Verslag Relevance 2017, Londen Arja van Veldhuizen -1

Verslag Conferentie CECA/DEMHIST 14-18 oktober 2017, Londen Arja van Veldhuizen

Relevance 2017 Are we trying hard enough? Making museum and historic houses relevant to audiences in the twenty-first century. 200 deelnemers uit 41 landen waren te gast bij de Historic Royal Palaces in Londen voor de Relevance 2017, een joint conferentie van CECA en DEMHIST, de International Committees voor Education & Cultural Action en voor Historic House Museums. Keynotes Franklin Vagnone uit Australië, auteur van de ‘Anarchist’s guide to historic house museums’, opende de conferentie met een geolied pleidooi voor een veel soepeler omgang met historische huizen. Zelf heeft hij naam gemaakt met zijn ‘pillow talks’, waarbij hij de nacht doorbracht in historische huizen en alle meubilair en accessoires werkelijk gebruikte. Hij ziet nog te vaak dat conservatoren een huis terug proberen te brengen naar de startsituatie, dus naar één gefixeerde tijd, en zich er vervolgens op storten om ‘het natuurlijk verval der dingen uit te stellen’. Vooral het argument dat het ‘anders te ingewikkeld wordt voor het publiek’ vond Franklin onzinnig. Zijn lezing zat vol voorbeelden van pop-up musea en vernieuwende presentaties, ook op ongebrui-kelijke locaties, en steeds vaker ‘bottom up’ georganiseerd. Zoals een project rondom een huis dat gesloopt moest worden, waarbij alle verhalen van de vroegere bewoners zijn verzameld als immaterieel erfgoed en in aanwezigheid van hen gedeeld werden in een heuse afscheidsceremonie bij het huis, aan de vooravond van de daadwerkelijke sloop. Volgens Franklin is de vakkennis van de museumprofessionals geen garantie meer voor het voortbestaan van het museum. Om te kunnen blijven bestaan, moeten we op weg naar een goede mix van museumexpertise èn inbreng van buiten. De millennials, de werk-nemers van straks, willen minder bij een vaste groep horen en niet werken volgens de gangbare management- en organi-satiemodellen. Zij gaan juist voor werkgevers die staan voor bepaalde waarden en ethische keuzes. Franklin’s boodschap was: zoek nieuwe narratives, vertel ook de minder veilige verhalen en wees niet bang voor complexiteit.

@Merlin_Draws maakte impressies gedurende de hele

conferentie

Op de slotdag sprak Maria Balshaw, directeur van Tate sinds juni, over wat kunst relevant maakt vandaag de dag. Sleutelwoorden voor haar zijn: plezier, nieuwsgierigheid en verbazing. Dat zie je bijvoorbeeld aan de tentoonstellingen die op dat moment in Tate modern waren, zoals de installatie ‘1, 2, 3, swing’ van het Deense kunstenaarscollectief Superflex, met een heleboel groeps-schommels

Verslag Relevance 2017, Londen Arja van Veldhuizen -2

waar bezoekers samen op zwieren in de grote hal. Ze zaten vrijwel continu vol. Tegelijkertijd was er ‘Soul of a Nation’, een tentoonstelling met Amerikaanse naoorlogse kunst van zwarte kunstenaars. Ondanks de entreeprijs van 19 pond kwam hier veel publiek op af, waarvan opvallend veel uit black communities. Dat is mede bereikt door de manier waarop de communicatie is aangepakt, met het krachtige beeldmerk van de zwarte superman op de poster, die bewust is verspreid op black-community plekken. Geen makkelijk blockbuster, maar inmiddels bewezen relevant. Maria omschreef het begrip relevantie als de sleutel: je kunt pas ontdekken wat er achter de deur ligt als je beschikt over die sleutel. Zonder relevantie blijft het museum ‘op slot’ voor de doelgroep. Met musea los je volgens haar geen werkloosheid, woningnood of andere grote sociale problemen op; ze redden geen levens, maar dragen wel bij aan culturele rijkdom en sociale weerbaarheid. Daarvoor is het wel een voorwaarde dat mensen zich voldoende thuis voelen in de museumomgeving, en dat is

niet automatisch het geval. Maria wil de ontmoetings-functie van Tate verder versterken, tot een plek waar je kunt zijn wie je bent, zonder bij een club te hoeven horen. Datzelfde geldt zeker voor de satelietmusea in de regio’s, waar Tate dichtbij de mensen kan zijn en echt iets kan toevoegen.

Relevantie vergroten met behulp van digitalisering Op vele vlakken wordt geëxperimenteerd met digitale vernieuwing in musea. • De Historic Royal Palaces hebben een succesvolle pilot gedaan met online lezingen/ cursussen,

in de MOOC-infrastructuur (Massive Open Online Courses). Uitgangspunten: leren van experts, op elk gewenst moment en met anderen. Dat betekent een mix van 24/7 te bekijken lezingen/ colleges, aangevuld met live moments om samen te leren onder leider van een tutorial in een Q&A sessie. Ze kozen voor een brede doelgroep en een toegankelijk thema: ‘royal food & feasting’. Heel anders dan de doelgroepen die ze normaal hebben voor lezingen en dergelijke. Het maken van de inhoud was zeer arbeidsintensief, maar het liep goed. Inmiddels zijn er 3 ‘runs’ van deze cursus geweest met 25.974 ‘joiners’ uit 153 landen, en er volgen er meer. Daarna gaan ze werken aan een nieuw thema.

• Ik heb zelf in de postersessie het online menu gepresenteerd met good practices van digitale toepassingen in erfgoed/ museumeducatie, dat is gemaakt in het kader van het Europese Erasmus+ project DICHE (Digitale Innovation in Cultural Heritage Education). Hierop staan nu ca. 50 voorbeelden uit Italië, Engeland, België

en Nederland, zie www.diche-project.eu/resources.

• Hannah Sycamore stelde vraagtekens bij de meerwaarde van digitale innovatie. Ze had onderzocht wat het deed met bezoekers als je digitale verdiepings-mogelijkheden aanbiedt versus een doos met replica’s. Het digitale materiaal functioneerde bij kinderen goed als gespreksaanleiding, bij volwassenen schiep het vooral afstand. De kinderen waren aanzienlijk meer bezig met de ‘handling box’, de volwassenen keken daar wel naar, maar werden vooral getrokken door de originele objecten. Hannah’s conclusie was dat de hands-on voorwerpen een veel krachtiger instrument zijn dan de digitale verdieping, maar dat je vooral moet streven naar multiple interpretation.

Verslag Relevance 2017, Londen Arja van Veldhuizen -3

Uit de discussie over de inzet van digitale media (thuis of op locatie) bij het ontsluiten van objecten: • de gebruiker kan op scherm rustiger kijken en veel meer zien dan in het echt (bv. inzoomen,

draaien); • stimuleert bezoek aan het echte object – dit bleek uit alle voorbeelden; • je kunt meerdere verhalen bij één object vertellen (i.t.t. in je tekstbordje); • je kunt als museum ook ontvangen i.p.v. zenden; • het is belangrijk om een multi-talented team te hebben. Je hebt niet zomaar alle (technische en

digitale ontwerp)kennis in huis. Wat doe je zelf, wat ga je outsourcen?; • digitale innovatie is geen doel op zich. Het wordt vaak te groot gemaakt, maar het is ‘just a tool’;

je moet er vooral actief mee experimenteren om er achter te komen wat je er nog meer kunt… Relevantie van het museum voor jongeren Laurence Brasseur, PhD van de Leicester University, deed onderzoek in Luxemburg naar de museumbeleving van 12-21 jarigen. De jongeren waren best positief over musea, maar niet om zelf heen te gaan. Is voor hen niet relevant, ze zoeken eerder naar fysieke en sociale belevingen. Musea associëren ze met verplichte bezoeken met ouders of school. En ze zitten absoluut niet te wachten op digitale media in musea. Waar ze wèl warm voor lopen zijn controversiële onderwerpen, thema’s die ertoe doen. NB. iemand uit de zaal meldde dat uit onderzoek in de UK juist kwam dat volwassen bezoekers geen trek hebben in controversiële thema’s in het museum. Julia Vronskaia van het Tolstoy museum presenteerde weer een bijzonder project, na haar onvergetelijke presentatie in 2015 over de wereldwijde leesmarathon van het boek Anna Karenina. Nu ging het om een veel beperkter, idealistisch project. Aanleiding was de karikaturale beeldvorming over en weer tussen Rusland en de VS. Het museum zocht samenwerking met het Twain museum in de VS, ook een museum in een voormalige schrijverswoning. Zowel Marc Twain als Tolstoy schreven over hun tienerjaren en beiden zijn verplichte kost in het voortgezet onderwijs. Het project werd een uitwisselingsprogramma tussen een tiental jongeren uit beide landen rondom het thema ‘otherness’, aan de hand van de literatuur van Tolstoy en Twain over opgroeien en de manieren waarop je in je puberteit je eigen mening gaat vormen. De 18 jongeren verbleven een week in beide musea en werkten samen aan allerlei (digitale) uitingen en ontmoetingen met buurtbewoners over hun thema. Natuurlijk is dit een peperduur project, niet om zomaar na te volgen, zei Julia aan het eind. Maar er was een projectsubsidie voor, dus waarom niet? Het heeft veel verdieping gebracht en door het delen van de opbrengsten toch bijgedragen aan frisse beeldvorming over de beide musea in relatie tot jongeren. Uit de discussie kwam naar voren dat jongeren vooral zelf betrokken moeten worden als het gaat om programmering voor hen. ‘Are we actually listening to young people?’ was de vraag. Best Practice Award CECA De jaarlijkse BP-sessie startte met een lezing van Marie Clarté O’Neill, mede-bedenkster van de Best Practice-tool, waarmee educatoren het ontwerpen van activiteiten en programma’s kunnen stroomlijnen. Zij ging dit keer in op de institutionele relevantie: wat zijn de belangen die spelen op organisatieniveau om een bepaald programma te ontwikkelen? Denk bijvoorbeeld aan de relevantie voor je imago, aan beleidsprioriteiten of aan externe druk door vragen die vanuit politiek of samenleving aan het museum worden gesteld. Vervolgens presenteerden de vijf BP-Award winnaars elk vol verve hun project. Een top-sessie met prachtige voorbeelden, van een mobiel museum van het Louvre dat op verzoek van ziekenhuizen op de ziekenzalen komt, tot een schoolprogramma waarbij de leerlingen zich verplaatsen in diverse museumberoepen. Bij de winnaars ook Het Scheepvaart Museum uit Amsterdam. Ze kregen de award voor hun Bootkamp-project, een actief kennismakingspro-gramma voor brugklassers in de eerste twee schoolweken van het jaar. Een moment waarop normaal scholen wegblijven, maar door de

Verslag Relevance 2017, Londen Arja van Veldhuizen -4

geboden spannende manier om elkaar te leren kennen is het museum nu wèl relevant voor de introductieweken van de scholen. De inhoudelijke kant is geborgd door de link naar alle onzekerheden van 12-jarige jongens die destijds als nieuwelingen aanmonsterden en voor 9 maanden met dezelfde manschappen aan boord zaten. Bijzonder was ook het ‘Seed rain’ project van het Juming Museum uit Taiwan, dat kinderen en tieners opleidt en inzet als vrijwilligers in het Children Art Volunteer Network. Er zijn nu al 200 deelnemers, en dat vraagt best veel van het museum. Maar het levert vooral ook een groot draagvlak op in de directe omgeving. Alle vijf projecten staan beschreven in de publicatie van de 2017-best practices.

Andere voorbeelden ter inspiratie De medewerkers van de Tower of London leken nog niet over de shock heen van het totaal uit de hand gelopen ‘Poppy’-project in 2014. Wat begon als een bescheiden kunstinstallatie van keramische klaprozen op het terrein van de Tower, werd een (inter)nationale herinnerings- en verwerkingsplek over de eerste wereldoorlog. Het ontaardde in een plaats voor openbare rouw. Steeds meer Britten eigenden zich de poppies geestelijk toe, en iedere hechtte er zijn eigen betekenis aan. Het project kreeg een relevantie die niet was voorzien… Gevolg was dat het museum niet zomaar kon stoppen met dit bijna tot heiligdom verworden kunstwerk. Het museum deed onderzoek naar de processen achter en de impact van de poppies. Hieruit kwam een breed gevoelde angst naar voren dat de oorlog vergeten wordt met het uitsterven van de laatste ooggetuigen. Dit verklaart de drang om verhalen (uit de tweede lijn) NU vast te leggen. Nog steeds lopen er projecten in het land rondom verzamelen van verhalen naar aanleiding van de poppies. Michael Gyldendal uit Denemarken gaf een frisse presentatie over de plannen om de in zichzelf saai lijkende patenten-collectie van het technisch museum relevant te maken voor het

voortgezet onderwijs, door die te verbinden met de thema’s vindingrijkheid, ondernemerschap en creativiteit, in het kader van 21ste eeuwse vaardigheden. Veel van de patentaanvragen zijn nooit wat geworden, maar anderen zijn wereldberoemd, zoals het allereerste legoblokje in hun collectie bewijst. Wanneer lukte het wel, wanneer niet? Hoe ga je om met tegenslag? Tijdens de conferentie noteerde ik ook de volgende manieren om als museum relevant te zijn/worden: • Pop up musea openen op onverwachte plekken; • Nieuwe narratives presenteren bij oude plekken; • Binnen de museummuren (lokale) politieke zaken bespreken met politici en genodigden uit de

samenleving, als manier om relevant te zijn in het publieke debat; • Verbinden van collecties met beleven

en emotie, zoals gebeurt in ‘Uffizi 3D’. Deze film over top-stukken trok volle zalen in de bioscoop, doordat de film de kunstwerken heel dichtbij bracht, hun schoonheid toonde en de muziek er een emotionele laag bij aanbracht;

• Door schrijvers uit te nodigen om de museumlocatie te verwerken in hun boeken wordt het museum relevant in het kader van leesbevordering.

Onvergetelijk Gala dinner in de great hall van Hampton Court (naast mij CECA president Mila Chiovatto)

Verslag Relevance 2017, Londen Arja van Veldhuizen -5

Mijn eigen inbreng: • Posterpresentatie, om collega’s te informeren over DICHE-website

met goede voorbeelden van digitale innovatie in museum- en erfgoededucatie

• Samen met CECA-bestuurscollega Jorge Albuja poster voorbereid ter ondersteuning van de campagne ‘What means cultural action to you?’. Jorge en ik hebben op meerdere manieren reacties van leden verzameld om er achter te komen hoe het tweede deel van de naam van CECA wordt geïnterpreteerd. Voorlopige conclusie: niemand weet eigenlijk waar ‘cultural action’ voor staat (het blijkt een term uit de Franse politiek van de jaren ’60). De naam van CECA wordt thema op de 2018-conferentie.

• Presentatie tijdens de CECA General Assembly van mijn publicatie ‘Education Toolkit’, waaraan ook is meegewerkt door mijn Belgische CECA-collega Nicole Gesché (naast diverse Nederlandse collega’s). De Toolkit is online beschikbaar op de websites van CECA en het LCM (iets naar beneden scrollen).

• Uiteraard deelgenomen aan CECA-bestuursvergaderingen en de General Assembly. Vanwege afwezigheid van de secretary de bestuursvergaderingen genotuleerd en de General Assembly voorgezeten – als oud secretary. NB. het was geen gemakkelijk bestuursjaar voor CECA, met veel nieuwe bestuursleden die lang niet allemaal in actie kwamen en een nieuwe voorzitter die hierin een weg moest vinden.

CECA bestuur 2016-2019 in Londen

CECA-bestuurszaken die mogelijk relevant zijn voor andere committees: • Op 31 augustus kregen alle ICOM-leden een

mail met het onderwerp 'Welcome in your ICOM personal space', verstuurd door "no-

reply@icom.museum"<sonia.agudo@icom.museum>. Deze mail bevat je username en de link om je wachtwoord te veranderen. We kwamen erachter dat onder het tabblad 'My ICOM committees' het national committee wel is ingevuld, maar het vakje met het lidmaatschap van een IC was leeg. Met andere woorden: alle leden moeten er zelf voor zorgen dat ze hier achter komen en alsnog een IC aanklikken, anders lijkt het alsof de IC’s haast geen leden meer hebben. Dit heeft mogelijk gevolgen voor de volgende verkiezingen en op kortere termijn ook voor de financiële bijdrage die de IC’s krijgen op grond van het ledenaantal. CECA gaat leden aanmoedigen om in te loggen en hun IC-lidmaatschap te bevestigen. Bij deze vraag ik ICOM NL om hier ook aandacht aan te besteden, want dit geldt voor alle IC’s.

• CECA’s nieuwe voorzitter Mila Chiovatto merkte afgelopen jaar dat er veel ongeschreven regels

en procedures bestaan rondom ICOM. Dit heeft haar veel tijd gekost. Afgelopen juni in Parijs heeft zij gepleit voor het opstellen van een soort handleiding voor presidents van international

committees en dat gaat waarschijnlijk gebeuren.

• ICOM heeft tamelijk onverwacht de regels aangepast voor de toekenning van de Young Member’s Grants, waardoor de organisatie plotseling bij de IC’s komt te liggen. De consequenties zijn nog niet helder. Wel is duidelijk dat er per IC geld voor één grantee is, ongeacht de omvang van het comité. Voor CECA is dat ongunstig, we hadden meestal meerdere grantees. Inmiddels weten we dat het nu om een overgangsregeling gaat. CECA hoopt op een betere regeling, met meer duidelijkheid over de taakverdeling.

Arja, 04 01 18 - arjavanveldhuizen@gmail.com