H è t t i j d s c h r i f t v o o r A T V e n m i c r o g o l f t e c h n i e k e n

Dynamische ruis-onderdukking

Nieuws over PI6BRD

en nog veel meer...

2/1999

IARUbekijkt ATV-norm !

Video voorrangs-schakeling

RepeaterRepeater

Rotorbesturing

Nicam-encoder - deel 2Bouwbeschrijving metprintlayouts

INHOUD REPEATER 2/1999

Het tweede deel van de bouwbeschrijving vaneen relatief goedkope Nicam-encoder met bijzon-dere features.In deze aflevering de print layouts en de bouw-beschrijving

Met de hier beschreven schakeling is het mogelijk om de ruis opaudiodraaggolven tot een aanvaardbaar minimum te beperken

Met de beschreven video voorangsschakeling ishet mogelijk om automatisch om te schakelenvan het ene naar het andere ingangssignaal alser een synchronisatiesignaal op kanaal 1 aange-boden wordt. Ideaal voor repeaters en ATV’ersdie hiermee automatisch kunnen omschakelenvan bijvoorbeeld een testbeeld naar live video-beelden.

VIDEO VOORRANGSSCHAKELING 5

DYNAMISCHE RUISONDERDRUKKING VOOR AUDIO 7

NICAM - PROJECT: ENCODER, DEEL 2 21

NADER BEKEKEN 16

NIEUWE PRODUKTEN 29

NIEUWS OVER PI6BRD 19

UNIVERSELE ROTORBESTURING, DEEL 2 10

Wederom heeft Nederland er een ATV-repeater bij. PI6BRD in Breda. Wijontvingen fraaie foto’s van de repeater-in-aanbouw.

Het tweede en laatste deel van de universelerotorbestruing. In dit deel wordt dieper inge-gaan op de bouw, bediening en software vandeze bij vele rotors te gebruiken besturing.

Repeater 2/1999 1

IARU BEKIJKT ATV-NORM 31

Repeater 2/1999 3

ATV EN MULTIMEDIAIn binnen- en buitenland is momenteel veel discussie gaande over het gebruik van ‘andere’ audio/videosignalen dan die via

de ether door gelicenseerde zendamateurs gegenereerd worden. In het blad van de Veron, Electron, mochten we lezen dat

het doorgeven van LPD-signalen door nederlandse ATV-repeaters niet in de lijn van de amateur-geest ligt en derhalve bij de

herziening van de BT’s waarschijnlijk verboden wordt. In Duitsland wordt momenteel de doorgifte van live videostreams

vanaf Internet gestaakt omdat dit daar onderwerp van gesprek is bij de amateurverenigingen en de Duitse PTT. Een ieder mag

daar zijn gedachten over hebben, maar tegenwoordig zijn Internet en onze mede-frequentiegebruikers (onder andere

LPD’ers) niet meer uit het dagelijkse leven weg te denken en dan ook tamelijk populair! Nieuwe technieken en nieuwe media

maken het mogelijk om verbindingen te maken met amateurs die normaliter niet te ontvangen zijn. Of dit nu via Internet is of

via een Low Power Device. Wie had het tot voor kort voor mogelijk gehouden een live beeldverbinding te maken met een

ATV’er uit Australië. Of via een digitaal (Internet)signaal een verbinding te kunnen maken (via ICQ) met amateurs elders in

Europa. De techniek verandert met de dag. Techniek van vandaag is morgen alweer verouderd. En zijn het niet zendamateurs

die altijd met techniek willen experimenteren? Illustratief is dat 50 jaar geleden door zendamateurs voor het eerst naar televi-

siebeelden van een experimentele zender van Philips konden kijken en daar bijzonder enthousiast over waren (zie de inzet bij

dit artikel). Toen nog de happy few, de geschiedenis lijkt zich nu te herhalen. Lang niet iedere zendamateur heeft tegenwoor-

dig de mogelijkheid om te kunnen communiceren met een amateur ver buiten de landsgrenzen, of om toch maar eens te

kunnen kijken naar het (ltoegestane) LPD-signaal van een kennis. En wat is er dan op tegen om via een alternatieve weg toch

te kunnen kijken/luisteren naar die signalen? In Engeland is de populariteit van het zendamateurisme dalende. Dat is te ver-

klaren door de uitgebreide mogelijkheden van GSM-telefonie (je kan tegenwoordig met een GSM verder komen dan met een

FM 2 meter-setje). In Europees verband wordt verder gesproken over het afschaffen van de IARU ATV-contests, omdat ‘er

toch geen belangstelling meer voor is’ (met als argument dat men tegenwoordig

liever via een repeater dan rechtstreeks met een andere amateur werkt). Als je

een en ander eens nuchter op een rijtje zet kan je je afvragen of we met z’n allen

niet bezig zijn om de overheid alle argumenten in handen te spelen om de ama-

teurbanden verder te reguleren. Als er toch geen (doelmatigl) gebruik meer

gemaakt wordt van de amateurbanden, hoeft die etherruimte ook niet meer

gereserveerd te worden voor amateurdoeleinden.

De ether is immers zeer veel geld waard (zie onder andere de veiling voor de

GSM-netwerkfrequenties). En dat is nu precies het addertje dat onder het gras

loert.

Willen we ook in de toekomst nog wat kunnen doen op verschillende amateur-

banden, dan moeten we ons niet beperken tot ‘(inter)lokaal’ gebruik door ama-

teurs voor een verbinding met een repeater. Laten we vooral het experimentele

hoog in het vaandel houden en open staan voor grensverleggende ontwikkelin-

gen en die ook benutten! Het maakt de hobby boeiender, niet alleen voor de

amateurs die daar actief mee werken, maar ook voor de velen die daar op een

andere manier mee kunnen kennis maken en daardoor gestimuleerd worden ook

ooit een machtiging voor de amateurbanden te halen.

Rob Ulrich, hoofdredacteur

Het

Vrij

e V

olk,

juli

1949

Met de beschreven video voorrangsschakeling is het mogelijk om automatisch

om te schakelen van het ene naar het andere ingangssignaal als er een synchroni-

satiesignaal op kanaal 1 aangeboden wordt. Ideaal voor repeaters en

ATV’ers die hiermee automatisch kunnen omschakelen van bij-

voorbeeld een testbeeld naar live videobeelden of het

doorgeven van een amateursignaal zodra dit

inschakeld wordt.

4 Repeater 2/1999

Het schema is weergegeven in figuur2. Als videoversterker is hier eenLT1259 van Linear Technology toege-past. In de behuizing bevinden zichtwee 130 MHz current feedback-ver-sterkers, die onafhankelijk van elkaarkunnen worden ingeschakeld doorrespectievelijk pin 14 en 10 tenminste2 Volt onder de plusspanning te bren-gen of met massa te verbinden.

De LT1259 is een speciaal voor video-toepassingen ontwikkeld IC met uit-stekende specificaties. Voor de diffe-rential gain geldt een foutwaarde van0.016%. De versterkingsfactor isenigszins afhankelijk van de beeldin-houd: deze fout wordt meestal in %opgegeven. Voor de differential phasewordt een waarde van 0.075˚genoemd. Het is natuurlijk wel zo, datin de videoketen méér fasefouten zul-len optreden, waardoor het niet bijdeze lage waarde zal blijven. Ter ver-gelijking; voor een AM-televisiezenderwordt een fasefout van 10˚ aanvaard-baar geacht…. De in- en uitschakeltij-den zijn respectievelijk 100 en 40 ns.Wanneer 1/2 LT1259 staat uitgescha-keld trekt deze géén stroom (ook nieteen beetje) en gedraagt zich als eenweerstand van 75 kΩ met hieraanparallel een condensator van 4.4 pF,als de tegenkoppelweerstanden evenniet meegerekend worden. Hierdoor ishet mogelijk de uitgangen van de

twee versterkers aan elkaar te hangenzónder dat de níet ingeschakelde ver-sterker als 75Ω-afsluiting voor deandere versterker functioneert!Er is wel een geringe afwijking van deversterking, die veroorzaakt wordtdoor de tegenkoppelweerstanden vande niet-actieve versterker, die eenextra belasting vormt voor de welingeschakelde versterker. Afhankelijkvan de waarden van deze weerstan-den zal de versterkingsafwijkingergens tussen een en twee procentliggen.

Door het toepassen van een positieveen een negatieve voedingsspanningkunnen de anders noodzakelijke elco’svervallen. Het vermijden van elco’s istrouwens toch een ‘must’ voor goedvideo. Let er wel op, dat er geengelijkspanningscomponent op hetaangeboden video aanwezig is! De combinaties R13/R14 en R15/R16resulteren voor respectievelijk U2A enU2B in een spanningsversterking van2. De weerstandswaarden zijn opti-maal voor de hier gehanteerde voe-dingsspanningen van plus en min 5Volt. De 0.1 dB-bandbreedte is dan 40MHz. Wanneer een hogere verster-king gewenst is, alleen R13 of R15verlagen in waarde.

Video ingang 1 vormt de referentievoor een ‘syncdetector’, gevormddoor de schakeling rond T1,T2 en deNE567.Via C1 bereikt het videosignaal de alsemittervolger geschakelde T1, die alsbuffer dienst doet. T2 produceert eenpulsvormige spanning in het ritme vande lijnsynchronisatie pulsen, waarbijde amplitude onafhankelijk is van devideo inhoud.De combinatie C3,R6 en C4 ontdoetde golfvorm van hogere frequenties,zodat op de fasedetector ingang (pin3) van de PLL U1 een relatief schonefrequentie van 15625 Hz kan wordenaangeboden. Het frequentiebepalen-de element voor de CCO is de combi-natie R8/R10 en C7 (in de NE567wordt in plaats van een VCO (VoltageControlled Oscil lator) een CCO(Current Controlled Oscil lator)gebruikt). C8 maakt deel uit van hetloop low pass-filter en C9 van hetoutput-filter. Het invangbereik van dePLL is bij de aangegeven componen-tenwaarden ongeveer plus en min800 Hz.

AfregelingHet enige afregelpunt voor de syncde-tector is R10. Een counter kan wordenaangesloten op het meetpunt MP1.R10 afregelen op de lijnfrequentie van

VIDEO VOORRANGSSCHAKELING HANS BRUIN,EMT

Repeater 2/1999 5

Fig.2Schema van de video voorrangsschakeling

15625 Hz.

Let op! Tijdens het afregelen mag geen video-bron aangesloten zijn op ingang J1. Bij afwezigheid van een videosignaalop ingang J1 zal de uitgang van U1hoog zijn en daardoor ook pin 14 vanU2, waardoor U2A geen stroom trekt.Omdat bovendien T3 in geleiding is,zal U2B normaal kunnen functionerenomdat pin 8 aan aarde ligt.

Het videosignaal op ingang J2 is danbeschikbaar op de gemeenschappelij-ke uitgang J3. Zodra een videosignaal op ingang J1voorhanden is, worden de rollenomgedraaid: De uitgang van U1 islaag, zo ook pin 14 van U2. Verderkan T3 niet meer geleiden, waardoorU2B geen stroom trekt. Het signaal op ingang J1 is nubeschikbaar op de gemeenschappelij-ke uitgang J3.

PrintontwerpHet printontwerp van deze schakelingis gebaseerd op het gebruik van dub-belzijdig printmateriaal. Aardpuntenaan beide zijden solderen, omdat deaardvlakken aan de sporenzijde nietallemaal met elkaar zijn verbonden!Aan bovenzijde aan massavlak solde-ren: emitter T3, min zijde C13, pin 11van U2, C10 en C11. De overige mas-sapunten -waar mogelijk- aan sporenén componentenzijde solderen.

6 Repeater 2/1999

TE KOOP / GEZOCHT

Te koopPhilips IC's SAA1043P, nieuw, fl. 17,50,-incl. PTT (nog 3 stuks)ATV versterkerprintjes, (professioneelgemaakt), voorgeboord en met soldeer-masker, gebaseerd op MGF1302, ontwerpElectuur 6/96, werkt zeer goed, fl. 7,50 incl. PTT (nog 14 stuks)Voor de Condor mobilofoons:70 cm eindtrapmodules van Motorola, exequipment doch goed, fl. 25,- ex PTT (nog4 stuks)Uher professionele voetschakelaar, 3 scha-kelmogelijkheden, bv. PTT of oproep, maarook printboormachine ed. Fl. 10,- ex PTT(nog 1 stuks)

Bart PA3GGM,0168-472386/06-51795842

Te koopSpectrum monitor van AW ElectronicsLoopt van 40 tot 860 MHz via PC, RS 232 ,scherm en muisGebouwd in kast F250,-Hans, PE1PZN, tel.06-51039989

Fig. 3 en 4Print layout en componentenopstelling video voorrangs-schakeling

GRATIS ADVERTEREN IN REPEATER?In deze rubriek kunnen abonnees van Repeater overtollig hobbymateriaal tekoop aanbieden of op zoek zijn naar materiaal. De spelregels? Aanmeldingen via email of fax, maximaal 5 regels en uitsluitend voor particulie-ren. Plaatsing uitsluitend bij voldoende aanbod van advertenties.De deadline voor deze rubriek is 30 augustus 1999.

Email via Repeater-nl@Rocketmail.com

Voor deze linkverbindingen wordenaudiocompressiesystemen gebruikt diewerken rond de NE570 serie vanPhilips. Dit zijn IC’s welke een regelba-re gaincell, een gelijkrichter en eenoparationele versterker bezitten.Sommige IC’s zi jn voor stereogeschikt. De prijs van een dergelijk ICbedraagt ongeveer tien gulden.Met de NE570 en een externe ruisar-me opamp is een zeer goed werkendeschakeling te bouwen die een zeergrote verbetering van de signaa/ruis-afstand geeft. Eerst dan ook iets overde signaal/ruis-afstand.

Signaal/ruis-afstandDe signaal/ruis-afstand van een verbin-ding zal nooit meer zijn dan de sig-naal/ruis-afstand van de zwakste scha-kel. Of dit nu de detector is, de ruis uitde oscillator of ruis van het traject, ruisis er altijd. Men kan de ruis uit dediverse delen uit een verbinding zienals ‘muurtjes’ waar het audio ‘over-heen’ moet. Een voorbeeld:audio bron S/N = 80 dBoscillator S/N = 60 dBtrajectruis S/N = 50 dBdetector S/N = 60 dBAan het einde blijft in het voorbeeldeen signaal/ruis-afstand van maximaal50 dB over. Dit is in een grafiek uit tezetten (zie fig.1). Om gebruik temaken van een ‘scheve’ audiokarakte-ristiek (pre en de-emphase) kan mennog enkele dB’s winnen.Als men twee audiobronnen met een

gelijke signaal/ruis-afstand combineertmoet men ook het ruisniveau optellen.Wordt het totale audio twee maal zohard, ook de ruis wordt twee maal zohard (ten opzichte van een gemodu-leerd signaal zakt de signaal ruisafstand 6dB tot 44 dB). Bij een relais,waar men meerdere audio carrierskoppelt wordt het ruisniveau al sneltoe tot een slechte audio kwaliteit.

Een oplossing is het audio aan de zen-derzijde te comprimeren en aan deontvangst zijde te expanderen. Met deNE570 kan men eenvoudig een 2:1-audiocompressor of 1:2-expandermaken. Als men aan de zenderzijde een 2:1-compressor plaatst en aan de ont-

vangstzijde een 1:2-expander, danheeft men een systeem waarvan deaudiokarakteristiek recht en de totalecompressie een is.

RuismuurtjesHoe moet men dat nu zien, zo’naudiocompressor. Als men audio aan-bied met niveau van 0 dB (maximaalniveau) dan is de versterking van deschakeling 0 dB. Als het aangebodenaudio zachter wordt, neemt de ver-sterking toe. Voor elke 10 dB dat hetaudio in niveau zakt zal de versterking5 dB toenemen. Dus als het audio 40dB zachter is zal de versterking 40/2=20 dB toenemen. Aan de ontvangstzi jde, waar deexpander staat , gebeurt het omge-

Repeater 2/1999 7

DYNAMISCHE RUISONDERDRUKKING BIJ AUDIOSIGNALEN RENE STEVENS, PE1CMO

In de professionele audioverbin-

dingen, die door de radio-omroe-

pen gebruikt worden als zij een

uitzending op locatie hebben,

maakt gebruik van audiocompres-

sie om de verbinding zo ruisarm

mogelijk te krijgen, immers de

luisteraar wil muziek en geen ruis

op zijn radio.

Fig. 1 en 2

keerde. Als het audio op het maximaleniveau staat is de gain 0 dB. Als hetaudio niveau 5 dB zachter wordt zalde gain ook met 5 dB afnemen (een 5dB stap wordt dus 10 dB). Dus eenaudio afname van 20 dB geeft aan deuitgang een afname van 40 dB. Voorzowel de compressor als de expandergeld dat -40 dB wordt na compressie -20 dB en na expansie weer -40 dB. Ditkan men in een grafiek uitzetten. (ziefig. 2)Als men nu de grafieken op elkaarlegt dan kan men zien dat het audioals het ware over de ruismuurtjeswordt getild.

In ons vorige voorbeeld hadden wijeen audiobron die een signaal/ruis-afstand had van 80 dB. Dit wordtgecomprimeerd tot 40 dB, gaat via dezender, traject en ontvanger/detectornaar de expander. Omdat alle ruisni-veaus ver onder 40 dB liggen hebbendeze ruisniveaus vrijwel geen invloedop het totale ruisniveau. De expandermaakt van die 40 dB weer 80 dB enzie: een signaal ruis afstand van 80dBis haalbaar daar waar eerst 50dB werdgehaald.Met deze audiocompressie/expansie-techniek is bij gebruikmaking van eenexterne ruisarme opamp een signaalruisafstand van 90 a 100 dB haalbaar,en dat is toch veel beter dan die 50 a60 dB die een normale verbindingoplevert.Hieronder zal ik een praktisch voor-beeld van een compressor en expan-der beschrijven.

In de praktijkHoe ziet een compressie- en expansiesysteem er nu uit. Het hart bestaat uiteen NE570, gecombineerd met eenruisarme opamp, de OP27 of OP275.Standaard bestaat een NE570 uit eenopamp, een gaincell en een gelijkrich-ter. De opamp is een vrij slecht exem-plaar en wordt voor een ruisarmeopamp vervangen. De gaincell, welketezamen met de opamp werkt zoumen kunnen zien als een regelbareweerstand waarvan de waarde afhan-kelijk is van de door de gelijkrichteraangeboden spanning (hoewel deNE570 twee van deze schakelingenheeft en uitermate geschikt is voorstereo, beschrijf ik een deel als com-

pressor en een deel als expander).

CompressorHet audiosignaal wordt via Ri aange-boden aan de ingangen van deopamp, pin 5 en pin 6 (zie het schemain fig.4). De uitgang van de opampgaat zowel naar de uitgang als naarde gaincell (pin 3) en de gelijkrichter(pin 2). Omdat de gaincell in de terug-koppeling staat, werkt deze als regel-bare versterker. Hoe kleiner het aan-

geboden signaal is, hoe groter dezeweerstand wordt. Het gelijkgerichtesignaal wordt afgevlakt door C5. Deze condensator zorgt tevens voorde tijdcontante (en regelsnelheid)waarmee de compressor werkt. De waarde van 2µ2 is een goed alter-natief.De weerstanden R2 en R3 zorgen vooreen gelijkspanningsinstelling en heb-ben geen invloed op de audiogain, ditomdat het audio via C8 kortgesloten

8 Repeater 2/1999

Fig.3 en 4Schema van de compressie-en expansieschakeling

wordt. C4 zorgt dat de opamp nietgaat oscilleren.NB. De gain wordt bepaald door hetuitgangssignaal welke aan de gelijk-richter wordt aangeboden.

ExpanderDe expander werkt als het wareomgekeerd ten opzichte van de com-pressor. Het aangeboden signaal (uitde ontvanger) gaat naar de gelijkrich-ter maar ook via de gaincell naar deingang van de opamp. Afhankelijkvan het aangeboden signaal fungeertde gaincell weer als weerstand, die -omdat hij nu voor de opamp zit- degain bepaalt. Ook hier geldt, hoe klei-ner het aangeboden signaal is, hoegroter de weerstand, en hier dus hoekleiner de gain. De gain wordtbepaald door R5 en ook nu is 33 kΩeen goede waarde. C17 zorgt ervoordat er geen oscillaties optreden. C13fungeert hier verder als afvlakking en

tijdconstante. De waarde moet gelijkzijn als die van C5 in de compressor.

Keuze van de opampsUiteraard moet men voor een ruisarmexemplaar kiezen, dus geen 741 maarliever een OP275 (dual opamp) ofOP27 (single opamp). Omdat niet alleopamps met ingangsspanningenwelke lager dan 2 a 2,5 Volt tenopzichte van de voeding werken enomdat de referentie van de NE570ongeveer 1,8 Volt is kan men hetbeste een symmetrische voedingnemen (+/-12 Volt

De componentwaarden in de sche-ma’s zijn zonder meer te gebruiken. Het schema is probleemloos als com-pressor of expander te gebruiken.Indien men stereo wenst dan kan menvolstaan met een NE570 en eenOP275.

UNIVERSELE ROTORBESTURING, DEEL 2 DAVID ROOSENDAAL, PE1MUD, HANS SCHOLZE, PE1PZN

In deel 1, gepubliceerd in Repeater 1/1999, kwamen de schema’s, de onderdelenlijst en de aansluitbeschrijving aan de orde.

Dit deel omschrijft het Windows-programma, het eenvoudige seriële protocol, de bedienings-mogelijkheden, de mogelijkhe-

den voor andere rotoren en het schema van de G600 (boekje kwijt? geen punt!). Verder nog het printontwerp en de compo-

nentenopstelling. Tot slot aanvullende constructieve tips en nog wat opmerkingen.

Fig.1 Een compleet gebouwde bedieningsset met de G600

10 Repeater 2/1999

MEDEDELINGEN VAN DE UITGEVER

Uitbreiding redactieteamDe redactie van Repeater is op zoek naar uitbreiding van het redactieteam. Wij denken met name aan amateurs die willenmeeddenken over en het meewerken aan het ontwerpen van schakelingen (of inmiddels zelf leuke schakelingen voor ama-teurtoepassingen hebben ontworpen), alsmede amateurs die ons kunnen voorzien van interessante beelden van amateurtele-visiestations. Voor meer informatie en de door ons aangeboden faciliteiten kunt u contact opnemen met de uitgever vanRepeater, CCH Media . Voor het adres verwijzen wij u naar het Colofon.

Nicam-encoder kitsDe voorlopige inschrijving voor de in repeater gepubliceerde Nicam-encoders was een groot succes. Heel veel amateurs heb-ben reeds ingetekend voor een exemplaar van de encodersets, zoals die binnenkort afgeleverd zullen worden. Het is echternog steeds mogelijk om een compleet gebouwde set te bestellen. De prijs bedraagt voor Repeater-abonnees 750 gulden, envoor niet-abonnees 800 gulden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de uitgever van Repeater via email.

Repeater 1997-CDDe eerste Repeater-CD, met daarop de complete inhoud van jaargang 1997 van Repeater, alsmede de print layouts in hogeresolutie, is inmiddels verkrijgbaar. De prijs van de CD bedraagt 30 gulden (+ 5 gulden verzend/administratriekosten (voorNederlandfse abonnees). U kunt de Cd bestellen 35 gulden over te maken op de rekening van CCH Media bij de Postbank:5980472, onder vermelding van Repeater-CD 1997.

Deadline Repeater 3/1999De deadline voor kopy en advertenties voor Repeater 3/1999 is 30 augustus 1999.

Uit de reacties op deel 1 blijkt dat defoto voor nogal wat opschuddingheeft gezorgd. Een en ander werd als‘nogal rommelig’ beschouwd. Ter ver-duidelijking: de foto laat de originelerotorklok zien, zonder deksel. Het inwendige van deze klok is inder-daad een boel onderdelen en een wir-war van draden. De hier beschrevenschakeling voegt daar nog een printen wat draden aan toe en daarmee ishet helemaal druk in de rotorklok…..Om een idee te krijgen hoe zo’n klokeruit ziet: schroef ‘m maar eens open!(wel eerst de stekker eruit)

Windows-besturingVoor de besturing van de rotor heb ikeen eenvoudig programmaatjegeschreven dat draait onderWindows95/98. Eenvoudig, wantmomenteel zijn de mogelijkheden

beperkt tot het met naam opslaan vaneen bepaalde antenne-richting, en hetweer terugvinden van die antenne-richting. Ik ben momenteel bezig meteen wat luxere versie, met onderandere een grafische weergave van deantennestand.Geïnteresseerden kunnen mij mailenen dan stuur ik het programma toe.Een definitieve versie van het pro-gramma is er (nog) niet, er wordtimmers nog aan gewerkt.

Het seriële protocolHet protocol om de rotor te bedienenis erg eenvoudig. Het is een ASCII-pro-tocol (zonder checksums en dergelij-ke), waardoor een en ander zelfs meteen terminal-programma leesbaar enbegrijpelijk bediend kan worden.Om de hoeveelheid data te beperkenstuurt de rotor niets als je hem nietsvraagt. Simpelweg aansluiten, niksdoen, en antennestand bekijken werktdus niet!Het geldige bereik van de in te gevenantennestand ligt bij de G600 tussenongeveer –180 en 180 graden. Het bereik dat door de rotorbedieningkan worden gebruikt (bijvoorbeeldmet rotoren die een overlapping heb-ben) l igt tussen –200 en 200.Overigens is de besturingssoftwaregebaseerd op rotoren met het middenop het noorden. Dit kan aangepastworden voor rotoren met het middenop het zuiden.

Opmerkingen:Indien de toetsen op de rotor wordenbediend (die zijn aangesloten op deprocessor van het rotordeel, zie hier-voor het schema uit deel 1 in Repeater1/99) dan zal de rotor een eventueeleerder gegeven serieel commandoverder negeren en naar de toetsen lui-steren (en dus niet naar de der gedic-teerde stand draaien).Wanneer een serieel commando derotor verder wil laten draaien dan deeindstop van de rotor, zal de eindscha-kelaar in de rotor schade voorkomen.De software zal dit ‘zien’ en ook stop-pen met het verder aansturen. De opgegeven antennerichting wordtdan dus niet bereikt!

BedieningsmogelijkhedenIn het rotordeel zit geen permanentgeheugen, dus zaken als calls onthou-

den met bijbehorende antennerichtingis aan het bediendeel of aan een(Windows) programma. De beschrij-ving van de functies in het vorige deelwaren nogal summier, daarom nu eenmeer uitgebreide beschrijving.

Bij alle menu-opties geldt dat na hetverstrijken van een time-out (ca 5 sec)de Manual mode aktief wordt.Ook kan de manual mode weer wor-den bereikt door herhaald indrukkenvan de MENU toets.

Na het inschakelen verschijnt op dedisplay:

-245:Manual mode (hierbij is -245 de huidige antennerichting)

Binnen deze mode kan met de LEFTen RIGHT toetsen de rotor resp. links-om en rechtsom worden gedraaid.Voor het exact uitrichten op een sta-tion is een speciale mogelijkheid aan-wezig: eerst iets naast de ene kantvan een station uitrichten en opENTER te drukken, vervolgens iets aande andere kant uitrichten (evengoed/slecht signaal) en weer opENTER drukken. De rotor richt dan‘automatisch’ uit op het midden vande twee standen waar op ENTER werd

gedrukt. Wordt er na het indrukkenvan ENTER een tijdje (ca. 5 sec) nietsgedaan of wordt er op de MENU toetsgedrukt dan schakelt deze functieweer uit.

Na het eenmaal indrukken van deMENU toets komt in de display bij-voorbeeld:

M001: SEARCH(hierbij is XXX de laatst opgevraagde/gewijzigde geheugenplaats, of 001 nainschakelen)

Binnen deze mode kan met de LEFTen RIGHT toetsen door het geheugenworden gezocht. Iedere geheugen-plaats waar iets staat word op het dis-play gezet, met de eerder ingevoerdeinhoud van die geheugenplaats.Alleen de eerste vrije geheugenplaatswordt getoond, met de tekst Unused.

Wordt er verder gezocht metLEFT/RIGHT, dan begint het zoeken bijde eerste of laatste gebruikte geheu-genplaats.

In het display zou nu kunnen staan:

M001:Werner OBW

Repeater 2/1999 11

Seriële settings: 9600,n,8,1

Aktie Stuur commando Reactie van rotorklok Serieel antwoord

Lees antennestand <RETURN> Huidige antennestand -231<RETURN>in graden

Ga naar gewenste -191<RETURN> Antenne gaat naar opgegeven -231<RETURN>antennestand stand, en huidige antennestand

wordt gegeven (want er zat een<RETURN> aan!)

Stop met draaien S De rotor stopt geen

Draai linksom l (kleine letter L) De rotor draait ca. 0.5 graad geenLinksomBlijven sturen=blijven draaien

Draai rechtsom r (kleine letter R) De rotor draait ca. 0.5 graad geenrechtsomBlijven sturen=blijven draaien

Onthoud stand m (kleine letter M) Huidige stand wordt ca. 5 sec geen(speciaal bedoeld onthouden. Als binnen die tijdom de antenne nog enig commando volgt danmakkelijk uit te richten) wordt deze tijd telkens weer

op 5 sec. gezet.Wanneer dit binnen boven-genoemde time-out de tweede‘m’ is, dan draait de antennenaar het gemiddelde van detwee onthouden standen.Hierover meer bij‘Bedieningsmogelijkheden’

Moet de antenne naar een station uithet geheugen draaien, dan zal ditgebeuren na het indrukken van deENTER-toets. In het display verschijndan bijvoorbeeld:

-358: Werner OBW

Wordt er nu op LEFT/RIGHT gedrukt ofvia de rotorklok bediend, dan komt erbijvoorbeeld te staan:

-348: Manual mode

Na het tweemaal indrukken van deMENU toets (vanuit de Manual mode)komt in het display:

MXXX: STORE(hierbij is XXX de laatst opgevraagde/gewijzigde geheugenplaats)

Door dus eerst binnen de Searchmode een vrije (Unused) lokatie op tezoeken kan een nieuwe antennestandworden bewaard!

Om de STORE mode te activeren moeteenmaal op ENTER worden gedrukt.

In het display verschijnt dan bijvoor-beeld, na het opzoeken van vrije loka-

tie 94:

M094:Unused(plaats 94, de cursor staat onder de U)

Met de LEFT/RIGHT toetsen kan doorde tekenset worden gelopen., bijvoor-beeld:

M094:Punused

Door op ENTER te drukken gaat decursor een karakter naar rechts, bij-voorbeeld:

M094:Pnused

Ook hier kan weer door de tekensetworden gelopen, en zo verder.Bijvoorbeeld:

M094:PI6ALK 13cm

Is de tekst ingevoerd, dan wordt deze,samen met de huidige antennerich-ting, opgeslagen in het geheugendoor eenmaal op de MENU-toets tedrukken. Het display geeft dan bijvoorbeeld:

-348:PI6ALK 13cm

Na het (vanuit de Manual mode)driemaal indrukken van de MENUtoets komt in het display:

M094: DELETE

Door op ENTER te drukken zal dezeplaats worden gewist (weer Unused).Een gevaarlijke optie als men evenniet oplet! Hij vraagt namelijk niet“weet u het zeker?”.

Al met al mogelijkheden genoeg, diena een beetje ‘spelen’ makkelijk en‘vanzelf’ gaan.

Opties voor andere rotorenHet is theoretisch mogelijk de schake-ling voor andere rotoren te gebruiken.De HAM IV bijvoorbeeld. Een optie dievoor deze rotor nodig is, is het derderelais. Dit relais spreekt aan zolang erbediend of gezocht wordt.Mogelijkerwijs zijn er nog andere roto-ren waarin de schakeling te gebruikenis. Als primaire voorwaarde geldt daar-bij dat er een potmeter in de rotormoet zitten, waarmee de rotorstandte meten is. Misschien dat ook wel deA/D-omzetter een andere referentie-spanning moet krijgen, of dat hetdelercircuit op de ingang van de A/D-omzetter moet worden aangepast.Het vierde relais kan gebruikt wordenom een snelheidsregeling aan of uit tezetten (‘volgas’ of ‘langzaam’). Het relais spreekt bij handmatig zoe-ken circa 1 seconde aan en valt danaf. Bij automatisch zoeken spreekt hetrelais aan zodra de rotor binnen 5 gra-den van de bestemming is.

Inbouw in G600In het eerste deel staat beschrevenhoe het rotordeel bij de G600 aange-sloten moet worden. In figuur 3 eenovername van het schema.

Mechanische zakenHet bediendeel en het rotordeel moe-ten natuurlijk worden ingebouwd. Het rotordeel kan bij de G600 in deoriginele bedieningskast worden bij-gebouwd. Wellicht is dit voor andererotoren ook mogelijk.

Inbouw rotordeel:De grote condensator heb ik iets latenzakken waardoor er voldoende plek

12 Repeater 2/1999

Fig.2 Detailfoto van de G600 met ingebouwd rotordeel

Repeater 2/1999 13

Fig.3 en 4Schema van de G600 (boven) en de Ham IV (onder)

vrijkomt om de print onderstebovenaan de twee kastverstevigingen teschroeven (zie figuur 2). De gaatjes inde print komen wel op een ietwat rareplaats. De RS-232 aansluiting heb ikdoor middel van een wartel en een 9polige connector uit de kast latenbengelen.

Inbouw bediendeel Hiervoor heb ik een te klein kunststofkastje gekocht (Conrad). Voor zover ikze kon vinden is een kast waar allesnetjes inpast meteen een factor 4 tegroot. Om alles toch in een kleinerebehuizing te krijgen heb ik een deelvan de print afgezaagd (daar waargeen componenten staan). Alleen demassaverbindingen zijn dan niet meerin orde, hiervoor heb ik wat draadjeserbij gesoldeerd. De gaten in de kastheb ik ge- vijld/boord/schroeid.(Waarom dan zo’n groot printont-werp? Het is een universele print dieik wel voor meer dingen gebruik.)Natuurlijk staat het iedereen vrij eenen ander in te bouwen naar eigeninzicht!

TenslotteIk heb tijdens het gebruik gemerkt datheel soms (3 keer voorgekomen ineen half jaar) een processor vastloopt.Dit is geen softwareprobleem maarhet wordt veroorzaakt door statischeladingen en/of de lengte van de rotor-kabel. Ik heb het in ieder geval opweten te lossen door de processorenextra te ontkoppelen (1µF tantaal bijpin 20 naar massa). Rotor resettendoor uit/aan werkt uiteraard ook.

Succes met het bouwen en voor even-tuele vragen (ook software, pcb-filesetc.) kun je mailen naar:PE1MUD@DDS.NL

Fig.5Gebouwd bedieningdeel

14 Repeater 2/1999

Fig.6 en 7Componentenopstelling en print layout

16 Repeater 2/1999

NADER BEKEKENROB ULRICH, PE1LBP

BRAND I N MOKUMDankzij de beelden van de politieheli-copter konden we op 2380 MHz livemeekijken bij de brand in deAmsterdamse discotheek Roxy. De beelden werden op 21 juni ont-vangen door Marc Teske, PE1RJU

VEEL ACTIVITEITEN REGIO DEN HAAG/LEIDENDat er rond Den Haag en Leiden veel activiteiten op het gebied van ATVontplooid worden is niet vreemd sinds de faciliteiten van PI6TNO uitge-breid zijn. Het was een reden voor Marc Teske, PE1RJU (zo ondertusseneen vaste rapporteur voor deze rubriek) eens te kijken wat er zoal teontvangen was in de omgeving van Leiderdorp. Op 23 cm werdenPE1OMQ, PE1ODJ, PA4LE en PE2LED direct ontvangen.

PA3DJR (Voorburg) werd eveneensontvangen door RJU, zij het dat dezetijdens de mei-condities ontvangenwerd. De eiersnijder (radar) speeldeRJU danig parten bij de ontvangst op23 cm.

NOORD - WESTHete dagen en ‘s avonds / ‘s nachtsflinke afkoelingen. Deze weersomstan-digheden staan bijna altijd garant voorcondities. Over grote afstanden wor-den signalen ontvangen die normaliteronopgemerkt zouden blijven in anderedelen van het land.Rond 27 en 28 mei waren er weer flin-ke condities.PE1NKT (uit Tolbert ) werd op 27 meiontvangen bij PI6ALK. NKT liet onszien wat er op dat moment op 3 cmontvangen werd in Tolbert. En grootwas onze verbazing dat er uit de ruishet signaal van PE1RTV (uitHeerhugowaard) tevoorschijn kwam,wetende dat dit station slechts 30mill iWatt vermogen heeft en eenantenne die bepaald niet richting uit-gericht is. Het gaat er raar aan toe inde atmosfeer tegenwoordig.

JOpnieuw een leuk ontvangstrapport, dit keer tijdens de meicondities naar PI6TNO zat te kijk zichtbaar. DWQ, die op dat moment op 13 (2 was, werd op 13 cm soms volledig ruisvrij ont

Repeater 2/1999 17

BOMENKAP?Gerard van Soest, PE1GVS, was zoaardig om een flimpje uit te zendenvan zijn meewerkende gemeentebe-stuur. De gemeente zag in dat totaalzo’n 50 bomen rond het huis van GVSgevaarlijke afmetingen begonnen tekrijgen met als gevolg een omvangrij-ke bomenkap. Opvallend is dat GVSsinds die tijd veel vaker te zien is. Met dank aan de gemeente Terband .

NOG MEER TERBANDPE1EWV kwam op 27 mei bin-nen bij PI6ALK op 1255 MHz.of de bomenkap bij PE1GVS eriets te maken had werd onsniet duidelijk.

JOURE ONTMOET DEN HAAG r van Geert van Nieuwpoort uit Hillegom, die

ken. In het middenvak was PE1DWQ uit Joure 2335 MHz) en 3 cm (10.400 Ghz) in de lucht

tvangen in Den Haag.

HEEFT U OOK LEUK

BEELDMATERIAAL...?De redactie van Repeater is nog altijdop zoek naar amateurs die mee willenwerken aan deze rubriek. We zijn opzoek naar amateurs die voor publicatiebeelden kunnen vastleggen van ATV-stations die ontvangen worden. Het beeldmateriaal kan op iederemanier aangeleverd worden, echteronze voorkeur geniet het vastleggenmet behulp van een computer. Het lijkt ons erg leuk ook uit anderedelen van Nederland eens uniek beeld-materiaal te ontvangen. Dit hoeft ove-rigens niet recent te zijn. Voor meerinformatie kunt u contact opnemenmet de uitgever van Repeater (zie hetColofon elders in dit blad)

Vlak voor het perse gaan van dit num-mer kregen wij van de repeatercom-missie van PI6ATH (Haarlem) te horendat de repeater weer in de lucht is. De uitzendingen hebben echter noghet karakter van testuitzendingen. Inhet volgende nummer komen wij hiernog op terug. Op de foto de 19 inch-kast waarin de vernieuwde cross-bandrepeater is ondergebracht.De frequenties van PI6ATH:Ingangsfrequentie 1285 MHz geefteen uitgangsfrequentie op 2420MHz. Ingangsfrequentie 2420 MHzgeeft een uitgangsfrequentie op1285 MHz.

Laat s te N ieuws

PA3EGX uit Bilthoven, gezien op 27mei via PI6ATV

PA3DCP uit Balinge, gezien op 15maart op 23 cm door PI6ALK

PA3GOO uit Haarlem, gezien op 8april op 3 cm door PI6ALK

Van Hans, PE1PZN, ontvingen weinformatie over PI6DIG. PI6DIG staatopgesteld in Nederhorst den Berg enis nu voor lokaal gebruik operationeel.Uitgangsfrequentie: 10.330 GHz, hetvermogen bedraagt 200 mW in een12dB slotantenne. Ingangsfrequenties:1250, 2340, 10180 en 10485 MHz.

Amateurs uit de omgeving van Bredawaren razend enthousiast en gingenzelfs optie’s mee bedenken om hetrelais steeds beter en leuker te maken.Er word op dit moment druk gewerktaan de nieuwe besturingsprinten vanvideodetectie/dtmf decoders/ingan-gen voor links met andere repeaters,etc.

AntennesOp dit moment hebben we zelfbouw-antenne’s in gebruik voor de ont-vangst op 23 cm. Op de foto is ookde huidige antenne te zien voor 13cm (een Chaparral-dipool). Hier komtverandering in want de antennewordt ingepakt en uitgetest. Op hetmoment wanneer hij geplaatst is zaler een vermelding komen op internetde website van PI6BRD(http://come.to/pi6brd-atv). Ook zalhet vermogen dan ongeveer 5 Wattbedragen. We hebben alvast een 19-inch kast geplaatst waar we straksalles in kwijt kunnen (hopen we).

VerstevigingMaar voordat het zover is en de zen-der op de definitieve lokatie geplaatstkan worden, zal eerst de mast op deflat verstevigd moeten worden. Na derenovatie van de flat hadden zenamelijk onze beugels losgehaald enmet wat lapmiddeltjes teruggezet.Gelukkig staat alles er weer, maar alswij straks wat schotels bij willen gaanplaatsen zal er aan de bouwvalligeconstructie toch iets gedaan moetenworden. Je kan dus wel zeggen ermoet nog veel gebeuren. Allesgebeurt in onze vrije uurtjes en zijnschaars, maar zodra wij alles vanaf delokatie goed operationeel hebben,prikken wij een datum (en party) alsofficieele opening PI6BRD. Wij hou-den jullie op de hoogte…..

De repeater-commissie van PI6BRD:PE1OET (Arno), PE1NVY (Ted),PE1MGS (Juan),

Repeater 2/1999 19

PI6BRD, NIEUWE REPEATER IN BREDA ARNO JANSEN, PE1OET

PI6BRD is het ATV-relais in opbouw in Breda en tijdelijk ondergebracht bij een col-lega-zendgemachtigde omdat de BT-aanvraag in behandeling is. Op de lokatievan PI6BRD stond vroeger de FM-phone repeater PI6OCQ. Omdat de eigenaar vandie repeater er mee wou stoppen leek ons dit de ideale lokatie om een ATV-repe-ater te gaan plaatsen. We zijn wat gaan experimenteren en hadden al snel wat inelkaar staan. Het zag er wel niet uit maar werkte uitstekend..

P I 6 B R DB r e d aTX: 2360 MHzRX: 1280 MHz

Van boven naar beneden:Voorlopige antenne-installatieDe 19-inch kast staat er!Experimentele opstelling

Op de voorpagina: de 13 cm zender van PI6BRD

VoedingBij de schemabeschrijving in het vorigedeel zijn we voorbijgegaan aan devoeding. De coder heeft drie voe-dingsspanningen nodig, +5V voor delogica en de AD-omzetter en +/-12Vvoor de opamps aan in- en uitgang.De logica trekt een paar honderd mA,de opamps enkele tientallen mA.Het schema voor een mogelijke voe-ding is gegeven in figuur 1. Er is gebruik gemaakt van een ring-kerntrafo met drie secundaire wikke-lingen, twee van 15 V en een van 9 V.Er is bewust geen geschakelde voe-ding gebruikt om zo min mogelijk sto-ring in het analoge audiodeel te intro-duceren.

KeuzemogelijkhedenWij hebben het ontwerp voorzien vaneen aantal mogelijkheden die mis-schien niet voor iedereen interessant

zijn. Daarom volgen hier een paarpunten waarop wat bezuinigd kanworden:

De uitgangsfrequentie is niet omscha-kelbaar. Laat het kristal van 23.4 MHz(nodig voor 5.85) of 26.208 MHz(nodig voor 6.552) weg, verbind deingang van de niet gebruikte oscillatormet massa, laat het ongebruikte filtermet de omringende componentenweg.De SPDIF-ingang kan weggelaten wor-den. U2 en U8 en de omringendecomponenten kunnen weggelatenworden.De audio-ingang kan asymmetrischuitgevoerd worden. Laat U6 en U7weg en sluit het ingangssignaal directop C30/C31 aan. De RS232 uitgang wordt op ditmoment niet gebruikt, daarom kanU1 met de omringende componenten

weggelaten worden.

Bovendien moet een keuze gemaaktworden voor de bediening. Zeker alsde digitale ingang weggelaten wordten/of slechts één uitgangsfrequentiewordt gebruikt valt er weinig te bedie-nen aan de Nicam-coder. Aan deandere kant staan de meeste ama-teurs niet afwijzend tegen wat lichtjes,knopjes en displaytjes… Daarom is erin de software voorzien in tweeopties. De simpelste: het is mogelijk met tweeschakelaartjes de uitgangsfrequentie(5.85 of 6.552 MHz) en het typeingang (analoog of digitaal) te kiezen.Bij de luxere variant wordt een LCDdisplay aangesloten. Er kunnen danmet drie druktoetsen een aantal zakeningesteld worden:

Uitgangsfrequentie: 5.85/6.552 MHz

Repeater 2/1999 21

ZELFBOUW NICAM-ENCODER, DEEL 2 WERNER DAMMAN, PE1OBW

In het eerste deel hebben we het schema en de werking van de Nicam-encoder bekeken. In dit tweede deel gaan we ons

bezighouden met de bouw, de afregeling en het gebruik van de Nicam-encoder.

Fig.1Voeding voor de encoder

22 Repeater 2/1999

Ingang: analoog/digitaalIngangsgevoeligheid: -6, 0, +6, +12dBJ17 pre-emphasis: off/onReserve sound-bit: off/on

De instelling voor de ingangsgevoelig-heid werkt zowel op de analoge alsop de digitale ingang en is met namevoor de laatste interessant, omdat hetuitgangsniveau van de meeste digitalebronnen niet regelbaar is. Het ‘reservesound’-bit geeft aan of de decodernaar FM-audio moet schakelen als deNicam-ontvangst te slecht is.Alle gemaakte instellingen worden nahet uitschakelen bewaard in deEEPROM. De software detecteert na het opstar-ten of er een LCD-display aanwezig isen kiest in dat geval voor de uitgebrei-de bediening. Als er geen display enschakelaars aanwezig zijn start hetapparaat op 5.85 MHz, analogeingang.

OnderdelenIn de Nicam-encoder worden een aan-tal minder gangbare componentengebruikt. Leveranciers zijn bijvoor-beeld Texim voor de TOKO filters, dekristallen van 5.824 en 23.4 MHz, deTLC320AD57 en de TMS320C26), SEIof Farnell voor de Xilinx XC3030,Memec voor de Crystal CS8412,Spoerle of Acal voor de AD1893.Nadeel is dat deze firma’s niet aanparticulieren leveren…Kristallen van 26.208 MHz waren ner-gens te vinden, deze hebben we latenslijpen. EPROM U20 is overal te koopmaar moet geprogrammeerd worden.De daarvoor benodigde Intel HEX-fileis te vinden op onze website(http://members.xoom.com/_XOOM/pe1pzn/index.html).De voedingstrafo en een geschiktLCD- display zijn bijvoorbeeld te koopbij Display Elektronica.

PrintVoor de Nicam-encoder is een dubbel-zijdige print ontworpen waarop demeeste onderdelen een plaats vinden.Deze print is vrij ruim opgezet en demeeste sporen zijn 0,5 mm of breder.Daardoor is de print zonder al te veelproblemen zelf te etsen.Als de print niet doorgemetalliseerd ismoeten allereerst met stukjes draad-verbindingen tussen boven- en onder-kant van de print gemaakt worden.

Fig.2-4Componentenopstelling en print layout voeiding (90%)

Repeater 2/1999 23

Daarna kunnen de kleinere onderde-len geplaatst worden. De FPGA en deDSP (de vierkante IC’s) moeten invoetjes geplaatst worden. Deze voe-ten hoeven niet aan de bovenkant vande print gesoldeerd te worden. Let bijhet plaatsen op de richting! De voetenhebben op één van de vier hoekeneen schuin kantje.De andere IC’s moeten wel zowel aanboven- als onderzijde gesoldeerd wor-den. De IC’s kunnen eventueel directin de print gesoldeerd worden, ook ishet mogelijk voor deze IC’s voetenmet gedraaide contacten te nemen.Als deze voetjes iets hoger gemon-teerd worden kunnen ze zowel bovenals onder gesoldeerd worden.Ook de boxed headers voor het LCD-display, VU-meter enz. hoeven nietaan de bovenkant gesoldeerd te wor-den. Controleer eventueel de richtingvan de IC’s, connectors en filters aande hand van de foto op de voorpaginavan Repeater 1/1999.Aan de onderkant van de print vindenAD-omzetter U15 en een handjevolSMD-condensatoren van 100 nF eenplaats. U15 moet met pen 1 in derichting van elco C46 geplaatst wor-den.

KoelingOok voor de voeding is een dubbelzij-dig printje ontworpen, zie figuur 2 - 4.Op deze print vinden ook de koel-plaatjes voor de spanningsregelaarseen plaats. Met name de 5V-regelaarmoet goed gekoeld worden. Bij deprototypes hebben we deze uiteinde-lijk maar met koelplaatje en al tegende kast aangeschroefd om de zaakniet al te warm te laten worden.

BedradenHoe de printen onderling en op deconnectors aangesloten moeten wor-den is getekend in figuur 8. De audio-ingangen kunnen XLR chassisdelenzijn, deze worden aangesloten zoalsgetekend. Wie asymmetrische ingan-gen wil gebruiken (cinch) moet P5 enP6 doorverbinden, evenals P8 en P9.De SPDIF-ingang is normaal gesprokeneen cinch connector, de Nicam-uit-gang kan met een BNC-connector uit-gevoerd worden. Het RS232-chassis-deel is een 9-polig male-type.Het netfilter in de tekening is nietnoodzakelijk maar houdt eventuelestoringen die via het lichtnet binnen-

komen tegen. De zekering voor deprimaire kant van de trafo is op devoedingsprint geplaatst, maar het isook mogelijk een netchassisdeel metingebouwde zekeringhouder tegebruiken.Als gebruik wordt gemaakt van eenLCD-display moeten drie druktoetsen(maakcontact) worden aangeslotenzoals getekend. Het LCD wordt viaeen stukje 14- of 16-aderige flatcableaangesloten. Het LCD moet 1 regelmet 16 tekens kunnen weergeven. Alshet LCD LED-achtergrondverlichtingheeft moet meestal een SMD-weer-standje van 10 ohm op de achterkantvan het LCD gesoldeerd worden.Als gekozen wordt voor een opzetzonder display kunnen twee(tuimel)schakelaars aangesloten wor-den tussen pen 1 en 2 (uitgang5.85/6.552) en tussen pen 3 en 4(analoog/digitaal in) van J5.

Meet, voordat de encoder onderspanning wordt gezet, de voedings-spanningen uit de voeding nog evenna. Als de voedingsspanning wordtaangesloten zullen de LED’s van deVU-meter even knipperen en na enke-le seconden verschijnt de Nicam-car-rier aan de uitgang.

ModulerenWij hebben het Nicam-signaal toege-voegd aan een bestaand FM ATV-sig-naal (met analoge subcarriers).Hiermee zijn goede resultaten tebehalen, maar het is wel belangrijkhet uitgangssignaal van de coder opde juiste manier bij de rest van het sig-naal te koppelen. Houd de volgendepunten in de gaten:

Voor AM-TV wordt een vermogens-verhouding van 100:1 tussen beeld engeluidscarrier aanbevolen (-20 dB). Ditis ook voor FM ATV een aardig uit-gangspunt, het is vaak mogelijk hetNicam nog wat harder te zetten (bij-voorbeeld op –15 dB) zonder dat hetbeeld merkbaar slechter wordt.Let op dat het videosignaal goed gefil-terd is. Hiervoor zijn steile 5 MHz laag-doorlaatfilters te koop (die dan trou-wens vaak weer groeplooptijdfoutenin het video introduceren, zie ook eer-dere artikelen in Repeater).De amplituderesponse van de zendermoet binnen +/- 2dB constant zijnover de bandbreedte van het Nicam

signaal (500 kHz voor 5.85 MHz, 700kHz voor 6.552 MHz).De groeplooptijd moet zo constantmogelijk zijn (in ieder geval binnen +/-100 ns) over de bandbreedte van hetNicam-signaal. Dit en het vorige puntzijn meestal geen probleem zolang demodulator maar breedbandig genoegis en geen extra filters/versterkers wor-den tussengeschakeld.Er mogen geen intermodulatieproduc-ten ontstaan tussen video, Nicam enanaloge audiocarriers. Deze intermo-dulatie onstaat vaak in de zender.

Het Nicam-signaal hoeft niet extragefilterd of versterkt te worden voorhet op de zender gemoduleerd kanworden, dit is zelfs onwenselijk. Letoverigens op dat het uitgangssignaalvan de coder afgesloten wordt met 75ohm.In de praktijk zal de beste oplossingeen extra sommeerschakeling vlakvoor de modulator zijn. Hier komendan video, Nicam, analoge audiocar-rier(s) en eventueel de PLL-regelspann-ng samen. Dit kan bijvoorbeeld meteen snelle (current feedback) opampgedaan worden.

AfregelenOp de print bevinden zich vier afregel-punten: instelpot’s R19 en R20 voorhet audioniveau, R7 voor het uit-gangsniveau en trimmer C53 voor hetinstellen van de 728 kHz klokfrequen-tie. Het instellen van het audioniveau isniet moeilijk: bij maximale uitsturingmoeten de rode LED’s van de piekindi-cators nog net niet aangaan. Wie hetvolgens de norm wil doen regelt hetniveau zodanig dat bij een ingangssig-naal van 2 kHz, 0 dBµ het Nicam-audio op –12.5 dB van het maximumstaat. Dit is het niveau waarop detweede LED van de piekindicator nognet niet brandt.De optimale instelling van het uit-gangsniveau is afhankelijk van dekwaliteit van de zender, de ontvangeren de verbinding.Trimmer C53 is bij gebrek aan eennauwkeurige counter het makkelijkstin te stellen met een goed werkendedecoder. In de praktijk staat hij meest-al in de middenstand.De kristalosci l lators van 23.4 en26.208 MHz zouden nauwkeuriggenoeg moeten zijn. Door C70 en

24 Repeater 2/1999

Repeater 2/1999 25

Fig. 6 en 7Print layout encoder ( 78 %)

C72 iets te variëren kunnen ze even-tueel nog iets bijgestemd worden,sommige decoders zi jn daar watgevoeliger voor als andere.

DecoderenAan de ontvangstkant is natuurlijk eenNicam decoder nodig. Veel televisiesen videorecorders zijn in staat Nicamte decoderen, maar alleen als het sig-naal wordt aangeboden op de RF-ingang. Aangezien de meeste ama-teurs FM-TV maken en dat via eensatell ietontvanger ontvangen zalmeestal een losse decoder nodig zijn.Deze decoder moet aangesloten wor-den op de baseband uitgang van deontvanger. Let op dat het signaal op deze uitgangnog niet gefilterd of geclamped is!Eventueel kan een aparte baseband-uitgang op de ontvanger gemaaktworden door het signaal direct na hetRF-blikje af te tappen en met eenemittervolger te bufferen.

Een bruikbare decoder wordt elders indeze Repeater te koop aangeboden,maar wie zelf iets wil maken moeteens kijken naar een chip van ITT, deMSP3410. Dit IC wordt in zeer veelsatellietontvangers, televisies en video-recorders gebruikt en biedt interessan-te mogelijkheden. De signaalverwer-king is volledig digitaal, zodat er geenfilters of kringen aan de ingang nodigzijn. Het IC kan tegelijk Nicam en eenanaloge carrier decoderen enz. enz.Op onze website(http://members.xoom.com/_XOOM/pe1pzn/index.html) staat een mogelijkontwerp van een decoder met dit IC.

TenslotteDe Nicam-encoder is door een aantalamateurs met succes nagebouwd. Het ontwerp is op sommige puntenbest voor verbetering vatbaar, bijvoor-beeld bij de opwekking van de fasege-moduleerde RF carrier. Daar staattegenover dat voor niet al te veel geld

een makkelijk na te bouwen en primawerkend geheel wordt verkregen. Wij hebben het afgelopen jaar primaervaringen opgedaan met de schake-ling, Het blijkt in de praktijk dat Nicamook bij wat slechtere verbindingen(beeld met veel sneeuw) al gauw goedgedecodeerd wordt waardoor hetgeluid dan direct van uitstekendekwaliteit is. Als je een tijdje geluisterdhebt naar Nicam wil je eigenlijk nietmeer terug naar analoge verbindin-gen… Bij een goede verbinding blijkthet ook goed mogeli jk om tweeNicam-carriers tegelijk te gebruiken,zowel op 5.85 en 6.552 MHz.

Succes met het bouwen en veel ple-zier met de digitale audio! Voor even-tuele vragen en opmerkingen kun jemailen naar:pe1obw@dds.nl

Repeater 2/1999 27

Fig.8Bedradingsschema

28 Repeater 2/1999

ONDERDELENLIJST NICAM-ENCODER VOEDINGSPRINT, REVISIE A

ONDERDELENLIJST NICAM-ENCODER HOOFDPRINT, REVISIE AAANTAL REF WAARDE OMSCHRIJVING

1 C1 10N CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

2 C2,3 10N CONDENSATOR MKT STEEK 5MM

13 C4,11,25,26,32,33,35,47,61,65,66,71,81 100N CONDENSATOR MULTILAYER STEEK 5MM

16 C5,12,20,21,22,23,24,29,36,37,38,41,67,68,73,74 100N CONDENSATOR SMD 1206 BEHUIZING

6 C6,7,8,9,30,31 1µ CONDENSATOR MKT STEEK 5MM

4 C10,13,14,27 10µ ELKO 63V RADIAAL

1 C15 47N CONDENSATOR MKT STEEK 5MM

4 C16,28,42,43 27P CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

3 C17,18,19 1N CONDENSATOR MKT STEEK 5MM

1 C44 1µ ELKO 63V RADIAAL

4 C45,51,52,57 4N7 CONDENSATOR MKT STEEK 5MM

1 C46 220µ ELKO 16V RADIAAL

7 C48,49,50,69,76,78,79 1N CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

1 C53 40P FOLIETRIMMER 7,5MM PAARS

1 C54 39P CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

3 C55,58,62 47µ ELKO 16V RADIAAL

5 C56,59,60,63,64 100N CONDENSATOR MULTILAYER STEEK 2,5MM

1 C70 33P CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

2 C72,77 56P CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

1 C75 22P CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

1 C80 82P CONDENSATOR KERAMISCH STEEK 5MM

1 D1 BB204 VARICAP TO921 F1 TH316BQM2080QDAF

TOKO NICAM FILTER 5,85 MHZ

1 F2 TH316BQM2110QDAFTOKO NICAM FILTER 6.552 MHZ

1 J1 SIL3 3X PRINTPEN 1MM VOOR RS2322 J2,3 SIL2 2X PRINTPEN 1MM VOOR SPDIF IN EN

NICAM UIT

1 J4 HEADER 14 POLIG

14 POL. BOXED HEADER VOOR VU-METER

1 J5 HEADER 10 POLIG

10 POL. BOXED HEADER VOOR TOETSEN-BORD

2 J6,7 HEADER 16 POLIG

16 POL. BOXED HEADER (LCD EN SPARE)4 L6,7,8,11 10µH SMOORSPOEL AXIAAL SIEMENS

2 L9,10 6,8µH SMOORSPOEL AXIAAL SIEMENS

11 P1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 1MM PRINTPEN 1MM

2 R1,21 220E WEERSTAND 5%2 R2,4 75E WEERSTAND 5%3 R3,9,35 680E WEERSTAND 5%2 R5,6 330E WEERSTAND 5%1 R7 1K INSTELPOT LIGGEND 10MM

1 R8 330E WEERSTANDNETWERK 8X330E IN16 PENS DIL

AANTAL REF WAARDE OMSCHRIJVING

4 R10,11,36,49 4K7 WEERSTAND 5%5 R12,15,28,37,48 1K WEERSTAND 5%2 R13,14 560E WEERSTAND 5%6 R16,17,23,24,25,26 10K0 WEERSTAND 1% METAALFILM

1 R18 10K WEERSTANDNETWERK 4X10K IN SIL52 R19,20 22K 10-SLAGEN INSTELPOT STAAND

2 R22,54 10K WEERSTAND 5%1 R27 4K7 WEERSTANDNETWERK 8X4K7 IN SIL94 R44,47,50,52 10M WEERSTAND 5%6 R29,30,33,34,46,53 470E WEERSTAND 5%1 R31 120K WEERSTAND 5%1 R32,41 33K WEERSTAND 5%1 R38 1K2 WEERSTAND 5%1 R39 2K2 WEERSTAND 5%1 R40 820E WEERSTNAD 5%1 R42 1M WEERSTAND 5%1 R43 100K WEERSTAND 5%1 R45 10K INSTELPOT LIGGEND 10MM

1 R51 820E WEERSTAND 5%1 U1 MAX232 RS232 LEVEL CONVERTER 16 PEN DIL1 U2 CS8412 SPDIF INGANGSCIRCUIT 28 PEN DIL2 U3,5 AD811 CURRENT FEEDBACK OPAMP 8 PEN DIL1 U4 74HC574 8 BIT D-FLIPFLOP 20 PEN DIL2 U6,7 SSM2141 GEBALANCEERDE AUDIOINGANG

8 PEN DIL1 U8 AD1893 SAMPLERATE CONVERTER 28 PEN DIL1 U9 TMS320C26BFNLDSP

68 PEN PLCC IN VOET

2 U10,19 74HC00 4 VOUDIGE NEN 14 PEN DIL1 U11 40MHZ KRISTALOSCILLATOR 8 PEN DIL2 U12,13 TLC272 DUBBELE OPAMP 8 PEN DIL1 U14 80C32 MICROCONTROLLER 16 MHZ 40 PEN DIL1 U15 TLC320AD57C AD CONVERTER 28 PEN SMD1 U16 24C02 EEPROM 2KBIT 8 PEN DIL1 U17 74HC573 8 BIT LATCH 20 PEN DIL1 U18 ATT3030-125M84 OF

XC3030A-7PC84FPGA 84 PEN PLCC IN VOET

1 U20 27C512 EPROM 64KX8 28 PEN DIL2 U21,23 74HCU04 6 VOUDIGE INVERTER UNBUFFERED

14 PEN DIL1 U22 74HC4046 PLL 16 PEN DIL2 V1,2 1N4148 DIODE 100 MA3 V3,4,9 BC547 NPN TO925 V5,6,7,8,10 BAT85 SCHOTTKY DIODE

1 X1 16MHZ KRISTAL HC491 X2 11.0592MHZ KRISTAL HC491 X3 5.824MHZ KRISTAL HC491 X4 26.208MHZ KRISTAL HC49 3E OVERTONE

1 X5 23.400MHZ KRISTAL HC49 3E OVERTONE

AANTAL REF WAARDE OMSCHRIJVING

1 C1 1µF ELKO 63V RADIAAL

5 C2,3,10,11,12 100NF CONDENSATOR MULTILAYER STEEK 5MM

2 C4,5 470µF ELKO 35/40V8 C6,7,8,9,13,14,

15,16 47NF CONDENSATOR MULTILAYER STEEK 5MM

1 C17 1000µF ELKO 25V2 D1,2 B40C1500R BRUGCEL 1A ROND

1 F1 0.16AT ZEKERING

1 KP1 KOELPLAAT FARNELL NR. 175-009

2 KP2,3 KOELPLAAT FARNELL NR. 170-0721 R1 220E WEERSTAND 5%1 R2 4K7 WEERSTAND 5%1 U1 7912 SPANNINGSREGELAAR TO2201 U2 7812 SPANNINGSREGELAAR TO2201 U3 7805 SPANNINGSREGELAAR TO2202 V1,2 1N4001 DIODE 1A15 X1,2,3,4,5,6,7,8,

9,10,11,12,13,14,15 1MM PRINTPEN 1MM OF CONNECTORS, ZIE ONDER

Opmerkingen bij de hoofdprint:De volgende onderdelen worden niet geplaatst: C34,39,40 en L1,2,3,4,5.U9, U15 en U20 worden in voeten geplaatst. De andere IC’s mogen eventueel direct in de print gesoldeerd worden.

Opmerking bij de voedingsprint:F1 wordt in een zekeringhouder geplaatst, liefst met een isolatiekapje er overheen.

RSEDe Belgische producent van ATV-produkten, RSE, maakteonlangs bekend enkele nieuwe produkten aan het toch aluitgebreide assortiment toegevoegd te hebben.Alex Jamar, de directeur, maakte melding van een compleetnieuwe lijn breedvbandige yagi-antennes voor 23 en 13 cm.Het gaat om antennes, die vervaardigd zijn van roestvrijstaal met een versterking tussen 15,2 en 19,7 dB (23 cm) en16,4 en 19,7 dB voor de 13 cm-uitvoeringen. Jamar claimtdat de antennes geoptimaliseerd zijn voor een aanpassingaan 50 Ohm over de totale bandbreedte. De antennes heb-ben een winkelprijs vanaf 236 gulden en zijn in België bijRSE en in Nederland bij Doeven verkrijgbaar (zie ook deadvertenties elders in dit blad). Doeven is sinds kort de offi-ciële importeur van het RSE-assortiment .

Een ander nieuw RSE-produkt is de 38 Watt-eindtrap voor23 cm, die zowel als bouwkit als compleet gebouwd enafgeregeld gevoerd wordt. Bij de bouwkit wordt een zeeruitgebreide en rijk geïllustreerde bouwhandleiding meegele-verd. De prijs van de bouwkit bedraagt 489 gulden en dievan de compleet gebouwde unit 705 gulden.

DB6NTKuhne Electronics, de producent van de DB6NT-microgolf-modules, maakte melding van een aantal nieuwe zender-eindtrappen voor 24 GHz. Alle modules worden compleetgebouwd en afgeregeld geleverd. Hieronder een overzicht:MKU 241PAC 50 mW in, 300 mW uitMKU 242PAC 150 mW in, 500 mW uitMKU 245PAC 20 mW in, 1 W uitAlle modellen zijn met SMA in- en uitgangsconnectors. DB6NT heeft ook een aantal eindtrapjes ontwikkeld meteen SMA-ingangsconnector en een R220-golfpijpuitgang;MKU 244TX 8 mW in, 80 mW uitMKU 241PAW 50 mW in, 300 mW uit.De goingprijzen van deze modules liggen vanaf DM 423excl.verzendkosten. Info: Kuhne Electronics, tel +49-9288-8232 of op internet via www.db6nt.com.

Repeater 2/1999 29

NIEUWE PRODUKTEN

Het voorstel om geen audiodraaggol-ven bij FM-amateurtelevisie meer toete staan is afkomstig van de voorzittervan het VHF/UHF comittee C5 van deIARU region 1, dat momenteel doorPAØEZ bekleed wordt. In een apartkader staat een vrije vertaling van hetbewuste voorstel vermeld... Concreet betekent het voorstel dathet gebruik van audiodraaggolvenniet meer toegstaan wordt en deaudioverbinding via andere wegen totstand gebracht moet worden.Natuurlijk hebben we contact opge-

nomen met onze relaties om eens tepeilen hoe dit voorstel overgekomenis.

VERONIn Nederland wordt de IARU-zetelbekleed door de VERON. We namencontact op met de Nederlandse ATV-manager Paul Veldkamp, PAØSON.“Het voorstel er is gekomen omATV’end Europa wakker te schudden.Immers de huidige IARU-norm isincorrect. Al vele jaren geleden heb-ben de DARC en de RSGB toegezegd

met een nieuwe norm te komen. Nu, vlak voor de IARU-conferentie vanLillehammer, is er nog steeds geenvoorstel. Het voorstel van PAØEZ zie ikals olie op het vuur om de verenigin-gen wakker te schudden. En dat isgelukt. Ik ben er van overtuigd dat ditvoorstel door de VERON niet gesteundwordt, de kans is er echter dat het alseen 'tweede mode' geaccepteerdwordt, en daar is niets op tegen.Ikzelf, als ATV-manager, ben tegen hetvoorstel als dit in de plaats komt vande huidige norm. Als extra norm zie ik

Repeater 2/1999 31

DE TEKST VAN HET IARU COMMITTEE C5-VOORSTEL:

1. INTRODUCTIE:De huidige IARU regio 1-aanbeveling V2 (handboek, sectie VIb) is toe aan een actualisatie, die al aangekondigd was voorde conferenties in Tel Aviv (1996) en Wenen (1998). Het eigenlijk probleem is dat de bandbreedte niet binnen de aanbevo-len bandbreedte past. De oorzaak hiervan ligt in het gebruik van FM-gemoduleerde audiodraaggolven rond 6 Mhz. Als dedraaggolven niet aanwezig zouden zijn, zou het signaal makkelijk binnen de bandbreedte passen, zelfs met een beterevideokwaliteit.Omdat FM-ATV voornamelijk plaatsvindt op de microgolfbanden, waar zendamateurs een secundair gebruiksrecht hebben,is het belangrijk de bandbreedte te beperken tot een redelijk minimum. De meeste ATV-verbindingen vinden plaats meteen spraakverbinding op 145 MHz. Dit impliceert dat de noodzaak voor een additionele audiodraaggolf niet aanwezig is.Echter, als een audiodraaggolf toch gewenst is, kan deze beter geplaatst worden in de aanwezige ruimte rond de lijn-syncpuls. Hier kan eenvoudig een 15.625 Baud-kanaal ondergebracht worden, met mogelijkheden voor experimenten bij hetgebruik van analoge en digitale geluidsystemen.

2. VOORSTEL:Het voorstel voor aanpassing van aanbeveling V2 bij microgolf FM-TV als volgt:

a. De tekst betreffende de audiodraaggolven uit de hoofdtekst verwijderen en onderdeel te maken van deel 5.

b. Deel 5 moet als volgt geformuleerd worden:Om de bandbreedte van het uitgezonden signaal binnen de gegeven grenzen te houden is het gebruik van audiodraaggol-ven op 5,5 of 6 MHz op banden onder 24 GHz niet toegestaan.Vanaf 24 GHz kan geluid toegevoegd worden door een de toevoeging van een FM-gemoduleerde audiodraaggolf met eenamplitude minder dan 14 dB onder het video-piek niveau, en met een modulatie-index van 0,2.In het geval geluid toch uitgezonden moet worden op banden onder 24 GHz verdient het de aanbeveling gebruik temaken van een 15,6 kBaud sound-in-sync systeem. Gedetaillerde parameters voor dit systeem zullen op de volgende con-ferentie voorgesteld worden.

c. De voetnoot betreffende het oude deel 5 kan vervallen.

IARU BEKIJKT FM-TV NORM ROB ULRICH, PE1LBP

Dat etherruimte schaars is en daarvoor betaald moet worden is wellicht bij iedereen bekend. We hebben in het recente verle-

den gezien welke astronomische bedragen GSM-providers neerlegden voor een netwerkfrequentie, of commerciële radiosta-

tions voor een FM-frequentie. Het ligt dan ook in de lijn der verwachtingen dat de amateurbanden ‘onder vuur’ komen te lig-

gen. Zendamateurs maken een relatief klein deel uit van het gebruikerspotentieel. Een efficient gebruik van de amateurban-

den lijkt voorop te staan om het behoud van die banden te waarborgen. We kwamen een voorstel tegen voor de komende

IARU-bijeenkomst over het toestaan van audiodraaggolven bij FM-TV. Redenen genoeg om daar bij stil te staan en internatio-

naal de meningen te peilen.

het als motivatie om te onderzoekenof onze ATV-hobby ook met minderbandbreedte bedreven kan wor-den....”

In het buitenland is men al een stapjeverder. Veel ATV-verenigingen hebbenzich al gebogen over het IARU-voor-stel. Van de verenigingen in Engeland,Slovenië en Duitsland kregen wij daar-om een eerste reactie.

AGAFDe AGAF bij monde van Klaus Krameren Manfred May riepen de leden vande IARU op het voorstel niet te steu-nen. “Nadat AM-TV (op 70 cm-red)enige jaren geleden al ontmoedigdwerd, lijkt het nu alsof de gigahertz-banden aan de beurt zijn. Er is geenenkele aanleiding om nu de normente veranderen. Het raakt het zend-amateurisme in het algemeen enheeft consequenties voor televisie-amateurs over de hele wereld. Zolangde audiodraaggolven maar op -20 dBten opzichte van de beelddraaggolfmeegezonden worden zal dat niet lei-den tot een substantiële vergortingvan de bandbreedte. De suggestie hetspraakverkeer dan maar via 2 meter telaten verlopen heeft consequentiesvoor alle zendamateurs. In deze tochal druk bevolkte amateurband wordthet steeds moeilijker om verbindingente maken. ATV-bulletins en educatieveuitzendingen via ATV-repeaters zijn bijhet volgen van de voorgestelde normonmogelijk geworden. De suggestieom sound-in-sync uit te zenden lijktattractief en wordt momenteel ook aldoor enige amateurs gedaan. Echterde techniek is niet in low cost-versiesbeschikbaar. Het propageren van ietswat niet bereikbaar is lijkt ons dan zin-loos.”

ZRSVan Mijo Kovasovic, S51KQ, (deSloveense ATV-manager) kregen wijook een negatieve reactie op hetvoorstel. “In Slovenië zijn de afgelo-pen jaren veel ATV-repeatersgebouwd, die er op gebaseerd zijn datde besturing (via DTMF) op 2 meter en70 centimeter kan plaatvinden. Diebanden zijn dan ook uitgesloten voorcommunicatie. Bij ATV’ers wordtmomenteel intensief gebruik gemaaktvan audiodraaggolven. De gesprekkenvinden voornamelijk plaats via de

audiodraaggolven van de repeaters(en de signalen van de ontvangenamateursignalen). Het niet toestaanvan audiodraaggolven zou tot gevolghebben dat de verschillende repeatersniet meer kunnen functioneren.Wij zullen dus niet instemmen met hetvoorstel. Het betekent in onze ogendat de hobby vri jwel onmogeli jkgemaakt wordt.”

BATCVan Trevor Brown, de voorzitter vande BATC (British Amateur TelevisionClub, gelieerd aan de RSGB) kregenwij een uiterst reeële reactie:“Momenteel wordt bij het bedrijvenvan ATV veel gebruik gemaakt vancommerciële apparatuur, satellietont-vangers met een vaste bandbreedte(18/27 MHz), waarmee afgestemd kanworden op verschillende audiodraag-golven. Het uitsluiten van audiodraag-golven betekent in Engeland dat ATV-repeaters en vrijwel alle ATV’ers hunhobby niet ‘normaal’ kunnen beoefe-nen. Wij keuren het voorstel dan ookten zeerste af.” Een reactie die aanduidelijkheid niets te wensen overlaat,lijkt mij.

SamenvattendIn veel -op ATV-gebied- actieve vereni-gingen wordt het voorstel afgekeurd,echter veelal hebben die verenigingenzelf geen zitting in de IARU. Al eerderis in Repeater uitgebreid aandachtbesteed aan het bandbreedtepro-bleem. Daaruit bleek dat er te veelonduidelijkheden zijn omtrent degehanteerde normen en de zeerbeperkte speelruimte als audiodraa-golven wel afwezig zouden zijn. Het lijkt daarom zaak nu eens preciesde problemen in kaart te brengen en

eventueel daaruit degelijk onder-bouwde voorstellen te lanceren. Het niet toestaan van audiodraaggol-ven komt over als een behoorlijke stapterug in de tijd en het achter de feitenaanlopen. Heel veel ATV’ers makengebruik van (al dan niet gemodificeer-de) commerciële ontvangstapparatuur.Alternatieven zijn als reactie op hetIARU-voorstel ook al gesuggereerd:losse draaggolven met PCM-modula-tie, sound-in-sync, SP-DIF en wellichtzijn er nog meer creatieve oplossingente bedenken. Zolang digitale audio-videotransmissie voor amateurdoelein-den nog in de kinderschoenen staat isdit ook geen alternatief. Het zou weleen oplossing zijn om de benodigdebandbreedte drastisch te verminderen(natuurlijk afhankelijk van de gewens-te beeldkwaliteit).Maar waar rook is, is vuur. De ether isheel veel geld waard. Het informelecircuit wemelt van de geruchten en indit kader is het ook verstandig nogeens stil te staan bij de suggestie deinternationale IARU ATV-contestenmaar te stoppen, omdat nu eenmaalmeer via repeaters gewerkt wordt danonderling tussen ATV’ers tijdens con-dities en contesten. En waarom zou jedie kostbare etherruimte dan nogreserveren voor die paar honderdATV’ers, denken de nationale overhe-den dan. Het is daarom zaak omattent te blijven op de ontwikkelin-gen. Laten we met z’n allen ervoorzorgen dat de verschillende ATV-ban-den voor ons behouden bli jven.Anders moeten we echt een behoorlij-ke stap terug doen in de tijd en mis-schien zelfs afscheid moeten nemenvan ATV als (toegstaan) medium. Daaris niemand bij gebaat.

32 Repeater 2/1999

COLOFON REPEATER 2/1999REDACTIE:HANS BRUIN - EMT, RENS MAAS, HENK MEDENBLIK - PEJOK, DAVID ROOSENDAAL - PE1MUD, ROB ULRICH - PE1LBP (HOOFDRED.)REPEATER 2/1999 KWAM TOT STAND MET MEDEWERKING VAN:KEES VAN AALST, PE1FOL, TREVOR BROWN - G8CJS, WERNER DAMMAN - PE1OBW, ARNO JANSEN, PE1OET, KLAUS KRAMER -DL4KCK, MIJO KOVASEVIC - S51KQ, MANFRED MAY - DJ1KF, GEERT NIEUWPOORT, WILLEM POST - PE1PCF, RENE STEVENS -PE1CMO, MARC TESKE - PE1RJU, PAUL VELDKAMP - PAØSON ABONNEMENTEN- EN ADVERTENTIE-EXPLOITATIE:DIANA SCHRAAG

REDACTIE-ADRES:CCH MEDIA

GIBBON 14, 1704 WH HEERHUGOWAARD. TEL.072-5720993 (OOK ‘S AVONDS), FAX.072-5720992, EMAIL REPEATER-NL@ROC-KETMAIL.COM

DE REDACTIE IS NIET VERANTWOORDELIJK VOOR SCHADE, VOORTVLOEIENDE UIT DE PRAKTISCHE TOEPASSING VAN IN REPEATERGEPUBLICEERDE SCHAKELINGEN. DE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DE INHOUD VAN DE GEPUBLICEERDE ARTIKELEN LIGT BIJ DE

AUTEURS. HET OCTROOIRECHT IS VERDER VAN TOEPASSING OP ALLES WAT IN REPEATER GEPUBLICEERD WORDT. NIETS UIT DEZE

UITGAVE MAG OP ENIGERLEI WIJZE WORDEN GEREPRODUCEERD, OVERGENOMEN OF OP ANDERE WIJZE WORDEN GEBRUIKT OF VAST-GELEGD ZONDER VOORAFGAANDE SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN DE UITGEVER ÈN AUTEURS. DE ARTIKELEN IN REPEATER HEB-BEN GEENSZINS DE BEDOELING WETSOVERTREDINGEN UIT TE LOKKEN.