De Standaard/DS2 02/03/2015, bladzijden 6 & 7All rights reserved. Gebruik and reproductie enkel mits toelating van de uitgever via De Standaard/DS2De Standaard/DS2 02/03/2015, bladzijden 6 & 7All rights reserved. Gebruik and reproductie enkel mits toelating van de uitgever via De Standaard/DS2

I n n o v a t i n g D i g i t a l C o n t e n t

Schrijver, theatermaker, dromenvanger? In zijn ‘premièreweek’ dook PeterVerhelst in vele gedaanten op. Ook in zijn installaties ontvouwt zich zijnuniversum: beeldend, verstild en vol van symboliek. GEERT VAN DER SPEETEN

tot een absoluut minimum, niet meer daneen poëtische voorzet. Deze geestelijkemassage­oefening, dit universum met spiri­tuele trekjes: het is ook dwingend. Verhelstverwacht dat je binnenstapt als een belie­ver.

Vuur, water, olie

‘Het is een uitnodiging tot een moment vaninkeer’, zegt hij. ‘Waar oude en versleten ri­tuelen plaatsmaken voor nieuwe, reagerenmensen uiteenlopend. In Brugge kwamenbezoekers nietsvermoedend de ruimtein. De verhalen creëerden een onverwachteintimiteit. Herkenning ook: materialen alsvuur, water en olie lijken ons terug te voe­ren naar iets dat we al eeuwenlang kennen.’In de Minard is de ruimte te krap en te thea­traal bepaald om de installatie te latenopenbloeien. Peter Verhelst XL moet noggroeien. De auteur droomt van een set vanzeven werken, die ook los van elkaar kun­nen staan.

‘Peter Verhelst XL’. In de Minard in Gent,11>21/3 op dagen waarop ‘Hotel Malaria’speelt. ¨¨¨èè

herhaling van de zinnen wijst op gekoester­de hoop. Een letterkapster vult intussen derij woorden aan.Drie van de installaties waren eerder te zienin Brugge: een vorm van theater en kunstdie in de openbare ruimte binnengemok­keld werd. Eerder werkte Verhelst al samenmet Johan Tahon en letterkapster MaudVanhauwaert in Watou.

Is Peter Verhelst, behalve dichter en thea­termaker, ook beeldend kunstenaar? Hijwas altijd al een alleskunner en grensver­kenner. Tekst en beeld licht hij graag uithun vertrouwde context, in een totaalerva­ring waarin taal fysiek wordt. Hij deed datal met Het sprookjesbordeel (2002), een ‘be­handeling’ waarbij bezoekers erotische tek­sten ingemasseerd kregen.Op de opwinding van toen, is nu vooral stil­te gevolgd. Het parcours nodigt uit tot ver­tragen en intensief kijken. Tekst is herleid

Een stilteplek creëren in het the­ater, het is niet iedereen gege­ven. In de oude bonbonnièrevan de Minard, waar ook zijnjongste voorstelling speelt, lokt

Peter Verhelst het publiek binnen in eenruimte waar kaarsen branden en trage ritu­elen zich voltrekken. Vier installaties, metopgloeiende woordbeelden en fluisterendeassistentes in de hoofdrol, vinden hier eentheatrale bedding.Een vrouw in het zwart begiet een berg­landschap met kaarsvet en nodigt de bezoe­ker uit om de hoopjes groter te maken. Ineen andere hoek hangen stenen sculpturenaan touwtjes en staan vuurschalen op degrond. Je mag een wens opschrijven en ver­branden. Uit de stenen druppelen intussentranen, die zich vermengen met de restan­ten van het papier. Het askleurige mengseldient op zijn beurt om de sculpturen meein te smeren.Elders buigt een beeld van Johan Tahonzich voorover in een waterbassin. Daarbijvloeit een stroom van tranen en klinkt hetgefluisterde gedicht ‘Tegen het vergeten’.Het monumentaalste werk is een lichtge­vende muur, met het opschrift ‘Nooit komteen einde aan ons verlangen’. De eindeloze

NTGENT COMBINEERT VOORSTELLING MET INSTALLATIES VAN PETER VERHELST

‘Het is een uitnodigingtot een moment vaninkeer’

Een vrouw in het zwart begiet een berglandschap met kaarsvet: een van de trage rituelen in ‘Peter Verhelst XL’. © Kurt Van Der Elst

Platonischeplaatjes

THEATER ¨¨¨èèHotel malaria. NTGent & PeterVerhelst. Gezien in de Minard, 25/2.Nog 11> 21/3 in Gent, daarna inKortrijk en Brussel.

Hotel Malaria, zo heet de jongsteregie van Peter Verhelst bijNTGent. Dat hotel is geen opvang­tehuis in een ver land, maar ons ei­gen lichaam. Binnenin woekert, zoleert een late monoloog van BertLuppes, een even stil als onstilbaarverlangen naar de overgave aan eenander. Liefde is er een veel te goed­koop woord voor. Bij Verhelst gaathet naar gewoonte om een besmet­ting, een alles verterende haard vanlijfelijke emotie. Zijn theater wil ervonken van doorgeven aan weerandere vreemden.In Hotel Malaria wordt die haardontstoken tussen een oudere manen een jonge vrouw. Hij hakt hout,gekromd, kop in kap. Zij slaat hemgade, kaarsrecht op een kruk, bloterug naar de zaal. Ze kennen elkaarniet, maar net daarom benaderdezij hem vol berekening. Met brie­ven op de mat. Een ontmoeting aanhet water. En uiteindelijk een con­tract. Liefde is er een veel te goed­koop woord voor. Het is een duetop leven en dood.Voor zoveel diep gevoel verkiestVerhelst juist de klinische aanpak.Zijn theater vreest de smet van on­zuivere handelingen als opstaanvan een stoel, de schoenen uitdoenof op de grond gaan liggen. Het ge­beurt allemaal als een extreme ver­traging van hoe een zwaan zich los­maakt van het water of weer teraarde zeilt. Je ziet spieren spannen,bewegingen in één traag doorgaan­de lijn, gracieus modellenwerk.Continu dreigt de sierlijkheid ervante stollen in simpele sier. In plato­nische plaatjes.Afstandelijke esthetiek en zintuige­lijke nabijheid: het is een heel ei­gen combinatie, maar ook eenmoeilijk te bespelen balans. Elkezucht van Bert Luppes en Lien Wil­demeersch wordt op je oorschelpneergelegd, maar je blijft hun gesti­leerde duet aankijken als een pro­gramma, als een heilig plan. HotelMalaria wil het leven doen lillen,maar mummificeert zijn woordenen beelden tot prachtige prepara­ten. Het geeft geen vonken, wel eenvergulde gloed.

WOUTER HILLAERT

Relaxatiesessiemet Peter Verhelst

D6 cultuur&media DE STANDAARDMAANDAG 2 MAART 2015

OPERA¨¨¨¨èJakob Lenz. Gezien op 27/02 inDe Munt, Brussel. Nog tot 7/3.

‘Sla mij!’ De mentaal ingestorteJakob Lenz zingt het niet sme­kend, maar gebiedend. Op het to­neel van De Munt wordt zijnvoorhoofd liefdevol afgewist,maar in de orkestbak mept eenslagwerker keihard op het trom­melvel. Au!Jakob Lenz vertelt het verhaalvan de schizofrene sturm­und­dranger die rust hoopt te vindenbij de hervormingsgezinde do­minee Oberlin in de Vogezen.Lenz’ ziektegeschiedenis werdwereldberoemd dankzij GeorgBüchner, die er in 1836 een no­velle over schreef. Sindsdienstaat Lenz symbool voor elkemens die in zichzelf verlorenloopt.De woekerende partituur dieWolfgang Rihm voor zijn succes­volle kameropera bedacht, barstvan de subtiliteiten. Slagwerkspeelt er een hoofdrol in, metruig aanzwellende klappen,

overluide optaters en hamertik­ken op een stalen aambeeld. Hetelfkoppige orkestje produceerteen virtuoos spervuur aan gelui­den. Nu eens knauwen de cello'sop een drieklank, dan weer flitsteen triller uit het klavecimbel ofslaan kopersirenes aan het loei­en. Per maat lijkt Rihm de mu­ziek een nieuwe richting in testuren. Wie goed oplet, hoortSchubert tussen de kieren wan­neer Lenz op wandel wil. Als hijaan zelftwijfel ten prooi valt,vangt een Bachkoraal hem op.Het snelle schakelen tussen ge­moedstoestanden typeert ook departij van Lenz zelf. Die rol lijktop het lijf geschreven van bari­ton Georg Nigl, die woest brul­lend of fluisterend met wijdopengesperde ogen alle neurosesvan zijn karakter afpelt. De inzetis hoog: Nigl speelt zijn Lenz metzoveel opgekropte energie dat jeer bang van wordt.Minstens zo benauwend is de en­scenering. Regisseuse AndreaBreth vangt het drama in nacht­merrieachtige scènes zondernooduitgang. Binnendeurs dooltLenz door groezelig groene ka­

mers vol leeggeroofde boeken­kasten. Daarbuiten doemt devrije natuur: een zwartglim­mend spiegelpaleis vol rotsblok­ken. Hoe dieper in de voorstel­ling, hoe enger de koortsdroom.Zijn zielenherder Oberlin mu­teert in een manmoeder, zijn ri­valiserende dichtersvriend Kauf­mann trekt de doktersschortaan.Deze productie ging eerder dit

seizoen in Stuttgart in premièreen werd in Duitsland met eensterrenregen overladen. ‘Eenaangrijpende mensenstudie’,‘nachtmerriemooie beelden’, ‘eenavond die de kijker een punchverkoopt’. Klopt allemaal, entoch wringt er iets. Je zou overdeze enscenering kunnen zeggendat ze zich te veel focust op haarhoofdpersonage. Breth beant­woordt de mentale breakdownvan Lenz met scènebeelden diekeer op keer zijn waanzin beves­tigen. Maar wat heeft die psycho­se ons te vertellen als daar nietook iets levensecht tegenoverstaat?Op zichzelf is de dolheid vanLenz niet meer dan een bozedroom. Zijn verlies aan houvastis maar pijnlijk als ze wordt be­keken door de ogen van een bui­tenstaander. Pas in de slotscènekomt de onmacht van Lenz enzijn vrienden in beeld. Hoe langkun je iemand verzorgen en wijs­maken dat er nog hoop is? Tot jehem een dwangbuis omgordt omdaarna stilletjes weg te sluipen?Dat is pas een dilemma.

TOM JANSSENS

Dichter op drift

Georg Nigl als Lenz en Henry Waddington als Oberlin. © Bernd Uhlig

Hoe dieperin de voorstelling,hoe engerde koortsdroom

EXPO¨¨¨èèGao XinjiangMuseum van Elsene, tot31/5. Grote formaten inKoninklijke Musea voor SchoneKunsten, Brussel.

Gao wie? Algemene verbazingin 2000, toen de Nobelprijs voorLiteratuur voor het eerst naareen Chinese schrijver ging. GaoXinjiang, een politiek vluchte­ling die eind jaren tachtig eenveilige haven vond in Parijs,bleek zelfs bij ingewijden nietmeteen een klinkende naam.Zijn bekendste werk is De bergvan de ziel, een verslag van eenlouterende tocht naar de versteuithoeken van de Chinese Volks­republiek. Verder had Gao vooraltheaterwerk op zijn naam, in detraditie van Beckett en Ionesco.Na 2000 publiceerde hij nogtwee dichtbundels, maakte hijeen opera en draaide drie films.Maar eerst was er de schilder­kunst. In de beste Chinese tradi­tie zag Gao schrijven en schilde­ren altijd als één geheel. Elk boekis een landschap, elk schilderijeen schriftuur. De ijle, spirituelelandschappen die hij met Oost­Indische inkt oproept, sluiten di­rect aan bij zijn literaire thema’s:de zoektocht naar identiteit ennaar de kern.Het Museum van Elsene brengtdeze lente een overzicht bijeenvan de voorbije veertig jaar. Voorde recente grote formaten moetje naar de Musea voor SchoneKunsten.De kunst van Gao, intussen 75,wil vooral tijdloos zijn. Ze flirtmet een traditie van eeuwen enpendelt tussen figuratie en ab­stractie.

Kortstondig visioen

Met een opmerkelijke sensuali­teit en groot vakmanschapbrengt Gao vele tinten grijs ophet rijstpapier aan. Zoals in Ladanse des ombres: geen forsecontrasten, wel zachte schake­ringen die in elkaar vloeien.Een vaak terugkerend motief isdat van de eenzame figuur in hetlandschap. Maar ook het ‘vorme­loze schilderen’, zoals Gao het

omschrijft, duikt geregeldop. Het uit zich in beelden vanwind, vlammen, een ijzige nacht.Veel is sfeer en decor, ‘een kort­stondig visioen dat vastgelegdwordt.’ Het thema dissidentie isnooit rechtstreeks aanwezig.Kunst is voor Gao het terrein vanhet persoonlijke. Politiek hoortthuis in het collectieve domein.‘Gao is een typische balling’, zegtMichel Draguet, die de tentoon­stelling samenstelde. ‘Chinese

kunstenaars zoals Ai Weiwei ge­bruiken hun kunst vandaag alshefboom en vitrine om te protes­teren tegen het systeem. Bij Gaodraait alles om menselijke waar­digheid. Zijn kunst is naar bin­nen gekeerd en meditatief. InGao’s schilderijen openbaart dewereld zich als chaos. Maar water ook in doorzindert, het is zijnovertuiging dat we die chaos zelfeen stukje kunnen organiseren.’GEERT VAN DER SPEETEN

Mediteren in inkt

Een vaak terugkerend motief is dat van de eenzame figuur in het landschap. © Gao Xingjiang

Met een opmerke­lijke sensualiteiten groot vakman­schap brengt Gaovele tinten grijsop het rijstpapieraan

DE STANDAARDMAANDAG 2 MAART 2015 D7