Nervia, Nervia I Moedige knapen !wij wijken, bezwijken. —Toch strijden wij voort. 0 eeuwig Lot,wij dagen u uit! En, moeten wij sterven,zoo slaan wij eerst helmen en zweerden in scherven.Kom, Kaisar, verweer u, kom strijd met ons, God!Geen onzer en zal die worsteling mijden.Wij waren het weerd met Goden to strijden !"

Zij strijden, zij strijden. Hun leden zijn moede,maar wanhoop bezielt ze en verblindende woede.De lichamen stapelen tot bloedigen wal.Zij springen er op, en bloedig maar paldaar staan zij, en, springen de botg'hakte bijlen,dan snakken ze omhooge de snorkende pijlen

en roeien ze weer,maar vallen en sterven — zij vallen, zij vallen,en nauwer en nauwer dringt 't vijandlik heer.

Hoort gij dien luiden triomfekreet schallen?„Triomfe!" De vechtende schare breekt los.Wat vluchtende benden verdwijnen in 't bosch.'t Is al wat er blijft van het heer der Nervieren.De lijken bedekken de heuvelen en 't dalen sperren den vloed of der roode rivieren.Rond Caesar weerklinken gejuich en geschal.

MO

DE NEDERLAGE DER NERVIERS. : - :

„Triomf, triomf, o Caesar.Imperator, wees gegroet,uw blik de scharen beven doet.Triomf, triomf, o Caesar.De legers vlieden op zijn stem,de volkeren liggen neer voor hem.Triomf, triomf, o Caesar.Wie zal nog Caesar wederstaan?zijn arrem komt in 't stof to slaan

die vrije reuzentelgen.

— Van alle Galliers de kloekste zijn de Belgen.

- - :

— Heil, Caesar ! Heil den Adelaar !Men viere Caesars zegepraal.

De Belgen waren machtig,De Belgen waren groot:

der Belgen heer voor Caesar vlood,de Belgen zijn gevallen.

Gelijk een onweer is hij gekomen,Gelijk de Donder heeft hij verplet,men groete den krijger van 't heilige Romen,men kniele en ontvange zijn wet ...Men offere aan Caesar en lijven en land ...

•

uit de vernte:

Der Belgen vrijheid leeft nog op 't wilde noordzeestrand.

DER WALKUREN RID. 1 CH

DER WALKUREN RID

Vrij naar een tooneel uit Wagners ,RING DER NIBELUNGEN".

Een ijzelike storm woedt over aarde en wolken.'t Verward geluchte wervelt in de onmeetbre kolkendes hemels. Grijze wolkgevaarten ijlen rondde fel gezweepte rots die siddert in den grond.De aloude wouden nijgen, kraken, zuchten, huilen.De beren en de wolven zwijgen in hun kuilen.Hoor, stemmen schreeuwen in de verte door de luchten naderen, naderen, soms verloren in 't geruchtdes storms. 't Is joelen, schetterlachen, onderwijlenmet het gebriesch doormengd van rossen in het ijlen,en wapenklanken en vervoerend hoorngeschal.De Speremeiden rijden onder 's hemels hal.Zij geren wilden rid door storm en wolkgevaarte.Hun haren schijnen viammen in de vale klaartedie valt van tusschen 't wervelen der grijze lucht.Zij huilen van genot, en slaan in hunne vluchthet rinkelend klinkend schild met blixemende zweerden.Hun tieren jaagt hun dikgemaande reuzenpeerdenzij ijlen hijgend, steigerend, door den storm verblind,en schudden brieschend roste manen in den wind.Van tijd tot tijd grijpt elk den tuithoorn, en 't geschaldeunt donderend door de lucht en over berg en dal.Zij rijden door den storm naar hun gewone rotsen.Daar staan zij vaal en bloot. De rossenpooten botsen

102 DER WALKUREN RID.

op de eeuwenouden steen die davert, dreunt en berst,wijl hier end daar een weerlicht onder d'hoeven sperst.En daar staan de eerste nu op d'hooge rotsetinnen,wijl door den storm gezweept de wolken rond hen rinnen ;zij doen hun rossen steigeren, springen hoog en wild,zij tuiten in den hoorn en klinken op het schild,zij schudden hunne gouden lokken om hun lenden,en roepen door 't orkaan naar de overige bende,Wiens antwoord nadert met haar bliksemsnelle vlucht.En kreet en wederkreet schalt kruisend door de lucht.„Ei! Helmwig! Waltraut ! Schwertleid! Ortlind! heet dat draven?"gaat 't op de rotse. „Zwijgt en wacht, bij Vaders raven !"gaat 't in de lucht. „Berijdt ge een peerd of elk een worm ?"lacht Gunhild. „Brengen roof!" roept Helmwig uit den storm.En wijl de wolke scheurt rondom den top gedreven,voelt de afgrond in zijn schoot den voet der rotse bevenopnieuw door hoevenval geschokt, wijl blijde groetmet hoorn en wapenklank haar kuilen dreunen doet.De benden woelen door elkaar. De hoeven kletteren,de peerden brieschen, de reuzinnen vrolik schetteren.De wilde Waltraut, Wodans oudste wapenkind,komt in haar dolle vreugd de haren in den winden grijpt de slanke Gunhild machtig om de lenden ;zij worstelen lachend, schudden, wringen, draaien, wenden,maar blijven te orse 1). Helmwig roofde een dooden held,zij vond hem, weer in hand, te midden 't bloedig veld,op eenen lijkenhoop, en sloot hem in hare armen,en toont hem haren zusters die rondom haar zwarmen.En ziende hem daar liggen zoo 't een held behoort,getroffen in de borst, den arm aan 't schild gekoord,de spere nog in hand, den kamplust op het wezenen 't dreigend dagen, zij verlangen hem verrezen,verlangen dat d'half opene oog weer stralen schiet,

2) te orse: te ros : te paard.

•• •

DER WALKUREN RID. 103- •

d'half open mond weer zinge 't dreunend krijgerslied,en dat zij nevens hem in Wodans heldenhallenzijn beker vollen. — Ei ! wat is 't? Vier hoeven vallendiep daverend op den steen. Daar staat een hijgend ros,vermoeid, verschrikt, de muil in schuim, den zadel los,pal. Bronhild was te kort, Woens liefste , buiten zinnen,daar vliegt zij, bleek, ontsneld, bij hare gezellinnen.Zij beeft uit al haar leden, kijkt verwilderd om,wijst bachten haar, en zoekt of 't waar' zich in den dromte bergen, als vervolgd' haar iemand. „O erbarmen,"roept zij, „bescherm mij, zuster." En zij sluit hare armenom Waltraut. „Wat gebeurt er?" roept de heele schaaren troppelt wonderend medelijdend rondom haar.„Wat schilt er?" En zij horkt door 't oorverdoovend levendes wervelstorms, en zegt al hijgen en al beven:„Beschermt mij, zusters : ik heb vader Woen misdaan."En alien zien verstomd Woens liefste dochter aan.Zij schruwelt 1) al met eens en zinneloos van smerteklamt zich aan Waltrauts knien. Woen nadert in de verte.En de heldinnen, bevend wegens Bronhilds lot,verwachten bleek van schrik den naderenden God.

') schruwelen : gillen van schrik.

WANDELING LANGS DE VAART. • - •• •

WANDELING LANGS DE VAART.

Een lentezonne schong op dorpen, land en hoven.Wij stapten langs de vaart van Mechelen naar Loven.Op 't glimmend water naarde, reuzig groote zwaan,een schip, de zeilen in den wind. Wij bleven staan.En statig dreef 't voorbij met kabbelend gekiater,al zaaien of het ware perelen op het water.„Zie, zie," zei mijn gezel, en greep mijn arm en weesnaar 't drijvend schip, „den naam!” Ik keek, en trillend reesde aandoening in mijn ziel. Op 't schip zijn achterstevenblonk in het zonnelicht op zwart in goud geschrevende naam: Jan Breydel. — 't Dunkt mij 'k hoore weer het woorduit spotgewonen mond. 1k heb het dikkens g'hoord.„Ces tens deviennent fous. Wie heeft er van zijn leven?Beslag om eenen naam op eenen achtersteven!"Een naam, een naam, 't is waar, het was een luttel ding,en toch dat heimlik jets ons door de ziele gingwaar de oog bij vochtig wordt en jets ter keel wilt breken.Was 't dat die naam ons sprak van de afgelegen streken,van Vlaanderen? 0 waneer gij buiten lande zijt,het minste van aldaar de ziele zoo verblijdt!Of ging ons naar het hert des armen schippers hulde?O twi I de stee Welke eens des helden roem vervulde,waar hij geboren wierd en waar hij opgroeide inzijn reuzenlijf en ziel, zijn fierheid en zijn minvoor 't heilig vaderland: waar hij den dwingelandehet vrij woord hooren liet, des noods het met den hande

104

• .•WANDELING LANGS DE VAART. 1 05

bekrachtigend ; waar 't yolk, wen het hem wandelen zag,verstond hoe zwaar het jok op zulk een ziele lag ;waar hij met Coninck wrocht, voorzichtigaards en lauwaardsverachten deed, en 's avonds raad sloeg met zijn „Clauaerts ; ”waar hij, wen mate vol was en de straf verdiend,aan 't hoofd des yolks den kreet deed galmen : Schild en Vriend,het schrikkend walenheer langs markt en straten plette,en in een halven nacht den vrijen burg ontzette ;die zelfste stee, zijn stee, door hem verlost, bevrijd,door hem verheerlikt in den heugeliken strijd,wen Kortrijk prinsen, graven. ridders, soldenieren,zag vlieden voor Jan Breydel en zijn maceklieren,o t wi ! die zelfde stee haar heerlik kind vergeet,zijn standbeeld, wat ? zijn graf ons niet te wijzen weet,en, viert zij eindelik eens den held zijn zegeprale,onteert Jan Breydels feest met zang in waalsche tale,zoodanig leeft zij waalsch ! 0 twi ! geheel het landwiens Breydels waalschen dwang eens pletten in het zand,zoodanig van der vaderen ziel en aard ontaardde,dat niets in Vlaanderen vlaamsch bleef dan de onteerde oude aarde,en 't kind met boete er boet een woord der moedertaal,ter plaatse zelf misschien waar Breydel menigen waalden maceklieren bijl den kop heeft ingewrongen,hen kennende aan hun tale en waalschgewone tongen !Een heele land vergat ... Was 't die herinneringdes armen schippers die ons naar het herte ging?Ofwel verrukte ons, wiens gemoed het schandig Hedengedurig schaamt en sert, die name naar 't Verleden,verwekkende ons in eenen blik het Voorgeslacht,der vaderen eer en deugd, hun strijd en taaie kracht,versmolten en verbeeld in 't reuzig groote wezenvan onzen held ? Kwam Breydel daar voor ons gerezen,in 't gildekleed, manhaftig, grootsch, gelijk hij stondte Kortrijk, met zijn mannen, schouwende in het rondop een verwoest doorploegde veld, met bloed zich lavend,

WANDELING LANDS DE VAART. • - •• •

wiji duizend stalen lijken glommen in den avonden, uit de vernte, met een reuk van moord en brand,de nachtwind een gejuich bracht: Heil 't geredde land!Steeg Breydel voor onze ooge en lazen we op zijn wezenbeloften voor de Toekomst rustende in 't Voordezen:dat, kankert steeds bederf en onverschilligheid,d'historie borge staat voor onze onsterflikheid,en Vlaanderen, spijts alles, eens zal zege zingen,herboren in 't begeesterd heer der jongelingen?Was 't dit? Was 't dat? Was 't al die dingen met een keer?Och onze ziel was vol. 1k wete het niet meer.En wie ook, wie ontleedt die wereld heimlikhedeneens schieliken gevoels? — 't Schip was voorbij gegleden.Wij zwaaiden onzen stok, en Breydels wapenschreeuwkionk achter: Schild en Vriend! en Vlaanderen die Leeuw!

1o6

DE CONINCK VERLOST. 107

DE CONINCK VERLOST.

DER KLAUWAARDSGILDE VAN ROUSELARE, TER GEDENKENISSE

DER OPVOERING VAN „BREYDEL EN DE CONINCK."

De Stee leed Walendwang en Leliaardsverraad.Ter Zale in 't Prinsenhof te midden zijnen raadzat Chatillon en sprak van halsrechten en hangen.In 't onderaardsche kot De Coninck zat gevangen.„Het hoeft," zei Chatillon, „voor dat het zij te spa,een Jesse aan 't muitersvolk. „De heeren knikten ja.Van Ghistel toonde een lijst : die mannen zoil men vangenen diende men aanzijds De Coninck op te hangen —een honderd man omtrent. „Van Ghistel is een held,"riep iemand uit den raad,waneer het hangen geldt!"— „Gij," riep de Leliaard, „gij helpt de Klauwaards muiten !"— „Uit mijnen weg of 'k plette uw kop !" riep iemand buiten.De heeren keken op, elkaar beziende, wende voordeur opensloeg. Jan Breydel stond voor hen.„Bij God !" riep Chatillon, „dat's buiten alle palen!"Jan Breydel schoof zijn muts van 't hoofd en: „Heeren Walen,"zei hij, .en Leliaards, gijlieden weet gewisdat het voor onze Keur volstrekt onwettig is,op 't aanklagen aleen van eenige rabouden,gelijk het is geschied, een poorter aan te houden.Diensvolgens eischen wij dat gij op staanden voetDe Coninck dien gij bergt in vrijheid stellen doet."De Chatillon stond op, en, woedend, sidderend: .Wachten !"

zo8 DE CONINCK VERLOST.

riep hij, dock Breydel: „Neen, pier valt erniet te wachten :De Coninck willen wij op staanden voet; zoo niet,'k wit branden zoo men u nog levend buiten ziet."De wachten waren daar. De Chatillon deed teekennaar Breydel wijzend, en, al trillen en verbleekenvan toomeloozen toorn : „Daar!" grijnsd'hij, „weg met hem !— „Ha, 't is alzoo gemeend!" riep Breydel, en zijn stemklonk dreunend door de zale en door de steenen gangen,„% is goed ; komt eens alhier ; wie is 't die mij zal vangen ?"En de armen op de borst sloeg hij den blik in 't road.De wachten stonden als genageld aan den grond,al staren op den reus en op zijn blanke bij le.„Stapt toe!" riep Chatillon; zij eerzelden een wijleen velden hunne speer .... Een schielik volksgewoelvervult den gang en naart met wapens en gejoel,en landvoogd, raad en wacht springt op en zoekt te ontloopen,alhier, aldaar, trap op, trap af; de deur vliegt open,de gang spuigt Macekliers, de bijlen in den vuist,wijl donderend gejuich langs die gewelven druischt ;„Hier is hij," gaat het, „hier! alhier! — Het docht ons, deken,dat gij van eersten af zoo luide moestet spreken ;wij peisden : met dat yolk is 't soms te laat gevreesd:„vat walsch is valsch is," en .. . . — „Ik ware er bij geweest!"zei Breydel, „nu, 't is goed. gij komt te goeder stonde:De Coninck nu verlost." — „Vooruit !" weerklinkt 't in 't ronde,en juichend spreidt de schaar : gejoel en wapenklangweergalmt langs zale en trap en onderaardschen gang:de volksman staat allicht weerom op vrije voeten,en Breydel drukt hem d'hand en bromt : „Zij zullen 't boeten !"

TER VENSTER. 109

TER VENSTER.

Een gilde tiegt voorbij met vane en slaande trom.1k mijmere en ben ontroerd. — Waarom ontroerd? — Waarom ?O wie voor Vlaanderen heeft geleden en gestredenontroert het minste dat herinnert aan 't Verledenwaarvan hij droomt ; terstond werkt 't rusteloos gedachtbegeesterd, en herschept hem met zijn tooverkrachtde grootsche beeldenrij van ons geschiedenisse;en dan — 0 tegenstel! 0 vergelijkenisse!O Heden ! 0 Verleen!

Wen ken in vreugd of noodde banklok op den burg de gilden samenlood,de stee wierd rep en roer ; op elken dorpel kwamende mannen in 't geweer en trokken op to samen,uit elken Pand verscheen een vane, van atomklonk naderend weldra klaroen en keteltrom,en 't vaandel in den wind en zonnen in de schilden,kwam scharen op de markt het prachtig heir der gilden.O dan was 't schoon. Daar stond in voile pracht en krachthet vlaamsche Gemeenebest, dat eigen vrij Gedacht,die Kunst, die Nijverheid die Oost en West verheugden,die Fierheid, deze Trouw, die reine eenvoudige deugden,die stille taaie Kracht die koningen verwonen bij verraad bezweek als wie niet liegen kon.Daar stond het groote yolk, het schoone yolk.

0 glidedie door de strate tiegt, zeg, weet gij dat? En trilde

I 1 0 TER VENSTER.• •

-• •

er niets in d'herten wen zoo even uwe vaanuit 't gildhof kwam terwijl de trommel ging aan 't slaan?Kent gij den band die u verbindt met achttien eeuwen ?Kent gij uwe edelheid?

0 mocht ik het u schreeuwen,en, wierd ik er ook ja tot ketter voor gedoemd,u roepen: „Houd u Fier, omdat gij gilde noemt!"Helaas! waar dole ik weer? Wat zoil het immers baten?Nog stappen gilden ja al trommelen door de straten,maar uit de zielen werd het groot gedacht gevaagd;en, bleef die vane en trom, die heugenis die mij plaagt, —de gilde, dat is dood; helaas! niet slechts de gilde,maar — bittere ontgoocheling voor wie den schijn doorpeilde! —de gilden zijn voorbij — en Vlaanderen heel en gansch. —Mijne oog viel op de vaan, en 't opschrift was in 't fransch.

WANHOOP. 1 I I

WANHOOP.

Mijn God, indien het werk der Geuzen lukken moet,— wij weten door wiens schuld — indien die bonte stoetverkochte schrijvelaars en gierige demokraten,in wiens bezoedeld hand wij 't kampen moeten latenvoor 't lieve Vlaanderen, hun Vlaanderen, 't monsterbeelduit hun Voltairegeest — hoe vlaamsch niet waar? — geteeld,met leugen en bedrog, in onze onteerde gouwen,op 't puin van al dat Vlaamsch is, nog eens moeten bouwen,verdelg ons, o mijn God! Dat bij dien bloedigen smaad,bij deze laatste schande in Vlaanderens gelaatgespogen, onder tomme 1) en zode en grafgesteente,ontstelle en siddere der vaderen gebeenteen schokke door den grond, dat de eerde berste en wijen Vlaanderen, lijk het gaat en staat, verzwolgen zij,en laas! verdwijne, na vier eeuwen dwang en schande,en nutteloozen kamp en rampen allerhande,ontzenuwd, half vermoord reeds, ja, maar in zijn rouw,heldhaftig U, mijn God, en uwer Kerke trouw !

1) tomme: tombe, praalgraf.

112 ENEN VROLIKEN SANGHER.

ENEN VROLIKEN SANGHER.

AAN JAN CRAEYNEST.

Gij mint dus ook de vlucht der grijze noordzeemeeuwe,gij mint dus ook den zang der wilde noorderzeeuwe, 1)gij mint dus ook het lied en 't dichten in u laait,gij vloekt dus ook den wind die over Vlaanderen waaitverpestend.

0 zoo zegge ik u: Laat 't liedje schellenmet 't onze. Kom vervoeg de schare der Gezellen.Kom bij : wij zijn het kroost der blonde Skalden dieverheugden Maal en Kamp met noordsche melodie.Zij reisden over woud en weide en hille en duine,den geest gekerstend, ja, maar vol van Sage en Ruine,nog vol van 't oude lied, den zang steeds in den mond,en droegen, 't weer op zij, van mark tot marke rond,het lied, des levens vreugd, den bardit tot den kampe.Kom bij, wij doen als zij — spijts lage en list en rampe— ja spijts pedantenvloek — steeds tiegend vrogezind,geweer en lied gereed, en d'haren in den wind.

') noorderzeeuwe: noordzee.

ABYSSUS ABYSSUM INVOCAT. 11 3

ABYSSUS ABYSSUM INVOCAT.

0 Jongeling, zie rond u de wereld strekken,zoo kleurig in het kwikkend zonnelicht,zoo geurig in den frisschen morgenwind.Voel 't vruchtbaar leven in haar gronden woelen,en, rusteloos stijgend, heen end weder striemen 1)door veien 2) grond en eik en wiegend gras.Bezie het immer reizend water stroomenen vlieten, storten, klateren, golven, dampen.Aanhoor van onder 't loof de vogelreien,bezie ze stijgend door de blauwe lucht.Bezie dien hemel, die onmeetbaarheid,en raad de werelden die ginterbovenin eeuwige orde door elkander ijlen.Bezie hoe dag en nacht elkaar vervolgen,en bloedig, ginds en ginds, elkaar bevechten,daar wijd op aarde en lucht de bloedstraal speerst 3).Bezie dat levend wonderbaar Heelal,bevroed den afgrond die ginds hooge strekt,bevroed den afgrond dien uw voeten terten 4),en naar den afgrond dan zal de afgrond roepen,en wondere stemmen zult gij in u hoorenvan uit den afgrond dien gij in u draagt,van uit dien afgrond waar een leven waagt

1) striemen: strekken. 2) vei: vol levenssap. 8) speersen: speiten, openspatten.4) terten of terden: treden.

8

1 1 4 ABYSSUS ABYSSUM INVOCAT. • •-• •

o duizend malen woeliger en wilder!Daar hooge vliegen werelden voorbij,daar leege ruischen heimelike krachten,maar in die ziele leven krachten sterkeren wilder dan die temme dommekracht.Daar stijgt en breekt de zee der lijdenschap 1)en huilt in toorn en stort verzuchtend weder.Daar rept de vleugels 't rusteloos gedachten stijgt nog hooger dan die sterren ijlen,en pegelt 2) dieper dan die krachten werken,daar hem gedurig als een diepe wonde serthet ingeboren heimwee naar den Afgrond,het brandend langen naar het eeuwig Wezen,den ongenoemden, onbegrepen — Hem.Hij schiep den afgrond waar de sterren ijlen,Hij schiep de zieren en Hij schiep 't Heelal,Hij schiep den afgrond dezer wilde ziele.En daarom leeft in haar dat eeuwig langen,en stuwt het rustloos hare krachten op,dat zij, onstuimig steeds en tegenstrijdig,in hunnen afgrond woelen lijk de zeedie wringt en huilt door wilden wind gezweept.0 lijdenschap! 0 ongetemde krachten!

') l'cienschap: drift. 2) pegelen: peilen, doorschouwen.

GESCHIEDENISSE. I I s

GESCHIEDENISSE.

AAN LODEWIJK DE KONINCK.

Ha! spijts uw woord van billikheid en van rechtveerdigheid,gij zijt geen Rechter, uwe taal stuwt 's Kampers driftigheid,gij wraakt onze eeuw, gij oordeelt haar en schuldiger en krenker 1)dan ze is, gij scheldt, verwijt, verdoemt, o dichterlike Denker;vergeet dat eeuwig Oorbeeld welk voor uwen blik steeds waagtverbannen wierd waneer de Mensch, door gierigheid geplaagdin edelen maar verblinden lust naar weten en genieten,de hand uitstak waar 't God verbood en de Orde los deed schietender Schepping, door 't verbreken van des eeuwigen Scheppers Wet.Gelijk een ster die al met eens van oproergeest besmet,in stede van bewustloos en gehoorzaam rand te zwevenop 't voorgebaande spoor, een stond zich vrijen loop zoft gevenof in het rusteloos ijlen van 't gesternte blijven staan,ter zelver stond de Hemelen weer in 't Harrewar zou slaan,onmachtig uit hun zelven Orde en Vrede te herbarenen hopeloos veroordeeld tot des Chaos mengelend waren.Zoo deed de Mensch. Eene enkele maal had hij de hand gerichtin kwade richting, en terstond daar faalde 't evenwichtvan het onstoffelik heelal, en lijk ontstelde Hemelenging alles er onrustig aan een chaosbarend wemelen,zoo schrikkelik, dat de onplichtige Natuur den wederschokgevoelde, en door de schuld gekrenkt haars vorsten, eeuwigen wrok

krenker: kranker. 2) wagen: heen en weer bewegen.

GESCHIEDENISSE. • •-• •

en wederstand hem zwoer met al haar krachten en haar machtenzooveel er eertijds naar 't gebod des wereldkonings wachtten.Bedorven wierd de Mensch en blind de wereld in gejaagd,maar steeds nog door zijn heugenisse en wezen zelf geplaagdnaar Heerschap en naar Zaligheid hem als een droom ontvlogen.Het schemerde al voor zijnen geest met nevelen overtogenlijk de oog van wie, na diepen val, in duizeling zich recht,en, overmachtig lijk 't gedrocht waartegen men soms vechtin naren droom, hem stuwde ziel en lichaam naar de zonde.Door Wanorde geschokt, gerocht 1) met pijnelike wondehet Oorbeeld, door den Meester in zijn heerlik werk geprint,zijn banden los, en steeg, en liet de wereld als ontzinddaar liggen ; lijk een akker dien de zon met gierige togentot dat hij dorstig krimpt en berst, haar sap heeft uitgezogen.Het steeg ten hoogen Hemel en bleef schuilend in de lucht.Maar de arme Mensch keek achter met een pijneliken zucht,en, alhoewel verblind en slecht, hem bleef het Oorbeeld tergenonzeggelik. Maar hij moest het nu langs hooge steile bergenheroveren. En hoe dikwils, de oog op 't wijd ontvlogen rijk,lag hij to worstelen pijnlik met de voeten in het slijkgevangen. Ja, God schouwt weleens meedoogend uit den hoogen,het komt ja soms wel eene hand ter hulpe toegevlogenomneveld. Maar zoo zwaar een kracht van uit de diepten werkten trekt, en bij elk slibberen die lager kracht versterkt.En van den steilen berg vermoeid, vol drift en wilden toren,ontwierp de Mensch een stede met een hemelhoogen toren,'t Was kwaad en God verbolg de zin van 't serrende beleid,maar 't reuzig Misdrijf droeg het merk van 's Menschen edelheid,gelijk de wilde bastaard wers 2) van huisgezin en broederals edel merk de trekken soms bewaart der schoone moeder.Want woil hij eenen toren die tot in het hemelsblauwzijn tinnen en des menschen trots en macht verheffen zoil,wat was het stout gedacht, wat was de drift, tenzij daar boven

1) gerocht: geraakte. 2) wers: wars, afkeerig.

I16

• •

- GESCHIEDENISSE. 1 17• •

het wijd ontvlogen Oorbeeld, Macht en Orde, weer to rooven ?De reuzen joeg de Wanorde van de onvoltrokken kruin.Een teeken bleef ze en zinnebeeld, een reuzenwerk — in puin,den eeuwen Macht en Onmacht en des Menschen lot verkonden.Want talrijk rezen Babels steeds op beide wereldronden,want steeds gejaagd en rusteloos heeft des Menschen ziel gewaakt,want nooit heeft zij den wilden steeds verslegen 1) tocht gestaakt :gelijk de zee die, eeuwiglik op de eeuwige duin gebroken,den stormloop herbegint, alsof, in haren grond gedoken,een heimelike kracht ten kamp ze serde. En lijk de zeedan somtijds toornt en wringt en huilt van haar verborgen wee,hoe menigmaal heeft de edele drift, van 't echte spoor geweken,het koortsig werken des gedachts tot zinloosheid ontsteken!Hoe menigmaal ook boeide men het lijk eens Arends vlucht !Maar in 't gevang doorpeilde 't nog het wagen van de lucht,ontembaar, lijk Prometheus op de reusachtige bonkenvan den Kaukasos uitgestrekt, in stalen band geklonken,terwij1 een gier hem dag en nacht het ingewand verscheurt.Wat was die band die de eeuwen door, met bloedig slijk besmeurd,het rustloos langend Menschdom in zijn streven hield gebonden ?0 ! wie zoil zijne namen en gedaanten ons verkondenontelbaar ? Zooveel Machten er bestonden en bestaan,door ordende Natuur gesticht, of uit der volkeren waan,of uit geweldige Overmacht, of uit Gebruik en Zedengeboren, zooveel Duchtlikheen of Eerbiedweerdighedenschiep Drift en Zelfzucht — Menschlikheid — hen rijpend tot vergang,2)van vaderlike leidselen tot lijf en zielendwang.Het was nog niet genoeg, neen, dat de Menschheid, blind geslegenen lijf en ziel vol wilden drift, vernestelde op haar wegenin bramen en in poelen , zij die haren tocht bestierenen richten moesten vlogen haar, lijk onverzade gieren,ter kele en, op de greep gerust van hunnen ijzeren klauw,doorwroetten zij het wringend lijf en slorpten, kwikkend, lauw,

1) verslegen: verslagen. 2) vergang: ondergang.

1 1$ GESCHIEDENISSE.

het bloed. 0 ! wees gebrandmerkt en leef eeuwig in uw schande,gij Dwingelandij met namen en gedaanten allerhande,gij dwang van alle tij den „ en gij dwang van elk gewest,al hiet gij u ook Vrijheid en — o spot! — Gemeenebest,al schiep u Misbruik uit een recht en wettelik Vermogen,al noemdet gij u — waarheidstolk of prediker van Logen —Profeet of Priester, dwingers al, die, schaamteloos of omdoekt,ooit echten of gewaanden roep miskendet, weest gevloekt.Van tijd tot tijd toch rees een prooi en deed de gieren schroomen.Doch 't wies een overgroote gier. Zijn naam hiet 't heilig Romen.En alles wat zijn bloedig oog ter aarde ooit had ontdekt,eens lag het onder zijnen klauw onmachtig uitgestrekt,en, dik gemest, almachtig, trotsch, zijn maatloos rijk doorwarend,in 't midden troonde het gedrocht, en waande zich den Arend;tot dat het, klauw en snavel moe, met bloed en slijk bespat,de vlerik machteloos reppend, viel, en, aller schanden zat,daar zieltoogde, besprongen door des Noordens wilde kroosten.Doch sedert eenigen tijd reeds steeg een Dagen in den Oosten.Het schong. 0 dageraad, goddelik licht dat glanst uit goddelik Bloed !0 Waarheid, Vrijheid, Orde, Wet, o Kerke, wees gegroet !Geen half onzichtbaar hand meer ons gereikt van uit den hoogen,maar, Heul en Hulp in vollen zin, daar kwaamt gij opgetogenvoor 't wroetelend menschdom : rond uw hoofd schong licht voor

[zijn verstand,den ongetoomden drifters droegt gij wetten in uw hand,der krankheid krachten, en, gij zelf zijn onderwijzend voorbeeld,daar hooge wees uw mond en hand het wijd ontvlogen Oorbeeldvan Orde en Vrede en Zaligheid. En in het licht dier zonhervond het Menschdom zijnen weg, en 't stijgen herbegon.Doch rond des dooden Gieren prooi vloog 't Noorden aan 't krioelenontembaar. Maar in 't midden van der stammen dreigend woelen,daar stond de Kerk, en langzaam uit dien chaos wijd en diepden wonderliken volkentocht der Middeneeuwen schiep,dien men, de kruisvane aan het hoofd, ter hooge steile kimmen,ontzaggelik, bont en prachtig, naar het Oorbeeld op zag klimmen,

• •

- GESCHIEDENISSE. 119• •

zoo schoon, zoo grootsch, dat de ooge er niets dan pracht en[grootheid ziet.

Want, schouwt naar de edele zon, daar ook ziet gij de vlekken niet,zoo schittert hare glans. Zoo ook ontsnapt aan wonderende oogende wandaad langs den weg begaan terwij1 de volkeren togenin wonderliken stoet. Helaas! in goddelike edelheidvoert ook de kerk het teeken mee van hare Menschlikheid,en, hoe zij ook de volkeren met moederlike zorgenverpleegde, in den gekruiden grond bleef 't kwaad als kiem verborgen,en duizend malen schoot het op in wilde weelderigheidtot Onkruid van Verdorvenheid en van Weerspannigheid.Gevloekt de Wargeest die, als 't ware van duivelen bezeten,der volkeren eensgezinden tocht voor goed heeft losgereten!Bot schold hij de oude Leidster uit, en wilde vrije baan,en vele zielen waren rijp den razer bij te staan,en ijlend liep de stoet uiteen, en, vijandlik gezonderd,toog schare tegen schaar het zweerd, en blixemend losgedonderdjoeg de Oorlog al de volkeren dooreen in wilden strijd.En, wen de worsteling stille viel, doodmoe, sinds langen tijdwas orde en eensgezinde tocht met 't leidend woord vergeten:elk yolk doolde op zijn eigen, met een zwaargesmeden ketenals lastdier aan den wagen vast, waar, pracht- en weeldezat,Aleenheerschap, de roede in hand en schier aanbeden, zatalmachtig. Maar de Menschheid was te vroed en te oud van eeuwenom der Nature stemme niet te hooren aan het schreeuwen ,het kittelde in de zielen een ontzaggelike wrok,de Volkeren schouwden naar den troon lijk leeuwen uit een hok.En 't was der menschen schuld niet dat een zeemgetongde Bleter 1)geboren wierd, en, nevens hem, een lage kale Greter, 2)een aap, een conterfeitsel van vernuft en van genie,die beurtelings kromme sprongen sprang of kroop op blooten knie,en, des als vorstlike aap verguld, door alle nietigheden

') Bleter : blater.

2) Greter: schimper.

120 GESCHIEDENISSE.

en al wat maar kon kruipen wierd als weerde God aanbeden.Neen 't was haar schuld niet, noch dat haar het tweetal dranken boodvergiftig, dat haar rede en zin, gewezen schier, ontvlood,en dat zij voor de Waarheid bot en lompig leerde grimmen,en grijpen in dolzinnigheid naar bonte hersenschimmen.Zij zocht, zij greep, zij woelde, en eens stand zij almachtig op,verbrijzelde den wagen en den Afgod zijnen kop ,en de oude wereld schrikte bij der zinnelooze schruwelen 1)en huiverde bij harer woede afschuwelike gruwelen.En zie, daar stand zij, vrij van band, ontzaglik, en zag rond,doch nergens spoor, noch wegen, noch gewezen richting vond.Vol dwaling, drift, verlangen en vervalschte heugenisse,der tijden lessen onbewust en der geschiedenisse,nog dronken van 't vergoten bloed en het vergiftig sop,viel zij aan 't werk, de duizeling nog woelend in den kop.Zij werkt, zij werkt. Gij, Dichter, schimpt en blixemt op die booze.Ha ! Dichter, weer rechtveerdig. Men verwijt geen zinnelooze.Verwijt haar angstig zoeken niet. Want in die rusteloosheidleeft immer nog 't verlangen, merk van 's Menschen edelheid,naar 't wijd ontvlogen Oorbeeld waar de Menschheid achter schouwdeen pijnde de eeuwen door ; waarom zij hare Babels bouwde ;dat zij aanriep in profetie en dichten en gezang ;dat haar verdwalend razen deed ; dat zij, door wilden dwangverpletterd, nog onduidelik ginds met haar gebroken oogenvervolgde ; waar de volkeren binst den Middentijd naar togenin orde en stoet ; dat steeds voor uwe blikken rijst,en dat gij, zonder inzien nog ontzag, ter kimme wijst ;dat eigenste ; zij langt er naar in 't krielend rusteloos leven,doch vindt het niet, verblind, verdwaald ; en wanhoop serf haar streventot zinneloosheid. Gij roept : 0 ! staak het goddelooze werk,en kniel : daar schingt het Kruis, daar wacht de moederlike Kerk.Het Kruis, de Kerk ! Helaas ! zij kent, verstaat ze niet. Bedrogen,is onvervalschte heugenis, Geschiedenis, haar ontvlogen ;

') Schruwelen: gillen.

_ .GESCHIEDENISSE. 121• •

Geloof meteen ; voor haren blik waagt alles ondereen,een Chaos ; en zij stapt, zij ijlt, gansch onbewust waarheen.Is 't hare schuld? Is 't hare schuld ? Neen, neen, der vorige eeuwendraagt zij de schuld. Zij deugt, zij deugt! En, laat ze maar eens

[schreeuwenalsdat zij, vrij en ongetemd, almachtig, vroed en wijs,geen Pauzendom behoeft nog geen onfeilbaar onderwijs ;en laat ze, groot en machtig lijk zij is, al zegezingen,den opstand eindelik der Natuur verwinnen en bedwingen,haar krachten en haar machten al in ijzeren banden slaan,dat ze onderdanig slaven en haar te gebode staan ;en laat haar dan hoogveerdig soms op de eeuwenoude Rotsen,met deze en hare krachten al, in storremloopen botsen ;en laat ze, in haren trots en waan, met tuigen en gedachthaar Babels bouwen, die zij zelf des anderdags belacht ;en laat haar onverschillig op der Weelde kussens rusten,of wild en dronken storten in den schoot der geile Lusten,en, trillend op dat bedde, hoofd en zinnen in de war,God loochenen, den beker in de hand, lijk Balthasar ; —ziet hoe zij al met eens ontstelt, en huilend vliegt aan 't zoeken ;hoor welke namen . zij aanroept, en hoor ze namen vloeken.Zij roept naar Orde en Vrede : ja, God is het dat zij zoekt,en, durft zij nog voor zijne perk niet knielen, krachtig vloektzij toch door harer dichteren mond den zeemgetongden Bleterdie haar misprees, en, bovenal, den aap, den kalen Greter,die, uit de diepten en het slijk waar hij te kruipen lag,de spotgeest in een menschenlijf, al wat hij hooger zagbespoog , en in het beeld van die haar serden en ontbonden,vervloekt zij met een half berouw de reusachtige zondenwier vloek zij draagt, wier straf ze stuwt door blinden bangen flood.0 Eeuw, gij Negentiende, spijts uw zonden, gij zijt groot !U sert berouw, gij zoekt, gij streeft , u woude ik niet verminderen.De kim bevroedend streve ik mede ik ook, een uwer kinderen,die gij naar uw gedaante en met een ziel naar de uwe schiept.Helaas ! het spreiden nevelen waar der Toekomst kimme diept.

I 2 2 GESCHIEDENISSE.

Hij die het als zijn roep aanziet de tijden voor te loopenen waant daar hoeft voorzegging toe, die poogt ons te doen hopen,en wijst ter twintigste eeuw, en zingt triomf. Helaas! Profeet,en paai ons met geen droomen en voorzeg hetgeen gij weet.Geleefd met bloote zekerheid! En, moeten wij ja sneven,wij banen wegen en wij zijn op gang, wij streven, streven !Het is de rechte richting die geeerd wordt en geloond,en ja, zoowaar een Godheid in den hoogen Hemel woont,al mocht tot op den laatsten dag de Weerstand zegezingen,dan toch moet, alles noemend bij zijn naam, de Waarheid schingenen, 't Oorbeeld openbarend in den glans der Zekerheid,verzaden wie gezucht heeft en gestreefd — in de Eeuwigheid.

•

TROUWLIED. 1 2 3

TROUWLIED.

Door woelig jongelingsleven,door borate jongelingsdroomen,gelijk eene Elve aan 't zwevenin lichte morgendoomen

ontwaart de Man de Liefde — een tooverachtig beelddat, troostend en belovend, gedurig rond hem speelt.

Pas eerst in haren bloesem,het blosen op de wangen,de Vrouw voelt in den boesemeen vreemd gedurig langen

naar een aanbeden wezen dat, rustig in zijn macht,haar tederheden loonend, haar steunt en op haar lacht.

Eens daagt voor 's Jongelings oogenzijn droom — een levend wezen.Hij spreekt — Zij spreekt bewogen,en laat hem in haar lezen —

En Hij die schikt en zegent vereent een zalig Paar.Zij blijve met Hem zalig en zalig Hij met Haar!

124 DOODSANCTJE. • •-. .

DOODSANCTJE. 1)

De Dood — des menschen straffe — is altijd pijnlik : scheiden,'t is waar ; maar, bruid van wie de dood de doodsteek gaf,daar staat de Kerke ons bij ; en, waar ze een lijk afleiden,wijst zij den tranende oogen Hemel, Altaar, Graf:

den Hemel, waar geloof en hope ons 't heil belovender eeuwige vrede en der onstoorbre zaligheidmet wie ons dierbaar was, vereend voor de eeuwigheid;

het Altaar, waar de almachtige bede stijgt naar bovendie, 't element gelijk, dat ginter hooge blauwt,gedurig in genaderegen nederdauwtin onze zielen, in de zielen daar benedenwie 't laatste vlekjen 's Hemels ingang nog verbiedt ;

het Graf, waar rust wie 't Leven derwijs heeft doorledendat ze ons — den besten deel — het voorbeeld achterlieteens levens, stille omgeurd van deugden en gebeden.o ja, met die gedachten, hoe het herte ook bloed',de droefheen worden zalig en de tranen zoet !

1) Doodsanctje: prentje, met een tekst op de keerzijde, aan vrienden en kennissen

gegeven tot aandenken van een overledene.

• • PROLOGE TER KOLLEGIEPRIJSDEELING TE IPER. I 2 5- ••

PROLOGE TER KOLLEGIEPRIJSDEELING TE IPER.

Kleintjes in middeleeuwsche drachte zingen op oude wijze :

In den goeden ouden tijd,zoo 't ons heden wierd gezeid,

zonden zij de jonge knapenbont gepint 1) met schild en wapen,

preusch lijk dertig, met fatsoenallerhande konde doen.

Heden schoeit ons deze feest,zoo gij ziet, op ouden leest:

zij, de groote, gaan met velenzingen en musike spelen

en, verkleed, met scherp geding 2)maken twist uit lacheding 3).

Maar wij, kleine, staan hier fijnin de pane 4) en in 't satijn,

heusch en hoofsch vooruitgezondenblijde boodschap to verkonden,

en die boodschap liefgetal 5)is dat men beginnen zal.

1) pinten: versieren. 2) geding: rechtspleging, — al pleitend en strijdend.8) uit lacheding: om de leute; niet uit ernst. 4) pane: fluweel. 5) liefgetal: lieftallig.

126 VELDSLAG. • •-.

VELDSLAG.

Uit beider kimme rolt een heir,ontelbaar oorlogstij.

Elk legerhoofd rolt in den kopeene reuzige schaakpartij.

Eens morgens valt het spel aan, bijhet schetteren der klaroenen

en, is het schaakbord uren wijd,daar staan millioen pioenen.

Dan dondert elke verte. Een wolkspreidt stikkend over 't veld

en duikt hetgene een ijselikgerucht der wereld meldt.

Soms scheurt de wolk. Een bende tiegt.Het hagelt uit de verten.

De bende sluit, verdund, en stormtvooruit al lijken terten 1).

Ofwel, nog schrikkeliker: 't iseen hots van schaar op schaar

die blinde worsteling samenwringten smeiert 2) op elkaar.

1) al terten: al vertredend. 2) smeieren: pletteren.

VELDSLAG. 127

Soms jaagt, in wilde vlucht, voorbijeen aanval van schadronnen,

of rolt al over 't daverend veldeen droeve vracht kanonnen.

't Gerucht versterft. De wind verdrijftde kruitwolk, en daar strekt

een urenwijde vlakte metverwoesting overdekt.

Tot gruwelik doof rumoer versmeltde klacht van duizend smerten.

Uit 't Oosten rolt de kille nachten laait in alle verten.

128 AVOND.

AVOND.

a vluchte geern de stede bij het dumsteren 1) van den dag.De zon smelt weg dock monkelt nog een rooden avondlachalover 't veld dat, uren lang doorploegd en omgereden,nu rusten gaat. Nu rusten ook des landmans moede leden.Daar staat de brave boer en leunt op zijnen warmen ploeg,en vaagt zijn eerlik zweet af, en : „tot morgen uchten vroeg"is zijn gedacht, daar hij een stond zijne oogen en gepeinzenalover 't veld, dat daar zoo schoon geploegd ligt, heen laat reizen.En dan beziet hij nevens hem de kinders hand in hand,die spelend achter vader zijn gekomen op het landwaar hij hun brood wint, en geen stonde en pozen noch en zwijgen.En hij en spreekt geen enkel woord, maar grimlacht in zijn eigen.Waarom? De brave man en zoil 't niet weten zoo gij 't vroegt;maar 't is voorzeker omdat hij zoo neerstig heeft geploegd,omdat zijn land daar open ligt, zoo schoon, voor veite en wateren,en dat de kleintjes rond hem zoo onschuldig zijn aan 't taterengelijk de vogels onder 't loof en door het hemelsblauw.Het afgewrochte peerd houdt stand bij 't lang verwachte „Hai!"En „keere" zegt de boer, en 't peerd knikt doomend 2) zijne mane,en telt vermoeid de steenen van de rood beschongen banemet klinkende hoeve, wijl na hem de ploeg den steenweg slaat.Te midden zijne kinderen, gerust en kalm, daar gaatde landman met gebogen hoofd, vermoeid maar 't herte in vrede.En alien groeten met een kruis of met een korte bede

1) dumsteren: avondschemeren. 2) doomen: dampen.

: - :

• •AVOND . 129-• •

't eenvoudig wit kapelleken dat aan den ingang rijstdes kronkelenden eerdewegs en 't peerd te keeren wijstlangs hage en dijk en wegelken dat de elzentronken zoomen.Zij komen aan het pachthof met zijn breede lindeboomenen Onzelievevrouweken verscholen in de blaen.En moeder die ze naderen hoort komt in het deurgat staanmet 't kleintje, en, wiji de kinderen een liedje uit schole kraaien,doet zij het dansen op haar arm en zijne handjes draaien ;van hare lippen loopt de lach op 's vaders moe gelaat,en 't kindeken lacht mede omdat het niets eraan verstaat.Het huisgezin trekt bin. Reeds lang is 't kaafken 1) aan het rooken,en leutig hangt de papbrokke in den zwarten heerd te koken,De roode sching der avondzon klimt over 't huis en sluiktallengskens langs den druivelaar die muur en daksken duiktmet weelderig gebladert en met bloesems vol beloven.Daar binnen worden stoelen luid der tafel bijgeschoven.Het bidt een kind een kort gebed, zoo leutig half verstaanen kinderlik gestameld, dat wie luisterend bleef staanmoet lachen wiji zijn hert ontroert bij 't lijzig vluchtig zingender poesie die schuilend leeft in de alledaagsche dingen.Heel 't huisgezin zegt „amen," en dan klinken van alomde lepels rond de tafel op pateel 2) en aarden kom,te midden vrolik stemgerucht in alien toon en mate.Wat later komt men buiten, en dan zit op d'houten zate 8)voor 't huiseken de brave boer en volgt, gerust en kalm,in onbepaald gepeis verdiept, de kronkels blauwen walmuit zijne pijpe ; nevens hem rust zijne vrouw, de goede,en rond hen tateren onbezorgd hun kinders wel te moede.Aleen het kleintjen is te kort dat in zijn wieg nu ligten slaapt gelijk een rose. Maar allengs heeft 't roode lichtder ondergaande zon het dak bekroond en d'hooge boomenmet vurige kroon ; nu sterft het uit, de blauwe verten doomen,het dumster smelt gedaante tot eene onbepaalde schim,

1) kave: schouw. 2) pateel: plat bord. $) zate: zitplaats, zitbank.

9

AVOND. : .-• •

en langzaam statig rijst de nacht ter donkerende kim.De vader smoort en zwijgt; hij is vermoeid. Met welgevallenlaat moeder hare blikken soms op hare kinderen vallenen grimlacht in haar eigen, en zij klapt met hen en speelt.En eenvoud schept den bonten groep tot ideale beeld.Doch zoetjes wordt van langs om meer het lachen en het spreken,want diepe rust en stilte spreidt nu de avond langs de streken ;'t zwijgt alles ; slechts van tijd tot tijd roert een gelispel inder linden kruin. En onbewust horkt 1) 't zwijgend huisgezin.En, nader moeder dringend, schouwt een kind of dat gefluistersoms geen verkeersel 2) wezen zoil dat wemelt daar in 't duisteren nadert, eene heks, een geest, een zieltje uit 't vagevuur, —een dezer vreemde telgen van het heimlik nachtlik uuren 's Yolks verbeelding bont en wild, die leven in de sagenrondom den landeliken heerd bij 't vriezend winterwagen, 8)van eeuw tot eeuw verdicht, verteld en gretiglik aanhoord,poesis der eenvoudigheid, met levend beeldend woord .. .Maar droomig werkt de vaak reeds op de kinders hunne zinnen,en vader geeft ze een kruisken elk en moeder leidt ze binnen ;men hoort de kloef kens 4) stampen op den zoldertrap — en daneen stond gesuis — en dan „ goen nacht" — dan niets meer. — Bij den mankomt weer de vrouw, de moeder bij den moegewrochten vader,en zij en zeggen al niet veel, maar schuiven beiden nader,en laten zwijgend hunnen blik en droomerig gepeisin 't ronde zweven, onbewust, in onbepaalde reis,gelukkig, 't hert in vrede, vol van dezen schoonen avondzoo onbegrijpelik zalig, zoo verkwikkend en zoo lavendvoor wie den alledaagschen plicht van zwoegen is gewend.0 rust en vrede, zaligheid mij vreemd en onbekend!

2) horken: scherp toeluisteren. 2) verkeersel: spook. 2) winterwagen: stormenvan den winter. 4) kloef: houten schoen, holsblok.

1 30

0 NACHT. 1 3 1

0 NACHT.

0 nacht, o nacht, o schoone nacht !Langzaam zonk in roode prachtde edele zonne en smolt in 't glimmenen het blaken van de kimmen,smolt... en al met eens 't was nacht,en al met eens 't was nacht.

Koninginne van den nachtin den onbewolkten hemel,zwemt de mane in 't blij gewemelvan haar pinkelende eerewacht.

D'hemel waar de mane lachtwederspiegelt in de vlieten,die verzilverd henenschietenklaar in 't donkere van den nacht.

Ondertusschen lijze 1) en zachtdoor de kruinen van de boomenlichte windjes ruischen komenin het stille van den nacht.

1) lijze : teder, stil.

0 NACHT.. _ •• •

Al met eens geeft alles acht,alles zwijgt en Godwaarts klemmendoor de stilte wondere stemmen,'t lied der zangers van den nacht.

Nachtegale, windje zacht,klare beke, zuivere hemel,manesching en stergewemel :lofzang tot des Scheppers macht.

1 3 2

DE ZWANE. 1 3 3

DE ZWANE.

Des hemels spiegel, mild en frisch,de lucht in 't ronde lavend,

daar ligt de vijver maagdelik schoonin stillen zomeravond.

En kalm in haren avondlust,bij 't zoet gesching der mane,

ligt langzaam drijvend op het meerde droomerige zwane.

De dichterlike vogel minthet maagdelike water,

en baadt wellustig, spiegelt, drinkt,aanhoort het lief geklater.

En onbewust bemint hem 't meeren streelt zijn blanke veder,

en klatert zacht en spiegelt hemzoo tear zijn beeltenis weder.

Doch weiger 1) en bescheiden inbewondering verslonden,

nooit heeft des vogels reine mindie maagdelikheid geschonden.

1 ) weiger: niet vrijgevig, omzichtig.

DUITSCH BELEG.• •..• •

DUITSCH BELEG.

De nacht ligt over veld en stee,ter wallen waken wachten,

doch zien die stille werkers nietdie wroetelen in die grachten.

De zonne schingt op veld en stee,ter wallen waken wachten :

des vijands kamp ligt stil. Wat wroetdie manschap in die grachten ?

De nacht ligt over veld en stee,ter wallen waken wachten....

Alarm! het weerlicht over 't veld,het dondert uit die grachten.

En brandend spu wen ze op de steedie bofte 1) met haar machten.

Zij stort, bezwijkt. — Dat is het werkdier manschap in die grachten.

1) bofen : zich roemen, pralen.

134

DE AREND. 135

DE AREND.

De koninklike Vogel opder rotsen top gezeten

heeft grootsch en kalm de zon bezienen d'hemelen gemeten.

Maar sluikend en venijnig komtde onedele Slang gekropen

en spiedt. En op den oogenblikdat hij de vlerk wijd open

zijn vlucht reedt naar zijn koninkrijkin 't glanzend zonneschingen,

gelijk een vere prangen hemverraderlike ringen.

Almachtig stijgt hij in de luchtdoor zonneglans beschongen;

maar pijnlik lekt hem de open borst't venijn van vurige tongen.

Stijg voort, o edele Eerzuchtige,uw breede baan doorvaard,

en dat hij bijte — 't is uw lot! —die lage Eerzuchtigaard !

KONING FREIER, III.. •. -

KONING FREIER,

Het lag een donkere nacht gespreid op slot en zee en landen.En al wat leefde lag in diepen slaap.

Maar in des grooten Hogne's lig was onrust met den slaapaan 't kampen, en hij druilde 1) en droomde pijnlik.

Voor dat hij op de legerstee zijn moede leden strekte,bezag hij langen tijd ter koele venster

de zwartgeplekte donkerheid des hemels, en hij horktenaar 't ver geruisch van 't rustelooze zeerot,

en zweeg in sombere mijmering. Dan, bij 't roode licht der toortsedie spokkend 2) in Haar bronzen handhaaf brandde,

bezag hij lange en tederlik zijn vrouw, de schoone Hilde,en in de wieg den blonden Ragenar,

zijn trots en Hilde's vreugd, en sprak geen woord, maar toen zij hemomarmend diep in de oogen schouwde, zag zij,

stom antwoord op de stomme vraag, des krijgers oogen vochtig.Hij plaatste helm en schild en goede zweerd

bij 't bedde, en hong zijn harnas grijs en glimmend op de wapens.Want zijne ziele pijnde met het knagen

des voorgevoelen, waarschuwing van 't onverbiddelik Noodlot.En lange plaagde hem de slaaploosheid,

en wrong hij zijne leden op de kussens in het deksel,en rechtte zich en horkte naar de zee.

1) druilen: even insluimeren. 2) spokken: knetteren, knapperen.

136

: - : KONING FREIER, III. 137

En, nevens hem, leed van zijn leed zijn vrouw, de schoone Hilde,en, om zijne ongerustheid ongerust,

vroeg zij de reden, bad en knees 1) en zuchtte, tot zij eindelikhet somber voorgevoelen deelen . mocht,

en, zelf verschrikt, aan 't troosten ging gelijk de Vrouw kan troosten,ter hulp onmachtig, maar den man zijn krachten,

bij 't storten harer tederheen, tiendubbelend. En langzaamverwon de vaak des koenen helds gedachten,

en spreidde door zijn moede lean die rustelooze slaapwaarbij de geest, half wakker half in sluimer,

in wanstaltige schepping nog zijn koortsig werken voortzet.En over hem gebogen hoorde Hilde,

met ongeruste ziel en de ooge ompereld en omneveld,onduidelik woorden op zijn lippen zweven . . . .

1) knees: van kniezen: klagen, gemelijk zijn.

VREDE. : .-. .

VREDE.

't Was winter en 't wierd avond. In de kerk was 't donker nacht.Een broeder, de lanteern in hand, ging sluiten, als hem dacht,met hoofd en lijf geleund lijk een die doodmoe is van reizen,een spilde 1) mansgestalte langs een pijler to zien rijzen.Hij deed zijn sleutels rammelen en hij kiutterde 2) aan de poort.Doch roerloos bleef het staan alsof het niets en had gehoord,gelijk een doode ofwel een spook. Zeer bang en zeer godvruchtig,sloeg de arme broer een kruis drij vier, besproeide zich geduchtig,met water uit 't gewijde vat, en stapte toe. Het lichtverschrok den dooven. Hij keek op, en toonde een aangezichtzoo mager als de Honger, als het Lijden zoo getrokken,en toch zoo onverklaarbaar schoon met zijne grijze lokken,dat men er van bewondering wel bij gekreschen had,zoo prachtig, lijk een vlamme door een oud albasten vat,doorstraalde die verstorvenheid de meesterschap der rede.„Mijn broeder, wat begeert gij ?" vroeg de leekebroeder. ,Vrede!"verzuchtte diep die vreemde man, en leunde op den pilaar.Gauw vezelde de broer de lijst der „beste paters," maar,alsof een pletterende overmacht hem langs dien piper plantte,stond hij die vrede zocht daar doof en stom. Zijn naam was Dante.

I) spilde: rilde, rijzig en mager. 2) klutteren: rammelend gerucht maken.

138

• _ •. HET VOORSPEL VAN WAGNERS TANNHA.USER. 139

HET VOORSPEL VAN WAGNERS TANNHAUSER.

GEDENKENISSE 'MT EEN VOLKSKONCERT.

FRAGMENT.

Vol zit d'halfverlichte wijde zaal,smeltend ronkt de stem der bonte menigt:ginter reeden zich de spelers. Kloppendslaat een teeken. — Rillend spreidt het zwijgenover 't gonzend yolk, en langzaam, langzaamsterft het bont gerucht weg in een doodschestilte. Roerloos wacht het yolk, de blikkensterlings ginter op 't orkest gevestigd,levend, machtig, tooverend ding van stroomengoddelik' harmonie, dat een genie nugaat bezweren, klangen en gezangeneischend die zijn reuzig oorbeeld schetsen,levend, glanzend, grootsch en zielenboeiend.Statig matig roert een teeken in hetplechtig zwijgen. Zware galmen stijgen,traagzaam, grootsch, eenvoudig, zielentemmend.'t Is gelijk de golfslag eener kalmezee, die, eenzaam, meteloos, tegen hareduinen breekt, den stillen eenzaamhedengrootsche klachten klagend, zingend van heteeuwig wee dat zij in haren afgrondwiegt, ontzaglik, rusteloos, diep verborgen.

HET VOORSPEL VAN WAGNERS TANNHA.USER. •. -

0 ! het is der lijdenschappen 1) golfslageener groote ziel : een pijnlik, rusteloos,diep verborgen, onderdrukt begeren ;'t is een hemelpeilen uit de diepten ;'t is het treuren eens gevangen adelaars,als met wroeging en berouw gemengeld.Machtig toovert 's grooten meesters schepping ;machtig gaan de onstoffelike zinnenonzer ziel, begeesterd, aan het werken :bonte walmen baren hun die galmen,nevelen stijgen en gedaanten zweven ;t' midden van een glanzend kleurig schingen, 2)beelden worden, roeren, handelen, leven,bont en krielend. En de ziel, begoocheld,in bewondering verslonden, spant haarzinnen op het grootsch getooverd drama ... ,

1) Wenschap : drift. 2) sating-en: klaarte verspreiden.

1 40

• •PROLOGUS.-• •

PROLOGUS.VAN HET DRAMA „GUDRUN".

De Dichter droomt en pegelt ') door de nevelen der tijden,en ziet een groot yolk stijgen soms uit wilde reuzenstrijden,en, wen dat yolk in kampen bloeit, dan roept hem naar 't Tooneeleen Dichter, en herschept hem in een reuzig tafereel,tot voorbeeld en begeestering, der Vaderen grootsche kampen.De Dichter droomt en ziet rond zich uit eeuwenlange rampeneen yolk herleven, zIn yolk, dat, spijts hoon, verraad en nijd,met stille, ja, maar taaie kracht, om zijn herworden strijdt.Hij ziet, al is de stonde ook vol teleurstelling en dreigen,in zijn gedacht ter kimme soms een blijden dageraad stijgen ;vergeet te roeken of hem wel de kracht gegeven werdtot hooger schepping, baart allengs en voedt in geest en hert,een gansche wereld helden met hun raad en daad en streven,herschept zich het verleden, voelt de tijden in zich leven,en dicht. En 't is een Spel, een wild en krielend Heldenspel.Och ! treft, begeestert, plet het niet genoeg, hij vreesde 't wel,maar is zijn spel niet machtig, nu, de herten toe te wringenverzuchtend, dan, de scharen in begeestering te doen zingen,vooruit toch! 't Is een poging, 't is een wenk, een voorspook vanhetgene aan 't stijgend Dietsche Volk de toekomst schenken kanen zal, waneer zijn schouwburg eens, te gaar met hem herboren,synthesis aller kunst, den roem van Dietschland zal doen gloren.

1) pegelen: peilen, doorschouwen.

141

1 4 2 ZEEGEZICHTEN. : - .•

ZEEGEZICHTEN.

UIT „GUDRUN".

Rene maagd sfireekt:

Hoe glanst in 't zonnelicht de blauwe zeeonmeetbaar — 0 hoe groot — hoe schoon — hoe schoon ...Och, waarom weene ik nu? De lucht is rein,de zee is blauw, hel glimt het duinenzandin bakerenden zonnesching; 't is alles stil;de bare aleen der rustelooze zeezingt zoet en vreemd in zwijgende eenzaamheid.En moete ik daarom weenen ? Ben ik droevig?Neen. Vreugdig ook niet. 'k Weet niet hoe ik bennoch hoe de ontroering heeten die mijn keelbeklemt en daar iets snikken doet terwijlde tranen in mijne oogen perelen.

•

•

Krigsmannen sfireken:

Bij Rane! een donderslag.De nacht rijst stormenzwanger aan de kimme ...De bare grauwt, onrustig rolt de zee,de lucht betrekt, het waait een felle wind,en meeuw en zeegier vliegen angstig strandwaarts:het broedt een ongeweerte. — Hoor! het zeerotbegint reeds. — En de doove donder nadert.

•• ZEEGEZICHTEN. 143- .

— Een weerlicht! — Het begint. — De hemel toornt.— In zee, in zee !

Eene maagd sfireekt:

0 zie wat vreemde nacht!Een wolk gelijk een zwarte draak drijft langzaamvan voor de zilveren mane, en zilverachtigglijdt zachtjes een onduidelik wolkenschofden nevel in, die lucht en zee versmelt.Een aardig schemerlicht wiegt over zee,En lijk een reuzenrij aan strand gezetendaar rijzen donkere duinen, onbewegelik,doch rillend soms en trillend als het warewen over hunne donkerheid een lichte schijnkomt zweven van de vuren uwer wikings .. •0 zie, daar is de maan; de wolke is weg ;zij schijnt, zij schijnt op ons en op den strande .. •0 zie, hoe schoon! Kom zet u hier bij mij.Hoe zoet, hoe schoon .... De wolken trekken wegen zilverig zwemt de mane in zuiveren hemel.De baren dansen, glansend, schitterend.De zee ligt als met perelen bestrooiddie zij al wiegend tintelen doet. De duinenstaan half verlicht en werpen lange schailwenlijk mantels bachten hen. — Is dat niet schoon?Ik zie zoo geern den maneschijn. Gij ook ?Doch nooit en scheen het mij zoo zoet als nu.Toe, Konitig, laat mij nog wat liggen indit zoet geschijn en in dien schoonen nacht 1Ik weet niet, maar mij dunkt, het spreekt ons ietsaan ons getween van uit dien schoonen nacht.Het overstroomt mijn ziel van vreemd genot,zoo ongewoon, zoo zalig — dat ik weene.

HET LIED VAN HORAND. • •-• •

HET LIED VAN HORAND.

ITIT „GUDRUN".

Het wies 1) in Denemarkeneen edel Koningskind:zijn vader die hiet Siegeband,zijne moeder Siegelind.Het edel kind hiet Hagen,dat is ons wel bekend.Het wies geen wilder degen nochin 't ronde, noch omtrent.

De Koning pleegde kortswijl 2)met rikken 8) welgemoed.Helaas, dat veler blijdschapin droefheid keeren moet 1Terwijl de degens vierdenin scherts en in boehoerd 4),door eenen grijfen overgrootwierd 't edel kind ontvoerd.

Hij droeg het door de wolkenop ver en eenzaam strand.In 't nest des grijfens, Hagende schoonste maged vand.

1 44

1 ) wies: van wassen: groeien. 2) kortswfl plegen: zich vermaken. 2) rik : held.

4) boehoerd : vermaak.

.• •

- HET LIED VAN HORAND..

Des grijfens jongen reiktenen dorstten naar hun bloed :de held doow 1) al de grijfens dood:hij was van hoogen moed.

De maged bloosde dankend,hij nam ze bij der hand.Zij gingen fangs den strande,tot hij een snekke 2) vand.Daar voerde hij haar mede huiswaart,het wierd ons dikkens gezeid.Des was hem minnelik dankbaar steeds,die weidelike 8) maagd.

De hofgezinden zagenden watermoeden 4) held.Hoe blij wierd deze mareden ouderen verteld.Hem ziende juichte Siegebanden weende Siegelind.Zij kuste op het voorhoofd de edele meiden hiet ze mede haar kind.

Toen sprak de wilde Hagender minnelike maagd :„Ik trouw nooit andere vrouwe,indien het u behaagt."De meid zeeg in zijne armen,hij hield haar op de borst.Van Denemarken Hagen isgeweest der vorsten vorst.

1) doow : onvolm. verl. tijd van duwen. 8) snekke: benaming van het zeevaar-tuig bij de oud-noorsche volkeren. 8) weidelik: aanminnig, prachtig. 4) water-moed: moedig to water.

145

10

146 PROLOGUS VAN „BREYDEL EN DE CONINCK." • _ •• •

PROLOGUS

TER OPVOERING VAN „BREYDEL EN DE CONINCK, " 1)

DOOR DE ROUSELAARSCHE KLAUWAARDSGILDE.

1k kome als Prologus naar 't oud gebruik beduidenin welken zin die feest van 't Klauwaardsvolk zal luiden.

't Is juist een jaar geleen dat het studentenvolkter zelfste plaatse zond zijn middeleeuwschen tolkter konde van een Spel uit 't glorierijk Voordezen,met wensch dat het den volke een Jesse zoude wezen.En, onder blij geschal, rees de gordine en lietden volke 't leven zien van 't oude vlaamsche diet :de wemelende markt, de poorters, de edellingen,den graaf, de koopmans en de bonte vreemdelingen ;hoe dan een woord ontwiek 2) het vaderlandsch gedacht,hoe onder walsch verraad bezweek ontembre kracht,hoe Filippine kloeg en kwijnde op eenen toren,hoe 't gildenheir ze wrook in 't veld der gulden sporen.0, 'k hoore nog het yolk en zie nog deze zaal,waneer, bij het tooneel van Vlaanderens zegepraal,het vaderlandsche lied weerklonk uit honderd kelen ....

De Gilde van Sint Jan en zal dit jaar. niet spelen ;men weet hoe en waarom .... 8)

1) Tooneelspel van Marichal.

2) ontwiek, van ontwaken: wekken.$) De onderwijs-overheid had aan de studenten to Roeselare het opvoeren van

vlaamschgezinde stukken verboden.

• •-• • PROLOGUS VAN „BREYDEL EN DE CONINCK."

Maar een te levend zapdoorstriemt dien jongen boom der vlaamsche jongelingschapom lang verminkt te staan : daar schaarde in kloeke rangeneen nieuwe gilde, en stond gereed ons te vervangen.En jeugdiglik ontstaan, nu bloeit zij vroogezind,in name en leuze en werk, 't Verleen aan 't Heden bindt,verbeeldt onz' heldenschare in plechtige ommegangen,en oefent vlaamsche taal, en zingt haar vlaamsche zangen,en, schattend naar zijn weerde al wat er wordt gezeid,doet wel en ziet niet om, en terdt kleengeestigheid.En nu, voor de eerste maal verschijnend ten tooneele,herschept zij ook 't Verleen in bonten tafereele,met wensch dat ons tooneel, dat viel, wen Vlaanderen viel,— want 't leven van een yolk is zijner kunsten ziel —het Vlaamsch tooneel, onlangs zoo schandelik verrezenen onder schoonen name ontworden van zijn wezen,het yolk bedervend dat het onderwijzen moet,het Vlaamsch tooneel, zegge ik, eens stijge nu voor goed,herbloeie in eer en roem, en, volgens wet en plichte,synthesis aller kunst, veredele en verlichte ;en, wiji ons Vlaanderen nu om zijn herworden strijdt,zijn hulpe leene, en speel' den goeden ouden tijd,dat deugden rijzen naar de deugden van 't verleden,en de oude kamp ons wekke tot den kamp van heden.—Een zelfste kamp voorwaar: slechts 't weer 1) maakt onderscheid,want nu lijk eertijds geldt het ons zelfstandigheid. —Zoo speelt die gilde nu, spijts listen ende lagen,spijts moeilikheen, ontzeide hulp, kleingeestig plagen,— men weet het, ieders zin staat niet gelijk gedraaid ;daar zijn er die, zoodra iets vlaamsch in de oor hun waait,van kwaadheid trippelen, geheel het huis doen schroomen,en 's nachts niet slapen, of van alle duivels droomen ;(en ja, dat yolk vermag soms iets in onzen tijd) ;

147

1) weer : wapen.

148 PROLOGUS VAN „BREYDEL EN DE CONINCK." • - •• •

zoo speelt zij nu, zegge ik, tot spijt van die 't benijdt,— niets kwam den Klauwaards beter of ter dees vertooning —het vaderlandsche spel van Breydel en De Coninck ;getrokken uit den boek dien heel Europa las,De Leeuw van Vlaanderen, de Vlaamsche Dias !Een schepping dus van hem, dien Vlaanderen nu vergeet,den grijzen strijder die aan 't hoofd der schare streedin 't feller kampen van den kamp zijne eerste dagen,Conscience, die, waneer ons Vlaanderen eens zal dagen,en d'helden eeren die random zijn oude vaanam zijn herworden streen, ten eersten rang zal staan.— Verschijne allicht die dag alover Vlaanderens gouwen! —Zoo zult gij bin' een stond op dit tooneel aanschouwen't oud Klauwaardsvolk, verbeeld door 't huidig Klauwaardsvolk.Doch eerst, als Prologus en dezer gilde tolk,ik wenschte aan alien die ten spele komen wildeneen „gildig” wellekom, voor den spelergilden,en den studenten al, en alien meesters, dieze kweeken op zijn vlaamsch en wers 1) van bastaardie.

En nu, faalt hier end daar dier spelers jonge kunste,het doel verwerve uw lof, het inzicht uwe gunste ;en, lijk na 't krijgsgezang de kamplust feller brandt,begeestere 't Klauwaardsspel den strijd voor Vlaanderland !

1) wers: wars, afkeerig.

• •

- BREYDEL EN DE CONINCK..

BREYDEL EN DE CONINCK.

DE MAAGD VAN BRUGGE.

Hoort toe, gij yolk van Vlaanderland, hoort toe, mijne oude stede.Laat eenen dag uw ambacht of bezigheid met vrede,generig 1) yolk, komt Bruggewaarts gezwermd en hoort naar mij.Beziet mijn speer en schild : ik ben de Brugsche Maged vrij.En gij — uw sprekers riepen 't u en uw miskende vinderszoo lang en zoo vergeefs — gij zijt de diep vervallen kindersder Reuzen die ik heb gekend, wier fame wereldwijdzoo lang zal blijven leven als de duizendeeuwige tijd.

Mijn vlaamsche Volk ! mijn vlaamsche Land! — 0 heden ! 0[verleden !

Zoo menig eeuw gestreden en zoo menig eeuw geleden,en na zoo lang een doodstrijd nog bestaan ! ja nog bestaatgij, ongelooflik taaie Volk, maar ja — in welken staat !Helaas! ondanks dien fellen drift naar uw verloren waardedien 's Lands bestuur in slape wiegde en 't fanatism ontaardde,ondanks 't wanhopig streven eener kunst wier wondere krachtvoor onverschilligheid bezwijkt en uitheemsche overmacht,miskend door eigen yolk, miskend, mishandeld door den Wale,ontwordend in uw zedens en ontwordend in uw tale,ontwordend in den man, de vrouw — helaas en in het kind!zoodanig door gewoonte reeds verstompt, verdoofd, verblind,

3) generig: nijverig.

149

BREYDEL EN DE CONINCK. • •-• •

dat u een glimlach wijs en vroed komt spelen op de lippenwaneer een arme spreker nog die woorden laat ontglippenvan eigen Taal en Kunde en Kunst en Zedens en bestaan,en Belgie — 't land der landen — wel in 't harrewar wou slaanom zoo een herschenschim ! ilc wil een spel u doen aanschouwen.

Spreidt, bonte nevelen ! Stijg, Tooneel, dat deze toovenaars bouwendie men poeten heet ! Treedt op, hervormd en herbezield,gij schimmenzwerm die statig in het grijs verleden krielt !

REI.

0 ziet — in gulden zonneschijn een wonderschoone stede !Wat edel yolk ! Hoe sterk van leest, hoe heusch in daad en rede ! —Maar ziet, de stad wordt rep en roer : men troppelt 1) en men twist.Hier vreest men, ginds verdreigt men waar een somber woeden gist...

DE MAAGD VAN BRUGGE.

Het is mijn oude Brugge. Voor de poorten ligt de Wale.Let op. Nu ziet gij burgerdeugd en hoort gij heldentale.

BREYDEL.

Sa, mannen, van die lafaards weg. Daar is geen spreken aan.Zij zullen morgen pinten 2) en de Walen tegengaan,en knielen voor den dwingeland en bidden hunne bede :„Och arm ! men heeft uw slot verwoest , maar wij, wij deen niet mede :gij weet ? Wij zijn uw dienaars en die stad is de uwe." Brandtot zwarte puinen dezen nacht, gij heilige burg der Vaders,eer morgen uwe schande zie en dwingers en verradersze vieren ondereen ! — 0 klerk van Damme niet zeer vroedbij LO ! zijt gij gestorven voor uw penne met uw bloed

1 50

1) troppelen : in groepjes bijeenkomen. 2) pinten : huizen en straten versieren.

•• _ • BREYDEL EN DE CONINCK. I 5 1•

geschreven heeft: „En in dien tijd zag men een land verwinnendoor valschheid van den buiten en door valschheid van den binnen.En dat was 74'n land, Vlaanderland, en Brugge was de kopdes lands, en daarom plaatsten zij er 't zwaarste juk ook op.Maar 't woog te zwaar: hij wrong het af... 1k zag de sloten laaien,'k zag valschen Waal en Leliaard in 't veld de ruggen draaien,verstuiven in de verten met hun vanen en geschreeuw,voor Breydel en zijn Massekliers en voor den Vlaamschen Leeuw !En Brugge, Vlaanderens bolwerk, was ontzet, gered door zijne

[Klauwaards,wen, op het woord der Leliaards, een bende lauwaards, flauwaards,een handvol bevers, nietings 1) aan_ dat zegevierend heervan overmacht kwam spreken en van nutteloos verweer !”Bij God, 't blijft nog te zien ! — Gezellen, g'hebt nog uwe vuisten,niet waar, en uwe knotsen die op Conincks kerker buischten ? 2)'t Is goed. Ter poorten morgen vroeg. En wien 't ook leeden 8) mag,daar wenschen wij den Walen zoo een harden goedendagdat een der twee er blijve, hij of wij ! Zult gij 't onthouden ?

KLAUWAARDS.

Wat walsch is valsch is ! Slaat al dood!

POORTERS.

Die Klauwaards zijn rabouden ! 4) —Dat 's muiten ! — En dat na 't verbod toen nog van 't magistraat!

KLAUWAARDS.

De Leliaards mogen komen ook en heel uw stederaad !

') nieting: nieteling, onbeduidend mensch. 2) buischen: bonken. 8) leeden :

verdrieten, spijten. 4) raboud: onbeschofte kerel.

BREYDEL EN DE CONINCK.• •• •

ANDERE.

En gij van nu indien gij durft !

VERWARDE STEMMEN.

Verraad! — Sla dood ! — Wach arrem ! —Daar is De Coninck plaats maakt plaats !

DE CONINCK.

Ei, mannen, niet te warrem. —Mijn vrienden, of De Coninck ooit een laf held heeft begaan,of met der stem een laf held ooit heeft helpen voorenstaan,hetzij vOeir hem de Leliaards de tonge wilden korten,hetzij na gij de poorten van zijn vangenis in kwaamt storten

KLAUWAARDS.

Hoezee De Coninck !

DE CONINCK.

Zegt, nietwaar dat is u welbekend ?De Coninck was er bij te Male, te Aardenburg, te Gent.Waar onze Leeuw strijdveerdig stond, daar was hem 't woordje

[„wijken"geen dietsch. En bleef ons over slechts den vijand met ons lij kende poorten of te sperren die hij morgen dweerschen ') moet,met u riepe ik : Vooruit ! Maar 't geldt hier meer dan al ons bloedte storten vooraleer dien burg dien smaad te laten lij den.Het geldt hier Brugge, Vlaanderens hoofd, te ontzetten, te bevrijden,en Vlaanderen achterna. Gij staat verstomd en ziet mij aan.Welnu, hoort toe. De Walen die vOOr gindsche poorten staanzijn onze stad reeds meester door den schrik dien zij betaalden.

1) dweerschen: in dwarse richting clOOrgaan.

152

•• •

BREYDEL EN DE CONINCK. 153- •

Zij wilt ons weg : „wij zijn een hoop rabouden en verdwaalden,de Walen zijn zoo erg niet, en, dat Klauwaardsvolk eens aan,dan zal het immers vrede zijn." Wel, vrienden, kat ons gaan;die bevers en vreedzamigen den Walen en hun maten,den waalschgebekten Leliaards, vreedzamig overlaten —en goedendags gaan maken ! Want zoo waar als ik hier staen Chatillon de haastigaard geen palen kent, weldrasmaakt onze goede stad venijn in haren franschen honing ;en dan begint een ander spel — ik zeg het u, De Coninck —waneer de lafste die nu beeft een wapen grijpen zal IWij vluchten niet : de rat is daar, wij openen de val.Dies, zonder vreeze dat hij een der vrienden hier vergramme,raadt u De Coninck : dezen nacht te gaar op weg naar Damme.Nooit heeft het u gespeten van de raden die hij ried. —Zeg, Breydel, trekt gij dezen nacht met mij naar Damme niet ?

BREY DEL.

Hier is mijn hand. Wie zegt er neen waneer gij hebt gesproken ?Doch morgen — onzer stede smaad — blijft schandelik ongewroken.

DE CONINCK.

Eens wreekt hij hem tiendubbel. 't Is De Coninck die 't belooft.

DE MAAGD VAN BRUGGE.

En zoo was de eene Vlaanderens arm en de andere Vlaanderens hoofd.Ziet langs de bane door den nacht de sombere Klauwaards stappen.Hoort gij van in de vroegte door de stad die benden trappen,ontelbaar tiegend staal ? Het yolk schrikt op en zucht : te laat I't Is Chatillon, de dolle dwang, met Flotte, 't boos verraad,aan 't hoofd der gretende 1) overmacht van achttien honderd lansendie dreigend en verwijtend in der poorters oogen glansen.

1) greten: schimpen.

BREYDEL EN DE CONINCK. • •-• •

Door 't loos en boos verraad gesard dat hen in Brugge brachten grijnst, versmeiert 1) blinde haat en lafaardsovermachtde stad wier schreeuw tot zucht verdooft' lijk wen zij iemand worgen.

Let op nu. Ziet de nacht klaart op in twijfelenden morgen.Hoort gij dien strijd van wapenklank, gejoel, geschal, getrom,langs markt en straat, van hier, van daar, van ginder, van alom ?Hoort toe! De worsteling woedt langs hier, verdooft de Mettenklok-Afgrijselik ! Hoe 't halfdonker krielt van stalen wapenrokken [ken.en bruine kolders ondereen ! Wat stortend maaien ! — 't Bloedstroomt dampend als een roode dauw in rooden morgengloed.Het daagt. — Daar ligt het riddersvolk met zijne soldenieren.

REI.

Hoezee De Coninck, Breydel, Klauwaards, Wevers, Masseklieren !

DE MAAGD VAN BRUGGE.

Zij zijn het ja. En ziet. Triomf! De ontzette stede baadtin eenen rooden schijn van zege en vreugd en dageraad!De wapens spatten zegevuur in duizend roode vonken.Door markt en straten krielt het yolk en jubelt zegedronken.Den Klauwaard vliegt zijn vrouw en kroost ten halze met een

[schreeuw,de zoon omarmt zijne ouders, de verloofde „haren Leeuw."En wijl duist 2) monden hunnen naam en roem den hemel melden,half goddelik aan des Belforts voet omarmen zich twee Heiden.

BREYDEL.

Zeg, Pieter, is 't geen ijdele droom die rond ons spookt en blauwt?

DE CONINCK.

Neen. Hoor ze juichen ; 't is geen droom. De Klauwaard heeft[geklauwd.

1) versmeieren: verpletteren. 2) duist: duizend.

154

• •BREYDEL EN DE CONINCK.- ••

BREYDEL.

Hij heeft geklauwd ja, 'k voel het in mijn ziel en ledematen.Hij heeft geklauwd en wij zijn vrij, o Belfort, markt en straten ! —Hoe jammer dat zij mij ontsnapt is, die drijvuldigheidvan blinden haat en boos verraad en van lafhertigheid :Van Ghistel, Flotte, Chatillon — 0 preuschheid ! Zich vermommen,voor heeren ! In een papenkleed zijn zij de dood ... ontzwommen.Doch morgen ja komt ook alhier — en Breydel is niet dood!

DE CONINCK.

Heer Chatillon is op de vlucht, heer Pieter Flotte ontvlood,en heer Van Ghistel toonde naar gewoonte liefst den rugge.Welnu, mijn vrienden, zoo verneemt Parijs wat nieuws van Brugge !

HET VOLK.

Haha! Hoezee den boden !

DE CONINCK.

Zoo verneemt het fransche hof,verneemt heel Vrankrijk welke straf verraars en dwingers trof.Verneme het met open mond de fransche munteschrooder,verneme het zijn duivelin nog duizend malen snooder,en dat zij er bij eeden doen — want eeden kosten niet ! —Verneme het de raad die hun die eerloosheden ried!Verneme het en trille er bij van hope en van verlangengraaf Gwijde, met zijn magen en getrouwen daar gevangen,en jongvrouw Filippine, bloem die 't waalsch geluchte schond,van in het graf dat, ver van hier, zoo vroeg haar jeugd verslond !Verneme het heel 't land en Gent de waalschgedwongen stede !Verneme het in oost en west elk land van Kerstenhede !Verneme ons eersten dank de Heer van wien de zege komt,in afwachting dat elke kerk Hem dreunend „dank u" bromtuit toren, koor en orgelbalg ! — Mijn vrienden, laat ons knielen.

155

BREYDEL EN DE CONINCK. • •-. .

REI.

Hoe grootsch die stilte en zelfde bede uit honderd duizend zielen.

DE CONINCK.

Heer God die onze wapens hebt gezegend en ons recht,U loven en U danken wij, Beslisser van 't Gevecht.Allicht bedreigt ons 't opperste gevaar van smaad en schande ;o zegen dan het laatste weer van dezen goeden lande,Almachtige! -- Mijn vrienden, neen, de veete is niet gedaan.Eerst nu breekt 't opperste geding van Leeuw en Lelie aan,eerst nu wierd deze vrage met dat stroomend bloed geschreven :zal Vlaanderen eindelik sterven of zal Vlaanderen eindelik leven?Eerst nu daagt eene reddingskans uit eenen hoogsten nood;eerst nu verstaat gij onzen kreet: de vrijheid of de dood!

HET VOLK.

De vrijheid of de dood!

DE CONINCK.

Maar toch wij velden duizend Walen,wij wonnen eene zegepraal. Zoo laat ons zegepralen,en deze onze eerste zege borg voor nieuwe laten staan !Ja, melden haar van dorp tot dorp den vlaamschen landen aande klokken dezen morgen en de zegevuren to avond,opdat zij, onverwachte maar van mark tot marke dravend,heel Vlaanderland begeestere en versamele in een Neertot Vlaanderens opperste geding en opperste verweer.En gij vooral, mijn Brugge, pint u, vier uw kloeke jeesten 1),

laat klokkenspel en vedelklang en dans uw zege feesten.Beg roet den standaard ... .

1) jeesten: daden.

156

BREYDEL EN DE CONINCK. 157

BREYDEL.

In mijne arms ! 1k heb hem vrij gekocht.

REI.

Hoe golft rondom den blauwen Leeuw die luide zegetocht !Hoe statig boven Brugge bonst to midden 't volkgelonder 1)de klokkentoon in 't rond herhaald.

DE MAAGD VAN BRUGGE.

Gelijk een verre donderuit d'heimelike diepten van een helderblauwe lucht,verdooft een naderend krijgsrumoer het stervend feestgerucht.Alsdan verdonkert 's hemels blauw, een stormwind zweept de wolkenontzaglik door de ruimte, zweept de zee die wringt en in haar kolkenaan 't zieden gaat. Zij stijgt, zij toornt, zij huilt, verbreekt den bandvan hare stifle grootschheid en bespringt het sidderend landmet haar schuimbekkende overmacht van bergenhooge kruinen.En aarde en lucht aanschouwt den kamp des springvloeds met

[de duinen.Zoo heeft ons zweepslag Walenland doen zieden 'lijk de zee.Gelijk een springvloed overstort het 't kleine Vlaanderen — wee !met zijne krielende overmacht van duizende bannieren,van vorsten, van vassalen, van gekochte soldenieren.De wind voert uit het zuiden eene reuk van moord en branden 't is alsof van tijd tot tijd alover 't sidderend landeen half gesmoorde noodkreet uit het zuiden kwam gevlogen.„Doorsteekt de vlaamsche evers en ontweidt de vlaamsche zogen, ”riep immers vrouw Jehanne, koningin van Walenland,en 't koninklike woord volbrengt de ridderlike handder vrouwenheusche jonkerschap. — Vol vlijt en neerstig ijlenreedt Vlaanderen zijne goedendags, zijn bogen, zijne bijlen ;

1) volkgelonder: volksgerucht, gejuich van het yolk.

I 5 8 BREYDEL EN DE CONINCK.

en, gansch aleen verlaten in den allerlaatsten nood,„Wat God bewaart is wel bewaard," zoo spreekt het, „vrij of dood!"versamelt, tot den laatsten kamp bereid, ter Leievelden,en hoopt als 't ware tegen d'hoop waneer de brugsche heldenop hunne beurt verschijnen van hun zege nog doortrildmet Breydel, Vlaanderens Knots en met De Coninck, Vlaanderens

[Schild.

Doch over beide legers spreidt allengs dat plechtig zwijgender ruimten wen de dondertorren 1) naar elkander dreigen.De stonde is plechtig, plechtig het aanstaande wapenpleitop wiens voorzienbaar vonnis wacht de gansche Kerstenheid :de Leenheerschap of hier voor goed een voorbeeld wordt gegeven,de Poorterschap hoe duur het kost to hebben willen leventen spijte van een dwingeland. — De stonde naakt ; 't zwijgt al ....'Lijk 't schitteren van den wederlicht daar schettert, luid geschal,het sein.

De storm is los — de vlakte dreunt — de verten beven.Duist levens smelten donderend tot een oorverdoovend leven.Zoo hoorde het een ganschen dag een gruwelende stee,en stil en stom door de overmaat verplet van angstig wee,verbeeldde zich naar 't bulderen van haar brijzelende barenhet stormen dezer zee wier golven dolle benden waren.

Maar hoort, de storm verzwakt, verzwakt . . . het ijselik geruchtversterft in gindsche verte met eene achtervolgde vlucht. . . .Wie vlucht er en wie zegeviert ? — 0 zielentergend gretendier wisselende onzekerheid van duist verwarde kreten !

Triomf! Triomf! Triomf! Daar bonst een luide zegeschreeuwen dondert die geruchten doof: „ons Vlaanderen die Leeuw"meldt zege, redding, vrijheid langs de wijd verwoeste vlakte

1) dondertorren: donderdreigende wolken.

• •- BREYDEL EN DE CONINCK.• •

waar heden 't vlaamsch Gemeenebest den dwang des Vreemdelingsen Ridderschap en Leenheerschap. [knakte

Scheur, wolkenfloers !Zoo zag

er Kortrijks bloeiend veld uit na den Guldensporenslag.

REI.

Hoe akelig dat doorwroeteld land in schemerenden avond,die reuk van bloed . . . hoop over hoop die lijken .. .

DE MAAGD VAN BRUGGE.

Blindelings dravendhier ijlde, wederlichtend als een storm, de ridderschap !Hier, door die stormende overmacht verplet, doch geenen staptoch wijkend, pletterde op zijn beurt ons yolk de done schokkender ruiters . . .

Vormloos blikkend spookt het staal der wapenrokkenhoop over hoop ; getuigenis der fel gekrenkte macht,uit 't bloedig slijk der weiden glimmen sporen in den nacht.Want, prinsen, graven, ridders, hier zijn zij bij duizendtallenvertwijfelend voor de voeten van dat „dorper" 1) yolk gevallen.

REI.

Wat wilt het luid gezang dat uit der verte nevelen naartmet hoorngeschal en wapenklank en vreugdgeroep gepaard ?Een breede fakkelschijn verlicht de schemerende kimmenen komt zoo akelig dansend op de lijkenhoopen glimmenalover 't veld. Een luide stoet krielt wemelend in 't verschiet,zwaait wapenen van vuur als 't ware bij zijn donderend lied,en schijnt van uit den dikken smook der toortsen als to vlammen.Triomf! Triomf! 't Is Vlaanderen, dat de vreemdeling wilde tammen,

1) dorper: gemeen.

159

1 bo BREYDEL EN DE CONINCK. •

verdelgen ! 't Viert zijn redding, vreugdedronken, zegewild ! —Hoezee die twee daar hand in hand te samen op een schilddoor reuzenschouders in triomf het slagveld rondgedragente midden luiden zegezang en woestig wentelend wagenvan vreugdedronken Klauwaardsvolk! Hun geldt het zegeliedvan Vlaanderen ! Hunne namen zendt het donderend in 't verschiet !Heil Breydel en De Coninck !

ZEGEVIERENDE KLAUWAARDS.

Zwaait de waaiende bannieren,de toortsen en de goedendags ! De Klauwaards zegevieren !Jan Breydel heeft de Chatillons de schedelen verplet !De Coninck heeft ons vreemden dwang en valschheid leeren pletten ISint Benedictus vespertijd herzingt de brugsche Metten !Heil Breydel en De Coninck ! Roept met ons, gij heeren alen poorters, boeren, kerels, roept met ons, dat het geschalweerdreune van den Leiekant tot aan de zeeuwsche hillen !

ALLEN.

Heil Breydel en De Coninck !

DE MAAGD VAN BRUGGE.

Heil en wonder ! Weerom trillenbij 't heldenspel hertooverd uit der oude tijden wolkde vaderlandsche snaren in de herten van mijn yolk ! —Welnu, hoort toe, mijn yolk : gelijk gij het nu ginds ziet rijzenin zijnen roem, zoo wil ik u het Tweetal kunnen wijzente midden mijner, zijner stad, door jaren, eeuwen heen,gedurig sprekend zinnebeeld van Vlaanderen dat verdween. —Treedt op, mijn vlaamsche Kunstenaars, beschavers, volksverlichters!Treedt op vooral, o vroede schaar van ons miskende Dichters !Plastieken die het leven slaat van uit den stommen steen,wie uwer in hun reuzenbeeld herschept mij 't groot verleen ?

•• • BREYDEL EN DE CONINCK. 161- •

Wedijvert! — Gij die toovert met de bonte zonnestralen,o Schilders, laat uw doeken ons der Helden roem verhalen! —Stemt hun uw lied, gij zielen van Gezang en Klank doorspeeld! —Gij, Dichters, hoogste macht der Kunst, verklaart het zinnebeeld!

DE DICHTERS.

Gegroet, o reuzig Tweetal uit ons groot en blij Verleden,Gij beeldenis der krachten die ons vrij en machtig streden!Gij waart het vroede woord, en Gij, gij waart de kloeke daad!Gij waart het schild dat schermt, en Gij, gij waart de knots die slaat IGij wondere wijsheid, rustig sterk in hopelooze rampe —Gij open onverschrokken ziel die vroolik ijlt ten kampe!Gij trouwe, Gij rechtschapenheid, Gij onbaatzuchtigheid,Gij vrijheidzin, Gij burgerdeugd, Gij opperste adelheideenvoudig in uw zedens en heldhaftig in den strijde!Gij oorbeeld van den Vlaming in den goede ouden tijde!Gij Burgers die zoo burgerlik aan 't hoofd der Burgers stondt!Gij almacht zonder praal of pracht van Raad en Daad in bond!Vermogen uit de zekerheid gesproten van het kunnen,zoo vreedzaam en eenvoudig dat de nijd vergat te ontjunnen 1),zoo treffend en zoo zeker dat de bloedhooveerdigheidder eeuwenoude ridderschap, eene echter adelheiderkennend, voor uw heerschap uit uw eigen dawn geborende trotsche rangen opende van 't yolk met gulden sporen !0 Heiden in wier beeldenis, in 't nevelig verschietbeschenen door ons gloriezon, ons vroed en moedig dietgeheel zijn eigen wezen vond tot reuzigheid bedegen !Geen wonder dat, ja zelfs waneer de grootsche stemmen zwegenvan onze aloude glorie in der tijden dwarrelkolkvergaan, gij immer leven bleeft in d'herten van het yolk,en dat zijn duistere geest, zoover zijn blik vermocht te dragen,uw grootsche schim nog wandelen zag in wonderlike sagen ,

1) ontjunnen: misgunnen.

II

1 6 2 BREYDEL EN DE CONINCK.

en dat waneer ons Dichtkunst, voor alle andere kunst ontwaaktbij onzer schanden overmaat, ons yolk miskend, gewraakt,bedrogen, blind, verbasterd, door den Staat ter dood verwezen,te redden poogde al wijzend naar zijn groot en blij Voordezen,— gelijk men een goed wapen uit een eeuwenouden roestdoet glansen — slechts de sagen uit zijn mond verdichten moest„hoe Coninck slim was en hoe Breydel alles sloeg in spaanderen"tot epos van het Klauwaardsvolk en van den Leeuw van Vlaander en,opdat geheel ons land, hoe diep het ook verbasterd was,ontstelde bij het lezen dier begeesterende Ilias,de zijne ! en dat de volkeren verwonderd ondervondenalsdat van uit den Middentijd die Vlamings nog bestonden ! —De Staat verschoot een stond. — 0 wi, o wach! o fiauwte ! o list!De vlaamsche Kamp slabbakte eer ooit een zege wierd beslistvoor goed ! — Op 't woord der brugsche Maagd, rijs op dan,

[Tweetal, Oorbeeld!van 't vlaamsche Volk ! Verwijt, vermaan, begeester, geef ons

[voorbeeld !Leer ons met uw standvastigheid, met uw heldhaftigheid,den strijd herstrijden, uwen strijd, voor ons zelfstandigheid 1Wijs in dit land de bronnen van zijn kankerend bederven !Roep dat ons nog slechts overblijft als yolk den dood te stervenofwel, ontzaggelik herkwikt, in onze Knapenschaphet kiemend zaad te strooien van der Toekomst Mannenschap ;en 'wij1 het Vlaanderens noodlot, is door de eeuwenvoudige tijdenhet Zuiden als den kanker van zijn wezen te bestrijden,sar vlaamsche Kunde en Kunst ten Kamp met uwen wapenschreeuw...

ALLEN.

Wat walsch is valsch is ! Slaat al dood en Vlaanderen die Leeuw !

SNEYSSENS. 163

SNEYSSENS.

Afgrijselik! In den valen sching 1) van 't zwartgestreepte westenen onder donkeren vlagenzwangeren hemel

ijlt wanhopig een vlucht voorbij en jagend achtervolgen,en noodgehuil en zegekreet en staalklang

verdooven klacht en rochel der gesmeierde 2) gewonden.0 wanhoop ! Deze vlucht waar stalen ruiters

in kerven, het is Gent dat vlucht, der Vrijheid laatste hope!Het zwaait een hand de gentsche Klauwaardsvane,

het roept een stemme door 't gehuil: „Wie helpt de goede poortershun vrouwen en hun kinders wederzien?

Gent ! Al die meedoen hier! Gent, Gent!" De vlucht splijt ronddie reusig spook in 't wordend donker rijst, [een molen,

golft ijlend links en rechts voorbij. De ruiters stormen. Dol,blind, ijselik botsen zij op vijftig speren.

Tien peerden storten. Steigerend woelt de schare. Razend krielteen worsteling rondom den molenwal.

Uitzinnig sert die wederstand de zegedronken ruiters.Door 't blixemen van zijn gonsend zweerd omgeven,

almachtig staaft de vaanderik van Gent den wederstand,en kerft en kerft, en peerd en peerdegast

stort neer. De lijken stapelen in het rond hoop over hoop.Maar overmacht verplettert heldenmoed.

En op een bloedigen lijkenwal daar staat in 't vale tweelichtde vaanderik aleen en blixemt voorts,

1) sching: schijn. 2) smeieren: verpletteren.

• •• •

SNEYSSENS.. _. .

pal. „Geeft u over" schreeuwt men. „Gent" juicht hij en splijtHet hagelt zweerden op hem. „Geeft u over !" [een ruiter.

— „Gent!" juicht hij en zijn weerlicht snijdt drie ruiters door den[stormhoed,

en steigerend wijkt de stormloop. Huiverend schudtde vaanderik zijne linker hand. Zij valt. Een bloedstraal speerst

Maar bloedig sluit zijn arm 't gescheurde vaandel.„Geeft over" schreeuwt men. „Gent" huilt hij, en bleek en

[zwijmelend staat hijin 't bloedig wederlichten van zijn zweerd,

afgrijselik schoon. Een nieuwe storm behagelt hem met zweerden,maar wijkt gekneusd en steigerend terug.

„Geeft over" schreeuwt men. „Gent' huilt hij en zwaait een bloc-maar stort doorkorven op den lijkenhoop. [dige scherve,

„Geeft over" schreeuwt men. „Gent" zucht hij en wanhopig zichkwetst hij een ruiter met des vaandels punt, [rechtend

bezwijmt en zieltoogt, krampachtig des vaandels flarden grijpend,zucht nog eens „Gent," spuigt bloed en sterft. En zidderend,

de zweerden neder, stil en stom bewonderen hem de ruiters...De vlucht verdwijnt in 't donkeren van de verte. —

Ei ! Kynegyros, ween van spijt, en werp uw kroon naar Sneyssens !

164

.• • GILDELIED.- .

GILDELIED

DER ROUSELAARSCHE LETTERGILDE „DE VRIENDSCHAP " OP DEN

33sTEN VERJAARDAG HARER STICHTING.

Wijze : Voor Vlaanderens gouden kusten, van R. H0L.

1k zie een guile Gildein feeste en vrolik maal,en bekersklank en heildronkklinkt leutig door de zaal.Mijn ziele trilt begeesterd,mijn blik door de eeuwen schiet,'k wil zingen lijk de Skalden,een gildelied, een gildelied.

1k zie door nevelige eeuwenter Zale op 't Noordzeestrandde kerelsgilden woelende scherremsaks in d'hand :„Hou' zee voor onzer Vrijheid!De kerels temt men niet!"Zoo luiden heilige eedenen gildelied, en gildelied.

'k Zie grootsche krijgstooneelen,'k zie ridders op de vlucht,'k hoor donderen : „Zege! Vrijheid !"'k hoor liederen door de lucht :

165

GILDELIED. ' - :.

„Dat valsche walsche legerhier al zijn sporen liet-!"Zoo luidt bij 's Klauwaarts zegehet gildelied, het gildelied.

'k Zie door gepinte 1) strateneen blijden bonten stoet:in Landjuweel en Haagspelnu bloeit des yolks gemoed;nu bloeien kunst en kundevan 't rhetorieklijk diet,nu luidt zoo vroo 2) en vredighet gildelied, het gildelied.

'k Zie wilde legers draven,'k zie roof en moord en brand:verbasterd en verpletterdnu zieltoogt 't Vlaamsche Land.Maar ziet, het wilt ontwaken,versch bloed zijn lijf doorvliedt,en als herlevingsteekenluidt 't gildelied, luidt 't gildelied.

En 'k zie een guile Gildedie viert in vrolik maalhaar drie en dertig jarenvan kamp voor Land en Taal:o G ilde, u sterke in 't streven't verleden — grootsch verschiet !Dat uw lied ook eens luideals zegelied, als zegelied!

1) gepini: versierd, opgetooid. 2) vroo: vroolijk.

166

VAN EENER JONGVROUW. 167

VAN EENER JONGVROUW.

Het was een schoone blonde, een van die middeneeuwsche wezensdie onze jong herboren schilderschool,

Hans Memlinc en Van Eyck in de ooge, op hare doeken toovert.Van onder hare rustige brauwen glom

een groot zwarte oog met diepen blik gewoonlik rein en vreedzaamin 't vlottend droomen des gedachts verloren,

maar zendend soms, in eens ontwaakt, van uit die donkere diepten,dat heimelik, dat magnetisch vonkelen,

die stroomen gloed, dien stralenvloed, onstoffelik meer dan lijflik,waarbij de ziele in 't open zintuig stijgt,

gelijk een overstroomde beek des oevers rand komt neschen 1).En nevens haar werd vroed gesprek gevoerd

in dietsche taal van dietsche kunde en van der dichteren konste.En zij, o wonder ! zij, een jongvrouw, horkte!

En, horkte zij stilzwijgend, des to rijker tale voerdevan tijd tot tijd die tooverende blik.

En des ontroerde heimelik niet ver van haar een dichter.Doch hij was geen dier licht geschokte herten

die wijds en zijds verzuchten : Ziet eens hoe ik teeder ben !En hij sprak voort, bescheiden en gesloten.

Maar, met die dietsche schoonheid en dier oog welsprekendheidveel meer dan met de dietsche kunste bezig,

lijk Hamlet, wilde sprongen sprong zijn geest van uit de rede,verloor weldra het vroed gesprek uit de oor,

1) neschen: nat maken, bevochtigen.

168 VAN EENER JONGVROUW.

gelijk voor wien het zonnig veld verrukt en jagend aantrekthet bont gerucht der stede allengskens wegsterft,

en schlep, vol zoete dankbaarheid, een onbekend behagenin 't meisken dus te zien aandachtig zijn.

Want ja, nietwaar? gij perels van den ouden dietschen lande,uwe acme dichters zijn het niet gewoon

dat oor of oog der schoonen voor hun dichten openga,of dat een tooverende vrouwestemme,

der woorden zin tiendubbelend, hun vers tot zang beziele.Den walschen dichters is de gunst. Die mogen

u spreken, u behagen, u bederven. Hen beantwoordtuw kloppend hert, uw zwemmende ooge soms.

Die mogen aan Elvire, aan Rose, aan Laure, aan Pepa dichten.Hun boekskens lieflik in rood leer verbonden

en op der snee verguld verbergt gij blozend in uw sponde.Maar welk een honend lachje zoi1 den „danke u"

bestempelen, kwame een aardigaard u dietsche versen offeren !'t Is waar helaas ! uw schuld en is het niet

Maar ondertusschen dichten wij voor eenen hoop pedanten.Maar ondertusschen, bloeme zonder dauw,

verdort de Poesie en kwijnt van onvolledigheid.Want, zeg, nietwaar, o heilige Nature,

der Kracht hoeft lieve Krankheid en den man de tedere vrouwe,opdat, uw moederliken blik verheugend,

in goddelike Orde en Harmonij het vruchtbaar Leven worde I —En des verstrooide nevens haar den dichter

der schoone blonde aandachtig-zijn, des sprong hij wilde sprongenvan uit de vroede rede en zat hij daar

vol wondering en dankbaarheid en onbekend behagen.En geren hadde hij, te stout voorwaar,

eens dien fluweelen blik ontmoet en in zijn heime talehem eenen hellen „danke u" weergejond ;

maar hij en dierf niet, want zijn blik wierd al met eens te vochtig.En veel te vroeg was 't uur van scheiden daar.

Maar hoe toch had die dichter daar zich zooveel gunst verworven ?

• •VAN EENER JONGVROUW. 1 69-. .

Of wildet gij, o jongvrouw, dezen avondbeproeven onze dietsche kunst in eenen harer kinders

van bittere onverschilligheid to troosten ?Terwijl men hoed en mantel nam, den heuschen groet aan 't wisselen,

ging ze al met eenen voor de tiano staan,en droomend sloeg zij d'hand er langs, en zwaar en traagzaam klonken

drie vier van deze voile duitsche akkoordendie, lijk de botte een bloeme draagt, een gansche schepping voeren;

en langzaam, wijl de klang in 't snaartuig wegstierf,keek ze omme naar den dichter, en haar diepe, donkere ooge

stortte in zijne oog haar vonkelenden vloed. . . .O jongvrouw, woudt gij spreken dan, en riep dier oogen tale

alsdat een zin dien snarenklang bezieIde ?En wildet gij den jongling doen verstaan, alsdat hetgene

in 's dichters ziel in zoet harmonisch parenGevoelen en Verbeelding huwt tot zingend klingend baren,

datzelfde soms in eene vrouwenziel,verborgen en versmolten met haar vrouwelike schatten,

in stroomen stijgt van zingende begeestering,en 't levenlooze snaartuig als het ware een ziel instort

met geest, gevoel en scheppingskracht begaafden met der hemelsche Harmonij almachtige toovertale ?

Zoo voelde het de dichter, maar hij waseen dezer, die het koel Gedacht met edelen Twijfel zegent,

en alle gave brengt haar zonde bij :des was allicht de Twijfel daar en kwam ontroering stillen.

Maar hoe zijn geest, o jongvrouw, twijfelen bleef,dien snaarklang en dien oogslag droeg hij diep in 't herte mede.

VAARWEL. • •-• •

VAARWEL 1)

De wereld in, gij Liedjes en Gedichtender eerste jeugd, en, vraagt men wie gij zijten wat gij, vreemdelingen, doen komt, antwoordt,en zegt met vroeden zin, want u ook pasthet peilend denken, kinders van gevoelen scheppende begeestering: „Wij zijn stralenuit Leven en Natuur geschongen, vonkendie onze dichter uit de keien sloeglangs zijne bane ; klanken afgeluisterduit die onduidelike harmonievan hemel, veld en zee en zielenwereld. —Wat ware zonder 't Licht het bont Heelal?Wat zijn der velden vrolike geruchtenden wandelaar, in Bien hen zijne zielniet vatten en tot harmonie'n kan smelten?Wat is het Leven zonder Oorbeeld enPoesis? 0, eene onvolledigheid,eene ijdelheid waarin de zielen kwijnenverdord. En toch roept de ingeboren weerklankdes Vloeks die eens het wroetelend Menschdom sloegen schreeuwt het zingend Oorbeeld tegen, envol onbewuste wanhoop pijnt hij omhet buiten ziel en leven to verbannen,zijn eigen tot een straf: gelijk die boeters

') Slotgedicht in de )Eerste Gedichten."

1 7 0

VAARWEL. 171

in 't heimelik en somber Heidendomdie, dansend voor een goddelik wangedrocht,in bloeddolheid hun eigen lijf verminken.Wij komen, stemmen van het Oorbeeld, wij,voor wie ons hooren wilt ons liedje zingen."

Zoo zult gij spreken, en vaarwel daarmede,o Dichten jong en licht: ons roept de tijdtot hooger peil en zwaarder bezigheid.

BESLAG.• •

-• •

BESLAG 1)

Ledige aren in den oogstdragen hunne koppen hoogst.Als een kathedralebelklinken leege tonnen hel.Ronkt een vliege rond een wagen,zij zal geld voor transport vragen.Veel geschreeuw en weinig wolmaakt zoo menigen scheerder dol.Wist men al de pauwen diepauwen zijn uit gaai-genie!

Kwame Esopus' vosken wear't zonk zoo menig pronkhoofd neer,Heil hem die aan 't spreekwoord houdt:al wat blinkt en is geen goud.Heden : Fouette cocker, en route!morgen : zulk een maakt bankroete!Zoo in 't groot en zoo in 't kleen :wist de knaap hoe menigeenvoor wiens chic hij suft en beeftbij der kaarten . . .. kanse leeft.

1 ) Beslag: ijdele drukte.

17 2

BESLAG. 173

Fronsend voorhoofd, kop omhoog,bittere lippen, 't glas voor de oog:jonker Truc, van grootschheid bot,van pretentie stapelzot.In 't examen, zou men zeggen,komt hij elken koers weerleggen.Maakt hem de uitslag bitter kleen,vol misprijzen stapt hij heen,wijl hem elkendeens gelaatspiegelt hoe zijn buis hem staat.

Brandt het in 't gebuurte, Pieroverschreeuwt den chef-pompier.Jan heeft slechts geropen: waar?ziet gij hem staan blusschen daar?Angelijntje komt to trouwen:des zijn Pier en Jan in rouwen:Piers misbaar verschrikt de lien:Petrus trouwt een maand nadien,Jan kropt zijne smerten op,schiet zich 's avonds voor den kop.

Vrankrijk, in een zenuwkramp,daagde Duitschland tot den kamp.Vrankrijk tierde: Naar Berlijn !Duitschland zong: Magst ruhig sein.Nauw was Vrankrijk ter frontieren,roef! 't was nit met Vrankrijks tieren :roef alhier en Sedan bin,roef aldaar en Metz valt in,roef alhier en roef aldaar,en Parijs lag kante en klaar.

BESLAG.• •

_• •

Sedert eene halve eeuwzingen wij den Vlaamschen Leeuw.Edoch, kijkt en horkt rond u,als 't belieft, waar zijn wij nu?Ligt ons waalsch getuig in spaanderen?Spreekt men eindelik Vlaamsch in Vlaanderen?Vlaanderen, Vlaanderen, 't is hoog tijd:min beslag en min lawijd:blijft gij tot den strijd beraan,yang hem eens „ilia goeten" aan!

174

HET LIEDEKEN VAN DEN ROERE. 175

HET LIEDEKEN VAN DEN ROERE.

POOLSCH KNAPENLIED. 1)

Heimelik roert het mijne zieleals ik bij den braven boer,

aan een zwart berookte balke,glimmen vinde een rostend roer.

Vreemdelik trilt mijn gansche wezenwen met dreunend hoorngeschal

Paart, bij feesteliken avond,der geweren dof geknal.

Trarah, trarah ...Pif paf! 't Rookt in de sperren,

doomende verten weerzuchten 't geschot.Pif paf! antwoordt het herte :0 romantisch knapengenot.

Vrolik zingt het in mijn ziele,als wij, 't blank geweer gelatin,

vroege jagers, over de steppeDoor die zonnige koelte gaan.

't Juicht en bonst door gansch mijn wezen!Rond ons diept het nevelig Bosch,

hijgen jagers, seinen hoornen,branden snelle roeren los.

1) Uit het stuk De Studenten van Warschau, zinnebeeldige voorstelling van deBlauwvoeterij.

HET LIEDEKEN VAN DEN ROERE.: _• •

Trarah, trarah ...Pif paf! 't rookt in de sperren,

doomende verten weerzuchten 't geschot.Pif paf! tuimelboomt, hazen!Leve het wilde jagersgenot !

Blijde scheuten. jagerslusten,gij ontsteekt mijn jong gedacht:

'k zie ons alien, poolsche jagers,met ons roeren op de wacht.

Rond ons diepen heilige bosschen,hoornen schallen, trommels slaan ...

Krielend naderen grijze scharen ...„Schoudert het geweer. — Legt aan!”

Trarah, trarah ...Pif paf! 't rookt in de sperren,

doomende verten weerzuchten 't geschot.Pif paf! tuimelboomt Russen !Bo z e cos Po lsk e! Polakkengenot!

1 7 6

DE DUITSCHE KUNST. 177

DE DUITSCHE KUNST.

Zij had geen Augustus noodig,Medicis hield ze overbodig,niemands glimlach schooide zij.Room zoude op haar roem niet roemen,en zij kweekte zeif haar bloemenvan der vorsten zonne vrij.

Fritz, de groote Duitscher, troonde,Fritz, de lauwelierbekroonde,Fritz en heeft haar nooit aanschouwd.Al de hand op 't herte leggen,preusch voorwaar mag Duitschland zeggen:„zelf heb ik mijn eer gebouwd."

Stroome des in vrije stroomen,stijge tot in 't rijk der droomen,onze vrije Skaldenzang!Uit des herten diepten zwellend,vrij den vrijen monde ontwellend,kenne ons lied geen regeldwang I

Zoo, al schudden de ongekamdemaan des vrijen kops, ontvlamdeSchillers krater bij den gloedzijner zege in Duitschlands zege. —Strevend Vlaanderen, sterf halfwegezoo gij anders zingen moet.

I2

HET LIED DER KNAPENSCHAP.• •

-• •

HET LIED DER KNAPENSCHAP.

WIJZE : God save the King.

Sa, Knapen, 't hoofd omhoog,

de nieuwe vane omhoog,

de herten hoog !

't Verleden leeft in ons,

het Heden hoopt op ons,

de Toekomst straalt voor ons:God zij met ons!

Wen rondom onze vaande holle trommels slaan,wij, Knapen, gaan ;haar eeuwenoud gemoed,vol heugenis vroed en zoet,herkwikt de stede, en groetden jongen stoet.

In onze breinen gonst,in onze herten bonstde Kunde en Konst:eens zijn wij vrij Gedacht,Vooruitgang, Scheppingskracht,des Lands Verweer en Pracht,en Ordewacht.

178

HET LIED DER KNAPENSCHAP. 179

En daarom jong en rapvooruit, met mannenstap,0 Knapenschap !Op echte vrijheid trotsch,Spijts dweperijenbots,steeds langs der Waarheidrots,bij de hulpe Gods.

18o OP HET ALBUM VAN WIJLEND JONGVROUW PAULINE WILLEMS.

OP HET ALBUM VAN WIJLEND JONGVROUWPAULINE WILLEMS, J. F. WILLEMS' DOCHTER.

Een album, duur familiestuk, op elkeen der omguldetabletten, eenen dichterlof of eene kunstenaarshuldebewarend, dietscher zangerigheid en schoonheid toegewijd :wien mag het niet verbazen die ons land kent en den tijd!

Zoo naar ligt dus een tijd nog dat er vlaamsche zangsters zongen,wijl, om ze te vereeren, kunst en hoofschheid samendongen !— Ja, zulks hadt gij bewrocht rond u, die, moedermensch aleen,ons yolk ontwiekt met vrije woord — gaaf die met u verdween.

Hewel, wat was kan zijn, en wat geweest is kan herworden,nog leeft wel 't apenras van wie uw stemme tegenmorden,nog leeft die groote domkop van een Staat, en item leefteen bisschop die ons banvloekt als hij slecht geslapen heeft.

Des niet te min — integendeel! — vooruit, het nijdig strevenvan Vlaanderens taaiheid! Willems naam, waar sommige nog bij

[beven,als Zeus geroepen ! En eens zien wij Vlaanderen daar staanin voile bloei — ofwel eens springt heel 't boelken naar de maan.

DE SKALD. 1 8 1

DE SKALD.

Ter stonde wen gefluister en vereende 1) taal in de ooren,in de oogen schemerend een nevelig tweelicht,

de geestenwekkende avond door geluchte en velden trilde,begeestering als het ware en dichtenslust

door alle zinnen drinkend, ziel en mond vol zang en beelden,en 't ronkend snaartuig aan de zijde slingerend,

door 't wordend donker reisden eens de vroede 2) kinderen Braga'sen klommen op den woudenrijken heuvel,

waar rond een breedgetakten eik een Skald zijn hutte stond.En voor zijn hut, te midden vrouw en kinderen,

daar zat de vroede man, en dronk met open ziel en zinnende lusten van den tooverenden avond,

en, wijl een lied, in 't vroedend hoofd harmonisch aan het worden,onduidelik over zijne lippen zweefde,

bezag hij over d'helling van den zwartomstruikten heuvelde wouden en de velden en de hutten

versmelten in het donkeren van den neveligen nacht,den jager uit de bosschen huiswaarts spoeden,

den visscher droomend stappen langs den zilveren spokigen vliet,den boer, vermoeid te midden zijne kinderen,

den loomen tred vervolgen van den ingespannen stier,de kudden en het beurelende vee,

bij 't luid „ariauw” des hoeders door de donkere weiden reizen,de hutten rooken in de blauwe lucht,

1) vereend: naar, somber. 2) vroed: wijs.

182

DE SKALD. : - :•

en voor der hutten open deur de bloeiende huisgezinnen,de rust en lust der avondure smakend,

het vroede woord aanhooren der vertellende ouderlingen,de jonge lieden fluisteren aan den kant ;

de mannen scherpen 't goede zweerd al sprekende aan hun zonenvan veeteplicht en weer van eigen stee;

en twijfelend op zijn staf geleund, de vreemde reizer aarzeltaan welken haard hij herberg vragen zoil.

En naderend eerbiediglik begroetten hunnen meesterde jonge Skalden, vroede kinderen Braga's,

en zaten rond hem in de schailw des fluisterenden trans.En statig en begeesterd sprak de meester,

en wees hun tweelicht, dumstering, gesternden blauwen hemel,en zilveren mane aan 't vlokkig zwerk gerezen,

en weide en vliet en woud, en veld en schemerende kimmen,en man en vrouw en kind en rookende hutten,

en afgeleefde ouderling en jeugdig yolk aan 't fluisteren,en rustigen heerd en somberen wandelaar,

en leerde hun van lucht en licht en aller wezens oorsprong,van goden, reuzen, dwergen, zalige helden,

van liefde en kamp, van oud en jong en immer vruchtbaar leven,van alles wat ooit wierd en worden moest,

en leerde hun met open ziel en zin 't heelal bevroedenen in den grond van aller wezen lezen,

en leerde hun der woorden kracht en zang en harmonie,en met het lied der menschen leven kwikken,

en wroed en wijs tot aller heil en weer des vaderlandsde heerschap over 's menschen driften voeren.

En rond hem horkten stil en stom de zwijgende huisgenotenen de edele rei der vroede kinderen Braga's,

den geest vol bonte beelden, wild en krielend door elkaar,in spannende aandacht naar den meester neigend,

en blikken en half open mond op zijn gezicht gevestigd.En als hij zweeg, zweeg alles op den heuvel. . . .

En eene stond bezag hij dan de stifle en stomme reie,

• •DE SKALD. 183- ••

en las door blik en roerloos aangezichthet heimlik werken van zijn woord in elken Skald zijn ziele,

en loech op hen een vaderliken glimlach.En uit der blonde dochters hand ontving hij 't ronkend snaartuig.

En statig matig trilden zware toonenen smolten diep harmonisch in het slierend windje weg.

En met dit ronkend lied gepaard weerdeundedes meesters dicht vol diepen zin en klang en bonte beelden.

En menigeen keek naar den heuvel opdie, reusig spook in 't zwijgen van den nacht, daar lag te zingen.

En wien het woord des meesters al te vroed wasverlichtte nu der lessen zin de klankendronken ziele. —

Zoo komen nog de jongeren tot den meester.Heil wie de lesse uit zijnen mond met 't levend woord ontvangt!

En mag Naar zin der jonge rede ontsnappen,gelijk een bronne drenkt en kwikt den Skald des meesters voorbeeld.

DE ZANGER. : .-• •

DE ZANGER.

WIJZE : Het air van Blondel uit Richard Coeur-de-Lion.

De vedel aan de zijde,het lied in ziel en mond,zoo zwierf de zanger rondal in den ouden tijde.En riep hem stem- en schalenklangto midden leutig feestgedrang,daar deed hij 't snaartuig ronkenvol tooverend' harmonie,En zong de zielen dronkenvan klang en poesie.

Nog zwerft alhier de zangeren doolt stilzwijgend rond ,doch, houdt hij zijnen mond,zijn ziel is liederenzwanger.Zweeg vreemd gezang en dorper 1) lied,verstiet men zijne tale niet,nog zou de zwerver komenen rijzen in de zaal,vol beelden en vol droomenen ldang en bonte taal.

1) dorper: gemeen.

184

•• DE ZANGER.• •

Weer zong hij U de sagenvan uit den ouden tijd,der helden grootschen strijden grootscher nederlagen ,de lichte sprook met vroeden 1) zin.het lied der abele 2) dichtermin,het lied ons ingeschapendat niemand zingen dorst :het lied der dietsche Knapendat smacht in veler Borst.

1) vroed: wijs, ernstig. ') abet, hier : bevallig.

FANTASIE. . .-• •

FANTASIE.

Het drijven watten wolkskens,van zonnelicht doorboomd 1).

De jongeling ziet ze drijvenen droomt.. . .

En onbewust elk wolksken nadrijft zachtjes een fantasia,

doch in de ruimte smelten betvoorbij, voorbij,

voorbij.

Het drijven blanke zeilen,waar 't meer den hemel zoomt.

De jongeling ziet ze drijvenen droomt. . . .

En onbewust elk schipken nadrijft zachtjes een fantasia,

doch over zee verzinken betvoorbij, voorbij,

voorbij.

Het drijven wondere beelden,van toovermacht omstroomd.

186

1) doorboomen: doorstralen.

FANTASIE. 187

De jongeling ziet ze drijvenen droomt....

En elke omstraalde beeltenis naijit jagend een fantasia,

doch naar den Lethe spoeden betvoorbij, voorbij,

voorbij.

188 OP EENE BRUILOFT.

OP EENE BRUILOFT.

't En is geen enkel zierkenin 't wonderbaar heelal

dat niet voor hem geschapeneen zierken vinden zal.

Ontelbaar, rusteloos krielenzij onder de ooge Gods

en vinden elk hun plaatsein de orde zijns gebods.

En vinden elk het zierkenhun door hem voorbereid,

en baren uit hun parender stoffe vruchtbaarheid.

Zorgt God voor al die zierkens,ik late varen of

hij voor zijn schepsels zorgetuit goddelike stof.

Gedurig stuwt het levende zielen ondereen,

doch, twee en twee geschapen,geraken ze al getween,

OP EENE BRUILOFT. 189

erkennen zich verwant bijde voorbeschikking Gods

en leven vruchtbaar samennaar de orde zijns gebods.

En in elks leven wordt ergeen blijder dag beleefd,

dan wen men uit Gods handenzijn lief ontvangen heeft.

Des, zalige jonggehouwden,wenscht u dit vriendenkoor,

de dag van heden schijneuws levens dagen door.

OP HET PROFES EENER GODELIEVE.• _ •• •

OP HET PROFES EENER GODELIEVE.

Waneer men eene Bruiloft viertdaar buiten, in de wereld,

daar zit de blanke bruid omkransd,omsluierd en ompereld,

en hoort zich door de luide feestbegroeten van alom

en zalig heeten met haar Trouween haren Bruidegom.

Maar in dit vreedzaam kloosterslot,o geestelike Bruid ;

hier ziet er uwe Bruiloft stilen ingetogen uit ;

want ja, hier wijkt het Feestbeslagvoor de overmaat van eere

der Godelieve maged diede Bruid wordt van Ons Heere.

1 90

ES IST EINE ALTE GESCHICHTE. 1 9 1

ES 1ST EINE ALTE GESCHICHTE.

Men is een jongeling wild en v4een trotsche ziel; men kan

misprijzen, en hetgeen men meestbespot bij eenen man

is liefde. Maar ontzaglik leeftzij onder 't koel bescheid ;

te groot om zich te storten, zij,op eene nietigheid ;

gereed te lijden en zich zelfte loochenen, tot eens zoil

verschijnen — is zij mogelik maar! —hare ideale vrouw.

En wijl men zoekt en wanhoopt enverduikt, eens daagt zij daar

aanbiddelik. — 0 een blijde stond,een zaligheid, nietwaar ?

Ha! eeuwig oude en zelfde lied !Ha! noodlot! vorm der straf

die over 't wroetelend menschdorn gierttot aan het kille graf!

Aanbiddelik rijst die Eenigstein gulden dageraad,

maar 't gaapt een afgrond tusschen — of0 wee! men komt te laat!

OP DEN DAG HARER EERSTE COMMUNIE.• •

-• •

OP DEN DAG HARER EERSTE COMMUNIE.

Daar komt in elke kindsheid,go dvruchtig voorbereidmet leering en retraiteeen schoone feestelikheid.

Gansch blank in zijnen sluiervan neveligen kant,verspreidt het kind de vreugd, alseen hemelsche afgezant.

Geen wonder, want op hedenaan goddeliken dischontving het wie de Blijdschap,de Rust, de Hemel is.

O mocht het gansch zijn leven,tot zijne en elkeens vreugd,den Hemel met zich voeren,weerspiegeld in zijn Deugd.

1 9 2

HET LAND VAN UTOPEIA. 19 3

HET LAND VAN UTOPEIA.

Uit het zangspel : ARNOLD.

In het land van Utopeiagroent en blauwt eene eeuwige mei,

glanst eene eeuwige lentezonne,zingt eene eeuwige vogelenrei,

blinkers marmeren sloten tusschenmyrtenwoud en waterkant,

en het is een zalig land't land van Utopeia.

In het land van Utopeiadraagt elk herder vurige min

tot het puur wtherisch wezeneener vorstelike engelin,

wier getrouwe wederminnezedens tart en edelstand,

en het is een zalig land't land van Utopeia.

Och het land van Utopeia!Hoe gewillig het lief ook zij,

trilt haar luchtige volmaaktheiddes verliefden greep voorbij;

edoch hoe platonisch ook, hoefeller zijne liefde Brandt,

en het is een zalig land't land van Utopeia.

I 3

194 IROLDS JEUGD. : _ .• •

IROLDS JEUGD.

DRAMATISCH GEDICHT.

IVe Deel.

De stede op halfvasten.

Vallende avond, regenachtig weder, gewoel in de verte. Door eenzame straten dooltIrold met zwart ompluimden hoed, in zwart fluweelen kleed, gemanteld en gemaskerd.

IROLD.

Een dof gerucht van vreugdewilde stemmenwaart over stad en door de kromme straten.Gemaskerd en met lint en klatergoudde teekens barer schamele ontucht dekkend,met heesch gezang en liederlik gebaarvervolgt de Lust uit hare holen zwermend,de wispelturige jeugd, die, vrij gemomd,vol onbestemden drift naar wild genot jaagt.Uit gindsche zalen stroomt allicht der luchterengeschitter, met onduidelike walmenmuziek en wiegend trippelend balgerucht,vermeldend dat er ginds bij honderdenin ordeloozen draai zich dronken zwelgenaan lustensarrend woelen, kiappen, lachen,en zinneliken klank en blakend hijgenvan vrouwen in den warmen dwarrelkolk.Allichte zal der stonde dronkenschap

IROLDS JEUGD. I 5

geweten en verstand verdooven enden dag van morgen het gedacht uitjagen.Allicht vindt elke onzuivere vlam eene andere,en kronkelt door den donkeren een verpestenden smokend laaien van gepaarde driftennaar dezen hemel op, die, vlagenzwangeren dreigend, stikkend op de stede weegt.Allicht zal iedereen genieten envergeten. Irold, het vermaak is daar !Het roept en schaterlacht uit elke verte,het wild genot dat, over eene stonde,tot roekeloos en allestartend jagenu wekkend, u, van driftige haaste bevend,opeens die zondige livrei deed gorden.'Lijk een wild peerd zijn banden losgewrongenal steigerend de vrije ruimte snuiften vliegt, zoo stuwde mij de drift daarevenmijne enge kamers uit, dock — nauwliks buiten,gelijk een ketenslepende galeiboef,voel ik mijn lijf en sombere ziel nu wegen.Het hangend hoofd gansch vol wanstaltigheden,de ziel als onder opgehoopte bergenversmacht, van binnen als van buiten duister,hier dwaal ik, radeloos, onbewust waarheen !Helaas! van uit den neveligen afgronddier matte lucht ontwaarde mij het monsterVerveling, en onzichtbaar greep het mij,en smachtend als een wereld op mij wegend,bij elken stap, uit mijner ziele dieptenroert het den vloed dier pekelgolven op —den walg... Een monster uit die matte diepten !Verveling! walg! — Geef u een kaakslag, Irold,en heet u zelf een lafaard, dat gij dus,vervaard uw innig leed to voelen stijgen,met liegend woord u zelf bedriegen wilt !

196 IROLDS JEUGD. : - :.

Waneer verleden zondag alles kwikkendde blijde zon in 's hemels blauwten loech,en heel de stede vreugdig landwaarts zwermde,wie doolde somber door dat zondagvierendgezwerm, en vloekte blijdschap en geluk,een tweede Faust ? En wijl de vogelzangder zonnige bosschen eenzaamheid verheugde,wie bokte er dan zijn hoofd op eenen boom,en toornde omdat het niet en Wilde bersten ?0 stormenzwanger schof of zonnige blauwten,beken het is u onverschillig, hold !Beken, ja, dat voor u ter wereld niets meerbestaat, dan de eene schrikkelike waarheiddie, in uws levens duizeligen ijlkoorts,van alien kant en te alien tijd rond u ruischt !Ach ! wees een man dan, Irold, grijp ze vast,in stede van uw blikken te verblinden,en plant ze daar voor u, bezie ze vlakin de oogen en zeg Naar : „Welnu. En dan ?"

Twee burgers gaan voorbl.

DE EERSTE BURGER.

Zie eens, gebuur, hoe die daar in zijn eigente declameeren staat.

DE ANDERE.

Bonsoir, beau masque !

IROLD.

Sta daar voor mij, en zonder doek of deksel,benauwlik spook der martelende waarheid !Verloren, ja verloren, eeuwiglikverloren, de eerste, de eenigste beminde I

IROLDS JEUGD. 197

Ach! waarom ook beminde ik, donkere dolaard,ach! waarom ook beminde ik dezen engel? —Och ja, wie kan het ongeluk voorzien ?Ik leefde stil en vredig op de wereld.Mij pijnde soms der eenzaamheid onduidlikverlangen, ja, doch stoorde het geluk nieteens harten waar de liefde nog in slaap lag.Waarom heeft men de Wilde kracht ontwaakt?en waarom moest men bij het openschemerender oogen en des harten 't hemelsch beelddaar voor mij tooveren ? Onweerstaanbaar stuwdemij de onbekende ontwaakte kracht vooruit,zoo onbedacht, zoo onbewust ! Fantasie,hoe driftiglik in uwen eerbied, hoeeerbiedig in uw driftig jagen, reiktetgij zuchtend uit uw donkere diepten naarden blanken engel in die hooge klaarten !Hoe menigen dag en nacht vertroosttet gijmijn ziel in hare smachtende eenzaamheid!Helaas! wie kon het ongeluk voorzien?Wie mocht voorzien dat dezer zoete droomenbegoocheling de doodelike kwaal wasdie men de liefde noemt, dat ik als laafselvergift dronk, dat ik met ontstekend kruidmijn wonden balsemde, dat het gedurighertooveren des troosteliken drooms,dat der fantasie zalige omarming hetaanbeden beeld in lijf en ziele printte ;dat eens mijn oog en oor en al wat zin heet,dat eens mijn geest en hart en al vat ziel beetmet haar aleen zoil Leven, uit haar beeldgedurig, dag en nacht, begeestering scheppenof terende ongerustheid; dat eensdaagseen engel woord die zoete dweeperijentot doodelike marteling zoil sarren,

198 IROLDS JEUGD.• •

-• •

mij doof en blind en dom en onverschillig,tot niets meer goed, door zinloos Teed verslonden,door 't leven jagen zoude, en links en rechts,uitzinnig en geweldig mij bezeerend,op menschen en op zaken zoli doen botsen . . .Ach! Irold, arrem zeekompas! opnieuwheeft u uw eeuwig noorden aangetrokken :weer staat gij waar elke ure van den dagen van den blinden nacht zoo menigwerfu vond! ... Daar rijst der heilige heiligdom !Van uit die hooge vensters daar vernam ik,gelijk een deugniet langs de muren sluikend,haar snaartuig en den toover harer stem.Daar boven, droomde ik, moest haar kamer zijn.Daar bad zij 'lijk de hemelsche engelen bidden.Daar straalde een kring van maagdelike heerschapontzag en eerbied rond haar stillen slaap.Toch weifelde eens het roode lichtje dat mij,spijts wind en storm en gruweliken nacht,betooverd aan den grond genageld hield! —ail zi er zijn? Indien zij weten kondat bier een donkere onbekende staatto lijden — zoo afgrijzelik — om haar! 0 Gertrud!En peinzen dat gij zelfs den naam niet weetvan dezen wien gij ziel en leven zijt! —En rond die deur zal eens het straatvolk drommen,en rijtuig achter rijtuig herwaarts rollenen schitterende genoten herwaarts voeren ;ter open deur zal blijde knechtschap spoeden ;en woelig zal het straatvolk zich verdringen,en al met eens, met een bewonderend mompelen,de hoofden buigen, stillen vallen, wijken .. .Wat is zij schoon, wat is zij schoon — de bruid!"Och God, och God! ik worde zinneloos!

Ri leunt een stond tegen een huis, met het hoofd in de handen.

IROLDS JEUG-D. 199

Gij moet nogtans vergeten, Irold. — Zie,ik wil ze nu vergeten, ja, ik wil.

Na eenige statten:

En hier de kerk, waar ik haar eerstmaal zag:de bonte kerk met haren donkeren zijbeuk,verdiepend in het rondgeboogd portaal.'t Wierd avond zoo als nu, men zong het lofals nu. Och God ! 'k zie alles voor mij wedergelijk op dien gebenedijden avond —het schitterend altaar met zijn honderd lichtente midden zijne geurige wierookwolk —den orgelzang — die ingetogenheid —die vrouwen met hun zwarte kappemantels —en ginder te einden, aan dien eersten pijler,in 't blinkend schijnen van het hoogaltaar,het hoofd gebogen, onbewegelik knielend,zij — zij, gelijk een dezer blonde maagdender middeneeuwsche meesters in aanbidding,gelijk een engel voor Gods troon geknielcl,in God versionden en door goddelikheidomschenen! En in gindschen somberen beukdaar stond ik, ik in haar verslonden,begeesterd en bewonderend, wierookwalmenen orgeltoon en hemelsche gezangen,en haar en haar gebed, ja mijne bede,tot de arme bede toe des wereldlings !in eenen stroom van bovenmenschlik heilversmeltend en mij in den hemel wanend!Dan bad ik ja. Och! wat, noch hoe, noch wie zelfsen wist ik niet; doch bad, geloofde, hoopte,beminde. — Dan was ik een goede jongen ...En nu? — Waarom ook, scheurden zij het beelduit mijne ziel? Al 't goede dat ik in had,mijn deugd, mijn fierheid, mijn geheele wezen,

200 IROLDS JEUGD.-• •

kleefde aan het beeld gelijk de schipbreukelingaan eene planke zijne laatste hoop !Het beeld moest weg, het moest. Zij rukten en —het scheurde hier. En nu — nu gaapt een wonde,een wonde wijd als de afgrond mijner zielen waar der driften woelig heir in speelt !Het bloedt nog en nog trilt het naakte vleesch,maar brandend is de wonde in 't kwaad gesmeten.0 wroeging, laat mij toch gerust! Ik woudenog bidden, maar wanneer ik het beproef,voel ik mijn hart verdord gelijk het zandder eeuwenlang verschroeide woestenijen.En toch houdt mij hier iets geboeid als 't ware,Die orgeltoon, die zangen doen mij deugd.Helaas, zoo speelden zij dan en zoo zongen zijvol minnelik gebed en hemelsch droomen .. .

Orgel en gezang in de kerk:

„Ave Maria,gratia plena..."

IROLD.

„Deunt voort, gij zoete liederen des hemels,mijn tranen vloeien." Irold, arme Faust !1k weet niet wat er in mij omgaat. 0nu zoude ik kunnen bidden, dunkt mij, nu zoueen kort gebedeken mij zulke deugd doen.1k weet niet wat mij Godes woning intrekt. . ..

Op het punt de kerk binnen to treden:

Helaas, dit kleed ! Geen heiligschenderij. —Vergeef mij, God, heb medelijden, God !Ik ben geen vijand, 'k ben een dolend kind.Mocht elke dag op aarde uw rijk verspreiden,en mocht ik eens ... Doch ja, ik ben zoo ver. --

IROLI)S JEUGD. 2 0 I

De zang versterft, de luide stoelen schuiven,het wemelend yolk stroomt langzaam door de beuken,en een voor een verdooven 's altaars lichten.Verlaat Gods drempel, wereldling! en stoordier brave lien godvruchtig peizen niet.

Hi zvikt. Het yolk verlaat de kerk.

Twee dibben 1) onder het yolk:

DE EERSTE.

Wat zegt gij nu van pater Benedictus?Uw pater Sixtus moet den duim toch leggenvoor zulken predikant! Nu ziet gij datde ware liefde lijdzaam is, verdraagzaam,naijver schuwt, verwensching, kwaden uitleg,vermeten oordeel ... Zie eens deze daar!heel in het zwart gelijk een duivel.

DE ANDERE.

EnGemaskerd.

DE EERSTE.

Heilige deugd! voor 't huis des Heeren!Wat zal men nog zien op die booze wereld?

DE ANDERE.

God zal ze vinden die gemaskerd loopenin stede van Gods woord to komen hoorentot hunner ziele zaligheid.

1) dibbe: kwezel.

202 IROLDS JEUGD. • - •.

DE EERSTE.

Hoe goddeloos!Hij kan niet meer staan van dronkenschap!Bezie dat, Wanna.

DE ANDERE.

Kom, God zal hem vinden.

ZI swan voorbij.

IROLD.

God ! — Ja zij is 't — daar, in 't verlicht portaal —gelijk een engel, 'lijk een heilige maagd,op gulden veld, met lichtkroon en met straalkrans,wiji haar gevolg van wemelende geestenginds krielt en tiegt in nevelig verschiet! —0 donkere knecht, zijg neder in aanbidding —Helaas, voorbij! ver van to peizen dathier iemand op haar schouwde 'lijk een wormvan in het slijk naar eene ster zoll zuchten.

Gertrude trekt voorbi, gevolgd door hare duena die haremkerkboek draagt. Irold vole ze.

DE DUENA.

Ha! dat oud wijf van pater Benedictus!Eene ure preeken! Is dat op de wereldvan eenen God nu wel gepermitteerd?Het is reeds donkeravond en de stadloopt vol slecht yolk en dronken maskers. Zie,daar hebben wij het al! Kom Tangs de huizen,mijn jongvrouw. Wij zijn bij gelukke maareen stapken meer van huis. Ai God! zij komen!

Een bende maskers spert hun den weg af.

IROLDS JEUGD. 203

EEN MASKER, wat bedronken, met kluchtigebuigingen voor Gertrud:

Indien u mijne hulde mocht bevallen,al schijnt zij wat vrijpostig, senorita,gedoog dan .. .

IROLD, toesfiringend:

Hel en duivel! In mijn bijzijn !

HI stoot den masker geweldiglik op den grond.

DE DUENA.

Toe, spoedig, jongvrouw laat ons weg!

Zi vluchten. De masker staat woedend ofi en grip Irold vast.Zf worstelen een stond. Al met eens laat hj Irold los.

IROLD.

Ah ! lafaard!

DE MASKER.

Hij heeft zijn deel. Korn! korten voor de vlage!

EEN ANDERE MASKER.

Welhoe! Een dolk !

DE EERSTE MASKER.

Hij moest niet eerst beginnen.De maskers vluchten.

DE DUENA, geweldig bellencl aan hethuis van Gertrud.

Hoe eerder bin hoe beter, jongvrouw.

204 IROLDS JEUGD. : - :

GERTRUD.

Ai,die jongeling bloedt, geloof ik. Zie, hij wankelt.Zij hebben hem gekwetst. Toe ga er bijen breng hem hier.

DE DUENA, tot Irold naderend:

Mijnheer, mijn jongvrouw zegtik zoude u binnen brengen, want gij zijtgekwetst niet waar?

IROLD.

Zij biedt mij hare woning.Och God, mocht ik hier sterven! — Zeg der jongvrouwik ben haar uit den grond des harten dankbaar.

DE DUENA.

En wilt gij dus niet binnenkomen?

IROLD.

Neen.

DE DUENA.

Zoo? Zoude men ook zeggen dan? Een maskerpleegt ergere huizen to bezoeken, masker.En waarom wilt gij in ons huffs niet binnen,als 't u belieft?

IROLD.

Waarom? Omdat men mijhet harte van dien engel heeft gestolen,omdat zij eenen anderen moet behooren,

IROLDS JEUGD. 205

omdat ik voor haar aanschijn niet mag komen,omdat zij mijnen name niet mag hooren,omdat haar stille reinheid niet mag wetendat Wilde wanhoop een rampzaligen droomerde dood aantrekkelik maakt — om haar — om haar !

DE DUENA.

Zijn dat nu redens voor een christen mensch ?Kan ik het helpen dat gij blauwe schenengeloopen hebt ?

IROLD.

Gij droegt de brieven, gijverwittigdet lien anderen waar hij zedes achternoens ontmoeten zoil ! Ga heen !

DE DUENA.

God van den hemel ! en ik weet van niets !

Zj keert terug.

Hij wilt niet jongvrouw.

GERTRUD.

Waarom niet ?

DE DUENA.

Ilc weet niet. —Kan ik het helpen liep hij blauwe schenen ? —Laat ons maar binnen, jongvrouw.

GERTRUD.

En wat heeft hiju daar verteld ?

IROLDS JEUGD. • •_. .

DE DUENA.

Zeer aardige dingen die u ...In Godsnaam, jongvrouw, laat ons binnen, wantop straat en deugt het niet.

GERTRUD.

Maar zie, hij wankelt.Hij gaat daar vallen, mocht op strate sterven.Breng hem in huis. 1k wil het. Toe!

DE DUENA.

Hij wil niet.

Irold sluipt fangs de huizen weg.

GERTRUD.

Wie mag het zijn? Waarom en wilt hij niet?1k gave ik weet niet wat om hem te kennen.

EENE STEM IN HUIS.

Kom, Gertrud.

GERTRUD.

Het geheugt mij ... Zoude hijhet zijn?

IN HUIS.

Kom, Gertrud.

Men dzvingt ze in huis te gaan. Zy kikt om. Irold bezwimtaan den hock der strate.

GERTRUD.

Ai, hij valt! Toe, help hem.

De duena trekt ook binnen en grendelt de deur.

206

IROLDS JEUGD. 207

Kornen Sftiridio, don Fat, Clodius, Arthur en anderen, gemaskerd.

DON FAT, Zing i :

„En Romeo, de bloeme van Verona,trok ridderlik het zweerd . . ."

SPIRIDIO.

Don Fat speelt weder den ganschen dageen opera comique.

ARTHUR.

Wat is dat Kier ?Hier ligt eentwie 1) gevallen.

SPIRIDIO.

Met een stekein voile borst.

ALLEN, tropteknd:

Vermoord ?

DON FAT.

Dat is voorwaarte tragisch voor een opera comique.

SPIRIDIO.

Het harte klopt. Hij ligt maar van zijn zelven.Laat ons hem in de herberg dragen. Dochvoorzichtig. Dat eentwie den docter hale !

4 drag-en Irold wet.

eentwie: iemand.

IROLDS JEUGD. : _• •

DON FAT.

Zeg eens, dat is voorzeker geen Mistermet zijn romantisch vastenavondpak :fluweelen kleed, ompluimden hoed en mantel ..Hij heeft maar eene dagge meer te kort.

CLODIUS.

Een broeder is 't genoeg!

SPIRIDIO.

Wie mag het zijn diezoo melancholisch in het zwarte maskert?

DON FAT.

En eenen steek daarbij! Een tweegevechtmisschien! Voorwaar, het is een melodrama!

Z1 dragen hold in de herberg.

In de Herberg.

Irold komt tot zijn zelven weder in eenen leunstoel. De andere rond hem, ont-maskerd. Men ontkleedt hem om hem te verzorgen en doet zijn masker af.

ALLEN.

De filosoof!IROLD.

Met lijf en ziel, mijn vrienden!

ALLEN.

Doch wie heeft u gekwetst? Hebt gij gevochten?Wat is er dan gebeurd?

208

IROLDS JEUGD. 209

IROLD.

Dat komt ervanvan alles wat men is en kan der liefdeto wijden van dat uiterst moeilik lief —de wijsbegeerte. — Een goede les voor u,heer Clodius. — Wij twistten over Kant'ssystema. Peist eens. Deze botte vlegelhield staan dat ons verstand iets zeker is,en dat wij ik en weet niet meer hoeveelcriteria ter zekerheid bezitten!Daarop zijn wij elkaar in 't haar gevlogen,van zelfs. Hij heeft mij wat geschribbeld, zoo gijbemerken kunt.

DON FAT.

Zijne oogen staan verwilderd,mij dunkt.

ARTHUR.

Hij trilt en beeft en heeft de tranenin de oogen, zoil men zeggen.

SPIRIDIO.

Een gelukdat 't wapen zijne richt/1.1g niet en volgde!Twee duimen lager, en hij was kapot.

ARTHUR.

Er is dus geen gevaar ?

SPIRIDIO.

Niet doodelik, meen ik.14

210 IROLDS JEUGD.• •

-• •

IROLD.

Niet doodelik, zegt gij ? 0 ik hoor het welNiet doodelik dus. Het doet mij veel genoegen !Toe, vrienden, wilt met mij bekennen datdie ridder met den dolk nog lessen hoeft !

ARTHUR.

Wat vreemde taal en vreemde blik niet waar ?

DON FAT.

Hij is gelijk in zijn verstand geslagen .. .

KRIZIS. 211

KRIZIS.

ZANGSPEL IN DRIE STONDEN.

Personen : ARNOLD, MAX, HEKTOR, studenten , Heer HOFMAN,

ADELHEID, LEONTINE, studenten, jonkers, geestenrei.MEFISTOFELES als prologus.

I.

Taveerne rond middernacht. Studenten drinken champagne met Leontine.

ALLEN.

Boem !Stijgend en schuimendzanend en kralendgist in de schalendit vloeibaar goud !Zes voile dagenpijnde de schepper .. .

Dan zei hij : „'t is goed" en zette er zich bij.Zes voile dagenblokt de student,

dan haalt hij zijn hart op en zottebolt, ei !Kling-klang-kling-klang !Zoo klinken de bekersin wondere muziek !

Hoog !

212 KRIZIS.

Vlei ons de kelen, verraderlik nat,woel door ons hersens, hitsige damp,

straal ons in de oogen, door schemerenden nevel,doof onze cede en ons blokkersverstand!Laat ons vergeten, vergeten, vergeten,

zet ons in vlammen, doorblaak ons van minne,zinnen scherp en leden slap,terende wellust der dronkenschap!

HEKTOR.

„Udelheid der ijdelheden,alles is ijdelheid",

bromde de orgel en zongen wij bevendvan heilige vreeze,den neus in het kerkboekin sombere dagenvan zaligheid . ..„Ijdelheid der ijdelheden,alles is ijdelheid"

donderde en bliksemde een grimmige pater:„Ijdelheid der ijdelheden,alles is ijdelheid".

Hi schudt het laatste geld ult zjn buidel.Zing, mijne beurze,in zwijgend muziek,

sombere zangen! Grimmige pater;zwijgende beurze, gij hebt gelijk.Mies is ijdel, want alles verzwindt!Spokende nevelen, rook in den wind!En daarom mijn vrienden, terwijl wij er zijn,zoo Leven de meisjes en leve de wijn I

En vonkelt de nektar — ik doof hem alzoo....Hi ledigl zlnen beker.

en monkelt het meisken — ik roof het alzoo!Hi gript Leontine en kust ze.

KRIZIS. 213

LEONTINE.

Lustige snake,hartedief,

drinken we samenArnold lief.

HEKTOR, zin glas zvegtrekkenti.

Arnold — ha!

DE REI, in een lack schietend.

Arnold — hahahaha!

Leontine bit op den vinger, lonkt en gebaart beschaamd to zin.

MAX, bitter en koel.

Het harte loopt over,de tonge langt uit

HEKTOR.

Wee ons, arme prozamannen,waar de dichter, de koning der liefde,zijn wilde, vlammende mane schudt !

LEONTINE.

Ah zut !Vrij als de vogel,

HEKTOR.

trouw als de vlinder,

LEONTINE.

mint Leontine !

KRIZIS. • •..• •

4 duidt overhands op den eenen of den anderen der studenten.

Ofi dezen die de champagne betaalt:

Smelt haar uw goud,laat het haar drinken!

0, Max, terwil zi hem haar sieraad, medaillon en armband toont:

Siert haar het kopken,den hals of het handje!

Ofi Hektor:

Zucht haar romancen,fluister haar woorden — oh!spreekt bij gebaren ... — oh!

015 een vierden:

Kwijn in het teedere,

Ofi een vfden:

zwijg in het statige,

Op Max, die vol kwaadheid met de kurken speelt:

grijns in het bitteredonder en bliksem —

zut!Vrij draait het kopken,vrij kiest het hartje,

Tergend naar Hektor neigend:

Vrij kust het mondje.

Zich wegrukkend:Vrij !

Gij kunt het toch niet minnen,het zotste kind, wier zotheid ooitto midden de uwe schaterde!Gij blijft toch allen zot van mij,

hoe hopeloozer, lad!

214

KRIZIS. 215

hoe zotter en getrouwer ook,hahaha!hoezee!

Strenge leeraars, vroede kunde,ziet hoe te uwer schandeik hen bij de neuzen leide

zotten allerhande !hahahaha!

REI.

Hahahaha!te sterk .... aanbiddelik!

HEKTOR, kerkgang parodieerend.

Dixitque Domina — et factum est ita.

MAX, tusschen de tandem

Ha lichtekooi! Ha tweede Carmencita!

HEKTOR.

Zwijg, jaloerschheid !Vrij als de vogeltrouw als de vlindermint Leontine.Elk zijne beurt:

heden bemind — morgen verstooten,heden verstooten — morgen bemind.

Hahahaha!Heil den onbewusten minnaarHeil den koning van den dag !

MAX, spottend.

Heil der dichtende onmogelikheid!Heil den Arnold !

KRIZIS.• •_• •

HEKTOR.

Zwijg,Positivism,levende Cijfer 1Als wij drinkers,als wij zot zijn.

zijn wij poeten altemaan

Vol de schalen, hoort mijnen heildronk !Hoog !

Wie kent den vreemden jongen niet,die 't hart vol bruisende liefdestroomen

geen vrouw en betrouwt,geen vrouw en gelooft,geen liefde verhoopt ? —

Ha!Zij dan een dichter en weiger den name,monkel dan immer een treurigen glimlach

vol. gretende koelte,spotten de wanhoop,wegens de liefde,wegens de vrouwen.

Terwijl die vriezende korsteuw brandende kokende lava bergt,terwijl gij den donkeren eenzaamhedenuw ziel verwijtende wanhoop klaagt,

Op Leontine a' uidend, die kroonhalst :(Het orkest ontwikkelt ondertusschen het lichte motief van Leontine).

naar ii horkt en zucht de schoonheid,dorst de liefde — dorst de liefde....Erger dan Kalypso langde,waar Odusseus schip verdween

REI.

Hohoho — dat is klassiek !

2 1 6

KRIZIS. 217

HEKTOR, van lang-s om pathelischer in zijn spot/en.

Immer tegenstrijdig Noodlot,uwen vloek herken ik hier.

Vurig smeekt haar de brandende liefde,vol hemelsche droomen,

vagevuurhopen,helsche pijnen.

Koel onmeedoogend draait de Schoonheid.haar moordende blikken

wreedaardig weg,richt ze verlangend

in liefdewee zwemmend,door heimlike vertenden lieveling zoekend,die, even wreedaardig,dier liefde onbewust,den donkeren ruimtenzijn wanhoop klaagt . . . .

REI.

Hoezee den Hektor !Hoe welsprekend dezen avond.

Zwijgt !

HEKTOR.

Wreede Noodlot, gij wilt het zoo,wreede Schoonheid, gij wilt het zoo !

Zoo zij het in 't woord uwer knielende slaven,als het beeld in den spiegel,als de zon in haar stralen,

tot in den bevoorrechten gunsteling toe,beminnen ze uw grillige vorstenschap.

KRIZIS.• •_• •

REI.

Bravo ! Nu wordt het ridderlik.

HEKTOR.

Heil en eer en roem en zegeden dichtende knape,

die, niemandel dan zijn zelven gelijk,met vlottenden mantelover de schouders,zorgvuldig verbergend

den degen op zij,vol milde gedachten,den kop in de lucht,onduidelike klanken

over den mond,de wereld bespottendin eenzame trotschheid,

to midden het wroetelend menschdom rust,

Arnold komt binnen, den mantel over de schouders en dendegenstok aan den gordel.

en driestig ontembaar,vol bitteren spotlachvoor alles wat wet heet,den geest in de blauwten

der fantazie,de werkelikheid tartend

naar 't eeuwig onmogelik oorbeeld erlangt . . ..

ARNOLD, Hektor ofi den schouderklofifiend.

Kluchtige nietwaard, ei ! wees bedankt !

REI.

Welgekomen, juist van passe,vorst Arnold!

218

KRIZIS. 219

ARNOLD.

Danke u, vrienden, dock — weg met den Hektor!

Karikaturenbeeldde uwe rede.

Ei !Vul mij dien beker en hoor mijnen heildronk!

Den arend gelijk,die, moedloos gevangen,door ijzeren traliesde blauwende vrijheidder ruimten doorstaart,tien jaren kwijndede lustige knapeter heilige gevangenis,dood voor de wereld....

Hoezee!Bonzend vallen de tralies,gonzend rept hij de vlerken,zwevende stijgt hij,hijgend en trillend ....In wilde wellustdrinkt hij de ruimte,de koelte, de zonne,de kwikkende vrijheid....

Zattuimelt en klapwiektde vierende vogel,vrij! vrij ! vrij!Zalig verzaadstrijkt hij de vleugels,drijft naar de rotse

Rust,schouwt en bevroedtde oneindige wereld,

220 KRIZIS.• •. - .

de onmeetbare ruimte,der edele zonnerooden triomf!

Zoo legert de knape,gevangenis ontsnapt ; —hijgend en trillend,vrijheidsdronken,door 't licht bedwelmd,zit hij en denkt.Bont onmeetbaarspreidt de wereld . . .Glanzende dageraad,daagt hem de toekomst .. .

Wondere harmonijen ruischenuit de diepten, uit de ruimten,uit de groenten, uit de blauwten,uit den gulden schoot des lichts.Orde en vrede dalen kwikkendin het woelig knapenharte,'t ooge klaar en 't licht gewoon,

't vroedend hoofd omzweefd van koelte,staat hij recht, en treedt de baan in,

denkend, zingendvroed en blij . . .

Hakend en verlangend reist hijnaar het hoopvol onbekende ... .

MACTE ANIMO. 221

MACTE ANIMO.

1k moet er niet van weten, van die zuidsche vrouwenzielen,die, voelend het noodlottig leed hun longeren vernielen,to midden het ontbladeren van de boomen kneuteren gaandat 't jammer is van hun en van hun lief en van de blaan.

Zijt gij het die ik rochelen voel hier rond mijn hert, vernieling?Zijt gij het, God verplette u, worm die mijner jeugd bezielingverknagen moet! Het lijf wierp u mijn eigen roekeloosheid,doch, zier om zier, bestrijde ik u den Geest, Noodlottigheid?

Gij die vandaag den hemel kuischt van vuiler dampen rotheid,0 Licht, o warmte, o levenslust, bedanke u, vurige godheid !— Mijn zonnig land . . . mijn verten ... mijn jong leven . . . kameraadNi cht raisoniren. . . . Weer u scherp, en eind als een soldaat!

Bi/ L. 7. VEEN, Udgever Amsterdam, verschijnt ..

Van Dr. LEO VAN PUYVELDE :

ALBRECHT RODEN BACH,ZIJN LEVEN EN ZIJN WERK

TWE EDE UIT GAVE. — Prijs fl 2.5o ingenaaid, fl 2.90 gebonden.

Bandteekening van ALFRED VAN NESTE.

Van Mej. Dr. J. ALEIDA NIJLAND:

V ERZEN Twee bundels NEDERLANDSCHE POEZIEvan de veertiende tot de twintigste eeuw.

SAMENGESTELD VOOR JONGEREN.

Prijs ingenaaid fl 0.90, gebonden fl 1.25 per deel. — TWEEDE DRUK.

DE EERSTE DRUK WAS IN VIER MAANDEN UITVERKOCHT.

Schoonheid en Onderwfr's No. 4, le jaargang, full 1907 :

Er zijn meen ik, weinig menschen in ons land, die zoo de Schoonheid van onzetaal voelen, zoo warm en geestdriftig onze jongeren wijzen op het mooie in onzeletterkunde, als Aleida Nijland. Zij heeft slechts een doel: het jonge Nederland tedienen met haar veelomvattende kennis, haar fijn taalgevoel, haar leerlingen te bezielendoor haar eigen bewondering. Zij leerde hen de groote moderne Vlamingen kennen,vooral Guido Gezelle, besprak met hen Jacques Perk, heeft nu voor hen saamgelezenhet eenvoudige bundeltje, welks naam bovenaan staat. Valt dit boekje binneu hetkader der besprekingen voor Schoonheid en Onderwijs? Met groote vreugde kan dezevraag bevestigend beantwoord worden. Want in dit bundeltje wordt voor de laagsteklassen der middelbare scholen met overtuiging naar het schoone gezocht. De ganscheletterkunde wordt in het overzlcht betrokken, van het middeleeuwsche liedje tot dedichters van onzen tijd. En mooie brokstukken, hier en daar als verrassend nieuw,geeft het boekje, naast verzen, die een geheel vormen. Het afgesletene, door-het-gebruik-beduimelde is weggelaten; frisch en aantrekkelijk is het bundeltje ; verzen brengt hetaan onze leerlingen, verzen, die het Schoonheids-element in het Onderwijs ontwikkelenzullen. Daarom zij het boekje hier met warmte aanbevolen. IDA H.

Bloemlezing nit GUIDO GEZELLE's GedichtenVijfde druk. — Prijs fl 0.90 ing., II 1.25 geb. —

Bloemlezing uit Albrecht Rodenbach's GedichtenMet een inleidend woord van HUGO VERRIEST.

Prijs fl 0.90 ingenaaid, ft 1.25 gebonden.

Bloemlezing uit STIJ N S TRE U V ELSPrijs ft 1.5o ingenaaid, fl 1.90 gebonden.

Deze GOEDKOOPE UITGAVE is samengesteld met het oog op deschoolbibliotheken en prijsuitdeelingen.

Ingenaaid JACQUES PERK (Mathilde-Iris) Gebonden

fi 0' 75 Eene Studie door Mej. Dr. J. Aleida Nijland. fl 1.10

Van JAC. VAN LOGY

ODE AAN REMBRANDT (Tijdzang)In keurige uitvoering. — Prijs fl 0.9o.

Van GUIDO GEZELLE :

GEDICHTEN (Een Bloemlezing)Verzameld door Mej. Dr. J. ALEIDA NIJLAND.

Met voorrede van CAESAR GEZELLE. — Met nieuwe Portretten.

Prijs ingenaaid fl 1.9o, gebonden fl 2.5o, in leer fl 3.50.

KLEENGEDICHTJES DEEL I . . . VIJFDE DRUKDEEL II . . . TWEEDE DRUK

Prijs per deel ingenaaid. . . fl 0.25; gebonden ..... fl 0.50.Prijs in een band gebonden „ 0.9o; in leer gewatteerd „ 1.90.

LOQUELA van GUIDO GEZELLE tot woordenboek omgewerkt.Prijs fl 1.25 per aflevering. Afl. z—n zijn verschenen.

.S.X190 CXXXJ0C3C30C4gCJP

200980018rode0021van01Gedichten (ed. L. van Puyvelde)

TA-P,

'c'Zk36C577