Reisverslag Marokko met

kinderen

13 juli – 01 augustus 2008 Wim, Sabien, Anke, Kobe

1. Inhoudstafel 1. Inhoudstafel ................................................................................................................................ 2 2. Wie zijn we.................................................................................................................................. 2 3. Reisschema (kort) ...................................................................................................................... 2 4. Reisvoorbereiding....................................................................................................................... 2 5. Administratie ............................................................................................................................... 3 6. Reisapotheek en wat nog meer meenemen ?............................................................................ 3 7. Klimaat........................................................................................................................................ 4 8. Budget ........................................................................................................................................ 4 9. Transport : vliegtuig - trein - huurwagen – bus........................................................................... 5 10. Communicatie – Taal – Veiligheid – Fotografie.......................................................................... 6 11. Overnachtingen .......................................................................................................................... 6 12. Eten ............................................................................................................................................ 9 13. Kledij : ....................................................................................................................................... 10 14. Enkele tips voor een trekking in de Hoge Atlas........................................................................ 11 15. Gidsen ...................................................................................................................................... 11 16. Reisschema – dagindeling – what to see – praktische tips...................................................... 13 17. Dagboek van onze reis............................................................................................................. 17 18. Enkele nabeschouwingen… Reizen met kinderen................................................................... 21

2. Wie zijn we Wim Degeetere (°1970) en Sabien Cailliau (°1970) Onze 2 kinderen Anke (°1999) en Kobe (°2003) Heriweg 130 8800 Roeselare tel : 051/ 74 89 74 degeetere.cailliau@skynet.be Hoewel we vroeger graag met de rugzak rondreisden buiten Europa, (we bezochten Marokko in 1994) was het voor ons na een pauze van 10 jaar onze eerste reis buiten Europa met de kinderen.

3. Reisschema (kort) Casablanca, Fez, Midelt, Merzouga, Todra Koof, Ait Benhadou, Marrakech, trekking Setti Fatma – Imlil, Marrakech, Essaouira, Casablanca Cfr plan op voorblad

4. Reisvoorbereiding Wij hadden volgende reisgidsen mee :

- Lonely Planet 2007 - Trotter 2007 - Kaart - Michelin Marocco 742 – 1:1 000 000

Voor de keuze van de hotels hebben we ons vooral op Trotter gebaseerd, er staan iets meer luxueuze adressen en restaurants in beschreven, zeker het aantal riads in Marakech is ongelooflijk. De plannetjes en achtergrondinfo is dan weer beter bij Lonely Planet, het bevat ook een goed hoofdstuk over de Trekkings in het Atlas-gebergte. Om wat meer achtergrondinfo te krijgen hebben we ook een aantal meer algemene gidsen geraadpleegd. Over Marokko met kinderen zijn bij Wegwijzer een groot aantal reisverslagen te vinden : wij hebben vooral volgende gebruikt : MAR151, MAR115,MAR 137 Tevens spieken we ook steeds bij een aantal – hoofdzakelijk- Nederlandse touroperators (Baobab, Djoser, Sawadee, Anders Reizen, …) ook zij bieden reizen met kinderen aan. Hun websites zijn een bezoekje meer dan waard !

5. Administratie - reispas (verplicht voor individuele reizigers) - internationaal rijbewijs - afsluiten algemene reisverzekering gezinspolis compact - vab-vtb via reiswijzer - afsluiten van annulatieverzekering samen met het boeken van de vlucht

- wij stelden vooraf een eigen voucher samen met volgende documenten

o vluchtgegevens o alle hotels : bevestiging reservering, prijzen en evt. betalingsbewijzen o huur auto (incl. betaalbewijs)

- kopie nemen van alle officiële documenten (pas, vliegtuigticket, …)

(ook nummer dat douane in je paspoort noteert overnemen)

6. Reisapotheek en wat nog meer meenemen ? Reisapotheek : - Voor Marokko zijn geen inentingen verplicht, wel wordt aangeraden om vooraf vaccinaties tegen

DTP en hepatitis A te nemen. Deze algemene richtlijnen zijn aan verandering onderhevig. Soms gelden voor (jonge) kinderen afwijkende richtlijnen, bijvoorbeeld omdat ze in de eerste jaren zijn ingeënt tegen DTP. Ook de inentingen voor hepatitis (A en/of B) bij kinderen zijn recent gewijzigd. Natuurlijk moet ook voor de volwassenen nagezien worden of een herhalingsinentingen (bvb tetanus) nodig zijn.

- inentingen o buiktyfus o hepa A o Tetanus

De hygiënische omstandigheden in Marokko zijn over het algemeen redelijk tot goed. Het is wel verstandig goed te letten op wat je eet.

Wij hadden o.a. mee : - koortsthermometer - immodium en een antibiotica igv diaree volw + kinderen, …. - algemeen antibioticum - ontsmetting, koortswerend middel, pijnstiller, enz… - micropur : (certicyl) ontsmetten water) - Compeed/ comfeel (plakkers voor blaren, handig bij trekking) - Antischimmelcrème voor voeten (lamisil)

Zeker ook mee te nemen :

- voor de kinderen : - Kleine voetbal (in Marokko speelt iedereen graag voetbal) - Stevig dagboek met kleurpotloden - druivensuiker (goed voor de kinderen in de hitte)

- zaklamp (koplamp) - Isostar poeder (suiker + zout) (hydrateren) - SIGG-flessen (water koel/warm houden) - Pilletje tegen reisziekte (bus/auto)

Terug naar België : Arganolie = goed tegen hart- en vaatziekten (25€/L), (in België +/- 4x zo duur)

7. Klimaat Omwille van het klimaat is het hoogseizoen er vooral de paasvakantie en de kerstvakantie. Wij reisden in de zomer en hadden toch wel meestal temperaturen van boven de 35°C. Airco in de auto, airco in de hotels is geen overbodige luxe. Het zwembad was voor de kinderen toch wel een aangename afkoeling na een hete dag. De eerste dagen moest Kobe (5jaar) toch wel wat wennen aan de hitte, en had zelfs 2-maal lichte koorts … Na enkel dagen was dit gelukkig voorbij ! Dus toch niet onderschatten, die hitte ! In Merzouga was de temperatuur ’s avonds nog tot 48°C, het was er tevens bewolkt met nogal wat zandstormen. Airco is hier (zeker in de zomer) een must … Verschillende hotelletjes zijn hier overigens gesloten in de zomer. Steeds meer hotels hebben gelukkig airco. Een lang verblijf in de zomer is hier niet echt aangewezen, wij verbleven er slechts 1 nacht ! In Marrakech hadden we toch wel een zomertemperatuur van 38°C of meer …. Drukkend heet maar toch doenbaar… Tijdens onze tocht in het Atlasgebergte viel de warmte best mee, maar toch nog meer dan 30°C. ’s Avonds daalde de temperatuur tot rond de 15-18°C (op 2000m Hoogte). In de zomer is het er meestal bewolkt met dikwijls een (dreigend) onweer in de late namiddag. Essaouira is dan een frisse afwisseling, maxima van rond de 25°C en heel winderig (vooral in de zomer) een winddichte trui (polar) is hier zeker handig, het zeewater is er niet warmer dan 18°C.

8. Budget Detail van de prijzen zijn te vinden in het verslag zelf per onderdeel Totaal budget : 4000€ (all-inn – incl vlucht, huurauto en ander vervoer, hotels, eten en verteer terplaatse) (echter wel excl de reispassen en voorafgaande inentingen) Marokko is geen duur land, een grote hap van het budget ging naar de hotels. Zoals reeds hoger vermeld kozen wij steeds voor een midden-klasse hotel, geen budget-hotels. Hier kan dus zeker op bespaard worden.

Munteenheid: de Marokkaanse dirham is € 0,086 waard, voor een euro krijg je ongeveer 11.5 DH. Credit cards worden aanvaard in grote hotels, restaurants en winkels maar NIET in benzinestations. Wij hebben de VISA-kaart slechts beperkt kunnen gebruiken. Opgepast, soms wordt hiervoor een commissie van 4à8% gevraagd. Geld afhalen kan aan de automaten, die in alle steden aanwezig zijn. Banken zijn dicht op zaterdag en zondag! Geld wisselen kan nooit voor 10hr ’s morgens. Probeer geld af te halen tijdens de openingsuren van de bank. Indien de kaart zou worden ingeslikt kan je deze zo terug verkrijgen. Voor de actuele koersen kijk op www.oanda.com/convert/classic.

Bij het vooraf boeken van hotels probeerden we zo weinig mogelijk onze VISA-kaart nr op te geven als waarborg of voor betaling van voorschot, echter waar het wel deden hebben we geen misbruik vastgesteld.

Van één hotel kregen we een iban-rekening nr, maar hou er rekening mee dat je dan toch al 20€ extra kosten betaald. Maar dat hotel (met Franse uitbater) heeft dat geld nooit gezien. Gelukkig heeft men echter toch onze betaalbewijzen aanvaard… Voor een extra opzoeking van de geldtransacties door de bank liepen de kosten al vlug heel hoog op (min 100€ enz…). Western Union is er wel heel gekend voor overmaken van voorschot …

Het is in Marokko gebruikelijk om fooien te geven voor verleende diensten.

Denk eraan dat geld hier een andere waarde heeft wanneer u een schoenpoetser of een bagagedrager betaalt. Een arbeider verdient hier ongeveer 50 DH per dag. Dus 1 of 2 DH als fooi is nu ook niet zo stom, al heeft men u meestal dat gevoel, de fooi is steeds te klein … Teveel betalen duwt de kinderen echter in het bedelaarsmilieu en vandaar het voortdurend vragen van "1 euro, donnes-moi 1 euro".

Enkele prijzen :

De bewaker van uw auto: 2 DH, 5 in druk bevolkte plaatsen Een fles water : 5-7 DH, een cola = 7 à 10 DH, bier = 12DH Een fooi in een klein Marokkaans restaurant : 2-5 DH Een schoenpoetser : 2-3 DH Een korte rit met een petit taxi = 5à10DH (normaal max. 3 personen). Het startbedrag is altijd 1.6DH of 2.4DH ’s avonds na 20hr. Geef 10% fooi indien tevreden en zorg voor pasmunt! Een stadsbus = 2à3DH Een rit met de grand taxi = 0.5DH/p/km. Deze vertrekt slechts als alle 6 plaatsen bezet zijn. Benzine = 1.2€/L, diesel = 0.9€/L middagmaal : 40 à 80 DH voor een tajine en/of couscous – afhankelijk van de plaats Een fooi van 10DH is gebruikelijk in restaurants.

9. Transport : vliegtuig - trein - huurwagen – bus

- Trein Lichtervelde - Zaventem o Speciale prijs te verkrijgen voor luchthavenvervoer (met aantal voorwaarden : heen

en terug, voorleggen van vliegtuigticket, reizen ma-vrijd na 9.00u, za-zo zonder tijdsbeperking)

o Kinderen tot 12 jaar gratis - vlucht

o Vlucht met Iberia : Brussel – Casablanca (via Madrid – 2u overstaptijd) : o € 668,36 voor 4 personen (2 volw + 2 kinderen van (-9 jaar) o geboekt in november 2007, reis in juli 2008. Nadien hebben we geen enkele

goedkopere vlucht nog opgemerkt, ook niet met de low-cost-maatschappijen.

- treinen : uurregeling (www.oncf.ma)

o comfortabel, airco, vaak volzet o Casablanca – Fes (280 à 350 DH /4p) o Marakech – Casablanca (230 à 280 DH/4p) o treinkaartje kan je 6 dagen van tevoren kopen, wij deden dit de dag voordien of de

dag zelf o 50% korting voor kinderen tussen 5 en 12j.

- bussen : o heel comfortabel, met airco ! genummerde plaatsen, enkele dagen vooraf reserveren

is de boodschap !! o chauffeurs rijden toch wel met een hoge snelheid en nogal roekeloos o bagage betaal je 100 DH extra (opgelet in Marakech proberen ze je meer te laten

betalen) o goede maatschappijen zijn : supratours, CTM, STCR o CTM heeft in Essaouira verschillende satellietbureau’s o Marakech – Essaouira (3u - supratours – 65 DH/p) (ook te raadplegen via

www.oncf.ma)

o Essaouira- Casablanca (6u - STCR – 80 DH/p) - grand taxi : voor grote trajecten (Marakech – Imlil) - petit taxi = in de steden – max 3 passagiers – sommige chauffeurs willen toch 4 pers

meenemen, maar men zou niet verzekerd zijn ! - huurwagen

o Wagen via internet geboekt bij Connection via Holiday Autos o Lokale verhuurder = Hertz Morocco o Prijs : 300 € voor

� Type renault clio (4-deurs) met airco (we kregen uiteindelijk een daihatsu, een iets hoger model, met zelfs meer ruimte, ook voor de bagage)

� 7 dagen

o afhalen in Fes (afhalen om 9.00u)

� Blvd Lalla Meryem.

� Kissariat De La Foire

� (+212 55 622812) o terugbrengen in Marakech (terugbrengen tegen 18.00u)

� 154, Boulevard Mohamed V � +212 24 449984

o extra kost indien buiten de uren wordt ingeleverd ? � hebben we niet gevonden – maar ook niet nodig gehad

o ter info � verhuurder vraagt kopie creditcard als waarborg � blanco aanrijdingformulier vragen voor minnelijke schikking � na een ongeval met gewonden, tel hulpdiensten, dan consulaat en dan politie � snelheidsboete = 300DH – 450DH : we zagen regelmatig snelheidscontrole,

maar toeristen worden niet geviseerd ! � controle = “Halte police”, altijd wachten tot agent teken geeft

o Het zijn vooral de Marokkanen die roekeloos rijden. Toch vonden we het veilig onderweg. De staat van de autowegen is vrij goed.

o Wees er zeker van dat u bij het afhalen van de wagen de staat van de wagen uitvoerig beschrijft op hun documenten en laat ondertekenen bij afhalen en terugbrengen!

10. Communicatie – Taal – Veiligheid – Fotografie Taal Zowat iedereen die enigszins met toeristen in aanraking komt spreekt Frans in Marokko. Verder is er het Arabisch en het berbers. Communicatie Het gebruik van een GSM is handig – waarschijnlijk kun je zelfs ter plaatse een belkaart voor je gsm kopen zodat je goedkoper telefoneert. In de steden vind je gemakkelijk internetcafés. Fotografie Wij namen zowat 1200 foto’s, die we verwerkten in een digitale foto-album en in boekvorm afdrukken (www.albumprinter.com) Bij het nemen van foto’s van vrouwen is enige voorzichtigheid geboden, meestal weigert men om gefotografeerd te worden. Een lens die goed kan inzoomen is dus wel handig. Op het Djema-El-Fna plein moet je betalen zodra je de camera in de richting van iets interessants houdt … maar weigeren te betalen is de boodschap (al lukt dat niet steeds)! Op dit plein is het dus heel leuk vertoeven… zonder camera. Eenmaal moest ik mijn camera tonen toen ik – zonder het zelf tijdig te zien – een foto had genomen van een poort met een aantal militairen (één of ander paleis). Ik moest enkel de foto verwijderen op het scherm, en kreeg een waarschuwing dit niet meer te doen ! Veiligheid Wij hebben ons op geen enkel moment onveilig gevoeld. Marokko is een ongelooflijk gastvrij land. De aanhoudende opdringerigheid die dikwijls tot ergernis leidde is de laatste jaren heel sterk verminderd, vooral vanwege een strenge toeristenpolitie. Deze pakt alle Marokkanen die toeristen lastig vallen, pseudo gidsen enz… hard aan. Dit was voor ons wel de grootste verandering t.o.v. onze vorige reis in 1994. Natuurlijk schuilt achter die gastvrijheid dikwijls de hoop om toch maar iets te verkopen, een hotel of gids aan te bevelen en commissie op te strijken …

11. Overnachtingen Alle prijzen zijn vermeld voor een 4-persoonskamer, waar dikwijls volgende regel van toepassing was, prijs : 2 volwassenen + 9 jarige (= 50%) en de 5-jarige (=25%) De meeste hotels hadden de 4-persoonskamers ook werkelijk 4 bedden, enkel in Kasbah Asmaa en Riad Nakhla was de kamer een suite, en werden de zetels (een bankstel zonder arm- en rugleuning) in de suite als bed aangekleed. Dit gaf heel wat minder comfort voor de kinderen … Heel wat hotels hebben een prachtige website, mailen verloopt meestal heel vlot !

Wij stelden vooraf een voucher samen met de bevestiging van de reeds geboekte hotels, incl. de tarieven. Toch wel handig, want af en toe was er toch wat discussie over de afgesproken prijs. (waren niet op de hoogte van die mails, maar mits een afdruk te bezorgen was dat uiteindelijk geen probleem). In alle hotels was onze reservatie genoteerd en een kamer beschikbaar, dus op dat gebied geen probleem ! (in tegenstelling tot wat we in sommige reisverslagen en reisgidsen lazen, maar voor ons was het dan ook laagseizoen) Wij hadden net voor afreis onze reservaties niet meer opnieuw bevestigd. Casablanca

hotel Astrid. Tel : +212 22 27 78 03 12 Rue 6 Novembre hotelastrid@hotmail.com kamer : 378 DH /2p ontbijt : 33 DH/pers transfer luchthaven : 250 DH (dit is een officiële prijs, duur van de rit = +/- 20 min) Centraal gelegen maar heel rustig, in het commerciële centrum, tevens niet zo ver van de moskee Hassan II. Vriendelijke ontvangst, pc met internet in de centrale ruimte gratis beschikbaar, proper hotel met ruime kamers maar sobere uitrusting, bij terugkeer hadden we een ruime familiekamer (4 pers) aan iets gunstiger prijs (minder dan 600DH incl ontbijt voor 4 pers) Gezien wij 's avonds laat aankwamen regelden zij ook het vervoer van luchthaven met taxi.

Fes hotel Batha Tel : +212 35 74 10 77 Place Batha

hotelbatha@menara.ma kamer : 766 DH/4p incl. airco, privé badkamer, sober ontbijt, zwembad

Vlakbij de toegang tot de medina, niet zo ver van Bab Boujloud Hotel met toch wel een 60-tal kamers waardoor ontvangst niet echt persoonlijk, echter door zijn ligging en het grote zwembad een perfecte keuze voor gezin met kinderen. Mooie ruime en propere kamer, een aantal aangename zitruimtes rondom het hotel.

Midelt

hotel Kasbah Asmaa Tel : +212 35 58 04 05 www.morocco-travel.com/morocco/KasbahAsmaa/ Fax : +212 35 58 39 45 kamer : 975 DH/4p incl. airco, privé badkamer, zwembad, half pension op de weg van Midelt richting Er-Rachidia, enkele km buiten Midelt Een mooi ingerichte kasbah, met authentieke Marokkaanse salons waar de maaltijden worden geserveerd, propere en ruime kamers, prima bed voor ons, echter de 'zetels' in de suite deden dienst als bed voor de kinderen (wat toch een minpunt was voor de negenjarige) lekkere maaltijd, vriendelijke ontvangst, rustig hotel (de uitbater heeft tevens een hotel Kasbah Asmaa in Rissani, welke we niet hebben bezocht)

Merzouga Auberge Atlas du Sable Tel : +212 35 57 70 37 www.alielcojo.com Fax : +212 35 57 78 49 info@alielcojo.com kamer : 750DH/4p incl airco, privé-badkamer, zwembad, halfpension

prachtig gelegen hotel nabij de duinen van Erg Chebbi - afslag goed aangeduid op de weg van Rissani naar Merzouga, waar je een 3km lange piste moet nemen(met gewone wagen berijdbaar!) Gezien het juli was waren het zwembad en de airco geen overbodige luxe, zeker met kinderen de kamer (suite) was heel ruim en smaakvol ingericht, mooie badkamer ... een echte aanrader !! Het eten was er tevens heel lekker. Ze organiseren er ook diverse tochten en uitstappen (evt. met bivouak) (ochtendtrekking met kamelen zonder overnachting): prijs 150DH/pp

Todra-kloof (Tabia op 14 km van Tinerghir) Maison d’hotes Taborihte Tel +212 24 89 52 23 Kamer 800DH/4p Incl privé-badkamer, zwembad, halfpension Geen airco, maar gezien een kasbah niet echt noodzakelijk Langs de weg naar de Todra-kloof - op km 12 net voor dopje Tabia. Prachtig gelegen Kasbah, langs de andere kant van de weg en de rivier en dus enkel te bereiken via een voetgangershangbrug over de palmentuinen Sober ingerichte kamers, maar heel vriendelijke ontvangst, lekker eten, aanrader! Geen airco, maar gezien een kasbah niet echt noodzakelijk Heel rustig gelegen weg van de drukte van Tineghir, vanuit het hotel kun je via de palmentuinen in anderhalf uur tot aan de kloof wandelen... (andere excursies en trektochten in de kloof ook mogelijk!) Wij hadden vooraf niet gereserveerd - enkele uren voor aankomst wel opgebeld.

Skoura Maison D’hôtes La Kasbah Tel : 212 24 85 20 78 Routes des 1000 Kasbah Mob 212 62 05 44 42 Skoura 212 44 98 31 78 ajebran@yahoo.com Wij namen hier over de middag onze lunch (al jaren warm aanbevolen in Trotter, en het was inderdaad heeeel lekker, we aten er de lekkerste Tajine ooit!), en maakten zo kennis met dit nieuw hotelletje. Van buiten lijkt het zo banaal, maar vanbinnen heel mooie inrichting, echter geen airco, lijkt ons heel aanbevelenswaardig. De uitbater is heel vriendelijk en behulpzaam, organiseert ook trekkings in deze heel mooie streek, wij hadden helaas geen tijd, maar uitbater was niet opdringerig. Prijzen zijn ons niet bekend !

Aït Benhaddou

Complexe Touristique la kasbah Tel +212 24 89 03 02 hotellakasbah@yahoo.fr Kamer : 850DH/4p Incl airco, privé-badkamer, zwambad, halfpension

toeristisch complex met een groot aantal kamers, ruime kamer, heel mooi ingericht en proper, mooi terras met zich op de ksar ideaal gelegen om 's morgens/'s avonds - voor/nadat alle bussen aankomen/vertrekken - de site te bezoeken ! het was er laag seizoen en dus heel kalm en rustig (bezetting was misschien 15 kamers - in hoogseizoen waarschijnlijk veel drukker (er zouden ook veel groepen logeren?)

Marrakech Riad Chorfa Tel : +212 24 44 30 05 6, Derb Chorfa El kebir - Mouassine - Médina Marrakech www.riadchorfa.com info@riadchorfa.com kamer : 90€ /4p incl. airco, privé badkamer, ontbijt, klein zwembad

Vlakbij de medina - in de wijk Mouassine

Een heel rustig en toch centraal gelegen riad, uitgebaat door een Fransman. Heel aangename ontvangst, mooi ingerichte kamers (10 tal), proper,... neem een kijkje op hun website want zo ziet het er in het echt ook uit!

Imlil – Aremd Auberge Roches Armed Tel : 212 24 48 57 51 Dr Aremd Imlil Mob : 212 676 449 15 BP 127 Asni 212 730 125 44 www.rochesarmed.com

rochesarmed@yahoo.fr prijs niet gekend ( was inbegrepen in onze 3-daagse trekking) Essaouira

Hôtel Riad Nakhla Tel/Fax : +212 24 47 49 40 12, Rue d'Agadir 44 000 Essaouira

www.essaouiranet.com/riad-nakhla riad-nakhla@essaouiranet.com kamer : 550 DH/4p incl. privé badkamer, ontbijt

Centraal gelegen, aan de rand maar toch nog binnen de medina. Luidruchtige riad, kleine patio waar alles weergalmt. Wij sliepen net onder terras, waar ’s morgens

ontbijt werd opgediend (veel lawaai van stoelen en tafels die verplaatst worden) en ’s avonds door het jonge publiek luidruchtig werd nagepraat. Onze kamer had een mooi uitzicht op de zee en op de medina, maar de kamer was te klein voor 4 personen, de 2 bedden waren eigenlijk Marokkaanse zetels van de suite. Badlinnen was gescheurd, de zetels die als bed dienen hadden onvoldoende lakens, enz... veel accessoires in de badkamer waren kapot of afgebroken ... een beetje verwaarloosde indruk ... Volgens Lonely Planet 'author's best choice' - misschien eerder geschikt voor heel jong publiek en minder voor gezinnen - voor ons een beetje tegenvaller.

12. Eten Wij hebben heel wat tips uit Trotter en Lonely Planet gevolgd, maar vooral ook ons gevoel gevolgd. Het eten was overwegend heel lekker : brochettes, frietjes, omelet, couscous en tajine … telkens op een andere manier klaargemaakt ! Ook de typisch Marokkaanse soep (Harira) was meestal heel lekker. Maar ook de muntthee is heerlijk en dorstlessend, en het aanbod aan Marokkaanse (Franse) patisserie is uitgebreid en zeker aan te bevelen ! Af en toe bezoeken we ook eens – vooral op vraag van de kinderen - een pizzeria. Op een beperkt aantal plaatsen hebben we ijsjes geproefd en heerlijke vers geperste fruitsappen gedronken (zonder problemen nadien !). Ook de Marokkaanse salades (sla + tomaat ,…) hebben we dikwijls gekozen. (maar is 1 keer waarschijnlijk de oorzaak geweest van de toerista bij Sabien, hadden we op die éne plaats niet moeten doen vanwege mindere hygiëne) Alle hotels waar we half pension namen was het eten voortreffelijk ! Alcohol is minder makkelijk te vinden, op sommige plaatsen onderweg vind je wel een biertje en in de betere restaurants kun je soms wel een fles Marokkaanse wijn bestellen.

Hieronder vermelden we alleen de bezochte plaatsjes die echt een vermelding waard zijn ! Marrakech

Café des epices 75, Rahba Lakdima 40 000 Marrakech,Médina Een heerlijke plaats aan de kruidenmarkt, ideaal om even te bekomen van de drukte van de

meidina. Keuze aan dagverse sandwiches, diverse soorten fruitsappen, koffie, thee en dit allemaal heel mooi opgediend in een aangenaam kader. Patisserie des Princes 32 Bab Agnaou

40 000 Marrakech,Médina Uitgebreide keuze aan heerlijke ijsjes en gebak : uitgebreide keuze, airco in de eetzaal. Om even de warmte te ontvluchten. Ook de eetstandjes op het Djema El-Fna plein hebben we geprobeerd, heel lekker en geen problemen nadien. Wel wat uitkijken, hoe drukker de tent bezocht wordt hoe meer het tentoongestelde eten vernieuwd wordt en aldus minder risico. Essaouira Restaurant Sirocco

15, Rue lbn Rochd Tel/Fax 044 47 23 96 44 000 Essaouira GSM 061 08 33 72 Aanbevolen in Trotter, werkelijk lekker en gezellig restaurantje, baas is heel vriendelijk en geeft uitleg bij de gerechten, ook kindvriendelijk.

Salon de thé Au Bonheur des Dames

Place du marché aux grains Heel wat soorten thé, fruitsappen, gebak enz … niet goedkoop maar toch wel heerlijk om eens

een franse koffie te drinken, een lekkere fruitsap te dringen.

Ijssalon Gelateria Dolce Freddo Place Prince Moulay Hassan (op de hoek) IJssalon uitgebaat door een Italiaanse, ook hier overheerlijke ijsjes om mee te nemen of te nuttigen op het terras.

13. Kledij :

In de grote steden en toeristische gebieden kan men zich ‘vrij’ kleden, blote rug, shorts of korte rokken zijn er toegelaten maar lopen wel zeer in het oog ! In de rest van het land, weg van het strand of uit het hotel moet er een zekere discretie worden aangehouden. Hoe meer je in het Marokkaanse binnenland duikt, hoe meer u zich moet bedekken. In het Atlasgebergte of in het grote Zuiden is een lange broek aangewezen. Merk ook op dat de Marokkaanse mannen even kuis gekleed zijn als hun vrouwen en dat ze net als hen dikwijls hun hoofd bedekken. Het dragen van een sluier is ook voor de Marokkanen een persoonlijke beslissing en dikwijls ziet men een groep vriendinnen hand in hand door de straat wandelen waarbij enkelen gesluierd zijn en anderen helemaal niet.

Wij droegen geen shorts maar wel steeds een bermuda of driekwart broek, ’s avonds lange rokken of lange broeken, steeds met topjes. Ik had wel steeds een bloes, hemd of sjaal bij voor het geval ook het topje teveel aandacht trekt.

Voor de kinderen is de kledij minder een aandachtspunt, behalve in de afgelegen bergstreken dragen alle Marokkaanse kinderen shorts, korte rokjes met topjes , zomerse jurkjes enz… al kunnen opgroeiende meisjes ook wel wat blikken krijgen … dus toch wat voorzichtig zijn ...

De avonden en nachten kunnen heel koud worden. Zorg voor goede warme sokken en winddichte pull-over.

De Touareg-sluier verfrist wanneer het warm is en verwarmt wanneer het koud wordt en beschermt u steeds tegen stof en de wind. Niets is zo aangenaam bij extreme hitte om de sluier vochtig te maken en zo verder in deze frisse deugddoende hoofdbedekking verder te wandelen.

14. Enkele tips voor een trekking in de Hoge Atlas - voor bagage en voor etenswaren stappen bepakte muilezels mee op het traject ; voor de prijs heb je een gids en ook een begeleider voor de muilezels ; deze laatste is tevens kok. - als de trektocht niet eindigt op de startplaats, betaal je extra om de muildieren en hun drijvers terug naar hun startplaats te laten stappen - het eten is in orde maar niet spectaculair en niet erg afwisselend : ‘s morgens ontbijt : met brood, thee of koffie, honing, smeerkaas, confituur ; 'middags : Marokkaanse salade met brood en tonijn, thee, onderweg als picknick ; en dan 's avonds: maaltijd met telkens soep, hoofdgerecht en dessert. Altijd voldoende, maar toch sober, je zal er zeker enkele kilo's kwijt mee raken, omdat vet en overdaad ontbreekt. - water is er overal in de gîtes en onderweg is er in de dorpen wel kans om er te kopen. Rivierwater hebben wij niet gedronken, tenzij de gids het toelaat. Je zuivert best met micropur, Plastic-flessen mineraalwater werden door de ezels meegezeuld. - tent is ook niet nodig, er zijn gîtes in de dorpen waar je kan logeren ; maar er zijn ook trajecten waar er wel tenten nodig zijn. Je kan dan eigen tent gebruiken, of vaak ook zijn tenten voorzien door de organisator ter plekke. - verder zijn nodig : goede hoge stapschoenen en kousen, ev. een wandelstok (voor wie de knieën moet/wil sparen), regenkledij (er kan wel eens een bui vallen), een winddichte trui, zeker een pet of ander hoofddeksel, zonnecrème, in de zomer volstaat een lakenzak (de gîtes hebben dekens), zaklamp, een kleine rugzak om overdag spullen mee te dragen die je bij de hand wil hebben, een short kan zowel voor man als vrouw, topjes kunnen voor onderweg, maar in de dorpen wel bedekken met een sjaal bvb. - in de gîtes zijn steeds matjes voorzien; er is meestal een douche met warm water (meestal maar een 2-tal warme douches per avond, de rest moet het met koud water stellen) - goed ook om een reisapotheek mee te hebben met : ontsmettingsmiddel, iets tegen blaren, verband, immodium, een breed spectrum - antibioticum. Er zijn overal in de steden wel apotheken. In de bergdorpen is er natuurlijk niets. - in veel dorpjes onderweg zijn er ook kleine winkeltjes, waar je als je dit wil frisdrank of een koekje, een reep chocolade, sardienen,… kan kopen.

15. Gidsen Gidsen terplaatse Stadsbezoek : 120 DH/halve dag 150 DH/dag Begeleid plattelandsbezoek : 200 DH/dag Met overheidsgids (witte djellaba) worden de prijzen respectievelijk : 150 DH – 250 DH – 350 DH Berggids : reken op 300 DH/dag Aanbevolen gidsen uit diverse reisverslagen :

• Gids voor Fes - Mevr Kadija Ziat Filali Tel : +212 05 64 90 99 - Dija001@yahoo.fr Gsm : +212 61 35 18 97 - khadija.ziat@caramail.com - adres : 1, Sidi M’Ghit Sid El Aouad (Apt 4) – FES Medina 30000, Maroc Prijs Voor het bezoek aan de medina (van 9.00 u tot 17.00 u) : 250 dirham

• Trekking in Imlil – Sitti Fatma (05-2004) - Brahim ID BELAID ABAKACH Gsm : +212.68.76.42.69 - Douar Aemd, Imlil - BP 75, Asni 42150 - Idbelaid1@yahoo.fr Prijs 250DHpp/dag all in (gids, maaltijden, overnachtingen in gites, muilezel, drijver)

• Trekking in Sitti Fatma met kinderen (04-2008) - Benaddi Mohammed Gsm : +212 66 74 68 72 - tougroudadene@yahoo.fr - Douar Ilkri Sitti Fadma Ourika Prijs : gids 250DH/dag, muildier 120DH/dag, voedsel en overnachting 300DH/dag,

• Trekking in Sitti Fatma (2005) - Tanssine Hamid Tel/Fax : +212 44 48 56 60 - BP 86 Gsm : +212 66 08 03 20 - Douar M’Zik - 42150 Poste Asni - Marrakech – Marokko

• Trekking in vallei des Roses (doc MAR164.pdf) (05-2006) - www.kasbahitran.com Tel/Fax : +212 24837103 - mohamed@kasbahitran.com Gsm : +212 62622203 - Abdou, één van de personeelsleden van Kasbah Itran : - Abderrahman Amazzadour Tel. : +212 78 39 50 39 - Aitn’ghar - Kelâa M’Gouna - Ouarzazate (Maroc)

• Trekking in het ganse Atlasgebergte - abdoutreking@yahoo.fr Tel : +212 44 372 002 - Responsable = Mr. Abdelaziz Fax : +32 4 223 24 13 - Siège : Hay Ezitoun Rue 11 N° 23 Gsm : + 212 68 128 545 - CP 22000 Azilal-Maroc

• Boumalme de dades - Mohammed Hajmi Tel : +212 62 20 32 64 - Hajmi67@hotmail.com - Aït Abdoune – Boumalme de dades

• Trekkings in Marokko - www.Abdeltizi.com - Nathalie renard (Fr)

• Trekking in Imlil – Sitti Fatma (2004) - Mohammed is al 20 jaar gids voor Anders Reizen. de gidsen van de familie Galouti werken

uitstekend, en volgens gemaakte afspraken, tot in de puntjes. - Mohammed Gallouti en Omar zijn per mail bereikbaar : amlal15@yahoo.fr - Mohammed Gallouti

Guide de montagne Mohammed : : +212-66 23 73 19 douar tamaterete imlil of (‘s avonds) : +212 24 48 56 44 BP 44 Asni Omar : +212-72 73 08 67

- zoon Abdou : abdrahimgal@hotmail.com Abdou : +212-62 81 67 28

Wij hadden vooraf verschillende van deze gidsen per mail gecontacteerd. Gezien het wat afwachten was hoe de reis zou verlopen (zouden we nog energie over hebben voor deze tocht ?) maar ook omdat we de prijzen aan de dure kant vonden. Ter plaatse belden we dan uiteindelijk Mohammed Benaddi op, en konden nog een trektocht met hem organiseren. De prijzen bleven ongewijzigd … alleen kregen we de grand-taxi voor de terugweg naar Marrakech er gratis bij.

We waren heel tevreden over deze trekking,een hoogtepunt van onze reis. Mohammed hield rekening met de kinderen, moedigde de kinderen aan. De gekozen gîtes waren goed, het eten was sober maar zeker in orde.… Ook de 2 begeleiders van de muildieren vielen mee, vooral Kobe had snel vriendschap gesloten ! Mohammed stelde ons diverse trajecten voor vanuit Setti Fetma. (o.a. ook de mogelijkheid om naar Oukaïmeden te wandelen (groter hoogteverschil) Wij kozen voor de trekking van Setti Fetma naar Imlil – 3,5 dagen (beschreven in de lonely-planet.) cfr verder in verslag prijs : 4920 DH all inn - gids - maaltijden

ontbijt : brood met confituur, choco, honing, kaas middagmaal (sla met tonijn en brood) avondmaal : couscous, tajine, spaghetti

- 2 muildieren en hun begeleiders, tevens koks - 3 overnachtingen in gites (matras en dekens ter beschikking, warme douche) - taxi van Imlil naar Marrakech

16. Reisschema – dagindeling – what to see – praktische tips In de zomer is het in Marokko 1 uur vroeger Zo 13/07 : vlucht Brussel – Madrid – Casablanca

Vlucht : Brussel 16:45 � Madrid(Terminal 4) 19:00 IB3219 (Iberia) Vlucht : Madrid (Terminal 4S) 21:50 � Casablanca 22:40 AT0971 (RAM)

Madrid Barajas : Terminals T4 en T4S(Satellite) De luchthaven is ingedeeld in twee terminals. (T4 en T4S) , en zijn verbonden met een ondergrondse verbindingstrein. (APM) Terminal T4S wordt voornamelijk gebruikt voor niet Schengen bestemmingen. De trein die beide terminals verbindt bevindt zich ondergronds op niveau -2

Transfer luchthaven naar hotel Astrid = 250DH (officiële prijs voor de grand taxi) Overnachting in hotel Astrid.( 12 Rue 6 November CASABLANCA) Ma 14/07 Casablanca

Vlakbij het hotel Astrid zijn er geldautomaten op plaza Mohammed V. ’s Morgens bezoek aan de grote moskee Hassan II. (rondleiding enkel mogelijk met gids, en mogelijk om 9am, 10am, 11am en 14pm op zat-do, 120dh/30dh voor kinderen). Er is plaats voor 25.000 gelovigen, opp = 2ha, toren 200m hoog. Vlakbij kan men een tochtje over de “corniche” maken tot aan de vuurtoren. In de namiddag treinrit naar Fez (15.15u-18.35u – 155DH, om het uur vertrek). De treinen naar Fez vertrekken vanuit “Casa-voyageurs”. (Opgepast, station “Casa port” is dichter bij het centrum maar rijdt niet naar Fez). Er zijn zo’n 10-tal treinen per dag richting Fez. Overnachting in hotel Batha – (plaza batha Fez) Di 15/07 – Woe 16 /07 Fez

Had reeds 200.000 inw in 1350, 250.000 in 1970 en vandaag zo’n 1 miljoen inw. Vanaf de graven van de Meriniden (bereikbaar per taxi) heb je boven een indrukwekkend uitzicht op de medina. Fez bestaat uit drie delen:

- het nieuwe Fez (enkel interessant voor hotels en restaurants)

- het iets oudere Fez (Fez-el-Jedid): koninklijk paleis + joodse wijk (de Mella) en Mechouar - het oude Fez-el-Bali: zijn medina is de oudste, grootste, mooiste en best bewaarde van heel

Marokko. De medina hoort tot het werelderfgoed van de Unesco We bezoeken oa Bab Boujloud : de makkelijkst toegankelijke poort Medersa van Bou-Inania één van de talrijke koranscholen. Het is de grootste en mooiste van de stad. Dagelijks geopend van 8h30 tot 12h en van 14h tot 17h30. (0.9€) Leerlooierijen Chouara (Tanneries Chouara) de toegang tot de terrassen van enkele leerwinkels is gratis. Ondanks de nauwelijks te harden stank is het een ongelofelijk indrukwekkend en pittoresk beeld. Place Seffarine : dit is het plein van de koper- en ketelslagers. Een luidruchtig plekje. De soek van Fez-el-Jedid is heel levendig en telt heel wat minder toeristen dan in de medina. Je wordt er ook zelden aangeklampt. De joodse begraafplaats. Een aangrijpend en vreedzame plek. Fez is niet gekend voor zijn hoogstaande gastronomie. Kleine, leuke restaurantjes kun je beter kunnen ontdekken in de nieuwe stad. Met de petit taxi is een rit tussen de oude en nieuwe stad = 10DH (’s nachts steeds +50%). Het treinstation bevindt zich ten N van het nieuwe gedeelte. Overnachting in hotel Batha – (plaza batha Fez) Do 17/07 Fés – Midelt (220km - auto)

Oppikken huurauto ’s morgens in Fez vanaf 9h. Richting Midelt : Midelt : een bergstadje op een hoogte van 1488m. Een geologisch rijk gebied. Opgepast de veel aangeboden kristallen zijn soms rechtstreeks geïmporteerd vanuit Brazilië. Bezoek zeker niet de centrale soek, je wordt er langs alle kanten belaagd. De wijk van de soek Jamaa is veel minder toeristisch. (vooral het begin van de weg naar Mibladen net voorbij de banque populaire) Overnachting in hotel Kasbah Asmaa Midelt Vrij 18/07 Midelt – Er Rachidia – Merzouga (259km - auto)

Richting Merzouga. Rich : provinciehoofdplaats en belangrijk trefpunt voor de bergbewoners. Zondagse soek en veemarkt. Er Rachidia : op 126km van Midelt. De wondermooie weg kronkelt zich door de kloven van de Ziz. (gorges du Ziz) Net voor je Er Rachidia bereikt heb je een fantastisch uitzicht op de palmenbossen rond de rivier. Het indrukwekkendste gedeelte is dat in de omgeving van de tunnel du Légionnaire. Op 12km van deze stad ligt het stuwmeer van Hassan Addakhil met een indrukwekkende dam van rode aarde. De stad ligt op 85km van Erfoud. Erfoud : op 20km van Rissani. Toeristisch weinig van belang. Het is de toegang tot de grootste oase van Marokko, de Tafilalet. Naar Merzouga is er één bus per dag (1uur) Rissani : de Tafilalet was altijd al één van de belangrijkste handelscentra van de karavanen van de Sahara. Deze stad was dan ook de vroegere economische hoofdstad van Marokko. De palmenoase is heel toeristisch en bevat een prachtig bewegwijzerd circuit van een 20-tal km. Het bevat 40 ksour en 700.000 dadelpalmen. Er loopt een asfaltweg tussen Rissani en Merzouga. Een gids is hiervoor niet nodig. Maar men probeert nog steeds in Rissani je de verkeerde kant op te sturen, om dan na enkele DH te hebben ontvangen toch de juiste weg te tonen (weigeren, er zijn geen borden met aanduiding te bespeuren maar met een beetje zoeken kom je er wel) Neem de N13 tot Rissani, blijf rechtdoor rijden tot voorbij de stadspoort, volg verder naar links. Aan het eind van de weg sla je rechts af tot je aan het

hoofdplein komt. Rijd voorbij de winkels (400m) en sla links af. De asfaltweg is berijdbaar en voert je tot Merzouga (40km) en zelfs verder naar Taouz (nog 20km). Langs deze weg vind je telkens bordje met aanduiding van de te nemen piste voor de hotels, deze pistes zijn heel duidelijk te zien en meestal slechts enkele km lang, zeker te doen met een gewone wagen. De Erg Chebbi is 27km lang bij 7km breed. Aankomst bij Alberque Atlas Du Sable Za 19/07 Merzouga (ochtendtrekking in woestijn – Erg Chebbi) – Tineghir (162 km - auto) Zo 20/07 Verblijf in Tineghir

’s Morgens vroeg vertrek met kamelen tot aan de rand van de zandduinen. We profiteren van de ochtendlijke koelte om tot de top van de grote duin te klimmen. Prachtig uitzicht Autotocht naar Tineghir. Mooie weg naar Tinejdad. Tinejdad : Een grote ksar in de palmenoase van Ferkla. Enkele leuke restaurants voor ’s middags. Onder geen beding te missen zijn het musée des sources de Lalla Minouna en het musée des oasis naast het gastenverblijf El Khorbat. (je leert er het echte berberleven kennen) Tineghir : vooral bekend om zijn palmentuin. Het ligt op 1340m hoogte. Uitvalsbasis voor bezoek aan Gordges de Todra. Gorges de Todra Ideaal is om er ter plaatse te overnachten, aan hotels alvast geen gebrek. Aankomst in Tabia bij Maison d’ hotes Taborighte Wandeling doorheen de palmentuinen vanuit het hotel tot aan de kloof van de Todra. Ma 21/07 Tineghir - Boumalme Dades (auto - 53km) – Ouarzazate (116 km auto) – Ait

Benhaddou

Mooie rit langs de valei van de Dades. Middagmaal in Skoura. Gezien de kinderen de Atlas Studio’s willen bezoeken, stoppen we onderweg niet echt om één van de vele kasbah’s te bezoeken. (achteraf gezien hadden we toch wat tijd hiervoor …helaas) Ouarzazate Bezoek aan Atlas Coörporation Studio’s Verplichte parking (5DH) als de site nadert Toegangsprijs : Leuk voor de kinderen en cinefielen, anders niet echt aan te bevelen (nogal vervallen decors) Verder richting Marrakech en aankomst in Aït Benhaddou Overnachting in Complexe Touristique la kasbah Di 22/07 Ait Benhaddou - Marrakech (204km - auto)

Aït benhadou Bezoek aan de Kasbah is gratis en duurt 1u Verplichte parking (5DH) als de site nadert Prachtig zicht op de wereldberoemde kasbah Aankomst in Marrakech Binnenbrengen huurauto tegen 18h Overnachting in Riad Chorfa

Woe 23/07 + Do 24/07 Marrakech

Bezoek aan de stad Marrakech We bezoek o.a.

- het D’jema El-Fna plein (beschermd door Unesco) - de medina met de verschillende wijken, ambachten, … - de medersa Ben Youssef - rit met een calèche, vooral om de stadsrand te bezoeken, alsook de joodse wijk - zicht op Koutoubi-moskee

Gezien we vroeger reeds Marrakech bezochten, was dit bezoek veel beperkter dan vorige keer. De kinderen hadden de voorkeur om vooral doorheen de medina te slenteren en het plein te bewonderen. Overnachting in Riad Chorfa Vrij 25/07 Marrakech –Setti Fatma (73km -grand-taxi)

Met de grand-taxi naar Setti-Fatma Eerste dag start vanuit Setti Fatma op 1500m hoogte, wandeling tot aan Timichi (2100m), 5uur wandelen, overnachting in gîte. (basic) Za 26/07- Zo 27-07 Trekking in Atlas Gebergte naar Imlil

Tweede dag van Timichi naar Tachedirt : 7 uur wandelen met een pas op een hoogte 3172m, daarna terug dalen tot aan Tachedirt. Overnachting in mooie gîte. Derde dag 5 uur stappen tot aan Armoud, op 2100m hoogte. Overnachting in mooie gîte Ma 28/07 Imlil – Marrakech (grand taxi) en Marrakech - Essaouira (bus – 150km - 3u)

Vierde dag terug naar Imlil, slechts een uurtje wandelen Vanuit Marakech met de bus naar Essaouira Overnachting in Riad Nakhla Di 29/07 – Woe 30/07 Essaouira

Bezoek aan de stad en de vissershaven van Essaouira…. en vooral genieten van niets doen en uitrusten ! Place aux marché des Grains : een toeristisch maar pittoresk pleintje met gezellige terrasjes en leuke shops (Argan-olie, kruiden, antiek… ) Overnachting in Riad Nakhla Do 31/07 Essaouira – Casablanca (bus) (14.00-20.00u)

Busrit van Essaouira naar Casablanca Overnachting in hotel Astrid Vrij 01/08 Casablanca – Madrid – Brussel (11.55u-18.35u)

Vlucht : Casablanca 11:55 � Madrid(Terminal 4S) 14:30 IB3703 (Iberia) Vlucht : Madrid (Terminal 4) 16:20 � Brussel 18:35 IB3214 (Iberia) Trein Brussel Luchthaven 19:52 � Lichtervelde 21:27

17. Dagboek van onze reis Zon 13 juli Vandaag is de grote dag aangebroken, voor onze kinderen de eerste reis met het vliegtuig. Eerst met de trein tot aan Zaventem, en dan vol spanning afwachten hoe het er in Zaventem allemaal zal uitzien… hun geduld wordt op de proef gesteld. Maar het is meteen raak en voor de kinderen is de vliegtuighaven al één groot pretpark ! Roltrappen, inchecken, veiligheidscontroles, loopbanden, … ze vinden het allemaal spannend zodat voor hen wachten zelfs leuk is ! Tijdens de transit in Madrid herbegint ditzelfde pretparkgevoel… zelfs de uurtjes vertraging lijken hen niet erg. We komen met enige vertraging aan in de luchthaven van Casablanca. Op de luchthaven zijn we vliegensvlug door de paspoortcontrole – onze eerste stempel is binnen – het wachten op de bagage duurt wat langer. De taxichauffeur vinden we vlug, en hij brengt ons naar z’n wagen : een oude Mercedes van minstens 20 jaar oud, alles hangt nogal rammelig aan elkaar. Zo zouden we er nog heel veel zien! We houden even ons hart vast, zo’n roekeloze chauffeur … gelukkig is er niet veel verkeer. We belanden toch veilig in ons hotel, na wat administratie vallen we snel in slaap. Ma 14 juli Na ons eerste Marokkaanse ontbijt nemen we meteen een taxi richting Hassan II Moskee, een verplicht bezoekje bij een stop in Casablanca. De moskee is indrukwekkend : zowel vanbinnen als vanbuiten : prachtig gedecoreerd …de rondleiding wat oppervlakkig, maar voor de kinderen is dat oké. Na een heerlijk middagmaal trekken we richting station om de trein richting Fez te nemen. Een helse drukte, we kopen onze (2

e klas) tickets, voor de snelle trein richting Fez. De trein richting Fez komt

eraan… een half uur te vroeg, wij zijn even aan het twijfelen, in alle chaos, geroep, geduw, getrek … stappen we toch op de trein. Aanvankelijk blijkt geen plaatsje te vinden, maar eenmaal goed vertrokken blijkt de massa toch uiteen te dijen en vinden we een plaatsje. Blijkt algauw dat we een trein te vroeg genomen hebben, en in alle kleine stationnetjes wordt een halt genomen… de rit duurt uiteindelijk 4 ½ uur… toch wel vermoeiend. Aangenaam was wel dat Marokkanen graag een praatje maken met hun medereizigers. Laat zeker niet na om koekjes of fruit uit te delen in de treincoupé. De aankomst in Fez is nog chaotischer, heel wat mensen worden opgewacht, overal ronselen mannen toeristen voor hotels en taxi’s. Na wat onderhandelen hebben we een taxi (50 dh) die ons naar het hotel brengt. Hier brengt het zwembad ons wat verfrissing. Na een frisse duik laten we ons meeslepen met de massa door de soek, de oude medina om vervolgens in één van de vele restaurantjes ons een Marokkaans menu te laten voorschotelen… lekker maar niet overtuigend, het uitzicht daarentegen is wel de moeite waard. Van op het dakterras kunnen we de menigte gadeslaan en luisteren naar het gezang van de muezzin... Di 15 juli Na een ontbijt bezoeken we de oude medina met een gids. Die brengt ons langs allerhande ambachtslui (wevers,…) bij een kruidenier, bakker, slagers, kleedmakers. Het is een wirwar van kleine steegjes waar de ezel het transportmiddel bij uitstek is. We nemen een kijkje door de poort van verschillende mooi gedecoreerde moskeeën en bezoeken een oude koranschool : allemaal pareltjes van islamarchitectuur.We wandelen verder tot aan de indrukwekkende leerlooierwijk. Van op het terras van een winkel kunnen we de wereldbefaamde wijk gadeslaan, mannen die met dierenhuiden heen en weer lopen, in de bekkens laten bezinken en er zelf ook instaan, huiden uitspoelen, schrapen, ... Na een interessante uitleg krijgen we een verplichte rondleiding doorheen de winkel, veel mooie spullen hier, maar we laten ons niet verleiden iets te kopen. Later nog worden Anke’s handen versierd met henna … wat is ze nu trots ! In de avond maken we een wandeling langs het marktplein nabij Bab El-Mahrouk tot aan Fes el-J’did, wat een gezellige drukte… we proeven zelfs ter plaatse gemaakte chips mmm… lekker!! Woe 16 juli Tweede dag in Fès, we wandelen nu naar de oude Joodse wijk, de kledingsoek is niet zo mooi, maar eens we de drukke straat verlaten voor de kleine zijsteegjes, komen we op een groente-fruit-vlees soek waar we toch even onwennig worden. Alle vrouwen komen hier inkopen doen, geen toerist te bespeuren, alleen smalle steegjes waar we met veel moeite door kunnen en veel kijkende gezichtjes... De kinderen schrikken even bij het zien van het slachten van een kip. We bezoeken tevens een eeuwenoude Synagoge. In de namiddag terug even het zwembad in, ‘ avonds kiezen we terug ons eerste restaurantje, met uitzicht op de prachtig verlichte Bab el-Badou en de vele minaretten van de stad.

Do 17 juli Vandaag vertrekken we richting Midelt. Het ophalen van de huurwagen verloopt heel vlot, de bagage vindt vlot zijn plaatsje, en de kinderen vinden de huurauto wel ’cool’. Gezien het eerste slachtoffer van de toerista stoppen we onderweg niet veel. Onderweg zien we overal het gebergte verschijnen, nomadententen nabij kuddes geiten en schapen. In Midelt aangekomen genieten we van het interieur van onze Kasbah. Het water in het zwembad is koud, er is teveel wind. We ontmoeten vier Belgen die Marokko per motor doorkruisen… en hebben een gezellige babbel - waarbij veel reisherinneringen worden opgehaald - bij het avondeten. Vrijd 18 juli De weg naar Merzouga is lang maar de moeite waard :palmoases en kasbah’s duiken op, berglandschappen doen ons denken aan een western, veel mensen steeds ergens onderweg, droogte afgewisseld met groene valleien. ’s Middags pauzeren we even in Azrou, we worden uitgenodigd voor de thee, maar we gaan er niet op in. Merzouga is nog een heel eindje rijden. De oase van Tafilalet is indrukwekkend : de huizen en dikwijls vervallen kasbah’s sieren het landschap. We rijden voorbij de sneeuwgrens maar nu is het meer dan 35°C, het leven is hier hard. Met enige moeite – we worden steeds naar de verkeerde kant gestuurd - vinden we de juiste weg doorheen Rissani. Onderweg hebben we ons hotelletje al telefonisch gereserveerd. Na een kort stukje piste – waw wat een avontuur - bereiken we ons hotelletje : maar wat een hitte... precies een haardroger die met volle kracht in ons gezicht waait. Het zwembad brengt alweer de nodige afkoeling ... nu met Erg Chebbi als decor... Het is hier prachtig. De lucht ziet er dreigend uit, we zien een bruin getinte hemel van het opwaaiende zand. ’s Avonds zien we een aantal groepjes op dromedarissen vertrekken voor een bivak in een nomadentent. Vanwege teveel wind kiezen wij voor een prachtige kamer met airco. ‘Avonds krijgen we een lekkere tajine voorgeschoteld. We gaan vroeg slapen want morgen valt er veel te beleven... Zat 19 juli ’s Morgens 5.30u vertrekken we met de dromedarissen richting Erg Chebbi. Het is heerlijk koel (25°C) en met volle maan niet echt donker. Bij de zandduin aangekomen mogen we te voet verder de grote berg op, knap lastig maar toch wel niet te missen. De Sahara zoals in alle boeken te zien,daar staan wij nu middenin... prachtig genieten, ook al zien wij geen opkomende zon vanwege teveel wolken en nevel, hier blijven wij wel even mijmeren. Ook Anke en Kobe genieten... we rijden terug met onze dromedaris, de opgaande zon zorgt al voor stijgende temperaturen. Onze gidsen – 2 broers van 12 en 16 jaar oud - willen ons wat souvenirs verkopen en wij kopen een (achteraf gezien fake) minerale steen en een fossiel. In ons hotel krijgen we een heerlijk ontbijt, daarna nog een duik in het zwembad... en we verlaten ons hotelletje om verder te rijden richting Tineghir. De weg van Erfoud naar Tinedjad is terug prachtig : veel palmoases met kasbah’s, dorpjes, en alweer veel mensen ergens op weg. De weg is deels met zand bewaaid, we zijn nog steeds aan de rand van de woestijn, dan weer steenwoestijn en desolaat landschap. Net voor Tinedjad passeren we enkele musea, we stoppen er niet, maar lezen later in onze eigen teksten dat deze echt niet te missen zijn ...jammer In Tineghir eten we een lekkere maaltijd bij een plaatselijk restaurantje en rijden we de Todrakloof in. We logeren in kasbah Taborghite, alweer prachtig gelegen : tegen een bergflank en enkel te bereiken via een voetgangers-hangbruggetje. Vermoeid van de lange rit nemen we een duik in het prachtige zwembad. Daarna gaan we op verkenning door de prachtige palmentuinen. Overal zien we de irrigatiekanaaltjes die de landen bevloeien, hoe die dagelijks manueel worden gestuurd door een zijopening open of dicht te maken met keien of aarde. Hier worden allerhande groente en fruit gekweekt, we zien nog een aantal vrouwen aan het werk en maken enkele prachtige kiekjes... Zo 20 juli In de voormiddag maken we opnieuw een wandeling doorheen de prachtige palmentuinen, maar nu willen we tot aan de kloof wandelen, volgens de mensen van het hotel anderhalf uur stappen. Via een wirwar van kleine paadjes langs veldjes lopen we af en toe verdwaald, maar steeds is wel iemand die ons terug op het juiste pad helpt. Onderweg zien we veel vrouwen de was doen, op weg naar hun stukje land, kinderen spelen en vergezellen ons, … Na meer dan twee uur komen we in de kloof aan … maar wat een drukte !! Alle Marokkanen uit de omgeving komen hier verpozen. Na onze maaltijd zien de kinderen het niet zitten om verder te kloof in te wandelen … het is er ook superdruk, en heel heet, deze morgen was een prachtige wandeling en we beslissen dan maar om de taxi terug te nemen. Na enige discussie raken we het toch eens over de prijs en raken we snel terug bij ons hotel. Een plons in het zwembad, vroeg in bed …

Ma 21 juli Vandaag trekken we verder, richting Ouarzazate. Lang de prachtige weg van de 1000 kasbah’s, vallei van de Dades, Boumalme, El Kela M’Gouna, en Skoura. Hier eten we een heerlijke tajine (de beste van onze reis) en worden we hartelijk ontvangen door de uitbater die sedert kort ook een hotelletje heeft. Mooi ingericht, maar wij willen nog even verder rijden richting Ouarzazate. Anke wil immers de studio’s van Atlas Coörporation bezoeken. Leuk voor de kinderen …We rijden verder richting Aït Benhaddou en vinden alweer zonder problemen vlug een plaatsje in het hotel. Nog vlug een plons in het zwembad, het wordt al snel te donker om de ksar nog te bezoeken … dat zal voor morgen zijn ! Di 22 juli Vroeg uit de veren want er valt alweer veel te doen vandaag. Na het ontbijt bezoeken we de prachtige Ksar, waar we zelfs uitgenodigd worden om een kijkje te nemen in het huis van de weinig overblijvende plaatselijke bevolking : we zien er hoe er brood gebakken wordt, dieren gehuisvest worden, … jammer genoeg wel teveel winkels met opdringerige verkopers. Gelukkig zijn we er vroeg en vertrekken we al voor de bussen toeristen aankomen. We rijden verder over de bergpas Tizi-n-Tichka langs de prachtige valleien en de vele bergdorpjes met veel te veel verkopers van mineralen. Prachtige rit !! De temperatuur is er opvallend draaglijk. De kleuren van het landschappen wisselen, de kleuren van de dorpjes veranderen mee… Op naar Marrakech! Zodra we de ring oprijden komt een motorrijder ons aanspreken bij het eerste kruispunt met lichten, en helpt ons op weg doorheen de smalle straatjes richting medina rijden. Na wat zoeken vinden we een parkeerplaatsje, en meteen een drager met kar om onze bagage een 10-tal minuten ver tot bij onze riad te brengen…. Pfff wat een hitte, wat een drukte, wat een overrompeling ?! Voorrang aan het gemotoriseerd verkeer, zelfs in de kleine steegjes ! Wat een verschil met de medina in Fès ! Maar gelukkig is onze riad een oase van rust middenin de drukte van de soeks ! Eens de poort van de riad betreden is alle drukte en lawaai verdwenen ! We worden verwelkomd met een lekkere thee. De huurwagen terugbrengen verloopt zonder problemen. En dan het magische Djema-El-Fna plein : wat een hectische toestanden, gelukkig kunnen we alles rustig gadeslaan van op een terras van één van de vele restaurants … we drinken onze eerste geperste sinaasappelsap op het plein, kijken naar de slangenbezweerders, muziekmakers, goochelaars, waterdragers, hennah-vrouwen … en naar de bonte mengeling van toeristen en Marokkanen … Woe 23 juli Vandaag trekken we de medina in, langs mooie winkeltjes, kunsthandelaars, antiekhandelaars, … veel moois, veel kitsch, een mengelmoes voor ieder wat wils … een gezellige drukte, alleen jammer van alle roekeloze scooters die ons telkens weer de stuipen op het lijf jagen … In de late namiddag maken we een rondje met een calèche, leuk voor de kinderen, en voor ons rustig rondkijken naar alle drukte. ’s Avonds eten we op het Djema-El-Fna plein aan één van de kleine standjes… alweer een geslaagde vakantiedag ! Do 24 juli Ook vandaag slenteren we verder doorheen de eindeloze soeks met z’n immense drukte. We bezoeken de prachtig gesculpteerde medersa Ben Youssef, het Djema-El-Fna-plein en genieten ook van de rust en gezelligheid van onze riad. De kinderen plonsen even in het kleine zwembad. We bezoeken voor de eerste maal in Marokko een ijssalon : heerlijk en zoveel mooie gebakjes !! ’s Avonds wat rugzakken herschikken voor onze driedaagse trektocht van de komende dagen. Vrijd 25 juli Vandaag vroeg wakker worden want we worden verwacht in Setti-Fatma voor onze driedaagse trektocht. Na enige discussie vinden we een grand-taxi die ons wil brengen. (wij wat ongelukkiger over de prijs, 500DH, waarvan 100DH voor een ronselaar blijkt achteraf ! )Gelukkig is de chauffeur van het voorzichtige type en raken we vlotjes tot in Setti-Fatma waar de asfaltweg eindigt en onze trektocht begint. Onze gids staat ons al op te wachten, we bekijken de kaart om de te volgen route te bespreken en de ezels worden geladen, we kopen nog wat water voor de komende dagen, en de tocht kan beginnen. We volgen eerst een hele tijd een piste, de drukte van Setti-Fatma ebt weg, de bergen worden nog onze enige reisgezel, we krijgen ons eerste middagmaal (salade van komkommer, tomaat, tonijn en brood) Een siësta onder de bomen om de hitte even te ontvluchten en dan verder op pad. We krijgen het gezelschap van Zhour, een vrouw uit Casablanca die dezelfde tocht wil maken. We trotseren het eerste onweer met gelukkig niet veel regen, de kinderen kunnen voor het eerst op hun muildier. Na enige tijd verlaten we de piste en volgen we een ezelsroute. Het landschap wordt steeds mooier en we zien in de verte al enkele dorpjes. Op onze weg doorheen de dorpjes worden we vergezeld door tientallen kinderen, lachende vrouwen, …

Vandaag eindigen we in Timichi, onze eerste gîte-d’étape … hier geen elektriciteit, geen luxe, enkel een douche met warm water voor de snelste en een toilet. De kinderen vinden dit best wel spannend. Kobe speelt wat voetbal met de kinderen uit het dorp. We krijgen een couscous opgediend, praten nog wat na bij een gaslamp, en gaan dan toch wel vroeg de dekens onder na deze heerlijke dag. Zat 26 juli Vandaag belooft de zwaarste dag te worden, zo’n 7 uur stappen en een pas van meer dan 3000m beklimmen. Kobe verkiest al gauw het gezelschap van z’n muildier, Anke wil echter stappen. We verlaten het dorpje en beginnen aan de klim. Vandaag weinig wolken, het zal dus heet worden. Gelukkig is er wat wind, en mindert de temperatuur naarmate we hogerop geraken. Het middageten net voor de pas is in een prachtig kader, met een klein riviertje dat voor de nodige verfrissing zorgt. Eens we terug voldoende energie binnen krijgen kunnen we verder … de laatste loodjes wegen zwaar maar zonder al veel moeite komen we toch aan de pas. Hier zien we hoe het landschap wijzigt eens de pas voorbij. Andere kleuren, andere begroeiing, adembenemend, vooral met een helblauwe hemel … Nu alleen nog afdalen. Na een hele tijd komen we terug langs geïsoleerde dorpjes, veel kleurrijke vrouwen, kinderen, dieren … alweer ergens op weg... beladen met grote pakken gras, mee met een kudde dieren, … het leven lijkt hier niet gemakkelijk. In de winter immers totaal geïsoleerd vanwege de metershoge sneeuw. Mannen zijn hier niet veel te zien, zij trekken voor maanden weg naar de steden, op zoek naar een beter inkomen, de vrouwen zorgen ondertussen voor de kinderen en de dieren, en bewerken het land … Maar dit dorp heeft nog geluk : binnenkort komt hier elektriciteit, er wordt een nieuwe weg aangelegd, en het aantal toeristen dat hier langskomt is talrijk, vanwege de nabijheid van de Toubkal en de Oukaïmiden. We overnachten in Tachedirt, opnieuw in een gîte d’étappe, nu een luxe-versie ten opzichte van vorige nacht. Er is een grote groep Engelse scholieren die een trektocht maken naar Oukaïmiden. ’s Avonds maken we nog een wandeling in het dorp, ontmoeten we er kinderen, die een praatje slaan met Zhour : de kinderen kennen hun leeftijd niet, gaan niet naar school, … Tijdens onze maaltijd praten we nog na met Zhour en Mohammed, en Kobe heeft al vriendschap gesloten met z’n muildierdrijver, tevens onze kok … Zo 27 juli Alweer tijdig opstaan voor onze laatste dag stappen, we dalen verder af richting Imlil, eerst via een piste, verder terug via ezelspaden. Vandaag komen we veel meer toeristen tegen, allen vertrokken vanuit Imlil. Bij het naderen van Imlil nemen we de richting Armoud waar we een laatste nacht zullen verblijven in de plaatselijke gîte. We hebben zicht op de adembenemende Toubkal. Als we het dorpje verkennen zien we terug dezelfde taferelen : spelende kinderen, werkende vrouwen, kuddes dieren, … Ook deze avond maken we het ons gezellig en krijgen we een heerlijke tajine voorgeschoteld. We genieten en vinden het allemaal jammer dat dit onze laatste dag is. De kalmte en de rust in de bergen is heerlijk, de tochten niet te zwaar, de natuur prachtig, en het dagelijkse leven in de dorpje een verrijking … om even bij stilte staan. Maar morgen terug naar de drukte in Marrakech … wat een contrast ! We hadden lang getwijfeld over de haalbaarheid van dergelijke voettocht … maar dit behoort zeker tot onze mooiste reiservaringen … Ma 28 juli De tocht van Armoud naar Imlil doet ons een laatste keer genieten van al dat moois in de bergen. De aankomst in Imlil is wat chaotisch, zoektocht naar een taxi, veel aankomende toeristen … het afscheid van de gids en de muildierdrijvers is wat abrupt… voor we het goed beseffen zitten we al in de taxi richting Marrakech. Daar nemen we ook afscheid van Zhour, spreken af om elkaar te bellen bij aankomst in Casablanca. De hectische toestanden op het Djema el-Fnaa plein staan in schril contrast met de kalmte en rust van de voorbije dagen, het is wat wennen. Het ophalen van de bagage en de busrit naar Essaouira verlopen vlot. Bij aankomst in Essaouira de gebruikelijke drukte met bagagedragers die zich aanbieden, ronselaars voor hotels, … maar we geraken er vlot. Ook in de medina een drukte van jewelste, tientallen winkeltjes, restaurantjes en op het eerste zicht toch wel een oude en vervallen stad die om restauratie vraagt. En de strakke wind en de veel lagere temperaturen (25°C) … die doen ons wat rillen Di 29 juli ’s Morgens bezoeken we de vissershaven : wat een drukte ! Overal wordt vis uitgestald om te verkopen : op de grond op een stuk papier, in een mand, op een kar … verderop wordt vis gekuist… Allerhande zeelui lopen rond : boten worden gevuld met bakken vers ijs, netten worden ontward en hersteld, boten worden nog gelost … en overal wordt fel gediscussieerd … Langs de kades liggen tientallen grote vissersschepen, maar ook wel honderd kleine bootjes … Er is een scheepswerf waar oude boten worden hersteld, en zelfs nog nieuwe houten boten worden gemaakt. We wandelen langs een hoger gelegen kade waar we wat rustiger alles kunnen gadeslaan : hier komen we ogen tekort !

In de stad zelf wandelen we langs de prachtige oude vestigingsmuren, kleine steegjes, mooie pleintjes … een mooi decor van witte huizen met meestal blauwe ramen en deuren. Gisteren had de stad een vervallen indruk op ons nagelaten, maar eens binnen de muren heeft deze stad wel veel charme. Heel veel leuke restaurantjes, een lekkere Italiaanse ijsbar, en teveel souvenirshops … We komen ook langs de meer vervalen joodse wijk, de Mellah, met de groente- en vleesverkopers… Woe 30 juli Vandaag wagen ons even aan het strand … winderig maar minder koud. Het zand waait overal doorheen. We lopen langs de kade waar we robuuste zeelui gadeslaan en eindigen in de pleintjes en steegjes om onze maag te vullen. Dit is toch wel genieten, voor even een lui lekker vakantie…. Do 31 juli In de voormiddag genieten we nog van het laatste ontbijt op ons terras met prachtig zicht, want vandaag is het voor goed inpakken om terug richting Casablanca te rijden. We eten nog een ijsje op ons geliefd plaatsje, genieten nog even van het zicht op zee met het water dat rond de rotsen klieft, en van de charmante steegjes. De busrit naar Casablanca is lang, maar toch kunnen we even slapen en dan weer rondkijken naar het wisselende landschap en de drukte in de kleine dorpjes die we passeren. De aankomst in Casablanca is alweer hectisch. We rijden met de bus een afgesloten zone binnen het busstation binnen, iedereen wil alweer onze bagage dragen : maar wij hebben een taxi nodig ! Na wat onderhandelen over de prijs komen we uiteindelijk in een minibusje terecht. Onze chauffeur – aanvankelijk heel erg overtuigd dat hij ons hotel kent – aarzelt algauw bij het bereiken van de buurt van ons hotel. Vele keren moet hij uitstappen en de weg vragen. We worden – na nogal onhoffelijk rijdgedrag ten opzichte van voetgangers – zelfs tegenhouden door de politie, met een bekeuring voor de chauffeur. Blijkt onze chauffeur geen vergunning te hebben om toeristen te vervoeren. Met nogal wat vertraging komen we uiteindelijk toch bij het hotel terecht, waar Zhour ons al een tijdje opwacht. Ook zij merkt meteen dat ons busje eigenlijk dient om bagage te vervoeren. We beleven nog een fijne avond… en nemen nu voorgoed afscheid van Zhour. Vrijd 01 aug Zonder taxiperikelen geraken we vlot in de luchthaven… we moeten nu wel afscheid nemen van dit prachtige land. Het was een heel leuke reis… met heel veel herinneringen om op te halen !

18. Enkele nabeschouwingen… Reizen met kinderen Tot vorig jaar reisden we met de kinderen naar Zuid-Frankrijk en Noord-Spanje waar we een tweetal gîtes huurden om zo na een week toch een andere streek te kunnen verkennen. Onze reizen waren wel steeds een afwisseling van wandelen in de bergen, culturele bezoeken aan steden, en af en toe ook eens rustig genieten aan het zwembad. Het was voor ons de eerste reis buiten Europa met kinderen We hadden de reis goed voorbereid : de reisroute grotendeels uitgestippeld, de huurauto gereserveerd, alle hotels in de grotere steden geboekt, de nodige contacten gelegd voor de trekking in woestijn en in Atlas-gebergte. (maar nog niet gereserveerd) Om enige vrijheid te behouden hadden we de hotels in Merzouga en langs de vallei van de Dades/Todra, Ouarzazate niet gereserveerd. Dit bleek ook niet nodig te zijn, we hadden steeds plaats in onze voorkeurhotels. (belletje tegen de middag volstond). (juli = laagseizoen) Tevens kozen we voor iets meer luxe (airco en zwembad meestal aanwezig). Het steeds uitpakken en inpakken vergt wat tijd, maar was geen grote hinder … meestal bleven we toch wel 2 nachten op dezelfde plaats… We hadden gekozen voor een huurauto (6 dagen) tussen Fes en Marrakech, de rest deden we met het openbaar vervoer. De grote afstanden rijden (met huurauto) was misschien de minst leuke activiteit voor de kinderen, die enkel naar de eindbestemming uitzien, en minder genieten van de landschappen en de vrijheid om even te stoppen onderweg … Echter dankzij de huurauto moesten we niet dagelijks onderhandelen omtrent prijzen van de grand-taxi, bussen reserveren, tijdig aanwezig zijn om dan toch te wachten, … wat toch wel een tijdrovende activiteit is en dan nog sleuren met bagage !

Het vervoer met de trein (Casablanca-Fes) was vermoeiend vanwege de drukte op de trein (zo goed als volzet), de bussen van de grotere maatschappijen zijn een goed alternatief (goede airco, genummerde plaatsen …). De kleine taxi in de grote steden en de grote taxi voor de kortere afstanden tussen de dorpen zijn leuk. Maar zelden hebben de kinderen geklaagd …we merkten enkel hun vermoeidheid ’s avonds. Enkele malen een grote afstand afleggen is de enige manier om veel te zien … het zwembad was vooral dan een aangename verrassing! De kameeltrekking in de woestijn, en vooral de trektocht in het Atlasgebergte waren de hoogtepunten van onze reis. De Atlas-trekking had gerust iets langer mogen duren … De steden Marrakech en Fes hebben zeker hun charme, de moskeeën en de oproepen tot gebed, de souks en plaatselijke markten, de prachtig gedecoreerde hotelletjes met Marokkaanse salons. Echter een tweetal dagen in die steden volstaat voor de kinderen, de hectische drukte is er voor hen soms teveel aan … In Essaouira hadden we twee dagen ‘uitrusten’ voorzien als afsluiter, dit mocht iets langer … maar onze vakantie zat er jammer genoeg op !! Samengevat, we hadden een druk programma voorzien, misschien hadden we de afstanden wat moeten minderen en meer rustpauzes voorzien … maar we hebben wel heel veel gezien ! De Marokkanen zelf zijn dan weer zeer kindvriendelijk, bij problemen zijn ze steeds bereid te helpen, tijdens een wandeling zelfs Kobe in de nek te nemen en even te dragen … De kinderen pasten zich ongelooflijk snel aan, voelden zich direct op hun gemak in dit land waar alles toch wel anders is … Ook het eten was voor de kinderen geen probleem, veel brochettes, frietjes, cous-cous en tajine … ze kenden het reeds en vonden het allemaal lekker ! Voor de kinderen was Marokko een boeiende ervaring : een eerst confrontatie met een niet-Europees land. Een reis vol afwisseling : een aanrader !! Wim en Sabien Degeetere-Cailliau Anke en Kobe