r0 al-Akfani...itlcntick mct het hs American University of Beirut nr. 039 I 13, dat wordt gcnocmd in...

WERK VAN IBN AL-AKFÁNI

I I / l /{r t i l tt [í ' l

ashrh al-Kïmiya (alchemie)

I txl | (rm(trut ut-Filàha (Muktasar al-Filaha al-Nabatiyya) (landbouw)

I t,,r l , l í l lrrr.rur ' l 'ah{ïb al-Nukat l i-al-Abharï (f i losofie ?)

l, ltt l l( i lmtm lstikmàl al-Mu'taman b. Hud (geometrie)

I 't l l lul| ls f ' í

al-Handasa (geometrie)

l. l; l Nu*tt (op al-Adwiya al-Muf reda van Ibn al-Baytár) (farmacie)

l. l t l 41,,,1,,r.tar al-Adwiya al-Muf rada li-Ibn al-Baytàr (farmacie)

l l l l l t l uktusar 7'aSkirat al-Suwaydí (tarmacie)

1 ,1 \ l / unh íhá t Da r í t r i y ya (Muk tasa r Qanun Ibn S ïna ) (med ic i j nen ,l r l l ic r r r t :cn)

1.1(rl rrl Ris-ala al-Ntriyya fí al-Kuhl (oogheelkunde)

b. Wcrkcn d ie met Ibn a l -AkfánI 's cuvre worden geassocieerd maar

daartoc zcker niet behoren.

l17l Nattpat al-Fikar fí ' IhÉ

al-Basar (oogheelkunde)

l l l l l D i k r a l - A w z à n w a - a l - M a k a y ï l a l - M u s t a l a l ' a l a y h d f ï A m rttl- ' l ihb (medische maten en gewichten)

l1()l Maqàla fï al-Fasd (aderlaten)

De onderwerpen van het werk van Ibn al-Akfanï

Naar onderwerp gerangschikt zieÍ de bibliografie van Ibn al-Akfáni era l s vo lg t u i t . De c i j f e r s ve rw i j zen naa r he t h ie raan voo ra fgaandeovcrz.icht.

Y/ERK VAN IBN AL-AKFÁNi

- aforismen- eerste hulp- artsenbiografie (?)- farmacie- maten en gewichten- antidota (?)FysiognomieSlavenkoopGeometrieAstrolabiumAstronomieAritmeticaEdelsteenkundeAlchemieDroomuitlegLandbouwPolitiekPoëzieStijlleer (?)

53

21Á

26Á)4ti9r0i l ,

40,253515,l l ,r6,).+

3ti1 716,-)-)

t 24 l

361..)

l 41 t

43, 44

I:ncyclopedie

K oran-exegese-I'raditie' l 'hcologie (?)

Fi losof ie (?)

Gcbcdcn, ethiekMcdische wetcnschappen:- i n l c i d i ng- a lgcmccn

r loght :c lk undcl r r l c r l l l c nlccr lxrek, vrag( :n ( :n antw(x)r ( lcn

l x r l r s l i r g

1 , 220,2r3r,32222 4 , 3 919

29,30455. 6. t, 46, 4ltt, 4932tt

Bibliografie van de werken van Ibn al-Akf ànt

Dc cijfers die direct na de titels van de hier genoemdc werken worden

Bcgcven , ve rw i j zen naa r de h ie rvoo r opgegeven b ronnen van de

bibliografie van Ibn al-Akfànï.

)>l<<

Kitab lr|àd al-Qa;id ilà Asnà al-Maqàsid

bronncn:l. f iist in hs D, nr. l0: ruznàma! al-'ulïtm Í?).2. lrÍàd al-Qasid, dezc editie.l. al-Wàf r ll, pt' 26 A'yán, f. l l8b.l. fbn llafar 1929-31, III, p. 280.J, al-Muqul là, t . 40a,1.7, l l iÈÈi Kalr Ía l l t35-5|, nr. 488 (1, p. 251).

? , t e v o o r r l c h r t r r r l s t ' h r i Í t c l r t l c l i i s t r n l r c l h o o í r l s t u k o v t ' r t l t '

54 WERK VAN IBN AL-AKFANI

handschrifteli jke grondslag van de lriad al-Qà;id. Yoor een overzichtvan de inhoud van de lrí-ad al-Qà..sid wordt de lezer verwezen naar hetspeciaal daaraan gewijde hoofdstuk, elders in dit boek.

>>2<<

Al-Duru al-Nazïm fí Ahwal al-'Ulirm wa-al-Ta'lím

Een anon ieme bewerk ing van Ibn a l -Ak fàn í ' s I r i ' ad a l -Qas id . Detoeschrijving aan Ibn al-Akfáni is onzeker; zie ook het hoofdstuk overde invloed van de lridd al-Qasid.

handschriften:(ook opgenomen in de lijst van handschriften van de lridd al-Qdsid):- Leiden, Universiteitsbibliotheek, Or. 958 (42), ff. l97a-243b.- Vy'enen, Óst. Nationalbibl., N.F. 4. Titel op f. la: ... fï Ahwal

'Ulum

al-Ta'lím. Een foto van dit handschrift is in Leiden geregistreerd als Or.7125.- Damascus, Zàhir iyya,5487 'àmm.

Ti te l op f . la : . . . f i Ahw-al a l - ' I lmwa-al-Ta'lïm.- Londen, B.L., Or. 5565 C. Ongetiteld fragment in Hebreeuws schrift.- Tarïm, Maktabat al-Ahqàf l i-al-Maktfitàt, al-Ribáf 139; vgl. MMMA 21(1983), p.703.

,r3..

Kitàb Bu[yat al-Sd'il fï Ikti;qr al-Masd'il

bronnen:l. l i jst in hs D, nr. 6.2. Iridd al-Qàsid 624: min ahmad al-mad-akil al-tibbiyya.6. a l -Durr a l -Nazím, f . 227b, t i te l : Bulyat a l -MusA' i l f í Ik t isAral-Masd'il.

Ecn compendium op de Masd' i l f ï a l -T ibb l i -a l -Muta 'a l l imín doorIlunayn b. Ishàq (st. 260/873. vgl. GÁS lII,249-251). De vorm van vraagcn antwoord is door Ibn al-Akfáni niet gehandhaafd. In zijn inleiding (p.

2) t .cgt Ibn a l -AkfànÏ dat h i j z i jn compendium beknopter hecf t gcmaaktr lan r fat van a l -Ni l I (s t . 420/1029, vgt . GÁS I I I , 334) , maar ong( :v( : ( : r ( :vcn

u i t g t : h r t : i t l a l s a l -Nasaw i , mc t w i c h i j waa rsch i j n l i j k 'A t rd l l W l l r i d b .'A l r r l

r t l Razz i i q a l -Ka t i b a l -Nasaw i ( l cc f r l c 5 ( )0 / t l 0 í r , vy . l ( ]A l . ( i t . 4 t i ( r )

WERK VAN IBN AL-AKFÀNI

bcdoelt, hoewel van deze medicus in de l iteratuur gccn compendium op

Hunayn's Mqsà'iI bekend is.

handschrift:- C a i r o , D á r a l - K u t u b a l - M i s r i y y a , a l - T a y m I r i y y a 2 O t i b b ; Y g l .

a l -Munal f id 1959, p.251;31 pp. Gecopieerd 2 Rabi ' l l 1303/1885 door'Awad Ibráhïm al-Dawlatl i. Microfi lm in Leidcn: A 9l't9. Qà'ima II, 280.

Overz icht van de inhoud van de Bufyut a l -Sà' i l v<t lgcns hcÍ . Caireense

handschrift:

p. l. Titelpagina: fJt.ll #t -'.^ tt Jl - '::l

!a, JLJ| :J: r. s-*ll :Àll gr ïl:í tir

6tr- :Jl .rt-; l f$lrl ;r l t-v *o-iJl

p. 2. Begin: C*'.l.xl óa r..r. .;.rt rtl .rslll Jt': 4lJl Jl 'iill J.rJl JU (: t^ ', ;

;$ ,i. 6t*iïl ól- l.q1 r: lr r;i ."pí O*t ,,iJl .lJ r.Jl ' ' ' 6;1t-itl .r-cL- 6al

.:tÍ ótSf dt+ C ól*j)tJ iriU.ll fÉJl J+l i;. .,lall d- ;tS l I li Jr,J . . '

il r^.-rrl i*L c ei.rL+. al !l tr':ll1 .*Jl JÀh.Jl J+l .r 'it-t "a

o*isl .-Ll .-^ tt

ijL.l 4ijl"r. gf.; Ai- 6r rtl:l Jt''::-l O.1,U..143.r:pJl tt#l

'it ^ (ÊF ÓtS

C.. J.lÉll;iSi .1,3íïl f óêfu tjjt-j J.rl jl O*li:.àrll 6c ti*i;:j óÉ+JrLrl

1l y' 6ïl Jl !,-ilSJJ rLlrJl dF i-L+ o..oiil ólS alr sl'r<ll lf,r1 È41 J-i

g{'tll }-3!'.J [t ] *U<lt .r.Lr. ir^ .-i. Ul .! 1L--'::-1t .\É ,/c lFi*.

t4il1 .^rc ,rl Ci ..."3i'.11 tir OfS1 ól f+:lf gí....illS uli. ..jí- lrU r1:;j

Jt '::.-f

rf ..l,tJt i$+r tï,r ] .1^-.tt eqlll ir. ..i.ilJ l't-, ul:<ll .;r;-,

Jt-ill ,/. dr3Jr.-l3t ...^ tt

t t: -lrjr Iir+]hJl ] iJ'+alejl rr-Jlr .,lojl i-.ó o\* ,.,r Jrïl

p. 6. 6l;ïl O.rr Jlrl,t r;l.3'll Jr-ill

p. 10. :/l+tlsi àJÊll J-iJl

ln hct handschrift l i jkt geen vierde f asl voor te komen. Op p. 14 gaat het

ont tcrwcrp ovcr van dc asbáb naar de dalà ' i l . Het is mogel i jk dat daar

hct hcgin van dczc f usl gct<>cht moct worden.

.,1óll J.r y cr.l;Jl ;!-iJl

i.r 'iJl !1.rïl*r rr.rtJl "!-iJl

55

p. 3.

p. I() ,

p ?'1

56 WERK VAN IBN AL-AKFÀNI

p.28. i$r.Jll1lJlsiêilJlJ.i l l

pp. 30-31. pind; tl l:l .r-11 .rir^J i.l1.u.Jl ól+SJ.Jl ir jl"r-.i ;lrh.ll te*t . . .

Jb: {1ll r.s{ gl ':<ll É ,;rtJl:Jítr.^J :.r:- brÁl1 l.rr+, t l l l .-11 l.r.rc

. . . t/[rJl1 C"J-JI dlr el.-1J,tr.Jl rLtll +i5r1

p. 31. Colophon: e.cí \Y.Y ij- pï ê#J Y iiildl ,.l.*.l,Jl .lJl C .j,-j ÉJ

. . . s-ElrJl e.lll ,JÊf $ijl

>>4<<

Kit-ab Gunvat al-Labïb'inda Gavbat al-Tabib

bronnen:1. lijst in hs d, nr. 15.3. al-Wdfï rI, p.26: A'ydn, f. l l8b.4. Durar (Hyderabad) IIt, p. ZSO.5. al-Muqaf f

-a, f . 40a, regel 8.

7. Kaif al-Zunltn, nr. 8651 0V, p. 338).

Een inleidend werk voor hen die geen, of geen betrouwbare, arts bij dehand hebben.

handschriften:- Baghdad, al-Mathaf al- 'Iráqi, nr. 33001. Vgl. NaqSbandï 1981, nr. 443(pp. 229-230). Een editie van de Gunyat at-Labïb, door Sálih Mahdï'Abbás

bezorgd op basis van het hs Beiroet en dat in het Iraaks Museum,w<rrdt vcrmeld in Akb-ar al-Turdg al-'Arabí 15 (Kuweit 1984), p. 13.- Bciroct, al-Óámi'a al-Amríkiyya. Vgl. ibid. Dit is waarschijnli jk het hsnr . l l03 van a l -Kizàna a l -Ma' l f i f iyya, dat wordt genoemd door paterAnastasc-Marie de St. Étie in zijn edirie van de Nukab at-Daka'ir (Cairo

t939), p. ll2 (noot), zie deze bibliografie nr. 13. In dit handschrift zijn ookt c k s t c n v a n d e I r i d d a l - Q à q i d ( b i b l i o g r a f i e n r . t ) e n d e N u k s bul-Duftà'ir (bibliografie nr. l3). Dit handschrift is hoogsrwaarschijnli jkit lcntick mct het hs American University of Beirut nr. 039 I 13, dat wordtgcnocmd in M . 'Adnàn

a l -Bak i t en N f r f án Ra [à a l -Hamtd , F ih r i su l - M a l s t l t t ï t t a l - 'A rab i yya a l -Musawwara , dee l l , p . 163 (Amman

1305 / l 9 t t 5 ) . Dc au tcu rs van deze ca ta logus ve rme ldcn dc t cks t vun d r :N ukuh u l - l ) ak -u ' i r i n dczc l f dc band ( i b i d , p . na ) . Vg l . ( ' l r l l ogus Y .Q .KÍr i ( l ( ) f t5) , p . J , nr . 3 .


- tsologna, Bibl. Univ., Coll. Marsigli, nr. 3406 Q). Vgl. Cat. V. Rosen, p.

f06. nr. 457. De tweede tekst in dezelfde band als het hs A van dezecditie van de lriad al-Qdsid (ff. 71a-90b). Microfilm in Leiden: A 269.- Cairo, Dár al-Kutub al-Misr iyya. Cat. l VII , p. 184, t i te l : Gunyatul-Labïb hayl t-a yïrpad al-Tabib.In mapmïr'a 133 Q), ff. 70-101.- Cambridge, Univ. Library, Or. 1428 (tO). Vgt. A.J. Arberry, SecondSuppl. Handlist, p. 36, nr. 220. De tweede tekst in dezelfde band als heths B van deze editie van de lriad al-Qàsid $f . 67a-92b). Microfilm inl - c i d e n : A 3 6 5 . G e s c h r e v e n d o o r d e z e l f d e c o p i i s t a l s d e e r a a nvoorafgaande tekst van de Ir Íàd al-Qàsid, gedateerd Damascus, 20( iumádá I , 749/1348. Ti tel : Gunyar al-Labïh f ímá yusta'malu ' inda

Gaybat al-labïb.- Qorum, Genel 2940 0), ff . 2b-12a. Vgl. Dictrich 1966, p. 2lO, nr. l0l.'lirel: Gunyat at-Labíb hayt l-a yillad al-T'ablb.- Dublin, Chester Beatty Library, nr.3478. Vgl. A.J. Arbcrry, Handlist,Il,p . 9 7 .- Gotha, Cat. Pertsch IV, pp. 69-70, m.2034(3). Ti tc l : Ki tàb Gunyatal-Lqbtb fí Gaybat al-Tabïb.- Istanbul, Beyazit Devlet Kiitiiphanesi, nr. 4118 (Defter "'Umïrmiyya", p-

200. I deel, 13 regels per pagina).- Istanbul, Beyazit Devlet Kiitiiphanesi, nr. 4119 (Defter "'Umilmiyya", p.

200. I deel,12 regels per pagina).- Istanbul, Kópriil i i | 46 (3), ff. l09a-119b: 9e/l5e eeuw; cat. R. $egen(1986), I, pp. 47-8.- Istanbul, Kópriilti II 187 Q\ ff . 52a-79b; einde llell7e eeuw; cat. R.

Sc$cn (1986), II, pp.503-4.- Istanbul, Siileymaniye Kiitiiphanesi, Esat Efendi 184 (l). Ygl. Defter, p.

t 0 , a l w a a r d e f o u t i e v e t i t e l a l - R i s d l a a l - M u d a h h a b a f i H i f zal-$ihhq wordt opgegeven. Dit is een verwijzing naar de tweede tekst in

dczc band. De tekst van de Gunyat al-Lab\b beslaat ff. lb-17a.- lstanbul, Topkapr Sarayr Mtizesi Kiiti iphanesi, Ahmet III, 2048 Tibb.Vgl. al-Munaff id 1959, p.251.- l-os Angcles, UCLA, MS Ar. 78 (I), pp. 8-38. Vgl. Iskandar 1984, p. 43.- Sara jcvo , Qr i jen ta ln i Ins t i tu t , n r .2948- I . Vg l . T rako 1982-3 , pp .

20tt-209, Nr. 7.

O v c r z i c h t v a n d c i n h o u d v a n d c G u n y a t a l - L a b i b v o l g c n s h c t h s( 'a rnbr idgc ( ) r . l42 t { (10) , l f .67a-92b:l. (r'lit. 'l'rlcl:

:a*+hjl i t*' ..tj- J^r:-d t-i'i .i*+lll i'l;

57

58 WERK VAN IBN AL-AKFÁNI

Een waarschijnlijk latere hand heeft hieraan toegevoegd, op grond vanHággi Kalïfa's Kaif al-Zunitn: 6.21'. .i1..r^ll e.l>rl ó{ r.s. .rr+Jl ,+ï

-:< ll..r-t-l ip Yto e.r.f gr,-Jl ;tistlf . 67b. Begin: i,.(J'rr1 frrn: O,*t C ót-itl |i$, siil l4ll r-rJl... (:t ..t )

J^:Àl ÈtrJl i;1;r p-Jl:irLl iJtrJ o.,!i ural ... ËÍ-JolJ,- Jl el.' it rLÊ

,rJc tl':*t1t 1 (ilJ,.ïl ór. j'l:Jl1 ïs. ll rli- Cr. =ÁJl ft Cr G. r{ ï t ,-É

t . u..lr-r.Jl ir i.rr^'-.<i t".cr r+,.ijfr J Cr r+fr jl .,,rl**t r+rJ J êi.r t..rjliÉlíj éi+ r.lJl .- ! óJ;Sii l+':r,àJ rl^<-Jl Olfl .:,..1::, ot:::l, fl ot f>f

. . . OKrl i+.rl * Ut-rl .ir cÉir i:;; j)t;t3

ff. 67b-68a. Jldll J*r- I *:- rt tÀi-,/.*fK;jr+r J^+ c4 JrJt óJt -

f. 68a. Jt-+tl J.+-,,J.e 6t;ïl óf-; isri':...^ ll éJt Cj,-,f . 70a. óJJ+rJ r!.àl :':... ,!j rt lr-y| b.r--i .J ;;t ót*itJ Ljul 19ïl .l-i

l1 jJ t ' te r^

. . . l:..l1.ll1 tllrlÍ .-j.c ,lJ,CJl J-i

. . . lÊlJ'iil rrf LJl r*5 J-t;* Ji

7la. rrst ilttJt .111J: Li.L. S+i .r-! rlJí3 t J t':.^ tl u-*Jl 6tS tJ .F

. . . t .1.É tdc urt+l Jl$.ïl ir" i"j-Íl

f . 72b. . . . lfit lr. dr. r.f t i+rl lr.tr !J,i. biJl6t /ct.Ft. 13a. Ê.+Jl ,rlê O*s1 6 óIJ 6rí-1 rr .' ^ïl i-'lJ Êél JËf . ' 1 3 a . . . . : l ' i 6 l É t { i r i l r ^ l l j g ï . F

f. 73b. e+ ó5rr J Cr .r+g 1l =*,t +r J Ér*! {JÊ|J,.íl -r*rs C;tittóSlt -

t. l3b. ,h r*';'r 4lralhl t .ÊJ^ll Êfilc Jíil lil ellLïl "rr

O*ii*Jl 6l .F. . . irl*ut1 6,a{1 {-i# tl]-*

. . . r-iJt{ ':3SJl fJl clÉl I ur1ÊJt 6:/rltJi. . . il'lÉlt+ )--_JlfJJl ClÉl t . iJ+.' llCfrjlJ-i

liiJf .rr .z':, é-dl illl.rr óS-l ;. .jl ,L rt,t^y1 eU+t .F

. . . , t rJrJ l

. . . Jt' Jí 'J^ ta u,i -, ;ÉJl ;trlr. 1,'+.r ,-l..i

. ' . . t ' z : Y l U r F u l , ; l r l t ; J - i

f.

f.

f.

7Oa.

70a.

74a.

14a.

74b. ui 'r+ ti

f.

f .

f .

t . . / 4h

fi ' /.rb '/1rr


. . .Jl{-l Jl .hi{ el 'il-li.11Jl l1Êri ri J-i

. . . tf,-ÉSr lÊ)l;tl;.r!: ,-L r)E ïl Ji

. . . -l.hiïl u1uá gt-rC- ,;';-Jl6Lí 61"ï;

. . . ;r,iJt att Jl irt-i.yt ,r l;

. . . ,-à.Jl iuL 6r+ ira,utl u:À{13 ri Ji-:r(-:: | ^la-Uetf Xf* cl5l u2À

"'rJ;

59

f. l5a.

t . 1 5 b .

t . 7 6 a .

t . 7 6 b .

f . 1 6 b .

l ' t .16b-17a.

ï. 17b.

f. 78a.

f. 78a.

f. 78b.

f. 78b.

t. 17b. aàl;rtl6ftel ï -- Jl qi - ir. ;.rii l ̂ :: :riU tit-J *.. ,jJ$l óSrl -

. . . Br.r:-. ir:l4itl i+;ïl / rJtít r/ J,.$S.Ji.rr irlrtt rl.-i

.. . L*1, LFJTJ ;l.Állir++hll o1a 6l s.i_rlr J Ji

. . . J+LiJl rJl:t--.:tg Jul ,Jrl)í:,:|+l4ll ,rJl i,--.:tg .àJ.Jl;i Ji

. . . ;i l".i- JluÀê J- lil Jl.i

. . . dllrinJt+ !r Oí.t t- gLrrïl ó*í.ó s, {:+l J-itt.l8b-79a. t{L.tJr: L *1rl:rlL trliíl:+l- .rlr- Éi C 61l:Jt órl -

ï t É t-.-i.l:-..1 Jl rll-l gr É L.r.- / O+rl rt '^l

*F.É É e:lrJt+Jli .r+.JÊJt+ uÉi+

Dan vo lg t een opsomming van de b i j zondere , med isch re levante ,cigcnschappen van verschi l lende voedingsstoffen, geneesmiddelen endicren (ff. 79a-80b), voorts verschillende kwalen en ongelukken met hunbchandeling (ff. 80b-83a), de verschillende behandelingen van kwalen, indc volgorde van de ledematen, van top tot teen (f f . 83a-91a) en debi jzondere eigenschappen van een aantal voedingsstoffen en anderelskcn, met hun, niet alleen zuiver medische, effecten (ff. 91a-92b).l. 92b. Eind' r.,.i: grtLr {ilFl, e-r.r c+ei fr; JS l+dJl JJàj

"r 61q;Jl i.+,

.3r+.L .b yl rr^L:'ll J)t,)l rfi: ir. Élliíj r,i.151 rilf -':a Jf ,;- ;31 .rlli<j

vL f)l-lll ;)l-JlJ Ut-rjl .i. *,i o.r11i tr Él li. ó*J,ó1.1.g.r 6+- rJl- .rl.rr

B^rnvcrmc'dingcn komen in het r"n:f*f'*Ït*::':1Jïï=, ;'riwrrrt fcn l f ippocratcs ( f t .7Oa,l2:17b,15) en Galenus (f . 70a,13) genoemd.


>)5<<

Kitab Kaíf al-Rayn fï Ahwdl al-'Ayn

bronnen:f. lijst in hs D, nr.3: mutawassit.2. Iríàd al-Qàsid 624:. min almad al-madàkil al-tibbiyya.3. al-Wafï 1I,26; A'yón, f. l18b: ... fí Amr-ad ...5. al-Muqaf fa, f.40a,8-9: ... fl Amràd ...6. ql-Durr al-Naqím, f.227a.7. Kaíf al-funïtn, nr. 10704 (Y, p.207).

Handboek voor de oogheelkunde. Korte inhoud en evaluat ie wordengegeven door J. Hirschberg 1905b, pp. 88-90, cn 93:'Die beiden lerzrenLehrb i i cher , aus dem 14. Jahrh . , von Sams ad-Dïn Inamel i j k : Ibnal-Akfànïl und Sa{ilï, sind noch ganz riichrige Werke. Weder sind sieeinfach aus den friiheren abgeschrieben, noch enthalten sie Unsinn; beidesind besser, als die europàischcn Leistungen auf diesem Gebiet bis zum18. Jahrhundert.'Vgl. ook Hirschberg 1905a, pp. 93-95.

handschriften:- Antalya, Elmah ilce Halk Kiiriiphanesi (Tiiyatok, nr. 2900/6, nr. l9t0;vol. 3, pp.132-3.- Beiroet, al-Kizàna al-Taymflr iyya. Vgl. ' Isá Iskandar al-Ma' l [ f , inRAAD 3 (1923),360. Mogel i jk ident iek mer handschri f t Cairo, TibbTaym[r 284 (zie hierna).- Cairo, Azhar 84/7670. Vgl. Cat. Azhar, vt (1369/1950), p. l2g.- Cairo, Dàr al-Kutub al-Misriyya. Car.r VI, p. 30. Copiisr'Imrán b. M. b.Abï al-N[r, al-ishír bi-al-Garyànï. Een afschrift hiervan is hs LeidenOr. ltt.Oo4 (zie hierna).- Cairo, Dàr al-Kutub al-Misriyya 354 Tibb. Vgl. al-Munagfid 1959, p.25t;167 pp.- Cairo, Dàr al-Kutub al-Misriyya 883 Tibb. Vgl. ibid- ( 'a iro, Dár al-Kutub al-Misr iyya 87 Tibb. Vgl. ib id. Van di t hs is eenrnicrolilrn in hct voormalige handschrifteninstituut van de Arabische Ligatt: ('airrr, vgl. Ibràhim Sabbfih, Fihris, pp.156-7, nr. 206; 8l ff.

( 'arro, l ) I r al-Kutub al-Misr iyya. Vol lers 1890, p.382 vermeldt. nog ccnlu r r r r l sc l r r r l l i n t l t : Khcd iv ia lc b ib l io thcck tc Ca i ro . zondcr ccn nu Ínnrc r [cn(x'nrcn ( l {O. l { l l Í . ) .

( ' i t t to . l ) r i r a l Ku tub a l M is r iyya , ' l i hh ' l ' aynr i r r ? t t .1 ; lX . l pp t r , logc l r l l

WERK VAN IBN AL-AKFANI

identiek met het handschrift Beiroet (zic hicrbovcn).- Cairo, Dàr al-Kutub al-Misriyya, Tibb Tal'at 4t12, lt0 t'f.; 1252 A}J..- Cairo, Dàr al-Kutub al-Misriyya. V. Roscn, in l-e.s Manuscrits arabesde I' lnstitut des Langues Orientqles, Saint-Pótcrsbourg 1877, p. l l l ' .

..;i l y a un exemplaire du ,.,gJl. i- iS dans la bibliothèquc du Vice-Roi, cf.le catalogue de M. Stern, p. Y1..'- Cairo, Halïm 46 Tibb. Vgl. al-Munafif id 1959, p.251: 64 tf .Í l He t i s moge l i j k da t een o f meer van de handsch r i f r en d ie doo ral-Munafgid, Brockelmann, v. Rosen of K. vollers in (]airccnse collectiesworden ve rme ld i den t i ek aan e l kaa r z i j n . He t ongcnummerde doo rVollers genoemde hs zou idenriek kunnen zijn met 87 Tibb vanwege hetgeli jke aantal folio's.- I s tanbu l , Topkap r Sa ray r M i i zes i K i i r i i phanes i , A t 968 . Vg l . Ca t .Karatay, III (1966), pp. 830-3, nr. 7285. Dit handschrift is hcrzelfde alsgenoemd door Levey 1973, p. 62: Istanbul, Topkapr Saray, Ahmet III, nr.1968.- Leiden, Univers i te i tsb ib l io theek, Or. 18.004. Copic van een hs in deKhed iv ia le B ib l i o theek te ca i ro [ d .w .z . van hc r hs Ca i ro h ie rvoo rgenoemdJ, vervaardigd voor J . Hi rschberg. Vgl . Hi rschbcrg 1905b, pp.82-84.- Vaticaan, Sbath 13. Cat. P. Sbath I, p. 12 (Cairo 1928). Microfi lm inLeiden: A 726. Copie van 920/1514 (f. 5lb).

Overzicht van de inhoud van de Kaif al-Rayn fï Ahwàl al- 'Ayn, volgenshct hs Leiden, or. 18.004. Bij de opsomming der verschil lcnde oogziektenhcb i k t ussen v ie rkan te haak jes he t aan ta l de r behande lde kwa lenopgegeven.

f. la. Titelblad: u"--i L)l'lJ:ÀJt C dt.,'Jt Jtr.t € tÉll.i.àí ?Uí tir

e3rs.;,r r,lJl r.rri5 611-iïl J.t-.it e{lffl ,r1-rJl 6l,r.1'1,ra rr:r,r1-rJl

f. lb. Begin: ""--:

Jt ' i l l at: j i | 6rLr LyrJl dtrj l ft-Jt êr.i. l t Jti (:t .r )

JS Ê s;.rJl ..! r.sll ... 611-iïl J.t- ó.! C*.|>tl ,.rg.rJl 6trra ,,r ursr 6r.rJlr.+... rr-+1 [V iu-tiÍ ot-à.1l ],.r1+rllr .lJaítJ óL*iJl J;iJ IrJi: tjti,i gà

I l. .r,-u.tt .rt-i; l ] l).ss tr+ (Jjrt .r i i :^<Jl a,u,_rs rt& dr.:^<-Jló! l,J€i

. .. iïLi- ij)ti -Jr .':,':r1 'lJJl i-Li.- ,,, ul.i<ll lir e-L= ;U JrrJ .. . ,rJ-,

. . ó*rjl Jlr-l y' dÈy'| . i.L< ea-r

6l

62

f. lb. ó.rJl JlFlc/ JrYt iJt:^ ll

i3..tÀrÍ 1yït .r.r 4 Jryt:el

6t-iïl O*c .p11À1 ,rrJl r-:l Jftl Ji-itt

t++tj.r ó,J,rJti: tr C;Glt Ji-iJl

,.1'tJll ï- lliF óÉrJl JlFl lri àJÉll Jt-ijl:Jt<ll t{iL)14, óÉ.rJl Jlpl st f ...1

,/ erly'l J.ill

:rr^. t l . l f.Jl C rjt3ll -r,11

d,{rll i-{ *.- / JJtt Jl.ill

:JKll ir$Jl d:Ht'-;;ÊÍ J.ill

f. 7b. ^Jiall t+,t+lt-r lr:L)t r k+t+lr óCl u^ilr,.l .S3,rt iijtj.fi Ur;^ rl

I tr] 6i5tt ,-. , t .r l

I t r ] :^ - t t^ t l : : rL l l r r l .> .1

[ \ Í ] +ri l t ,rt .r l

Io ] : . , : . t1 , ; l . r l

I A] ": ' '*rrt .rÉtl ,-nt.r l

I f ] i . :rrínJl::rLrl , i , l .r l

[ \ . ] ! , :r i l t i {Étt ,_nt:- l

[ \.] l**L"jjt.{rLJt,i,tyl

I Y ] '.<, *. t| :: tL ll I uÊtr.l ] ,,it+-l

I Y] i . .+t. l t i i rLrt, ; l .r l

Io ] : r t t1 : : r t . l l , ; ' , l . r l

If ] .rtr.lt.--rJl ,;;,lyl

Io] r-r+Jt crlt,rt)-l

I v ] : t : ^ t l J& uÁ l , . l

I r] ;utr ,it.rl

[ \Y] k! r'.+.+ ,.ri-i.i t,r:lt dtr.tlí. 52b. fa'Jl .jtp,JJ-:r:.;. Lr.S.riJl i.r 'ÀJl !1.r!l vj ilJt-:'!l Uti^tl

l ) g . r . t ' m t rqà l r r bcva l ccn ops ( )n l rn ing van s in rp l i c i a , u l Í uhc l r s r ' h ( r l l r 1 ' r r r l )

g t ' r :ur l is t l t rk t . I ) t : f ig1 '11scha; lg lcr r worr lcr r l r t .s t 'hr t :vcrr t . r r t t t . * ,c l l rng v l t r r lc

V/ERK VAN IBN AL-AKFANI

ï . 2 a .

f. 3b.

f. 4a.

f. 5b.

f. 6a.

f . f ia .

f .28a.

f. 35a.

f .39a.

f. 39b.

f. 40a.

f. 4lb.

ï . 4 2 b .

t . 4 3 b .

f. 43b.

t . 4 4 b .

f . 4 6 a .

f . 4 1 a .

t . 4 1 b .

f . 4 9 a .


rrriddclen wordt, aangegeven. J. Hirschberg, Geschichte, pp.83-4, heeft een

vcrgcli jking gemaakt tussen de l i jst van Ibn al-Akfáni en die van 'Alï b.

' lsá.

i$r.Jl Q1.rïl

óuq.àJl y' Jrïlvtll

Jt -íYt *r;Êlt !/L+Jl

l)it hoofdstuk bevat een opsomming van recepten, met hun werking.

l. 6tla. óUl:"àJll Jllïl i+t- u- l i x-r !1.r1 t+-i JSil i-:tj,

1 .70a. Eind: 9;1 ; j ; . r r l9 J í , .1 l J .U-J; t rJo CJ. , rL i , - l1 j :14. . . - " ! - i . . .

. . . :/t tl Èrl^lj r.-Jl, sl':<tl Éï |jr;.í:J1 .r rirr J-+ e^+: rl;l i3t3 U-i+

l Í . 70b -80a van he t Le idse handsch r i f t bcva t l . cn g ccn teks t , van

mcdische inhoud, getiteld Fawd'id Mupamma'a fï Abwab Arba'a. Een

undcre titel wordt niet gegeven, evenmin wordt ccn autcur genoemd, en

in he t co lophon s taan geen nade re de ta i l s . Ve rgc l i j k i ng me t he t hs

Vaticaan, Sbath 13 leert dat d,eze f awd'id niet tot de tckst van de Kaif

ul-Rayn behoren.Í. UOb. Blanco.

>>6<<

al-Talrïd min Kaif al-Rayn,of Muktasar ÍKitdb Kaif al-Rayn fï Ahwàl al-'Ayn)

bron:l. l i jst in hs D, nr. 4.

Compcndium over oogheelkunde. Een verkorte versie van de Kaifal- Rayn (zie bibliografie, nr. 5). De verkorting geschiedt met name doorwcglating van de stof die in de KaÍf in de derde maqdla, het hoofdstukovcr mcdicijnen, wordt behandeld.

hundschri f tcn:- tstanbuf , NurÍosmaniye nr.3576 (Defter, p. 202). Vgl. Dietrich 1966, pp.l íÉ-7, nr. 70.- l .o r r r fon , I ] .1 . . , Or . 5ó57. Vg l . Hamarnch 1975, p .214, n r .276. Mic ro f i lmrn l . t : i i l t : r r ; A 529.

' f r t c l . v r r f l i c l r s l l . . ) l t , . 1 \ l t t u i r í d .


f .2b. all. i.r'< pr.rJl ,;Eí ó. JJll:-elr- | Ê.Á^ll ,rJ.c rtll-. =.aJ t- +."3óÉrltJt1-ï j

Overzicht van de inhoud van al-Taprïd min Kaif al-Rayn, volgens heths Londen, B.L., Or. 5657.f. 2a. Titelblad: r.t- ót;1a1l ..ra .r.-u ;L)lJ óÉrjl Jl1rsl f t4!l.i.i.S ,,r,tií

lsicl 61t-jïl

f. 2b. Begin: ,rr ^ ' ll &tii+ y'trJt ;t ,tlj rL4ryl tii. d r.-Jl . . . (:t .r )

fr-r.Jl .,.1Eí & JJJI i-t:-, Ê-Á^ll .rJc:q:- rl+i t-. +J+i [b Jr.tJ...

. . . óÉrJl Jlr-l C rr:Jt. r.*.<

f . 2b. tr:Lrlj.r l{Jljal f i:^J OCt gJ.Ê ,É,t,:.-

f. 7b. iJKll l^l':t-)t^r k+l1.lr ,r>.tlti- lliF óÉrjl Jlpl ,t l;

f . 43b. Eind: óe* :r.-.:-^ i lÉr [t ] r lrÊ 6l ó+Jl c4 3".-, t:r: ur...rl ...

;t.:ll / :^ lrr, .ÉJl .ir;j Jjïl i.gt r.^ óL)ul eUJl 4s).:€ . i--: jl ;r;rreJl

.r;r+:Jl Br bi rjtrll i-- U.r;l tr pL:l Lrrj óJtill j tt Jl gj Uïl e-.ri:3j

-3 rll .r.-Jlj

>>7 <<

Wiqayat al-'Ayn bi-Sarh TaPrïd Kaif al-Rayn

Commentaar door Ab[ al-Himam N[r al-Din 'Al ï al-Munáwï (9/ l5eeeuw) op Ibn al-Akfánï 's oogheelkundig compendium Taprïd Kaifal-Rayn (zie bibliografie nr. 6). Het hoofdstuk over de geneesmiddelen,de derde maqàla van de Kaif al-Ralz, ontbreekt hier evenals in deTaprïd.

handschriften:- Baghdad, al-Mathaf al-'lràqi, nr. 11014. Vgl. al-Naq5bandi 1981, nr.l4l,pp. 3116-7.- l . c n i n g r a d : S t . P c t c r s b u r g , I n s t . i t u u t , n r . 5 5 . V g l . V . R o s e n , L e smunu.rcrit.r arahes de I'lnstitut des langues Orientales (Saint-PétersbourgI t { ' /7 ) , pp . 109- l l l , n r . 176. H ic r word t dc au teur gcnocmd: Ab[ a l - l l i rnamN r r r i r l l ) r n ' A l r a l - M u n à w r . R o s c n g c c f t c c n c i t a a t u i t r l e i r r l c i r l i r r g c nt ' r r L c l c l ) l s s : t l { c s o v c r s t a : l r - o p c r a l i c s .

V i t t r t i u t t t . S h i r t l r l ( r . ( ' a t . l ' . S h u t h l , p . l 5 ( ( ' : r i r o l ( ) . ) X ) N ' l r r r o l r l r r r r r r

de auteur h ier ( f . 5b) : Ab[ a l -Himam N[r

De auteur van deze commentaar is gedateerd, omdat hij ecn ti jdgenoot isvan Muzaffar al-Dïn Abi al-Taná' Mahm[d al-AmSátr al- 'Ayntábï (st.

902/1496, vgl. GAL S II, 93), op wiens instigatie hij deze commenraarheeft geschreven (hs Vaticaan, Sbath 16, f.6b).

Ove rz i ch t van de i nhoud van de Wiqdya t a l - 'Ayn vo lgens he t hsVaticaan, Sbath 16, dat bli jkens het colophon (f. l99a) een afschrifr is vaneen handschrift in de hand van de auteur.f.5b. Begin: j i-.Jl J.lt l grtl fJtrJl ft- l l ÈÉll Lri.. i Ju...(: l . l )

,.XJl .1f. Ê.+ll j'1l ó*+lai.Jl i.;31.r .,.L:,;g{i+.Jl urjl ug+JLhJl }ií ,jlr.ll

ff. 5b-6a. ól{.lla.Jl 19ïl ór^l r,)tr.,yJ-íJl // :-U-a Jli:,iyLi rr{J .. .

ó1 . " . 3 i . i i l : : - | t l + f f r i j . . . ; l ^ l r l l ; 9 ï l A ! , l 1 " . ; r r t e r r . - , . 1 - ,

È:.àll i,JrJl Jlr-l *r rrrJl . r -r.< {J+q tr-J.Jl el':< ll tl-- ,:,. {i.àl3 óï ohrl

ó.t r.s- +ll l+. yl ..,s.rJl1 :t^tl r*3 Jil ' i l l ;LÉl 6.Lt,JÉtiJl L)6ll tt-t l

tb .ltÍ Jt- ,J:-... ;tiS9l .1,1! X-iJt 611-iïl Jr't- ót e.lrl rg.rJl 6te1

| | asÀ|1' . . :-lJJl, qr-J ó;r:.Jl '1 rr:.;ïlài.

/f. 6b. it-léi;Lïl r:r-.rr. |.id.r+riiU eJL'- Lt'rr {+t'. J+J C} Jl i*tJl

;)t-ïl ègá Uïff U.g- fr- sJt'::rjl ,,JoLf..tl r..-. l:itl gl .;.rJl ilÀ. f)l-tl

Jf+ bÉ èÉr . . . .: l l i f u.&. . . iJr*Jl JtJJtr :rir-rl i t - ' : l l sÉti

Jl t:r'^ ei)lS.i.. J+JJ ti)lii. .rlial rrtii glirl il,r- {+J ir.e . iL(i1 rrl-

C.r+:lJ l{+Jl CBr. ól.rl1j1 k+lc ïg- Jf-lf sl*trF ót^':':J ól^l^ .rsl! JJj

r, rjr"J l^l(3 rrl- J.:+J q.ai r.lJl s-iiLjl rll nt':-^t| r+:l^ .r.r JÍ

Jl, óS-l6t JrirJt-r Jli l"r;!r.iJrl uUJEll rJl t--t':-^ .-i'^ll ,t.L J+^ ril.;t+-

uálJ:.tl 6* Blr.el {iJt+ L .-^ l::1 .:í.f

Í. 7a. .r1r+ CÊ &arJl Lti l r ir ' ..1 i l . lxl l, i .r_,Li-l l .rr+.1 ft i:.-.t:r t^fJJ...

i.Étl ' À r'<

í . 7 b . I l c g i n v a n d c c i g c n l i l k c c < l r n r r r c : n t a a r " ( ) p l l . ( ) u b i s c c n k r l r t t :ontst l r r i jv i l rg van dc taak van t lc rx lght : t : lkr r r r t l t : :

tt- t+iuf t+l*ULl i- tt i{U,.r. t-{ ,rLill ,rl Vf y Lt-l- J-ÍJl Êl^,

WERK

Leiden: A 725. Naam vanal-Dïn. Titel op f. 7a.

VAN IBN AL-AKFÁNI 65


Lf-:,|.r-r óÉJl ,lj+l .i:. .,rJ dJi è t^il1 i.rfii- [r.r.11 i.r1;1- óÉrjl is

j2.s .t)le Hi-Jl E. t41 ;i l l t{"àJl iJ.c, lt- ' lJ,. l eli l1

ta'i- jy:1 lC':: l:-,

. : r ^ rl, s;,hill -t;+ll rr Ér1 tt,àl2rl gljjll Cxall :- k{ iJrJ ,-;il| ót )lrJl

.r. ;,. .Si L +ll -i$J JLr: dll Lt:l l;1 .19ïl oir dig 6t:l íJÊ ,-:il

:- qi- atJJ-,* J^r.! /.Jl r'Clr ,Al f t*iLs CÉJl tir 6Él i.rrll

L. u.,;u-l t r trrlÀl ót."laJl irt-i- 61 51r ist: ll oirl tl.'lyl C)Lf óJÁl l l

' ' 'Ltl 'éi JÀ+

I) t r c '1v lnÍnsÍ l ta tor vocgt h icr nog aan toe ( f . 9b) : L; l r r l . r l ; . : : ^ l l Ol d. l f

ÈU :-ï td o.Éi 6ï JJj ui t.':.', LjÀ;J:itr. ll èJ.r Jrl dF è.rÉ.JSi t- ,J.c

Yi. t{J.311t }'^( kil l1l ,"i ori.

van de Wiqàyar al- 'Ayn is als volgt ingedeeld:

O*lt Ërft C.,t-,. . óÉrJl Jlr-|,_r\+t *t t;

iÈl.Jl Jl1sl -l a"'l

Axr l t : - " . - / , , 'J í fgJJt l+- i l l

é JJ'+ óCl dlr-l C)L c,r;tll Jr-ill

ér.Jl lr.rll .r.r: tyl t' àJti.llJl.ill

\Í,V Le.r.rc i l^ :.J t{+)lrr tf:L)l-f tf+Lylf óÉ'rjl uálJ-l ,Si C 'l.i

á. i+Jl .4i,^.. ' : l- l l .; lrrl tr l l

. . . l;J,- É. i+.rl .SJill::,Lll ,$l:.ll

. . . i -..^ :- u{i iiJ-ll lrirl l a a:'tj :Jr:- ll :: rL ll u;lJ-l Llj

.+Li.rt, i*:,ttll èl+É.rJl u;lJ-l t lJ

ii$ t{ju iÊ,;ÈsnJl r: f L ll cÉlJ-l Ll,

;)á.c iJ \*l.Jl!É.rJl ,.';l-rl

;ri^ i3+L1'jll ..frl".rJt ,-,-l>.1

i . r . , . : r < r , l . l l : : l L l t cÉ l J -1 ,

: r^r l . - l l : i tL l l (J : l ) - l

: . . ^ r t f i ^ ) { - i J U : a l l l i r t L l l . r l r - l t - 1 ,

I)c stof

Í . 9b .

f. 2tib

t . 2 4 b .

Í . 3t ta.

f. 40b.

l ' .46a .

t . 4 7 b .

Í'. tl7a.

f. i l4b.

f . r3ób.

í . l 5 l a .

f. r-56b.

Í . r51tb.

l . 163a.

l . 16 l ; l .

I | / O : r

I l / o h


f . 172a.

t. t1tb.

f. r80b.

f .182a.

f. 186a.

ii-. . . .iJ,+Jl .*-rJl ,1ol-rl

i-,.i dj nt :tl glll "pil.pl

lrll

' ' ' lrf*ll : l 'll la;t '' ll J; ll uàlJ''l,

ijyj )Áil ..itJl uÊlr,.l3

,.à.c ii.Ë Oe"rJl rl;l & fj+l u-r:i ï,Jíl .JàlJ-tl

|. 199a. Eind: 6>{rJl Alr.! i..:Jt'Jl iiïl 6.c r3t3. .Ér.Jl |jr J o-- órí3 ót{ . . .

ut$r>Jlr 1gjJ-ÈtS ;Jl,Jl Jr-Sït-1 .1t-':<ylJ CljJl jcuir i.rtJl il..i:-l

-Àrj, .ff .- gáll1 +irjl tit$lf Jil*ll1 ,;l*l\ 6.1t- ..r. ' i-JL.r1 s;1 c-i^llj

ó:FJt-rJl !,.,J dJ .r-Jl1 ,.*rll1 ftrJt gi rglia

Colophon: o+r ltl.:< jJl .il1l i;.^.':,rJcÈ--i ri, e)lC;'i'.j1 'r.Jl el':<llÉ

Al-Munáwi heef t n iet een door lopende commcntaar gcschreven d ie de

gchcle grondtekst van uitleg voorziet. De Wiqàyat al- 'Ayn is meer een

discussie, op basis van de indeling van de stof in lbn al-Akfànl'sTaprïd,

waarbij geresumeerd, geciteerd en becommentarieerd wordt. Zoals uit de

in l c i d i ng en i nde l i ng van de commen taa r b l i j k t i s I bn a l -Ak fán Ï ' s

TaÈríd voor al-Munàwï het uitgangspunt. Ibn al-Akfànr wordt door hem

3cci tccrd a ls a l - iay ls (b i jv . f . l lb , regel 6) , a l -musanni l (passim), of

cl-imdm (Uijv. f. 24b, regel l0), maar is geenszins de enigc medische en

lcricografische autoriteit die wordt opgevoerd.

Al-Munáwï neemt soms afstand van de ordening die door Ibn al-Akfánï

In dc behandelde stof is aangebracht (bijvoorbeeld: ff. 87a, l02a-b, 135b,

Itl3a, l66b-167a), maar hij verlaat nooit de indeling van de Taprïd. Naast

lbn al-Akfànï citeert hij nog een aantal autoriteiten, die in de Kaif en

6o 't 'aÉrid

niet of nauwelijks voorkomen. Behalve de $ahhah (ff. l0b, 15;

l lr. 16; l4b, l0; 2lb, 3:36b, 9; 115a, 14; 133b, l0; 162a, 9; I78a, 2) van

ll-Gawharï (st. 39311003, vgl. GAL G I, 128) en een werk door al-Asma'Ï(rt. .r. 216/831, vgl. G AL G I, 104) op f. 133b, 8, zijn het alle medische

lcÍkcn of autor i tc i tcn.

Al -Munàwi noci ï t twcc Hel lcn is t ische mcdic i :' t l r ibryàsiyus ( f . 1 .5a, 2) : Orc ibasios, lccfdc van 326-403, vg l . Ul lmann,

lledizin, 1t. t13.o 0 ó f i n u s ( Í 1 . l 5 a . 1 2 2 7 a , t l ; - 5 2 a , 9 ; 9 4 b , 9 ; l O i a , 5 ; l 5 l a , 5 ; 1 5 4 a , 7 ) :

Or lcnrrs, lc t : l t fc ca. l2 t ) ca. l ( ) t ) , vg l . l l l ln t l rnn, Mrdiz in, 1t . \ \ .

6',1


Verder citeert al-Munáwï uit:* Al-Lamha al-'Af tf iyya, door al-Isrà'ï l i (ff. ZtU, 7; l. lb, t7:Data onzeker, vgl. GAL G l, 492.* Al -Muhaddab, door Ibn a l -Naf ïs a l -Qura5ï ( f . lOb, 3 en687/1288, vgl. GAL G I, 493.

t4a, 15-16).

passim). St.

* Al-Muktàr, door Ibn Hubal (st .6l0/ ' t213, vgt. GAL G I , 490): f f . j ja,7;78a, 3;82a, l0; l l4a, 7: l l5a, 16; l l5b, 6; l l6b, t0; 111a, 6: l2 lb, l0; 135b, 6;195b, 3.* Al-Natípa, waaÍmec mogclijk is bcdocld Kitàb Natïlat al-Fikar fï' l la! Amr-ad al-Basar: f f . 104a, l l ; l6 lb, 16: t l9b, 10. Vgl. ook mi jnopmerking bij het bock, gcnocmd in bibliografie, nr. 4j.* Al-Nltriyya (ff . l9a, ll; 158a, 13) en al-Nilriyya al-Sa'biyya (f. fi6a,14-15). Vgl. voor dczc titel ook hieronder: bibliografie, nr. 46.* Al-Tabsira: ff.142b, 16; 148b, ll; 149b, 17.* Al-Tadkira ( f f . l8a, 9; l8b, 4;20a, 17; 63a, 12;66b,9:73a,7:73a, 14:93a,1 4 ; 1 0 3 b , l 7 ; 1 0 4 a , 6 ; 1 1 4 b , l ; 1 3 0 b , l 0 ; 1 6 3 a , t 3 ; 1 7 6 b , 8 ; 1 8 3 b , 1 6 ) .V / a a r s c h i j n l i j k i s m e r d e z e t i t e l b e d o e l d h e t b o e k T a Q k i r a tal-Kahhálïn door 'Alï b. 'Isá (st. na 400/1010, vgt. GAL G I, 483).* Al-Talwïh (ff . 20b, l0; 23a, 14; 3la,14-15; 114b, l7).Zonder vermelding van een boektitel wordt nog genoemd al-Rázï (st. ca.3ll/923, vgl. GAL G I, 233): ff. 141b, 16: r46b, r7.

>>8..

Kilïtb Nihàyat al-Qasd fï Sinà'at al-Fssd

bronnen;l. lijst in hs D, nr. 5: mutawussit.2. Iriàd al-Qàsid 624: min ahmad al-madàkil al-tibbiyya.6. al-Durr al-Naz|m, f.227b.

Vcrhandeling over het aderlaten.

hand.schrif ten:- I lciroct, Bibliothèque Orientale, nr. 644. Cat. L. Cheikho, in: Mêlangesdt l'(l niversitê Saint-Joseph 8 (1922), 428-9, nr.3Z3.

( 'u i ro, I )àr a l -Kutub a l -Misr iyya. Cat . r , VI , p .48. Inc ip i t : r l i - . , lJ r^J l. . . - ld l É l . , y t J t l

l )c tu l i t logus vo(r l l , t l r i r : r r rog aan toc: !x{ t { , / . t {+Jf r l r t p ' t ' l t ; \ t s r l r t l t c t l u r r r r l sc ' h r r l t r l : r t i r r Vo l l c r s l t l (X ) , p \ f i . ) * ' o r r l t vc rn rc l r l .

WERK VAN

- Cairo, Dár al-Kutub al-Misriyya,- Dublin, Chester Beatty Library,p. 15. Microfilm in Leiden: A 993.- Londen, 8.L., Or. 10,847 (Gaster 794). Vgl. Vajda 1959, p. 310. Een

Judeo-Arabische vers ie. T i te l : Nihdyat a l -Qa;d f ï S ind 'at u l -Fqsd.

Microfi lm in Leiden: A 969.- Londen, L ibrary of the Royal Col lege of Physic ians, nr . I (4) , vg l . Cat .A.S. Tritton, in ./RAS 1951, 182. Titel; Gàyat al-Qasd f'í Sinà'at al-Fasd.- Mosul, Maktabat al-Awqáf al- 'Ámma, No. 9/40 (2), vgl. Ahmad 1977,

1t . 234-235. Gedateerd 2124/1817. KarSinï handschr i f t . Microf i lm in

l.cidcn: A 1505.- Mosul , Maktabat a l -Awqáf a l - 'Àmma, No. 9/41 (2) , vgt . ib id. , p . 235.

Microfi lm in Leiden: A 1505.- Tunis, collectie $asan flusnï

'Abd al-t l/ahháb, Bibliothèque Nationale,

nr. 18514 (1), ff. la-7a. Vgl. Manstr 1969, pp. 418-9, alwaar een datering

van 9el15e eeuw wordt gegeven. Deze dater ing is onwaarschi jn l i jkytnwege het papier , dat van Europese herkomst is , en ook omdat de

twccde tekst in de bundel door al-Suyitï (gest. 9ll l1505) geschreven is.

Hct schrift l i jkt op !ub-ar. Een microfi lm van dit hs is aanwezig in het

voormalige handschrifteninstituut van de Arabische Liga te Cairo. Vgl.

Cat. Ibràhïm Sabbth, pp. 198-9, nr.270.

Hct wcrk, getiteld Maqdla fï al-Fasd, in het hs Yale U.L. 1508 &-311),

ll, 56b-62a (vgl. Cat. L. Nemoy, pp. 159-160) bevat een tckst die verschilt

Vln Ibn al-Akfáni's Nihàyat al-Qa;d. Zie ook hieronder, bibliografie, nr.

49.

crzicht van de inhoud van de Nihdyat al-Qa;d volgens het hs Dublin,

tcr Beatty Library 4546. Het werk bevat twee hoofdstukken, dieicveli jk de kull iyyàt en de puz'iyydt van hst aderlaten behandelen.

Dublinse hs vermeldt niet de titel van het werk, kenneli jk is er een

nc in het exemplar. De Judeo-Arabische versie van het hs Londen,

1,L. , Or. 10,847 bevat dezel fde tekst , met enige var ianten, en daar in

ïoÍdl wcl dc titcl gcnoemd.

IBN AL-AKFÁNI

Tibb M 48;14 ff.nr. 4546. Vgl. A.J. Arberry, Handlist VI,

69

Í, lr. l lcgin:

$ r*r Àt "+^

l / ; r- l* l l -p

' r^ . i l lU.r r l J- i^ l lCK. l t+.J l : r . . . : l lè ia

l.sicl l;rl.rs-r.tl íJ*À L)lrJl dtrJl ft-Jl È+ÀJl Jti ( tt ...r )

Jr- À rsJl ris;: Jtri.!l r"rri.3 61[ritl .rrt- r,,1 f*r1.,,,1

!P1 :^<-tt{. jtr+.Jt .r-- d1-.1 .J^;l-tt, i) l-Jl, vl r-l j f+.+Ll .:LrJtl

70

.J. r+f.Ér

V/ERK VAN IBN AL-AKFÁNI

yt-.'Jl r1,-,)l ierlr i)tr..a.-, ól ,rJ.t 11Lbill

qar..,J q F: L1 rLrl J-iJl êls.Jc J.LiJ 1..".3-i,. Qi .tr11

. . . i , * t a

de kulliydt is als volgt ingedeeld (f. lb):

I-i 61.^àr1óldJíll g-r? 6.r+t t+i Jjïl ut ttl

.r-iJl .r- C Jrtl Ji;-lt

.!::< /;r!t JËll

irrrlÉJl ; i,$5 / àJÊll J-ille.:-i:^1 !t{ttiJrJ< / C.rttt J*tJl

.tLi.tl,*.jrÊl^Jl IrJÉJl sl .J*.U.J| Jillz\Ê, êt J-iJl{ i.rf-i^Jl Él.rÉJlgj .r".rtJt IJr-il|]

\:.-,tt ráil| rj^ ,_.:J.;.fl| sy'll 4.6{tJlIJ-ill]t. :l l s;J l+J-'61.11ïlZi*C,.;*Lll .Fll

r-ill Jl Cti- ..1'r at-* € e-Elll +-ijl

Jáil| $r ir+isJl .b1 ill *r Ét lt IJjll ]

r-iJl;JjS J--i J,.ríl61.11ïl ,/ * 6.rtsJl J-iJl

ráill èUrl U:u d..àG;lill Jr-ijl

J,-iJt{ t..Ê{a t- 1l.r.t ,{t * èlt3Jl J-ill:rtrrl/ ..n^ Crlll J-ill

tl-Lz jrr-r {ríl óUl{ÉJl êlai d .Àc usG-Jl JÉJl

6)lrJl 6. t2;Z uJz.r-iJl J..à'i ,/ *.p.rul 'l-íl

J-iJtr dtr: :!. | ,rl:.16)l- / .-?..ê ëul J-iJl

Í. 5h. Ll.-Jl ,/ *lJrtl lJ-i l l

.r-tiJl ltc Clrl.r: ,i *ê-titlJËll

l. (ra. JL.JylóF6:,t-/ft l lóiUJl,/óJrÁrJlJF-iJl

l fc t hoof t fs tuk ovcr de !uz ' iyyát bevat een opsomming van dc adcrcn d icv rx l r u r l c r l a t i ng i n aanmcrk ing komcn :í. (rb. .r'11 JS U,r- F, [ó ]t+;.tt !r ]+. iil: ll ur ; A.r- t-*i ,jtjjl rt,t1

i5t - U;r . r r^+r l l : .^ . . i r / l r . l r i l r - l . . . ó+Jl y ' i r rÁ.J l J f l t . r

Het hoofdstuk over

f. lb.

f . 2 a .

t . 2 b .

Í'. 3a.

f . 3b.

1 . 4 a .

f . 4b

l . 5 a .


' . . ! . r t ; rAls laatste wordt genoemd (f. 10a): . . . titlór.

f. l0b. Einde: '--j LriS^Jl #rll ,,r ef+ lr..ií Jt-tl (i 6.rz t-rr-i3 . . .

Èlcl.tl, U.b t)tíJl Él tirr ,:*lJClJ u*+-ll1,lJoJl;r .r.rr1

Tcr vergeli jking volgt hier nog, in Arabische transcriptic, hct begin vandc Judeo-Arabische vers ie u i t het Londensc handschr i Í t ( f . la) : ( : t^ . - r )

/ .r.ct- d È.l.1'1l &r r.-r..,9rtrt l .rsljJl it l Jl l$j / -Jl r.rJl JJ4...

*1.* I Jl Ê{l.r:rL!l t iL À .r.-. lt (t .:t^t, = ).. JL ól rJ.Le 6.1t-.iï l

r-iJl i1t{l .a.-..J / +r J-Q trj .l^ ^, r-iJl + ./^ J^là r.aln lif, -+r

In de tekst van de Nihayat at-eastt-";.:"ï:rïffi#::":'"ïmct z i j n boek K i t db a l -Ahw iya wa-a l -Bu ldàn (hs Dub l i n , f . 9a ) , enGalenus (ibid., f. 4b).

tt9.<

al-Awrdq fï Tahrïr Nusftat al-Tiryàq al-Fàruq

Dczc titel komt niet voor in enige andere bibliografic van werken vanlbn a l -Akfáni . Het is vr i j zeker dat het h ier gaat om ccn tekst van Ibnrl-Akfánr, die mogeli jk in de vorm van notit ies of slcchts in kladversiels ovcrgeleverd, te oordelen naar het woord awràq in de titel. Het beginvan dc tekst maakt een authentieke indruk. De tekst is bcwaard in éenhandschr i f t , dat meegebonden is met éen (of meer dan éen ?) anderelclst van Ibn al-Akfànï, de Gunyat at-Lsbïb.Ik ben er niet in geslaagd

l cnn i s Lc nemen van de i nhoud van deze teks t . maar he t be t re f twaurschijnli jk een tekst over antidota.

hondschrift:- Surrjcvo, Orijcntalni Institut, nr.2948-4. Vgl. Trako 1982-83, pp. 242-3,Nl. oq.

i,

Bcgin (1. glla):"r^L- r,,1 ;..112.1 óJ Js grt+Jl .r-l!l Àl Jl ,aiill rrrjl Jri,J

ett-3.111 ê/l i4.q.1 rll.rJll rl.rJl .iJt- À .rstl r:Ll, .!l al.t gsá91

^l ^ 1+! í , . ; r tL i t l . ; tJ t t j l : r - t y l r : ' . i i . i t^ t l : lJ l>:ÀrLl j l ) r l . r+ i r ' . . ,

7l


. . . Jl dt-rl .iJtJ,)c.:^tt di+r1 & 2.rï ïth^l tf:.rr eritie3

Eind (f. l06b):

Bovenstaande citaten zijn uit de beschrijving van Trako overgenomen.Het einde van de tekst ontbreekt.

)>10<(

Kitub Ikmel al-Siydsa fï ' l lm al-Firàsa

bron'.L lijst in hs D, nr. 11.

Een verhandeling over fysiognomie.

handschriften;- Is tanbul , S i i leymaniye Ki i t i iphanesi , Aya Sofya 3782, vgl . Def terKiitiiphane-i Aya Sof ya (Istanbul 1304/1886-7), p.225: Ikm-al al-Siyàsa fï' l lm

al-Firdsa;33 ff., 17 regels p.p. Oud papier (9-l0e/15-l6e eeuw ?).Gczicn in 1986.- Mcdina, 'Àrif Hikmet bibliotheek, 23 hikma wa-falsafa. Vgl. Kahhálaf973, p. 88. Niet gezien.- Parijs, B.N., Arab. 2762, titel: As'as al-Riydsa fí

'Ilm al-Firdsa. Cat. De

Slanc, p. 498. Microfilm in Leiden: A 516.

I)c titcl van het Parijse hs is zowel op de titelpagina als in het colophondoor ccn la tere hand toegevoegd. Op f . 27a zegt de auteur dat h i jmisschicn nog een werk over fysiognomie, maar dan voor zover dezerc l cvan t i s i n de s lavenhande l , za l sch r i j ven . D i t i s mogc l i j k dcvcrhandcling al-Nazar wa-al-Tahqïq fí Taqltb al-Raqïq (zie hierondcr,

b ib l iograf ic , nr . l l ) .l ) c t ocsch r i j v i ng van deze teks t aan Ibn a l -Ak fàn ï i s ve r r i ch t doo rYousscf Mourad (Mourad 1939, pp. 32-3) en wordt bevest igd door hctvoorkomcn van dc t i tc l in de l i js t in hs D, en natuur l i jk door dc naamvan t l t : autcur in dc aanhcf van dc tckst .I )c ca la logus (Del ter) van dc Aya Sofya-col lcct ic van 1304/ l l l l ló vcrmcldt

a l s uu l t : u r : . \ a rns a l - l ) ï n Ab i 'Abda l l àh M . b . I b ràh ïm b . Sa ' i d a l -Ans : l r i .l ) c n rcd t :dc l i ng van I ) c S lanc i n z . i j n ca ta logus ' ( ' c l l c cop i t : a ( : t í ' co r r i g ( : t :

pur l ' ru lcur ' worr l t n ic t b,cvcst igr l drx l r h t : l [ )ar i is t : h : l r r r ls t hrr l t .


Overzicht van de inhoud van de I kmdl al-Siyàsa, volgens het Parijsehandschrift:

f. la. Titel (in twee handen): èi.i.Jl -iéJtJ i-l1,ill ÊL r' l-!!l {J,,l-l ./uS

-l Àl r.-1 1411,-itl r.t- ó{ eralll ó{ r.s. L)trJl tt-Jlf. lb. Begin: ól r.s.. 15.1ttrl u-rlll Jl"i Àt .,Jl siiJl r+ll Jr4 ( :l^--l )

!1 u1r;!l & e+Flr rrfl6t.;ïl.!li g;.lJl & r.--ll 61t-]ïl r^t- ól e*.lll

6t.iïl 6tÍ t^ti J+r... .^irl rlgJll ,-rJlJ e-ll d $+r.^1^J t$ Êl+

ir. ,$S Lrt- ,Jl rJlj'-l EL f L?rt- 6t I lf V .r-litl rLà,1 ] 6t lt1 t+r.

. . . 4jr-l ^ i.jíJ r-ej t-i1l

f. 2a. Titet J.áiJ i-ri-,,J.G n{252-l2i)l * f i-t:r l .rt-l- l r+sj...

i.it.ir

I. 2a. drll lir Jlr-l O\s ó..^JJii JlCt"-i t aó Lri-Jl

f. 8a. Een opgave van de bronnen van het werk: .;Sj Íí j JtiJl Ll1

qi tiiir 19lJl i-lJiJl rr^l- r.rSi L- ... fJ$l Jl ,;tll U l{+-Ë1i Í/G ,t àêtl

gjpl U.St óf J.r., f'lJ.i{|, 6r*$11 ordl}r|.-.Jl e.r tr:.+ í-)lS ..J.

.,.rlJl ó{ ótJl "+'.

g.ó.ll1..itÁJl;t-ï11:{lli.Jl & óiJl '-i;t-ï11

f. 8a.

1 . 9 a .

Í. lOa.

Í. l la.

Í . l5a.

í. r5b.

l. l7a.

Í, ltla.

Í, rttb.Í. reb.í. 20b.

Í , 2l l .

í , 2 r h .

. . . 1.1"l rrJl 6.Lr frf u,"ltl J.i

J.r.i.Jl *t ,5.-t

H+l.5Jl J.i

6r+Jt"F

6l i ï lJ i

.iJ,ivl Ji

6l,i-ï11 .t i -f.ll1 .lif l ,.i Ji

.,JÍLri

rellJi

órbí Ji

.iustl JÉr {làll Jt-;

.rrlr-.llr .;jlrllr .rt ' -Jl u!-i

I,I V/ERK VAN IBN

| , ) . ) h .

| . ) l h

| .) .1b.

I l \ a

l . . l í rb .

AL_AKFANI

ltiJiï|1 611-ï11 -i .iSll Ji

ó.la'Jl, IJJIJ Jr-ll J|.i

.:Jl;1ï13 jt+"GJl, iliiYl J.i

é:Jtl ór-llr J-tnJ| tLl ifi Ji

..1- ' l l j : l :a: l l j ólJÉJl Ji

| 27tr. rii [t ]tnll Jlr-t+ .jt!:J t- t-l Jb rll Jlr-t+ .lJrli ts s.s t liri . . .

eJ ;.rril ctliJ 6t-;Jl e.ól ó1, .JJ-{ ó,r; t- .ÊSl óéirl rrÉr.l+Jl:;< .-pt+

t'. 27a.-+lÉll & .rrr<rl ,.ïll agl.r.r.Jll p-ïl ó:I;l Cp rufl lr ;j:**ï

. . . .rffïf1y*llr JiJlr ptllt efll5 ri1Jll óÉ-ll ê+-

ï. 28a. ,Jf-tl, gta-Jt r.1,r ;Jl+n óUlris óX;l Cr ,'a-t.Jl / Oft fK:rl1 ...

6lr- qtJl rii:l^>ll rjr;r ji:l 6iJll flgJlr tJl 6lrJ-1 lXlojll Ê:l0tll l

)t-i- l,r.àtl r4l1 J;t aJlJ u4Jl'lotl"-11 rtS- t- ,J. tit-fl ti Ur.ful

f. 31a. ;'-r:.Jl ri. ór$ 6l lai)Lil5 óUlJ'J.r.Jl nir .É3 6r .tlyJl Ol d.lr ...

u{+i^Jl Jllsl ltr':-1 .rrrl::l{1 ./ t{++É t- ó)t-i'yl ir llrl- u"rli+ CiJ^iJtS. . . . . r : t : - r { i ) t i lC+L

f .32a. Eind: 1l :r-.-.ll:tJr Jl fri.lt 6y' ,:f:í i i l i-Jl s, et.3Jl ir L*.rr ...

stï<ll lil / 4'.? ..+J3 t- .lÊl lb óÉlJ Êlêl Àtr,.i*irt-l llL+ LS i.-!Jl Jt'

. . . fiÁll rtt.1u1:-lJill ÊL C i-tdy'l ,-'"t-t+ 'J*ll

>>ll<<

al-Navar wa-al-Tahqïq fï Taqlíb al-Raqíq

Ecn vcrhandeling over de medische aspecten van de slavenhandel.

handschriften:- Istanbul, Kóprti l i i I 46 (6), ff. l50a-152b; 9e/l5e eeuw; catalogus $e$en(l9lt6) I, p. 4tl. Begin is idcntiek aan het Parijse handschrift.- I 'ar i js , 8 .N. , Arab. 2234 (3) . Vgl . Cat . Dc Slane, p. 392. Dc tckst bcgint

op í . l 4 t l a . M ic ro f i lm i n L , c i dcn : A 515 . Zoa l s Dc S lanc a l opn r t : r k t i s hc l

hun r l sch r i l t i r r con rp l cc t . Waarsch i l n l i . j k h< lu t l t dc t cks t r t r t ' r l s r t l t r u t t t l t t : t

c r r r r l v l t t L l 5 0 t r . W a t h t : t v t : r v t l l F t t p Í . l 5 l a l i l k t t c / r l l l l \ r t t o l l c l t ; k c c l t


fragment van een andere tekst. De custode li jkt weliswaaÍ te kloppen,

maar de wisseling van onderwerp is abrupt. Ook lijkt het erop dat een

andere copiist op f. 15la het werk heeft voortgezel. De titel verwijst

mogelijk naar de Risdta f t Sta' aFRaqïq wa-Taqlíb al-'Abïd, door Ibn

Butlán (st. 460/1068, vgl. GAL G I, 483).

Begin van de tekst, volgens het Parijse handschrift:

f. 148a. Titelpagina: &t..r^i:;tiítl óit,j1irl...Jl:': / i;i-ijl, .*liÊll.Jtií

a:.st

f . 148b. Begin: 641 u.- r .6rr r t l .s l ! lJ t ' i Àt - - t t x i i l l ' , ' t1Jr4 ( r t^ ' - r )

Uq-.,Jc ejlrLl r.rrs js 1;illl .t .^-ll .tl e.s; U;.rt--itl .rl- 6'11 f*.lll

ir. J.Jl Jti.rl tt'r.: l dllsl J.t3f óaiJt .-.rl:': / a '..f,i. iJl-J rjl . .. r.s.

. ' . -iJl'Jl "lc

e5.cLlo.-.f U

Eind van de tekst, volgens hs Istanbul, Kópriilii I 46 (6), naar catalogus

$cgen I, p. 48: rf. r:f o.t,.. . l i gl oll; tr l g{* Ê€r*t sl ' :<ll Éi;JJ .. .

. . . r "'ii ïl,rd-. )ti .:ui

Hct gehele Parijse fragment is vertaald in Miiller 1980, pp. 177-180.

Í In connectie met dit werk van Ibn al-AkfánÏ worden door $eqen nog

dc volgende twee titels genoemd. Door de gebrekkige bibliografische

aandu id ingen i s he t n ie t du ide l i j k o f he t h ie r om werken van Ibn

al-Akfàni gaat, en zo ja, welke.

[Sifat Adwiyat KilAb Taqlib al-Raqiq)

Waarschijnli jk bevat deze tekst een overzicht van de geneesmiddelen die

gcnocmd worden in Ibn al-AkfànÏ's verhandeling over de slavenhandel,

al-Nazar wa-al-Tahqïq fï Taqlïb al-Raqïq. De auteur is onbekend.

hundst:hrift: I

- ts tanbul , Kópr i i l t i I I 187 (3) , f f .80a-82b. Vgl . cata logus $e;en (1986) I I ,

p . 504; c inr tc l lc l l7c ccuw.

l )c h icrna gt : t toct r t t tc Munlukt tb is l r r< lgc l i ik t :cn vt : rv t t lS r lp t l i t ovcrz icht .

75

76 III/ERK VAN IBN AL_AKFANI

ÍMuntakab min Kit-ab Taqlíb al-Raqiq li-Ibn al-Akfdnï)

Een anoniem ui t t reksel van Ibn a l -Akfànï 's boek over de medische

aspecten van de slavenhandel, al-Nazar wa-al-Tahqïq fi Taqlïb al-Raqiq.

handschrift:- Istanbul, Kóprii l i i II 187 (4), ff. 82b-ll8a; catalogus SeSen (1986) II, p.

504; einde lle/I1e eeuw.

Dit werk wordt gepresenteerd als een uittreksel (muntakaá), maar l i jkt

een grotere omvang te hebben dat Ibn a l -Akfánï 's oorspronkel i jkeverhandeling. Uit de beschrijving van $egen wordt de relatie tot Ibn

a l -Ak fán ï ' s we rk n ie t du ide l i j k , en evenmin i s du ide l i j k op g rond

waarvan de identif icatie door $egen plaats hccft gehad; mogeli jk alleendoor de in dit handschrift direct voorafgaandc tckst (zic hierboven). De

titel van dit werk is kennelijk door $egen bedacht.

Begin (volgens catalogus $egen):i,*-t:-:t l íJdr: 6r ,rl irï l v+J, Jti . . .

. . . ót-rJl JfÀi i.1t r{ óÉJl g, ..;rt+llf Jtill lri+- t^l.r;a,U

Eind (volgens de catalogus): p i i. JPr .rS e Jl tr-rr & J.i9l ...

ótéJ.Jl ."Á3À'.

Mogeli jk is er hier niet sprake van een aparte, zelfstandige tekst, maarccrdcr van een vervolg op de in het handschrift voorafgaande tekst. De

bcschrijving van $egen is echter te onvolledig om conclusies uit te trekken.

>>12<<

al-Qawl al-Sadïd fi lfttiydr al-Imà' wa-al-'Abíd

Commcntaar door Muzaf far a l -Din AbÉ al -Taná' Mahm[d a l -Am5át ïal-lf anafl al- 'Ayntábï (st.902/1496, vgl. GAL S II, 93) op Ibn al-Akfánr'sul- N azar wa-al-Tahqïq.

l lc t hs Oambr idgc Or. 1023 0) , t . 49a geef t a ls naam: Muzhir a l -Dïn

Malrnrut l b . Siháb a l -Dïn Ahmad al - 'Ayntábï a l - íahïr á i -a l -Am5át i . De

lc ls l is ( :cn cornmcntaar , of in icdcr gcval ccn wcrk gcïnspi rccrd, vo lgcns

/ . c l l I ( : n vun t l c au l cu r , op I bn a l -Ak fàn ï ' s a l -Naza r w t t t l ' l

uhq íq l ïI q l í h u l Ruq íq ( vg l . h i c rhovcn , b ib l i og ra í i c n r . l l ) .


handschriften:Nadere gegevens over de handschriften bij Miiller 1980, pp. 116-118.- Cairo, Dár al-Kutub al-Misriyya, Firásat Tal'at 15; 29 ïï-; als auteurword t daar genoemd: Mahmtd b . Ahmad b . M[sá b . Ahmad Ab[Muhammad Badr al-Dïn al-'Ayni.- Cairo, Dàr al-Kutub al-Misriyya, ma[m['a 77 (7), ff . 62a-82a. Vgl. cat.Cairor V I I , p.565.- Calcutta, Asiatic Society and College Fort Williams, nr. 1149. Vgl. cat.Zuhir 'Alï (Calcutta 1253/1837), p. a8.- Cambridge, U.L., Or. 1023 (7), tweede tekst: f f . 29b-49a. Vgl. A.J.Arberry, Second Suppl. Hand-list (1952), p. 6, nr. 31. Microfilm in Leiden:A 919.- Gotha, cat. Pertsch I I , p. 426, nr. 1237. Incomplcet. Een edit ie envcrtaling van ff. 18a,7 - 19a,4 van dit hs in: Mourad 1939, resp. pp. - AtÀï en pp.l4l-2.- Istanbul, Siileymaniye Kiitiiphanesi, Aya Sofya, nr. 3361 (Def ter, p. 2Ol).Cal l igraf isch handschri f t . Tekst door auteur vol tooid op 5 Rabi ' I I1183/1478, handschrift voltooid ín 895/1489-90 (f. 67a). Copiisc M. b. Abral-Fath al-S[fi al-Sáfi'i.

Overzicht van de inhoud van al-Qawl al-Sadíd volgens het hs CambridgeOr. 1023 (Z), rr. 29b-49a:Dc tekst is door de auteur vol tooid op 5 Rabï 'a I I 883/1478. Hethandschrift is gecopieerd op l0 Rabï'a ll 964/1557 door Ahmad b. AbïBakr al-Fayy[mi al-Sáfi' i al-Azharl, van een voorbeeld dat vervaardigdis op 2l Safar 887/1482, vervolgens vergeleken is met een autograaf encor rcc t ies van de au teur on tvangen heef t . Vg l . he t samengeste ldecolophon op f .49a.Hct wcrk is ingedeeld in een inleiding, die nuttige aanwijzingen bevat.y o o r w i e o p d e h o o g t e v a n d e c o n d i t i e v a n s l a v e n w i l g e r a k e n(Íf. 29b-3la), voorts drie hoofdstukken, achtereenvolgens handelend over:l . [ )c invlocd van dc verschi l lende landstreken van de wereld op hunbcwoncrs , d ic ingcdcc ld wordcn in d r ic ca tcgor ieën: 'a rab , 'aP,am ensidán ( l '1. 3la-3írb),2, l ' l t :n ops<l l rrming van vcrschi l lcndc plaal.scn van dc bcwoondc wcrcld cndc bilzondt:rhr:dt:n van hun bcwoncrs (fÍ'. 36h-3()a), cn3, l ' i t : l r ol lsornrrr ing van r lc vr:rschi l l t :nr lc lct l r : t t tat t :n, nlc l vcrrnclding vand c u r l r : r l r ; k t : l t : k c r r r : r r r l a a r v a n . I J i t r l t : b c l u r r t r l c l i r t g b l i l k t r l a t h t : to n d c r w c r p v l n r l c v t ' r l u u r r l c l r n g t l r u r s l r o o r t r r r h c l g c n r c / i r à . r r r . l ) c


def in i t ie van f i rdsa dt I r idd a l -Qd; id 632 wordt h ier ( f .39a, 1-8)vermeld $f .39a-46à.De epiloog behandelt de wijze waarop slaven onderzocht moeten wordenen behandelt de opsporing van gebreken die slavenhandelaars vaak overhet hoofd zien (ff . 46a-49il.Alleen in de aanhef van het werk wordt Ibn al-Akfánï en zijn werk,getiteld al-Nazar wa-al-Tahqïq fï Taqlíb al-Raqïq, genoemd (f .29b).Aangez ien d i t we rk van Ibn a l -Ak fán i s l ech ts f r agmen ta r i sch i sovergeleverd, (z ie h ierboven, b ib l iograf ie , nr . l l ) , kan n iet wordenvastgesteld of, en zo ja in hoeverre, al-Am5átr een van Ibn al-Akfánïonaf hankel i jke koers volgt in z i jn betoog. In z i jn aanhef G. 29b)omschrijft al-Am5átï het boek van Ibn al-Akfànï als waraqdr, bladen,hetgeen op een onvol tooide staat van het oorspronkel i jke werk zoukunnen duiden. Slechts zeer zelden worden in de tekst namen van Griekseo f A r a b i s c h e a u t o r i t e i t e n g e n o e m d , v g l . b i j v . f . 3 1 b : A r i s t I t á l ï s ,al-Iskandar, Ibn SIrïn, al-Asma'I, al-Ma'm[n. Miil ler 1980, pp. 177, 216)stelt op inhoudeli jke gronden vast, dat Ibn al-Akfánï's werk niet tengrondslag heeft gelegen aan al-Am5átï's verhandeling.

Bcgin ( f .29b) : r r ÍLót i t t { ! . r r+ l l . j . rdr l -à, j . sr6. l j l& ,^- r l ( : l . . r )

,.$ Àl ,l-5 6t."-1l1 JÉill .-L:+ ;t* lr- r.r--l 6ljrlalll .iÍll J.l 1/uJ

L)l'Jl g$.lJ ati.lr .rJc iir:-t uii .rr,1 ... 6!.rïl Jáit+ ó.r.t ll .^-- U+-

jt-1| /.,.,t,iíJt "a!

.i1rrljl 61t-iïl J.l- ót;+ll rl .rrsr Ltlill ..+.JlJ7 ' . ' - , t1 , f r l vr t t " / . ié i5: . l l j J i , i l l l , . l^ . . . ; r .^ t l i ' . t { i i t r , ! i l l

fl ;l ËJJU irt-L. .rLa.r;ïl ,rJuql tf :-::. irÍíi Êl t{Jl ;À . il:- ':t1 :È.r.1 . i*l[!l

L- i-tr... l l J.l l^<JlJ i- lJ,iJl J.rl ,t^lrJl dtj t-:^t. +lrl:^f ^ .r.rl9i t4;Jl

.1f-t C'Ë1 LJi-.-L r.:t:r1 Éllt...^rl J.+l Àt ;r^+ 4J tSJt- dJj / q Cit+. . . ra+Jl1 ;Ltl .rta':r1 !.r +.kJl JÉt{.i^.-J i.itif

. . . rrlÉr,-i;jtl :,sli: .r1.;3 iFl :-iU !t-r tf+i ÁiJ,ll,rr1L.li.Jl

L lll. .r;eJll Lttl Jlptlir. .,.+ JÉ u,-+ t-J Êltr.Jl .rt +l .Ái "'.

Jrtl Jl.ill

Jrl.^l l dr. ., l tq | iJ'+ t-, L-..f: l lr::...J1 Ju.it l j l i) l iyl j a!ÁJl, *r rl l d,-

,titl l.rr Vj:r.itirl

gtÈJt; , l.r1tl1 ,J-iyl ,/ ÉV t1J rt.^ t|, i ft lr óÍ' .^ tt i)u;l ól Êl^l

ófrrr trl;t- jyl dtrj l u.l:.|. l É.tj Ol t *L !r+r . ' l l i< .rYl ;t5; l j l l l i) l tyl,


'^UL rJlJ gt+t"Jte. ClJs1

. . . k-t+.|r l{-t+|'J. :4 Lr :r/l S.rj L JJIJ

1.33a. ótJÁJl iF fÉ L.r l+jl<--.gUÈr t+-t+t .,Jc =.1* t-J 1.*Jl ,SlJ É

. . . ó ) l 3y l j

l . 35b. . . ' , l . r l *J l ,y t + l Á i

l l ' .36b-37a. tttd g$o1i).. '^Jl .É11ï11irfi- i. l l gti-t l f j f ;t i l l J-i l l

. . . ',.lLijl lti. gj iritill?t<-tt dr. .'ll+ | | jJ'+ L1 É-lf1 f+ltltr

1.39a, l"- i-lJiJl ft Cr. uUïJl dr. t{.t u-i+ U, t '-tl )Íi *.i àJl,lJl Jt-ill

. . . a { }+J l J r l r l ^< - . J l r t ^ l - l l 4 lU

|. 46a. ór-t:-Jl e*ê: L1 ..i1i!l t Ji: :Jii< t{*, Á+ 'Al 'p i.:lill

. . . t/ q+rJl ó...i, .]-€J

F.ind (ff. 48b-49a): rgr+ rfl ti .Éi L .:-:-15 tir t+tis ,r' b ó. {il tLlJ

I I ,-,itl-9,.i.irl !.trr+.,J. -i4 611 .ggJll t-yl lÉ :4 +utt ójr^,tl.lrt Or'+

vl.-ll rJl 6.rt!11 .tr.Jl .tl1 jrt-^t11 Ët+lÊll, ó)l;tl !p rdl^ 6r:- trj

Jàiif Ê^jl t "L

À r.-.lt,

Volgt het colophon van de auteur (f . 49a): ft-Jl è+.i.ll u.g- riJ1r Ju

.r*l ..;g.rJl :,tÉ L)t Jl dtJl g$Jl d .r.'. ,.;gJl +i- Lt+iJl .isll LtrJl

Vlt-lt-t +l Jtr: &lJ st':<ll Er.i*lE -ia, ... "Ét;l.tt{

... *e.f,Jl c/t ' ::J-l l

r.jr+rll ; 'afJl ir.4Jt-.,:t-jf ,r+t-jf ê)É ij-;till 6*.1 ugti

Volgt hct colophon in het exemplar van het hs Cambridge (f. 49a): ,.1tSj

Quf.r.:r. ^l l L!:É....:,.1r .rp-Jl Jtl Ji;* .r1.r-.Jl JriJl qtlí dr. èl). i l l

71l| r:rr+r e:^r +bi1 rJf t.r-,1 oJr+rl Jr+rll .tl 6i.l iJr.Jl ,rJc t-:- ':,

ót 3f .r+t-jJ 6+- i-i- ,-ri'jl 'i- r+-l OCr.i. 6.rl'r .f,-rjl JLtl .:l.rl f ̂ ll trf1ïl

ir+ll ar++Jl il.4Jt

Volgt hct co lo 'phon van dc copi is t van het hs Cambr idge ( f .49a) : pr_,

al Jl ,*iiJl .r,eJl .g ,rJ. Lt ^. . .':, .:,::-1 er1;l :: -.. ;tl,tl ËJ )É É1. I - f.;tl

d Àt ;; Lil"f A>rj!11 lrri^ -rit-:.11, l. la,J-.:, iJl -É -.rl ,,, .rsl ,_rJtr:

79

1., .,14.t ..*r-+l ó*-l-ll JíJf .:"ll!f

80 S/ERK VAN IBN AL-AKFÀNÍ

>>13<<

Nukab at-Dakd'ir fï Ma'rifat at-ëaw-ahir

bronnen:1. lijst in hs D, nr. 18.3. al-Wdfí II, p.26; A'yàn, f. ll8b.4. Durar (Hyderabad) tll, p. ZSO.5. al-Muqaf f à, f . 4Oa, regel 8.7. Kaif al-funín, nr.6080 (fIf, pp.386-7); nr.l '3627 (VI, p.314).

Korte verhandeling over 14 soorten edelstenen.

HàÉCï Kalïfa vermeldt het boek in Kaif al-lunïrn, nr. 13627 (HáCCr

Kalïfa 1835-58, VI, p. 314). Maar eveneens in Kaif al-lunïrn, nr. 6080(ibid., III, pp. 386-7), wordt een tekst vermeld onder de titel: Risàlat

a l -ëawhar a l -Ma' danï wa-al -Hayawdnï wa-Apn-asih i wa-Anw-a' ih iwa-{awàqsihi wa-Qaymqtihi. Bli jkens het door HáÈCï Kalifa gegeven

incipit mag worden aangenomen dat deze risdla identiek is aan de Nulgab

a l - D a k d ' i r . t I à [ [ ï K a l ï f a n o e m t a l s a u t e u r v a n d e z e R i s - a l a t

a l -ëawhar een zeke re Kwága Magd a l -D ïn . Ten on rech te hee f tS t e i n s c h n e i d e r 1 8 9 5 d e z e r i s - a l c a l s v e r s c h i l l e n d v a n d e N u k a bal-Dak-a'ir opgevat (p. 260). Steinschneiders mededelingen, in hetzelfdeartikel, over de naam van Ibn al-Akfánï, zijn evenmin betrouwbaar. Zievoor een recente comparatieve studie over het materiaal van Arabischestcncnboeken, inclusief Ibn al-Akfáni's Nuftab al-Dak-a'ir: Schónfeld 1976,passim.

Ucn Duitse vertaling, met commentaar, van dit werk is in Wiedemannle70 I, pp. 835-853.

handschriften:- l laghdad: het hs, voorheen in de b ib l io theek van de ongeschoeideKarmclictcn tc Baghdad. Het is het exemplar van het hs Beiroet, nr. 556.'f

i tcl: . . f ï Ahwàl al-ëawáhir. Het hs is de grondslag van de editier loor A.-M. dc St . É l ie , Cairo 1939 ( Ibn a l -Akfánï 1939). De huid igevt : rb l i j fp laats van hct hs is mi j onbekend. Sommige handschr i f ten u i tr l t : z r : l í t l c c o l l c c t i c z i j n t e r c c h t g e k o m e n i n a l - M a t h a f a l - ' l r à q ï i nl lughdrd. l i .cn facs imi lc van f . 17 is afgcbccld in dc edi t ic Cairo 1939. EcnI r r r l c r ccc r r s i c van dc cd i t i c doo r M . Ku rd 'A l ï s taa t i r r RAAI ) l l ( 1942 ) .

4(r l.

l l c r r t r c l . l l r h l . ( ) r i c n t a l t : , n r . 5 5 6 . V g l . ( ' a t . 1 . . ( ' h c r k l r o , r n M i l t n g t . r


8 0922),387-8, nr. 247. Titel: . . . f i Ahw-at al-ëaw-ahir. Dit is het

handsch r i f t waa rop de ed i t i e doo r L . Che i kho i s gebasee rd ( I bn

al-Akfáni 1908). Het is, volgens mededeling van Cheikho afgeschreven

door A.-M. de St . É l ie van een handschr i f t in z i jn bezi t . De edi t ie ,

kcnneli jk op basis van ditzelfde hs, in het t i jdschrift al-Muqtabas lY,572

vv en 641 vv, heb ik niet gezien.- Bei roet , a l -Óámi 'a a l -Amrïk iyya. Een microf i lm h iervan is in het

voormalige handschrifteninstituut van de Arabische Liga te Cairo. Vgl.

Cat. Fu'ád Sayyid III, 4, pp. 215-6, nr. 110. De copiist hcct 'Abd al-Fayy

b. MahmËd en het handschrift is gecopiccrd tc Quslantïniyya (Istanbul) in

1007 /1598 -9 . Doo r de naam van dc cop i i s t i s hc t du ide l i j k da t d i t

handschrift identiek is aan het hs nr. l l03 van al-[ iz.àna al-Ma'lÍf iyya

dat wordt genoemd door A.-M. de St. Élic in t, i jn cditic van de Nukab

ul-Dakd' i r (Cairo 1939), p. l l2 (noot) . In d i t handschr i f t z i jn ook de

t c k s t e n v a n d e I r i d d a l - Q d q i d ( b i b l i o g r a t i c , n r . l ) c n d e G u n y a t

a l -Labïb (b ib l iograf ie , nr . 4) . Di t handschr i f t is hoogstwaarschi jn l i jk

idcnt iek met het hs Amer ican Univers i ty of Bei rut , nr . O39 I 13, dat

wordt genoemd in M. 'Adnán al-Bakït en N[fàn Ragá al-Hamid, Fihris

a l -Mak l i l l d t a l - 'A rab i yya a l -Musawwara , dee l l , p . 174 (Amman

1305/1985). De auteurs van deze cata logus vermelden de tekst van de

ëunyat at -Labïb in dezel fde band ( ib id. , p . 163) . Vgl . Cat . Y.Q. K[r r(t9tt5), p. 3, nr. 3.- Bologna, Bibl. Univ., Coll. Marsigli, nr. 3406 (3), vgl. Cat. V. Rosen, p.l0ó, nr. 457. De derde tekst in het hs A van deze editie van de lriad

ol-Qàsid (ff. 91a-101a).- Cairo, Dár al-Kutub al-Misriyya. Cat.l VII, p. 640. In ma$mt|a l5l (1),

Íf. l-18. Titel: . . . fí Ahwàl al-ëawdhir.Í L. Cheikho, in al-Machriq l l (1908), 752, noemt nog een handschrift in

Ca i ro , i n de Khed i v i a le B ib l i o theek , en noemt de b ib l i og ra f i sche

vcrwi jz ing: 7,314, van de cata logus van de Caireense col lect ie . In z i jn

bcschrijving van het hs Beiroet nr. 556 (cat. nr. 241) geeft Cheikho als

vcrwijzing voor dit Caireense handschrift: VI, p. 314. Ik ben er niet in

gcslaagd ccn beschrijving of vermelding van een tweede handschrift van

dczc tckst in eqn Cairecnsc verzameling te vinden.- ( lanrbr i t lgc, Univ. L ibrary, Or. 1428 ( tO). Vgt . A.J. Arberry, Second

Suppl . l landl is t , p . 36, nr . 220. Dc derde tckst in het hs B van deze edi t ic

vrn rtt: Ir.íàd ul-Qá.sirl (ff. 93a-104h).- l . on t f t : n , l t . l . . , O r . 12141 . Í ; . cn u i Í t r cks t : l o Í ocn hcw t : r k i ng . Vg l . Ca t . S .K .

l lnr rurr r rc l r , pp 254 5.

8l


- Parijs, B.N., Arab. 2176 Q), vgl. Cat. De Slane, p. 500. Titel: Kitab

Nukbat al-Dqkd'ir fï Ahwat at-êaw-ahir.

Í Citaten uit de Nukab al-Dakà'ir zi jn nog te vinden in al-SafadÏ 1888, I,

p. 55, 7-21, overeenkomend met cditie Cairo 1939, pp. 2,6-3,3; 8,6-9,8;

ll,6-7: ll,ll-12.

Overzicht van de inhoud van de Nukab al-Daka'ir op basis van de editie

door A.-M. de St. Élie (Cairo 1939).

p. l. .;,.lr+Jl Jlr-ï C il: ill eii t/ES

61t-iïl r-t- ó{ r*.lr+l ó{ J.5.,;rrltl .rrlll Jl }liill +tJlJJ+ ( :t 't )

i-)13 qi -.- { !/tÍ |j{i .rtlf eJlf ursr U+* s-t^;I-ll3 dtáiï rtiS ó r.-Jl

t{rbLt i..r::ll .;rlr+Jl Ái C ..lgqlr.Jt rt^<Jl iF óJÉtnll ix.aiït p)lí

tiit g;fÍ{ ta.;LjrJ te I ll-l ËtLJl i1}+,t^Jl la':^::1 U1 'r-Jl t#"t-f t{iti-J

r+ ;Èr sl rLJl r+ c,+Lrr /lJ+ll Jlr-l "p

iliJl e;Q e:ujj "-'- ir-ï3

. . t/q!16"c .r.i,iJl

Vcrvolsens behandelt Ibn al-AkfànÏ een aantal edelstenen:

gr . I4 .

p . 1 7 .

p. 20.

p. 26.

Jr. 4l{.

p . 5 l .

1 t . 11.

p. ( r l .

1 t . í r ' / .

p. írr).

l ) / , t .

p / \

&i\rll,.J.JfJl

.JiÀl+ll,+ JriJlg;.r$!1,.Jl JliJl

u'"tJl ,/- JJËl

ïfltt rJl ,+ Jr,i'll

.r.1-.2Jt.,Jc JjjiJt

r:t!|'J- Jrill

ejrr+Jt.+ JriJl

rAlr,É Jrijl

.,.+ll,JJ3 JFJI

el,.Jl,/Ê Jrill

..,i:lt,/. JÉJl

,rjiLi.ll,..lr JÉJl

WERK VAN IBN AL_AKFANI 83

órirJl.J. J3illp . 1 9 .pp. 83-84. Eind: rir ll )S,i,/^ ó..-iil1 sr':<ll ljr *r;XÍJl Éï lljr óSJJJre-i[i.J ;l.llrJl t{-r ,J-:;, ;K911 ;J}Lll L.Éi: ,ríl :+i'iJl tgÍ .lnt.lr+Jt

Jjstl fruf Àtt l :'--.-J. . . Jl4l.irl .r.-1 sl':<lí Ê3 óí ri1. . . i$;

Van e lk der veer t ien sooÍ ten s tenen beschr i j f t Ibn a l -Ak fán ï deverschillende variëteiten, hun uiterlijke kenmerken, hun vindplaatsen totver buiten het Midden-Oosten, hun benamingen, hun waarde in geld enhun medische eigenschappen, met toepasselijke citaten uit. werken van eenaantal autoriteiten:* Arist[tálïs: pp. 11, 19, 23, 6I, 71.* al-Bïr[nï, Abu al-Rayhán - : pp. 41, 59.* Diyasqlridus: p. 61.* al-Gáfiqi: p. 61.I Hirmis: p. 62* Ibn Abi al-AS'a1: pp.19, 62.* Ibn WahSiyya: p. 11.' Ibn Zuhr: pp. 11, 61.' al-Kindï: pp.29, 60.' Násir al-Dïn al-Zumurrudï, al-Sayyid al-Sarïf - : p.23.' Nasr al-Óawharï; pp.23, 40.Násir al-Dïn al-Zumurrudï is mogelijk een persoonlijke relatie van Ibnrt-Akfàni (p.23: aLbaraní . . . ) . Oe koning van Hind die daar eveneenswordt. genoemd, zou dan Mubárak San I qutU al-DIn, die van 716 tot 720AH in Delhi regeerde (vgl.Zambaur 1927,p.285), kunnen zijn.

>)14<<

Mulhaq bi-N ukab al-Dakà' ir

Ecn rccentc aanvull ing op het voorgaande werk, geschreven door A.-M.

dc St . Ét ic (at - .ab Anastás Márï a l -Karmal ï a l -Bagdàdr) en door hcm

locgcvocgd aan zijn cditic van de Nukab al-Dakà'ir (Ibn al-Akfànï 1939),pp. tt5-r02.Dct.c mulhary t lcvat dc bcschr i jv ing van ccn aanta l cdcls tcncn d ic Ibn

a l - A k í à n i k o r t h c i d s h a l v c h a d n a g c l a t c n t c b c h a n d c l c n i n z i j n N u k u h

ol-Dukà' i r (z ic : h icrbovcn, nr . l3) .


>)15<<

al-Lubab fï al-Hisab

bronnen:3. al-Wafï lI, p. 26; A'ydn, f. 118b.1. Durar (ed. Hyderabad) III, p. 280.5. al-Muqaf f à, f. 40a,7.7. Kaif al-Zunïtn (ed. Fli igel), nr. 11054 (V, p.301).

Ecn compendium over aritmetica en de praktische toepassingen daarvan.lfct is mogeli jk identiek met KitAb Kifayat al-Huss-ab fï ' l lm al-Hisàb,dat nict bewaard l i jkt te zijn gebleven. Zie hierna, bibliografie nr. 23.

hundschr i f t :- I laghtlad, al-Mathaf al- 'Iráqï, nr. 3435. Vgl. al-Naq5bandï t980, nr.270,

1r1r . l2-5-6. Volgcns a l -Naq5bandï een handschr i f t u i t de 8e/ l4e eeuw,voorz i t :n van l .ckcningen. Het is ecn afschr i f t dat vcrgc lckcn is met . eencxcrr r l r lar dat ccn q i rà 'a not i t ic van Ibn a l -Akfànï drocg. De eulogie d ie,ru l r l r l r r : l c i nd van dc t cks t , ach tc r dc aandu id ing van de au teu r wo rd t

Hcl ) l i la ts t zou misschicn kunncn bctckcncn dat hct handschr i f t Baghdadt latcr : r t van l . i jdcns hct lcvcn van lbn a l -Akfàni : adáma Al ldh z i l lahu. Hetwt : rk val t in dr ic dc lcn (q i . rnr) u i tccn. I lc t ccrstc deel bevat een in le id ing(muquddima) cn zcvcn scctics (íasl) ovcr dc dcfinit ies en grondbeginselenvnn dc r r i tmct ica. l {c t twcct lc dcc l bcvat ccn in le id ing en dr ie sect iesovcr hct v indcn van <lnbckcndcn, cn ovcr a lgebra. Het . derde deel bevatecn tnfc i t l ing, dr ic scct ics ovcr hc l landmctcn en f iguren (a ikà l ) .

Regin: Vtsll 1.lc ./ Fi3{ lip .rrrl ... ..Jt{J )l* .r"- r.n, ï 19iJl À .r-Jl

. . . :iJLill \lÉJlJ ;:J: Jl \iÉJl "J^

Jjr.

ll,ind: ,lr iel J- L.-t e. ..1+r, r:lr-tt+ ft-l Jt : Àrtl l.tt.ljt a;tt ,;í [r.. . . .

. . . ..!ó Àlt at.rl . ::' ^ ll

l f c t hrrnr tschr i í t hcvat 124 b l t . . A l -Naqibandï gccf t in z i jn cata logus ccnr l l u r t Í t t t r c v a n d c t i t c l p a g i n a ( p l a a t 2 0 ) . H c t i s m i j n i c t g c l u k t d cl l c r t l t t l l t n g o v t : r r l t : z t : t c k s t t c k r i l g c n . B o v c n s t a a n d c g c g c v c n s z i j nr l uu ro l r r l l l c o r r t l t ' c r r r l l u rn a l -Naq ibu r r r l r ' s ca ta logus .


>16<<

Fragmenten over alchemie

I. Twee regels poëzie, beginnend:

bronnen:3. al-Wàfï 11,26; A'yàn, f. ll8b.4. Durar (Hyderabad III, p. 280; Cairo III,tweede misrd'van het eerste vers: .t-S j5. al-Muqaf f d, f. 40a,l0-ll.

t !.51.l ,JÁlrJ c4;.c .riJj

p .361) gccf t ccn var iant in dei.p.v. riJ6 :p nf .+b,!rr.

De regels bevat ten mogel i jk een verwi jz ing naar ccn a lchemist ischprocédé. Zij worden in het begin van dit hoofdsruk zowcl in origineel alsin mijn vertaling van de biografische teksÍen van al-Safadi gcnoemd.

IL Een citaat uit wat mogeli jk een verhandeling van Ibn al-Akfánï overalchemie is geweest. Het is echter ook mogeli jk dat hct hicr slechts eenonderwerp van de conversat ie van Ibn a l -Akfánï betrc f t . Het c i taatwordt gegeven door Há![i Kalïfa 1835-58, deel V, pp. 273-4, in zijnhoofdstuk over

' i lm al-kímiyà'. Hier l i jkt het citaat uit ecn geschreven

vcrhandeling afkomstig te zijn. Het is echter overgenomen uit al-safadí'sc o m m e n t a a r o p d e L d m i y y a t a l - ' A p a m v a n a l - T u g r á ' 7 , a l - G a y t _al -Musal lam (Cairo 1305/1883), I , p . 10, regels 3-10. Er z i jn enkeletckst.varianten tussen deze beide edities. De passage komt niet voor in delríàd al-Qà;id (682-702) en evenmin in al-Durr ar-Nazïm (hs LeidenOr. 958 (42), ff.230b,3 - 232a,13). Het lijkt mij, gezien de herkomsr vanhct fragment, waarschijnli jker dat het een zin betreft die door al-Safadïuit dc mond van Ibn al-Akfànr is opgetekend, dan dat we hier te makenloudcn hebben me t een u i t ande re b ronnen ve rde r n ie t bekendevcrhandeling over alchemie.Hct bcgin van her fragment luidt, naar al-Gayt- al-Musallan (p. l0): Jti

ól Xr.Jl rlll6l Ll g;.rr :ïl r.t- i! e*.|>ll &t r.s. 4.rJl .r,-.t Ltrjl è+àJlUrr. Jl Ct.:r1"l dre.Ét5l ^-.J.yíJlJ ó$.iit Cr :-rrLtl .':.: U dÀl t+j eL..

l l t l1Èï Kalrfa hccft i.p.v. ,sy'LhJl: dÉ,"tt"tt.

" ' ' ! 'el i-"|

l i en g t :< l r : c l t c l i j k c vc r ra l i ng van hc t f r agmcn t i s i n von l l ammcr t Í 104 , p .Í16,

85


>>17<<

Risdta fí al-Wasày-a at-Mutïrkiyya wa-ÁdAb Suhbatihà

bron:l. l i jst in hs D, nr.20.

Een verhandeling over de omgang met vorsten.

handschrift:- Istanbul, Sii leymaniye Kiit i iphanesi, Aya Sofya 2838, vgl- Def ter, p.l7l,

a lwaar t i te l en auteur : Risdta f í ÁdAb Suhbat a l -Mul i tk , door M. b.

Ibráhïm b. Sà'id al-AnsárÏ. Het handschrift is incompleet.

Omdat dit werk de enige ' l i teraire' tekst van Ibn al-Akfánï is (als men

de lrÍ-ad al-Qdsid even niet meerekent, en als deze al literair genoemd

kan worden), die bewaard is gebleven, volgt hier een integrale uitgave

van de voorhanden fragmenten van deze tekst.

Itandschrift op papier; 14 ff., Oosters papier, l icht roze gekleurd; 190 x

130 mm (tekst ll5 x 80 mm); 7 regels per pagina; Oosters schrift, mogelijk

uit rfc l4e of 15e eeuw; zwarle inkt; gevocaliseerd; hoofdregels in goud

r lc t zwarte out l ine; custoden op sommige verso pagina 's , soms in een

hand andcrs dan van de copiist. Samenstell ing van de katernen: II (a), 3

(7). l l l (13), I (14). Kartonnen band, met papier beplakt, waarschijnli jk

van Ícccnl.c datum.

í . ls . T i tc lpagina. Hierop t i te l door copi is t , in goudinkt met zwarte

cgntourli jn: , l-<-tl ÊIS ir. iLl 'rt^ -lt l . In een latere hand is hieraan

rocgcvrrcgd: È.- t l l t . . . ]É lÉJl : t - -

" i .

En op de regel daaronder s taat

8c*chrcvcn: dll r--.1 ;tistl ,.lal 4uJl ,J'-.i fJtrlJ JÉJl i1x -lrl *i.

t rcrc t i tc t (s) z i jn waarschi jn l i jk n iet or ig ineel , want z i j z i jn kennel i jk

gcmt r l t 0p g rond van de teks t i n he t beg in van de i n l e i d ing ( f . l b ) .

Orndr t in dc tckst c igcnl i jk geen t i te l voorkomt is h ier de t i te l , zoals

dc rc i n { c cop i c van { c i i àza i n he t Je ruza l cmse handsch r i f t van dc

Ir , làd t l -Qr i , r i r l (handschr i f r D van mi jn cdi t ic) vcxrrkomt, gchandhaafd.

( )o l 9p dc t i t c l pag ina ccn c igcnaa rsno t i t i c : . u t s l a ( l - I ) aa rop vo lg t

ccn nrrfrfic vtn wdqf'. dÀLJl ;lJt-Jl, dÀ^tl Ujtlcl- i;-ijt È.r -iJ, rf

,Jit.|Jt drtLt t l U ,tLl"rl i$iÉJl ;r,.F1l lrL; ;,^Jll J.y' l i l , i '


t-+l ,Ë ó*i*ÉJl i,*.FJl -itirtr ui:i-Jl r.rl; ÈÉ .rrsl r.;p 6l-i .rr-rUi t deze tekst wordt duidel i jk dat het handschr i f t is geschonken inwaq f doo r de Osmaanse su l ran Mahmf id I ( r egec rdc 1143 /1730 -

1168/1754) aan een collectie in Mekka of Medina. Het schrifr waarin dezemededeling is geschreven is duideli jk l8e-eeuws en kan nict. afkomstigzijn uit de regeringsperiode van sultan Mahm[d II.Boven aan de bladzijde staat. een waqf-stempel, ondcr aan de bladzijde iseen ovaal eigenaarsstempel.Hier vo lgt a l les wat bewaard gcblcven is van dc Arabische tekst , doormi j a fgeschreven van het (over igcns incomplctc) handschr i f t Is tanbul ,S i i l e y m a n i y e K i i t i i p h a n e s i , A y a S o f y a 2 t l 3 t l , m c t b c h o u d v a n d eoo rsp ronke l i j ke pag ina - en r cgc l i ndc l i ng van hc t handsch r i f t , maarzonder de complete vocalisatie. Dc vocalisatic dic wcl door mij in mijnafschrift is opgenomen is gebasecrd op rl ic in hct handschrift. De lacuncsin de tekst worden veroorzaakt door hct ontbrckcn van b laden tussenrcsp . f f . 2b -3a en f f . 7b -8a . De onde rs t r ccp rc woo rdcn z i j n i n hc thandschr i f t groter enlof in goud geschreven. Na dc tckst vo lgen nogcnige noten van tekstkrit ische aard. In de tekst wordt naar deze notenvcrwezen met cijfers tussen ronde haakjes.

, t ^<- l l f : { ( iF :L : ' : l ^ s lJ l

;*\it r+r ;;-y't ,:*2Jt jbl Ê-i

6.1trtl u-l!l dll Jl ËiiJl rdl JJi:

.!i- ,b .rrsJl 61t-;Jl .rt- d Ë.l1l ó{ r.s-

.:l:- ,+ .r-l Li.g* ,J.c Crl-1 o.r-

tit-J o,i{j rrf Ul .+$, .Jï .}f

t ' t+{ ei+ ,r^<Jl e:/S C, ra':L:':r l

(t )O+:-t Àq1 af:..ri1 .:JcLJl :,-. -l.rï

'- l l l j F .i.LJl d rr)iJl l^<-ll i fJU

O*t 6,r *ít rlJtS Ér JJ Cr:^

Ul:-11 tlat'' rl, Lrrf-.àf ei:jl l'.JlJ'+

'j i- l dli ;*^n y' ;1 .iaLll l ta--

(2 )JrlJl ' .- lr jur bj|,;rr tr-i l>-t+

LtL'r .tl Jri, Lt-bJl, i-=" '.tg

It+Xlr Ê+{rf 2i1 '4iJt É\ ÊaJ t-Jl,

87

lf . la l

l f . rb l

88

tf.zbl

tf. 3al

t f . 3bl

I f . 4 a l


-iJlJ]'tl3 Êe:+lÀ. 611 |r|jdt-r.

ÉJl-il g++r: ;.r.1 JJiJI f+êt{l ,/t

$G d{J{13, r rle+ t- ff-+tt:r

i-}ill jt{Íl Jl ;raLi,.1l1 :tllJl

É:+-:r i"tJl ri.c f+lli r-,1

:^Í<ll e^! rtjr-'r rr-'Jl jlj'c

(3 )Ê0.J1 iitj.ll ?.litl .rr1 aer.

p1rr+ é ,y U? ftt,JÉ'J3, t+Jl di{

3,itítl rt-ÉJ! ;r.11 ;- ÊaJ ÊF t&

ê'JÊ Jl^<ll ItJÀf É! ;'rrti:, 6:'

;#ro & J-lr r+t+ trjÊ ilÁu Jl.S J

ó.ÉiJ ÉJei4 cÉa1 É..r )|g$ ïl r,t*-

;r$ -.:-.; É.;h Ê{-rrl i"+ *rU-+1 qJÉ-, 15J:a t fjr..il di.1tr1

rr *.í t:lS ir r dlrn ,,Jc

,sslrl Éí|.{ïrjr ""t+J

611;i!l

i+-lJl .-i.rrll ê€.-Jl .tsi.rrl1

lJr ..& Jh?|, Ji5Jt{ '-ir gP':rll

slbr r.r .;{.i; É;S t- Ci.- Il+

Jj. ólÉtl, Ër.f.i.ll ;;Jlr cr+ .:xl

óEJ, ,/. Jr:'JJ j;3 ":*lotsr

vpl óÉ-lr. ,./ il,"rtl;1 .'l:t g

J i t, 6JL ,2. 'Jt^ óJri I'^1 Jl

drFl :fu, t4rf. 4+t ÊlJl ::"'lí

sj+ht; É .:L)tS é-1, ,Jjill É

,r.r. ,JÀfi tf Ll-U .,Jr É+: ï1

t-rt J Érj: t, |I ) ir: f, 6:u


..J ll e^?l3 | ?: Cli. ;{-i: ïJ

,.Jlslïr Jrr: U. J.lill '.i rti t-

tfr l- 1ll1 .: lL ta{ et l jU .rlJt..^l

Jll rrt*l chll'.- -t'.í cU ;iJ ïJ

i-ctlaj ,-1 i+iJ U'.i^r "È

óS J ,t f ,,.+

irUull trír trtsr Crc

t^t ijt{:-tl d .{lÀU t<l- c.."r; lil

..tf l- af ,-}.Ài L{ .--r:ll, rrl- 41 grLi^l

dr. J-l ./ d]{là ^!i.r ( 4 )r.ric ..ryj5 ïf

Áit ólr rf :^ .ra:': ï1 ÉlrLjl

tf :- iLrirj l .:tE c.+É ,r:Jl :t* ' l t1

aft--l 1jt ttt- Jti l l ; iJlr rl t l : '--J

fÁr ++L '3itt

u ,'i+ r+ll .lrfiJ

.+tl ..$ J{j J t { r1'l^ 6 *.in ï1 g.rJ

.:Lt .i.-f:+ 'r^ ai,1i .ril t^l ï1

t^*r Éltà1, +|Íi t á. .:lÉi Jr.lJ

t-ir 41 :J+.ó CLI d .idi: ï1 rg;a

41 .rlL- ': 6jJl g.l$JtS r^Jïr s?Ll dJ+i

r^.r:': .!!l c.* ls.n 1{ i.rj.ó d;l ï.1

ó,éí.ó óJJï lilj q ";s:

gáJl 611;115

o.pf . l-1 ,t ' t ê erl .! i .rU 'rl l^l l siÉ

ó+<."t1 ;t+l É .'!rl .:llJt gria.J arJ

s, .rt.aiïl Jl'i t, dli .t+ !..:ill'f '; rlF Ot+ JlSr .r ïl ''ll^ll {/Jl+-

l3l1 2,..ïl (l.,, {ié{ (S ),,t-r 4 i.-,t rl{lil-r

6jt; ïl r^K.: )ti .'ll^ll srr, ;g* 1.rr Él3itj

,-.i ÉlitJ .ilL: y ÉLl .J .;Sil1 ''tt^t1

89

tf. 4bl

t f . 5 a l

tf. 5bl

l f . 6al

Jr* J1t+ órtftrl ,},1, .J J)t+l '"'rr-

90

tf. 6bl

[f. 7a]

t f . 7 b l

l l . t t a l


gull .:.ilj \^f.t-g ..iU rn Ê-+ll1

PE irg r 6.lï cijll :^a':11 "l êr

t(...^':^ .rll^tl 61,,1( ljl ri{Jl t-S,

t* ls. 6tS 611 .pt 'r tg rr.r i6 óJJl+

1j- É C. Oíf r:l\f r-r.r!U r:^

loti-l+ .iJU t-jt.r t<t^ C^..r; lill

rL:--g l;te tct^ C.r.ri ljlj {iÉ1,5

.'ll^ ll óI3l iflf .:aáti ,t à.ll+

.ÉLr4 óg r*l- $- U. ó:/Bl ,.1,r ct+lor

i,. áii1 ól .éJl È+{il jl- Cr qJl .pul1

flLJl .r1.1 l i l l yïl dli ./ r l i :, .r l-.. i ,

glrr-.:...1 6u cL.;tg f '"1 .'n+,

il i lJ ..1Él- ;tt .-. dji ; j r^t^!i JJi cr

. 'Jlir: ,t ,t r+lÉ fl rrtr-b ll dltc.r

.ir-ll ï1 j..-i.ll .:lÉlt ptrJo 6t /.ct3

,J".n )ti i+L U.i! Jl ,:llrll ÉlriJ lSlJ

JIJ tl*r elrï|1 ..iósll "'.

4*L 1..- L

óll; l i l j chl;:,. orr Jl p!ïl ..Êi' j

JtJtr JbtJ J-i Xi cliJl sr;l3 .'lt^r

;JL .S1.t tt:ll olcui ,Jíl Jl.;,-Jl óÉ+s ÍJ:5

( 6 )e.+J! rlSj d.!1 r.rLr- g)l-

ljll l1.f -,ir: ilil .'l:- 1.r.i3 ïj

J d.c .:lt$ dlJl 6.,9 6l '1-.t-':...1

iill cu Jriu i4LiitL & ir.Jr ;Ési

Ut-t ; i . ' l l^ l l . ' l i i : l l i l , Éh.) l- l

És-lt.Fíl É.JriJ L e-:-ti. t^:= qrlc 6ifr At t \ ' . - . t , tr eU .rt-

.--tii-. Ut-!l ;*.rl lil'i .fli lri.r rl


tË2,c,i Ut-rl i;'-: e. .':aql, sl 4ll

++t g+ftt r:JL e91 liU ;titl ,/c

lil1 rJJ'ii t- JlÉll ";+

.rí,t L.l.r r.iU

61 elj Élr. óÉ d t- .:lt ÉlLlt+ J".Jl

;r: d óÉ+.r .rlt. rl 6!i d ê1r.ll ',É-i

.i*<1 ,:.1 ólS ,.13l d Jii .hg, 6U .r,it<ll

4jU el .+-Jl L*r l4/Sf t;"b 6t1

.j. ótS tlÀ; ..tr^ ll élJ .,Íi lil, C..ï+

6l ..1-11 .j^ 4J JE:-tl j .:Jr$ J+U

.:JÉJl 6U Ëj ,L er- e-:+ ,l ! .:-:-':

.:lÉJl tij)Ë dF L:i': t, Jli 6. -ijÍ:

i;,J óríJ Ljl .:lli ;u uUlSJl ('JiJ

.Ê:ó1 ;tr-Jt Jl tJl r.;1í rrl".:: trí .Jll

J'{ ÊÉ 11pt ,, .+ É at--^.<t; Jl -i*tíll

--,sl-1 .l-. Jl e?14 "ir .i"l,l

3-,í till ri:- rsi: il.áiJl

!íJ1 tl:- Ji l- = fU ifr. . ' l l^l l .! lJ

r+J iF ..í.à r ':-.: fá|1 .t ' l .!rnl

JjS ïr r1ll Jj-l t^l pt+iJl t "'iz ni

. iK': Jl t{-i 6t:- Ujj. IJJ.ll LJ; j

-:-c ï Jlj 6U i.i[r'i-.| Jl i,l;r Jt -cl Jl

C-tj.U "i+ ;'tr Jictl .'ll^rl .JG Jii lil1

J'fi.rl1 .ÉC.ifJI Jilï, óS-Jt{ xi.ll rr<1,

.ir rJ.)l-iJl 'r'lLU rl.r-ctl ;'. .rg.Jl

i-r-rg .lrtjl B.r Éiijr

Ér+.r J.LJI 't-- ,-i t# êl:+

j)rJJ ;i.llJl 'i- ..J^ Jtd Àl ó- ;."b

Èf-f^Jl u{ÊJ.r3, r.-1":^ll )tf (i

9r

tf. 8bl

[f. 9a]

tf. 9bl

Í f . lOal

92

l f . l 0 b l

l Í . l l a l

l Í . nb l

l Í ' . l2a I


Je Ai ,rlc J.:+ JJ J':i Ai{ }-il fJ

j+t Jl óÉf.í3+J t1 erríll "i-11ar.pll * liót.r.J t iF{ q'J ï1 rrÁll ï5

Ib+t5 ,-.s.r LllJ'cïl j ...iil1

,lLttt l Cf.+ -3n3 . '1.-l:,]. :.t j

.?lttltr e++ o.i:n e..l"ll 6,c o;:;j

r+!. .JÉl|.t u-i-rs t- 4-ÉÊ Jl Js ïr

.lllril 6,r G..ri t *.i Éf i-ly'l

.,Jr:.ri tÉ. di+U tllp 6tí 6U

óS.l L d. .:lJr:4U ,l L:- ól,:í ólJ

.:lÉi lir.i É J$-Jl .r. r:. ÍltrSiJl Crrii ,ii .lt:':--.': t- ,Jl Jlj .rr1

Ilárt Olr JjJl & uÉl i5l J^Jl .Jc

X4 !,.J ÉLl+ L,Ái:lJ É f.t ,.ij

iF ''ll^': uu ir ir. l,'5ll .it*r

i^.rll .,i lrtS.n óS, kirr e,Ji-tl

ï1 elJl ÉlÈ{: t ;r.tJl ui l2**

Éltl1-l Ul<ï ellJl ..lLt.ri

i.r.;l pui-lj 4Jt- r JJ:I:J

É11.r. ,^rr--. .j3-11 6t .-tt+ *l*Jf

Cl>rt+* ir. iÉlJJ e-ir grl .]-ïl .rr1

fé11 6rrlill "J.

JF ï1 e,i1l.n1

6í' .rlii tl ó*iJlL clÀtt grLtr

iJrlill i.rra r.r É!J dl1,rl c.a$.?.|

Jt Û 1;ldsJtl .& cil3 .lLi j.r-l "+i

Él+lt j fj.-ll{ 3.11 gLliJl .p irdt+

s+t.Jl >rr+ t Jii óí.1 L ,|lti:r

'lsyl ,l t,;t,l.1 $ti:-tt 6t fi


tf. 12bl iSJf .48r 1et)t .tt^t - 4 U

ip r., l-r":. ' '1 ,rJ. JtÊt;Jl 6t-':<,

tr.r;fg i2,e u]> Q;,i .,.'l:':, .lrJl rri

.rsi 6,r i.rt r":"'1 Cr J.r-lf tr.1.ll ' ^,

Ul..-:il .'hi ltir .rr:cl 1l dlj"r rrlEr

Jl [:r: b. cly .'l--'.^': óílJ .ilic

(7 ).: l-r+ - r,rÁ-l iF .i; l i JJ Él.LJ.1l

jta'::-ï l Jl rJl- U J; ,; l 6l! l d;"r1

dl a.o-l t t-:'i .1a'!t1 .:l.1*. ÉSlJ

rtlail J+c irl JK 1l -t-l ;tl iFi

j5..r- !r r:l^ óJri t- piil ulí 1l

t{ju i-ÉJl j{:il, óli r+tl Jíi

ir g.r.Jl Jf .;r'11 9l-.-ll y -É

i€lltJl Cl'-Jl . -14 4-11 ":gilî.Jl

t{+r.i 1y!l ,.i1U. j .lJl Jl t+llr

.'ftJÈ ea ód-1, le ti.u 4\ ,.tl

1.+ d 4r tLti. rJ$; 6tS Oî

Er j J1'rJl |j. Él Er ó,íJJ

rlrl fr trS .t .r.-Jl1 ,JiyirJl

l+rl1 dll .r.r. U.* ,,Jc .:I-J

tf. l3al

r JS1JI f-r nt tt."'-,

If. l4a] Toevoeging in hand, verschillend van die van de copiist, in zwarte

inkt : ; l r i i l e t^<-J t [ . . . ]e to t

,Flíl ÊS-Jl óri^ll dtJl rLïl ÉÉll

6.1t-iïl J.l'- ó{ t*al-rll ó4 .Li. ,.14J1 ",.-.i

Jtr: .,111 .^-J ;LriStl ,raL1 j1 .r-Jl

I r r r lc l inkcr margc h icrondcr , geschreven in rode inkt , deels afgesneden

t . . . 1[ " ' ] r . r

93

tf. 13bl

t :n n ic t gocd mccr lccsbaar, is nog tc z icn:

W I : R K V A N l l t N A l A X t . A N l

Jtrj H:<

. i : - ^ l l

[ . . . ] l d r J r

[ . . . ]J l (J; i l lNotit ies naar aanleiding vun htt httnt!:t hrtlt

( l) Irr rrrargc toegevoegd, in andere hand: ó:*t-l .)r+,(?) ln nrargc toegevoegd, in andere hand: p;( l ) l f ic r vo lgt , in hand van de copi is t , een cusro.c ( ; jz ; t , ) , cn daarui th l i jk t dat tussen f f . zb en 3a (het har t van hct katcrn) c t :n racunc in detckst is' die mogeli jk 4 bradzíjden, of een vecrvoud daarvan, gr(x)r. is.(4) l l icr is in rode inkt en interl ineair toegevoegd, in andcrc hand: .f j(5) l lct handschrift heeft hier waarschijnli jk: êr( ( r ) o o k h i e r i s w a a r s c h i j n l i j k e e n r a c u n c . D c o u d c c u s t o d e i swt:ggcradcerd en in een andere hand is cen cusr.odc locgcvocgd, conformh(: t ccrstc woord op f . ga. Tussen f f . 7b en ga is cen katcrnscheid ing ent:r kunncn dus meerdere bladzijden ontbreken op deze plaats.(7) l lct woord ,J;q in de laatste reger van f. lzb is als custode op teva l l cn .

Irr tfc:zc risàla geeft Ibn al-Akfànï een aantal praktische aanwijzingenvorrr hovcl ingen met betrekking tot de omgang met vorsten (suhíatu l -mul i lk) . zowel het d ienen van de vorst a ls het vermi jden van de'nrlcrgang van de hoveling komen aan de orde. Na een korte inleiding(fÍ. lb-3b) volgt de indeling in vieren:l ' w ' ' rdcn van Kisrà Anf is i rwàn, de Sassanid ische koning ( regeerde531 -579 ) , d i e i n de A rab i sche l i t e ra tuu r l de pe rson i f i ca t i e van he tkoningschap is gcworden (ff. 3b-4b).2. Raadgcvingen van de Griekse fi losofen (ff.4b_6b), gevolgd door:3. Raadgcvingcn van de Indische wijzen (ff. 6b_l0a).4. I ) t : vcrhandcl ing wordt . besloten door een epi loog, waar in mogel i jko;rrrt:rkingcn van Ibn al-Akfànï zelf zi jn opgenomen (ff. lOa_l3b)l h l r ch gccn u i t gcb rc id ondc rzock gcdaan naa r dc hc rkoms t van hc t

3r,l

I M N to ro l r y , a r t . K r s r i l A r ru i i rw l l r r . r r r : / : . / ?


mater iaal in deze tekst . Het werk je behoort to t het genre àdàb (ofs iydsat) a l -wuzarà ' , waarover n iet a l leen aparte verhandel ingen z i jngeschreven, maar waaraan vaak ook speciale hoofdstukken zijn gewijd inwerken van het genre vorstenspiegel. vergelijkbare, maar niet identieke,vermaningen en raadgevingen v indt men b i jvoorbeeld in het Ki t -aba l -Tàp van pseudo -Óà1r i "1 , Ae Áaab aFWuzqr -a ' van Ibn Sá4án2 enal-Gazzálï's ql-Tibr al-Masbïtk3. ln d,eze en dergelijke werken vindt menvele anecdotes over en uitspraken van Kisrá Antsirwán of zijn wijzev iz ier Buzur[mihr . De Gr ieken d ie in deze verhandel ingen wordengenoemd z i jn meesta l Ar is tote lcs cn Alexander. Ibn a l -Akfánï noemtdeze twee t rouwens ook, n ic t in dczc kor tc vcrhandel ing, maar in hethoofdstuk over polit iek van dc Iriàd al-Qà.rtd (839). Dc vermelding vande Griekse fi losofen en de Perzische cn Indischc wijz.cn rcfereert aan dewerelden waaraan de moslims o.a. hun idcccn ovcr koningschap hebbenont leend. De epi loog bevat mogel i jk enkele c igcn gedachten van Ibnal -Akfánï . Het b l i j f t naruur l i jk a l t i jd mogel i jk dat in de onrbrekendedelen van de tekst nog meer hoofdstukken hebbcn gestaan. Het boek isb i n n e n h e t e u v r e v a n I b n a l - A k f à n r o m m e e r d a n é e n r e d e nopmerkeli jk. Het is het enige ons bekende literaire werk. Het getuigtdoor zijn inhoud van een polit ieke interesse van Ibn al-Akfánï, wienswerk, voor zover ons bekend, juist erg a-polit iek van aard is. Uit hetleven en werk van Ibn a l -Akfànï b l i jk t duidel i jk dat h i j b innen eenmaatschappeli jk verband heeft gewerkt, maar welk dat is geweest is nietduideli jk. Al-Safadï noemt Ibn al-Akfànï een soort sociery arts die zijnr i jkdom, kennel i jk verworven door z i jn medische beroepsui toefening,graag vertoonde. Zijn positie bij het Mansiri-ziekenhuis wordt dooral-Safadï speciaal vermeld en ook de beloningen die hij ontving van degouverneur van al-Karak, en van het ziekenhuis voor zijn receptuur. Ibnal-Akfáni is van polit ieke ontwikkelingen ('de Tataren in het oosten')vaak beter op de hoogte (door zijn familie in Singár?) dan al-SafadIondanks diens relaties bij de Dïwàn. Het is duideli jk dat Ibn al-Akfànïccn maatschapeli jke positie van belang bekleedde. Meer concrete detailsovcr patronage ontbreken echter ook in deze verhandeling.

I a l-( ;àhi t 1914. Zic hcr rcgisrcr, p. 244.2 lbír Sidàn l97tt , pp. 6- l t .t a l - ( i a z z i l l r l l l ( ) ( ) . V t : r n r t : l r l i n g c n v a n A n u Í i r w l l n h i j v r l r l r b t : c l r l o p p p . 4 4 ,\ 1 , \ . 1 , 1 t { , 1 ( ) , 6 1 .

( ) ' l . t 0 \ , l l 0 . l l l . e n z .

95


>)19<<

Poëtische correspondentie

Twee regels poëtische correspondentie, beginnend: 6r cÊ-2t .s.,i ..lallLr 6r+ll

bron:3. A'yan, f. l l8b; Alhàn l, f.33a.

Zie voor de complete Arabische tekst van Ibn al-Akfánï's deel van dezecorrespondentie met al-Safadi mijn editie in het biografische gedeeltevan dit hoofdstuk,

>>lg<<

Lawàmi' al-Anwàr fi Talk* al-Adkdr li-al-Nawawï

bron:l. lijst in hs D, nr. 19: al-Anwdr fï Tal!ís al-Adkdr.

Een uittreksel van het Kitdb Hilyat al-Abràr wa-Si'Ar abAftydr fïTalkïs al-Da' awàt wa-al-Adk-ar al-Mustahabba fi al-Layl wa-al-Nahdr,een verzameling van gebeden voor de verschillende tijden van de dag enhct verrichten van de godsdienstige verplichtingen, door Ab[ Zakariyà'al-Nawawï (st. 676/1278, vgl. GAL G I, 395). Dit werk dat tot her genre'ethick' behoort, is in de wandeling bekend als de A/kdr al-Nawawï.

handschrift:- Istanbul, Kópriil i i I, nr. 45 (5), ff. 130b-150a. Vgl. gegen 1986, deel I, p.48. Ik ben er niet in geslaagd om kennis te nemen van deze tekst.

Bcgin (volgens catalogus $egen): .pt$f ^^n sily lu.-- À r.-ll. .. [ :l .-t ]. . . artiJt è+Àtl ,tSiÍt -tÍ 6u r*{ ul. . . .+r.

Eind (volgens catalogus): &a.Jtrll e; ó .r.'Jlj JriJl Éï É. ó'ÍJJr. . .

tt20r<

Nugbat al-Tà'ir fï al-Taf sírl t ronnt n:l . f i is t in hs I ) , nr . 2 l : urbu 'ot asfor .? l r , íà l u l Qà.r id 5ó.5: Nu13ab u l - ' l l i r r min u l - l luhr t t l / i \ t r

WERK VAN IBN AL-AKFÀNI 9I

6. u l -Durr a l -Nazïm, f f . 222b,25 - 223,3: 'Abr a l -Td ' i r min a l -Bahr

al-Zdlir.

Waarschijnli jk een werk over Koran-exegese, en kenneli jk van vri j grole

omvang, gezien de toevoeging in de l i js t in hs D. Geen handschr i f t

bckend.

>>21<<

Nihàyat al-Tayslr fï Qa'idat' l lm al-Taf sirbron:l. lijst in hs D, nr. 9.

Waarschi jn l i jk een in le id ing tot dc Koran-excgcse. Gcen handschr i f t

bckend. In I r idd a l -Qd; id 551-560 is ook sprake van een qa ' ida in

vcrband met taf sír.

>>22<<

Mulgtasar al-Arba'ïn li-al-Imdm Fakr al-Dïnbron:l. lijst in hs D, nr. 14.

Waarschi jnl i jk een compendium van al-MsbahiL al-Arba' i ln f i Usir lal-Dïn, een theologisch werk van Fakr al-DIn al-Ràzï (st. 606/1209, vgl.GAL G I, 507). Geen handschrift bekend.

>>23<<

Kitàb Kifàyat al-Hussdb f t ' l lm al-lt isàbhron:l. l i jst in hs D, nr. 17.

Waarschi jn l i jk een werk over ar i tmet ica. Geen handschr i f t bekend. Dc

tckst is mogel i jk ident iek met a l -LubAb f ï a l - I I isàb, z ic h ierbovcn,

b ib l iograf ie nr . 15.

,r24<<

ul- l 'a ' l íq 'a là Kai f u l - l luqa ' iq l i -u l -AhhuríI r r t tnnt 'n .

l . l r l s t r r r l r s l ) , r r r . I I .

6 , u l l ) u r r r t l N t t : Im , l . . ) ( ) ( ) l l Mu I t t t : t t r K t t . t l


\ \ ' ; r ; r r r r l r r ln l i1k ccn commcntaar < lp hct bock Ka. i / a l - l . laq-a ' iq f ï Tahr ï r, t l l , , t ' l r t ' t t l , ccn l . i losoI isch wcrk van a l -Abharr (s t . 663/1265, vgl . GAL Gl . . l ( ' ' l \ ) . ( i c c n h a n d s c : h r i í t b c : k c n d .

,r25r.

Ki tab ' l a lk ïs a l - l tnàb f ï ' Amal a l -U stur làb

I l r t \ l r n l r s D , n r . 12 .

W r r r r r s c h i j n l i j k e e n i n l e i d i n g t o t h e t g e b r u i k v a n h e t a s t r o l a b i u m .fr4oge li. jk csn compendium van een uitgebreider werk over dit onderwerp.( it ' t:rr lrandschrift bekend.

>>26<<

Kitdb Rawdat al-Alibbà' fí lSarat al-Atibba'l tronnt:n:

l . I i i s t i n hs D , n r . 16 .t t . Z i r ik l i 1979, deel Y, p.299.

Al-Z i r ik l ï geef t a ls t i te l : Rawdat a l -Al ibbà' f ï Akbàr a l -At ibbd' envc rmc ld t da t he t een mu f t t asc r be t re f t op de 'Uy ï tn a l -Anbà ' , he tbiografisch woordenboek van artsen door Ibn Abï Usaybi'a (st. 668/1270,vgl . G AL G 1,326). Het is n iet duidel i jk hoe a l -Z i r ik l t aan dezeinformat ie komt. Hi j noemt a l thans geen handschr i f t . Mi j is van dezetckst gecn handschrift bekend.

,rzJ <<

Sarh'alá Fusi l l Buqràt

Dronneni

l . l i jst in hs D, nr. 8.6. al-Durr al-Nazïm, f.227b: iarh muqta;id.

Waarschijnli jk een commentaar op het Kitàb al-Fusltl, de Aforismen, vanH ippoc ra tes . Geen handsch r i f t bekend . N ie t genoemd doo r U l lmann ,Mcdiz in, pp.28-9-

V/ERK VAN IBN AL-AKFÀNI

>>29.

K i tab í ï ' l lm a l -Nabd

bron:l. lijst in hs D, nr. 7.

Aan de titel te oordelen is dit waarschijnli jk een verhandeling over depolsslag. Geen handschrift bekend.

t 29r,Kildb al-Kuldsa fï al-Tibb

bron:1. lijst in hs D, nr.2: mulstasar.

Aan de titel te oordelen betreft dit waarschijnli jk een compendium over

de medicijnkunst in het algemeen. Geen handschrift bekend.

,r30.<

Kitab Tuhf at al-Muhibb fi ' l lm al-Tibb

bronnen:l. lijst in hs D, nÍ. l; mutawassit.2. Iridd al-Qd;id 615: mukta$ar; titel alleen: Tuhfat al-Mul.tibb.

Waarschijnli jk een compendium of een werk van middelgrote omvang

over medicijnkunst in het algemeen. Geen handschrift bekend.

>r31..

Mulstasar aI-GAmi' at-Kabir li-Ibn at-ALïr al-Gazarïbron'.6. al-Duru al-Nazïm, f.2O4b.

Dc toeschrijving aan Ibn al-Akfànï is onzeker. Het is waarschijnli jk een

compcndium van het Kildb ê-amï at-U;ït l l i-Ahadït al-Rasfi l, een soorton6crwerpenregister op de Islamitische Traditie, geschreven door Magd

al-Dïn Ibn a l -A1ïr a l -ÓazarÍ (s t .606/1210, vgl . GAL G I ,357) . Gecnhandschr i f t bckcnd.

99

WIlRK VAN IBN AL-AKFÀNI

>>32<<

Ziyàdàt (op hct vooralgaande wcrk, nr. 3l)

( r r t l l ) u r r u l -Naz ím, t . 204b .

l ) t ' r r cs t ' h r i j v i ng aan Ibn a l -Ak l ' àn i i s onzckc r . Kcnnc t i j k t oevoeg ingen,gr l r t ' l corr rpondium, gcnocmd ondcr nr . 30. Gccn handschr i f t bckend.

o33..

Muf,tasar Kitqb li-lbn MunqidI \ ( ) n .

( t r t l l )ur r a l -Nazïm, f .205a.

[)c tooschrijving aan Ibn al-Akfánï is twijfelachtig. Het is waarschijnli jkccn compcndium van het Ki tab a l -Badï ' f í a l -Badï ' door usàma b.Mrrnqiti (st. 584/1188, vgl. GAL G I, 320). ygt. CCO V, p. 137 en CCA t, p.22. (iccn handschrift bekend.

>>34'<

Sarh F awà' id al-F ará' idltron'.6. a l -Durr a l -Nazïm, f .229a.

I ) c t o c s c h r i j v i n g a a n I b n a l - A k f à n r i s t w i j f e l a c h t i g . H e t b e t r e f twaarschi jn l i jk een commenr.aar op een werk over droomui t leg. ln I r iddal-Qà.sid 641 wordt de Fawd'id al-Fard'id toegeschrcven aan een zekereIbn a l -Daqqàq- Fahd 1966, p.335 geef t een c i raat u i t het co lophon vanccn handschrift van een andere tekst over droomuitleg, die op naam staatvan ccn Ibn a l -Daqqàq. u i t dar c i raar b l i jk r dar d ie Ibn a l -Daqqáq inIcvcn was in 112/1312. Geen handschrift bckend.

o35..

Mul5tasar Masà'il al-Qasrànïltron'.6. t t l - l )urr a l -Nazïm, f .229b.

I ) t ' r o t ' s c h r i j v i n g a a n I b n a l - A k f i l n r i s t w i j f c t a c h r i g . I I c t b r : t r c Í lw l r ; t r s t l l i i r l l l i k c t : n co t t t p t t n t l i u tn ( ) vc r l r s l r ( ) no l l l i c , gchasc : r : r t l o1 l l r c t À ' r l aht t l ' l l r t . t t t ' t l l I

' l lm t t l t l hk im t l oo r \ ' : r ' t 1 r r t r h 'A I i

: r l ( ) : r s r : r r r r ( r . ; ' l ( ; , , 1 t . ( i


1,221). Geen handschrift bekend.

tr36<.

Mu'àlgaQàt'alà al-Mulnï l i- lhn Il ibintsoron:6. al-Dun al-Nazïm, f.229b, 4.

D e t o e s c h r i j v i n g a a n I b n a l - A k f á n ï i s t w i j f e l a c h t i g . H e t b e t r e f twaa rsch i j n l i j k een k r i t i s che no t i t i c ovc r a l -Mu ! ,n ï , een werk ove ras t ronomie doo r I bn H ib in tà (4c / l } c ccuw, vg l . GAL G 1 ,221 ) . Geenhandschrift bekend.

,,3J,,

Risóla fi Tashïh Amr al-KImiyàbron;6. al-Durr al-Nazïm, f.232a.

D e t o e s c h r i j v i n g a a n I b n a l - A k f á n ï i s t w i j f e l a c h t i g . H e t b e t r e f tw a a r s c h i j n l i j k e e n v e r h a n d e l i n g o v e r d e a l c h e m i e , m o g e l i j k v a npolemische aard. Zie ook hierboven, bibliografie nr. 16, voor teksten vanIbn al-Akfáni over alchemie. Geen handschrift bekend.

tr38..

Tqmarat al-Filaha (M uktasar al-Filàha al-N abatiyya)

bron:6. al-Durr al-Nazim, f.232a.

Dc toeschrijving aan Ibn al-Akfáni is onzeker. Het betreft waarschijnli jkccn compendium op basis van al-Filaha al-Nabatiyya van Ibn V/ahSiyya(3c/9c eeuw, vgl. GAL G 1,242).

hundschrif ten'.Van ccn Lckst Ínet deze titel zi jn handschriften bewaard:- l.cidcn, U.8., Or. 524, incompleet aan het einde.- Lcidcn, LJ.B., Or. 1184 (2), ff. 63b-188a.Vgl . voor bc idc handschr i f tcn Voorhocvc l9 t t0, p. t i4 . t lc t handschr i f t Or .l l l l 4 (2 ) i s ccn l 7c -ccuws a f sch r i í ' t van Or . 524 . Op hc t t i t c l h l a t l van Or .5 1 . 1 s t r r a l c ( ' n : n r t ( : r r r v t : r l r r c l t l : ' A b t l l l l r l h M . h . u l M u k u r n r r r r b . A b r

l0r

lo.) WERK VAN IBN AL-AKFÀNI-

r l l f i r s i r n b . Ahmad a l -Ansà r ï a l - kà t i b . Moge l i j k i s bcdoe ld : Ab ['A l r r l ; r l L l l r

c t c .

( )r 12.1, f. la. Titelpagina: .i4 ;2Í-Jt ó{ r.5. Àl "+. Jq;-i,l i-)till ;É 1,'tií

r'.- .fu1 LL -;t<ll 6jt-tïl .r,l "i,r

ó-Jl gJl

Itcgirt (Í ' . lb): r.rp54Jrri r.5. Ur+-,-$ drl-1 r.rrs .is À .r^r.tt... ( : l -r )

r2-) ^-',^.-.5.rtlt J cy t ti..-..:itr J;t**':fff5;. . . f--i-l Àtt ,i.-XJt

Op f ' . 7a begint de behandel ing van het onderwerp is t inbàt a l -miyàhwu-handasatuhd.In de Iriàd al-Qd;id (747-748) verwijst lbn al-Akfànibij zi jn bespreking van de wetenschap van het vinden van water naar IbnWah5iyya's al-Fildha al-Nabatiyya. Noch daar, noch in het hoofdstukovcr landbouw (lridd al-QdEid 703-712) vermeldt Ibn al-Akfánï echrerccn compendium van z i jn hand. De anonieme bewerker van a l -Durrul-Nazím vermeldt wel dat hij een compendium heeft geschreven op deIti loha, getiteld famarat al-Fildha (hs Leiden Or. 958 @D, t.232a). Erzijn gccn nadere aanwijzingen dat die !amarat al-Fildhs identiek is metdc tckst in de Leidse handschriften Or. 524 en Or. ll84 (2). Op grond vanallccn de overeenkomst van titel wordt deze toeschrijving gemaakt doorDc Jong 1865, p.215.

,r39rr.

M uktasar Tahdïb al-N ukat li-al- Abharïbron;6. al-Dun al-Nazïm, f.224b,23-24.

Dc tocsch r i j v i ng aan Ibn a l -Ak fán ï i s tw i j f e l ach t i g . He t be t re f twaarschijnli jk een compendium dat is gebaseerd op de Tahdïb al-Nukat,kcnncli jk cen werk van al-Abharï (sr. 663/1265, vgl. GAL G I, 464), maar(iÁL ncrcml. deze titel niet. Geen handschrift bekend.

>>40<<

Tatmlm Istikmàl al-Mu'taman b. Hild

hrt tn ' .

l n u l - l ) u r r a l - N t z í m , h s l - c i d c n O r . 9 5 l t ( 4 2 ) , f . 2 7 4 i t , 4 l o n r t r g t d t :i r n r t t t i c t t t r : l t t :wc rk t : r van r t czc vc rs i t : van dc . I r . i r t , l í l l ( r í l t l í , c ( . t l


tatmim aan van het handboek over geometrie door al-Mu'taman b. Hud(leefde 478/1085). Vgl. echter over de Istikmdl ook lríàd al-Qdsid 721.

al-Durr al-Naz'ím, f.234a,4-5: t rJ.c [, ]r. ó{ iF:r.Jl Jr^<t'^.| Oil rl

1i33+l Él qirf q;j O'gl e.r:.; riU st':< ll .-,sl- o.r-i

Ir iàd 121: t+tí Otít etle.-1 J,. ói i ' .Jl.JJ Jt^<".'.J1, :J:- ' : J.S , óSJ . '.

tih-

Voo r een recons t ruc t i e van d i t bock ovc r gcomc t r i c op g rond van

handschr i f t f ragmentcn in Cairo, Damascus, Kopcnhagcn cn Leiden z ie

Hogendi jk 1986. Z ie over dc autcur ook l l l2 , dcc l I I I . p .542.

r t4 l .<

Talkïs fï al-l lantlusu

bron:l n a l -Du r r a l -Naz ïm, hs Le iden Or . 958 (42 ) , t . 234a ,2 kond ig t de

anonieme bewerker van deze versie van de Iriàd al-Qa.rid een talkïs aan

van verscheidene geometrische handboeken.

al-Durr al-Nqzïm, ft.233b,23 - 234a,4:6.tJl:+Fttl l ,J^ -r1<llojr iJ.; i

ifJll .p1ïUlJ iiÉl Jl<r.Jlr .-pr*o.rltil étl1 u.JiliJ ól' ;':."J1 :*-

;Lb1 .i^Jlj crÍ+.,iJt ii.il .luJl iJSllJ | | ;rÍJlf .,r.Jii nl"it ií '.3.J1

:l+--. d:Lri^{ lt':tlrff .,:íJl .L Jtl". u-l-Jt- Jtr3 itl '+l 1,111 .J"r**ï

Jtri.bl t-i 6l ;.;-. |:r lt \Á+. ?|iS crt óill Ë.,]t*.:, r':] '3'igl L ê..i.r,313Dcze passage komt niet voor in Iríàd al-Qà;id 724-5. Van deze Talkls is

mij geen handschrift bekend.

>>42<<

Nukat (op al-Adwiya al-Mufrada van Ibn al-Baytàr)

bron:6. ul-Durr al-Nazïm, f .227a.

.!,

I ) c t o c s c h r i j v i n g a a n I b n a l - A k f à n ï i s t w i j f e l a c h t i g . H e t b e t r e f t

waarschi jn l i jk not i t ics over de Simpl ic ia van Ibn a l -Baytár (s t .646/1248,

vgl . OAL G l ,492) . Gccn handschr i f t bckcnd.

S i r r r l r l i c i a wo rdcn doo r I bn a l -Ak Í ' I n r bchandc ld i n dc dc rdc maqà la van

z r j r r r r og l r cc l ku r r r l i g l u t t t t l bo t : k K u . \ [ u l - Ruyn ( t . r c t l t : z c b rh l i og r : t f i t : , n r . 5 ) .

Vc rgc f r ; k r t t g v l u t d r t , t r n t t q i h t l t t t ' t r r l ëum i r i l K t t b t r v : t t t I l t t t t r l I t l r l ' t i r

103

l í ) . 1 W I : R K V A N I B N A L _ A K F À N I

wr l \ t u r t , r l a t t l i t hoo lds tuk , da t l bn a l -Ak fán i n i c t hcc f t ovc rgcnomen i nrrpr I u l r íd van dc KaÍ f a l -Rayn (z)c dczc b ib l iograf ic , nr . 6) , n iet a lsf ( 'n ( ( )nuu( : Í l taar op, of compcndium van Ibn a l -Baytàr 's wcrk bcschouwd\; r r r wort l r :n . Indicn cr wcl sprakc van ccn d i rcctc band was gcwcest , zouI r t ' I voo rs l c l baa r z i j n da t dczc dc rde maqà la ook a l s ona f hanke l i j k

f 'c \ ( l f Í r f t had gcci rculccrd. In dc Gunyat a l -Labtb (dczc b ib l iograf ie , nr .. l ) rs ook sprake van geneesmiddelen, echtcr n icL in de vorm van eenspr ' t l r : r l r laaraan gcwi jd hoofdstuk.

>>43<<

M ufttasar al- Adwiya al- M uf rada li- I bn al- Baytàrl tron'.6. ul-Durr al-Nazlm, f .227a.

Dc tocsch r i j v i ng aan Ibn a l -Ak fàn ï i s tw i j f e l ach t i g . He t be t re f twaarschijnli jk een compendium dat is gebaseerd op de Simplicia van Ibna f - I l ay rá r ( s t . 646 /1248 , vg l . GAL G I , 492 ) . Voo r I bn a l -Ak fán i ' sbcrrrocienis met simplicia, zie ook het voorgaande nummer (42). Geenhandschri[t bekend.

>>44<<

M ufttasar T aSkirat al-Suwaydïbron'.6. al-Durr al-Nazïm, f.227a.

Dc toesch r i j v i ng aan Ibn a l -Ak fán i i s tw i j f e l ach t i g . He t be t re f twaarschijnlijk een compendium van het Kitdb al-Tadkira al-Mufïda, eenhandboek over verschi l lende z iektes en de daartegen te gebruikensimplicia, door Ibràhïm b. M. al-Suwaydï (st. 690/1292, vgl. GAL G l,493). Geen handschrift bekend.

>)45<<

Tanbïhàt Darïtriyya (Muktasar Qdnïtn lbn Sïna)

bron:6. al-Durr al-Nazïm, f .227b.

I ) t : t o c s c h r i j v i n g a a n I b n a l - A k f á n ï i s t w i j f c l a c h t i g . l l c t h ( : t r c í tw r r : r r sch i j r r l i j k n< l t i t i c s ovc r r r l -Q r i n -un f í u l - ' l ' i bb , l r c t g l o t c r r r c r l i s c l r c


handboek van Ab[ 'Ali Ibn SÏná (st. 428/1037, vgl. G AI' (] I, 493). Gccn

handschrift bekend.

bron:6. sl-Dun al-Nazim,

>>46<<

al-Risàls al-Nfrriyya fï al-Kuhl

f .227b.

Een handboek over de oogheelkunde. De toeschrijving aan Ibn al-Akfáni

is in ieder geval niet aanwezig in het handschrift:- Yale, U.L. 1508 &-377), vgl. Cat. L. Nemoy, pp. 159-160. Ff. 3a-56b.

Microfi lm in Leiden: A 614. Titel: al-Risdla ul-Nítriyya fï al-Amrítd

al-parilriyya (f. 3b).

De identif icatie door L. Nemoy is alleen gebaseerd op het voorkomen

van deze titel in de beschrijving van hs Leiden Or. 958 (42), in CCA l,

pp.2l-23, van al-Durr al-Na{m (zie deze bibliografie, nr.2)- L. Nemoy

vermeldt in zijn catalogus (p. 160) een appendix door Ntr al-DÏn 'All

a l -Mutafabbib (hs, f . 13b) . De naam van Ibn a l -Akfáni wordt n ie l .

genoemd in het handschrift.

Al-Munàwï noemt in zijn commentaar op Ibn al-AkfánÏ's Talríd een

werk met de t i te l a t -Ni l r iyya, of at -Nï t r iyya a l -Sa'b iyya (z ie dezc

bibliografie, nr. 7). Door al-MunewÏ wordt geen verband gelegd tusscn

de door hem geciteerde Niriyya en lbn al-Akfánï.

Ui t het begin van de tekst b l i jk t a l d i rect dat" deze Ni l r iyya n iet

geschreven kan z i jn door Ibn a l -Akfàní ( f . 3b) : u l fÉ l . ' . ( : l " t )

,,.t1ïl a;;a lJ ..jU rr{J . . . .:lil'.rJ 6r .$Jli .:J Jl.t jJ -lrtï Cr .r.'Jlj cl.r-:

tg.rtr-., -tJl l tt"*ir.U at.rt 4s)lrJl:J-JtJl :J<l^ll LjlLl. ' .t | .+lr-:Jt Llt ' l l

/ altr.Jt ilt-rl{ e:is,lr... i-cl'loJl5 êJ! .:Ili'-'116 JJll,.,i 13tií ' i.:' ':,

'À- iraJl, t-J. 'À.c:-f.ll t+!.1g..i.1 .JJL: Jl Íir"'ii.'. Qlf.Jl uÊlJ'.tl

ót .:...^ tl &11 :/--

lbn a l -Akfánï hccf t voor zover u i t z i jn bewaard gebleven werk b l i jk t

nooi t op dCrgcl i jke wi jze in opdracht van heerscrs gcschrcvcn. Ui t dc

aanhcf zou mcn kunncn opmaken daL dct .c vcrhandcl ing is gcschrcvcn op

v c r z o c k v a n c c n l i d v a n d c R a s u l r d y n a s t i c u i t J c m c n

( 6 2 6 - t t 5 l t / l 2 2 9 - 1 4 5 4 ) . D c d a t u m i n h c t c o l o p h o n ( Í . 5 5 b ) , t l i c

waarschi jn l i lk gc lczr :n nroct wr l r rk :n a ls z<lndag 22 ( i r r r r r l l l : l l l 7(X) / l l t t t i , is

wa l r s t . l r i i t r l i i k t t c r t u l r r r r r van v r t l l r t o i t l l l v l t Í l r l t : t c ks l c l t / o l t l t ' a i t nv r r l l i r r l i ,

105


wunt lrct hs Yale l i jkt op paleografische gronden van vccl rcccntcr datumI c / r l n . l n d a t g e v a l z o u d e t e k s t e n , / o f d e a a n v u l l i n g m i s s c h i e nv c Í v r i l r r l i g d k u n n e n z i j n o p b e v e l v a n a l - M a l i k a l - A S r a f M u m a h h i d; r l l ) r r r Ismà' i l ( regeerde 7 j8-BO3/1317-1400). Hct co lophon ( f .55b) is ookn 0 1 i r l a a r o m v a n b c l a n g o m d a t L . N c m o y m c d c o p g r o n d d a a r v a nr i i l f n( ' ( : rnt dat de ovcr igc tckstcn in dczc malmu'a u i t ya lc eveneens doorl l r r r r r l -Ak[ànï geschrevcn z. i jn o[ kunncn z. i jn . Dc tcksÍ . van het co lophonlrrrrlt: .,1Sj .ltt U 6t of+j r.r-1 .t .r.-ll, i.rÉl iJl:r tl .rr, ._,g.rL1l.fïl É ...

rrF:1 .r-iJl C Uti. t:rl rÉir1 ...Lll .Fl C t+iL CJl"-Jt JaJt<^tlJ ólj3yld. Lflilf OtSr fLr .rr-r-r ti+-,.J. Àl sJ-t ,-+ll CIL C ÁiJl i+a.:: r -*t

i3t^.t.-l d,Jr...: ild iF.,jtll rt^r 6g...i^c lLl .rsïl fJd ,ló 6ljl .r:cNu Ibn a l -Akfáni kennel i jk n iet de aureur van de Ni t r iyya in het hsYalc is, is hij dat hoogstwaarschijnli jk evenmin van de overige teksten inrJcz.e ma(mil'a.Al-Risàla al-Nïrriyya eindigt in het hs yale op f. l3b. De rekst wordrvoorl.gczet, door dezelfde copiist, als volgt: jJ. l -lrf iG ir{Jyl 9lgïl c^É

,/'l Àl t l, 6l tl'::uy-J ó*rjl J#"' !r ;tljl iajl .'IrJ iJJJ,iJl Ut-tl .r JrJl

.19r 6.r:rr; JSfJI ef rtl t:t,-- Êl-1

.^ -- lf U.- ,l^ itt ,,t-, ..r-1 À .bsJl3j4 L- ól)Jr"rll, Jt-SJlr óUqÁyt *St cr;tiÍ ;;Jte4+

.:J;1; O^1irl

s-Ltxl Jlrll crJdjl clJl.J,r Jt Jr rJJsJr -r:ilr ti.r1*l uïJ- ..ësil &^nt

.rt*Jt+ i,ÈJl-<ll, ttLJl .rS.r *Jot Jl..J. Or.rJl .lf. rf)LJl JtrJl,J-Ltl6.1r-Jl

. . . r':f1J )lcl1 ailtr.., rrll riri; Àt pllt ia.l.|.Jl JL.-ÊïIJ il *JlD i t tweede dee l van , o f zo men w i l : deze aanvu l l i ng op , a l -R i sd taal-Nltriyya behandelt de verschil lende medicijnen en in het colophon opf. 55b wordt de tekst aangeduid met al-aqrdbddïn. Het is mogeli jk datdc vcrhandel ing haar t i te l ont leent aan de op f . l3b genoemde Niral-Din al-Mutatabbib, 'het hoofd der artsen en oogartsen in Egypte en desyrische provincies' maar rtrat precies diens bemoeienis met al-Risdlaal-Nïtriyya is geweest (behalve dat zij mogelijk naar hem vernoemd is)valt buitcn het bestek van deze studie.

>>47 <<

Natípat al-Fikar fï ' thÉ al-Basar

I ) c t o t : sch r i j v i ng aan Ihn a l -Ak fan i i s < ln ju i s t . Dc t i t c l wo r t l t gc l r r rn r r t i nl t c t h s Y a l t : U . 1 . . l 5 0 l { ( 1 . 1 7 7 ) . Í . 5 5 h , v g l . ( ' a r . 1 . . N t . r r r r y . P g r t . l ( t l í { )


Daar wordt, in het colophon van cl-Risdta al-Nitr iyya (zie deze

bibliografie, nr. 46), een aantal titels aangekondigd. De tekst van een

werk, getiteld Nati$at al'Fikar, komt echter niet in het hs Yale voor.

Mij is van deze tekst evenmin een ander handschrift met verwijzing naar

Ibn al-Akfánï bekend. Ibn al-AkfánÏ wordt ten onrechte door L. Nemoy

verondersteld auteur van de drie teksten in het Yale hs te zijn. Zie ook

de discussie over deze kwestie hiervoor, onder nr.46.Brockelmann vermeldt in zijn GAL twee enigszins gelijkende titels, van

auteuÍs die dezelfde persoon zouden kunncn zijn:

GAL S I, 898: Natilat al-Fikar fí Amràd al-Basar, door al-Maqdist' die

schreef tussen 637-641/1240-9, enGÁL S II, 170: Natílat al'Fikar f t ' lhÉ Amrád al-Basar, door al-Qaysi,

die schreef v66r 850/1446.Hamarneh 1969, p.316 noemt de auteur van dit bock Ibn al-Hawáfir engeeft als zijn sterfdatum 657/1259.Een werk, getiteld al-Natí!a, wordt genoemd in al-Munàwï's commentaar

op Ibn al-Akfánï's Talrïd, vgl. deze bibliografie, nr.7.

>>49.<

Dikr al-Awzàn wa'al-Makdyïl al-Mustalah'alayha fí Amr al-Tibb

Deze tekst mag niet aan Ibn al-Akfáni worden toegeschreven. Hij is

bewaard in dezelfde mapmi|a als al-Risdla al-Nïtriyya. Zie de discussie

hierover in deze bibliografie, onder nrs. 46 en 47. De naam van Ibn

al-Akfàni wordt niet genoemd in het handschrift. Deze tekst is, blijkenshet begin (f. 56a), genomen uit een Kunnd| van Ibn al-Qalánisi, met wie

mogelijk bedoeld wordt Badr al-Din M. b. Bahrám b. M. al-Qalánisi

al-Samarqandï, die in 590/1194 een Aqràbddín geschreven heeft (vgl.

GAL G I, 489; Ullmann 1970, p.320). Het Berlijnse handschrift van deze

Aqrdbddïn (Pet. 370, Ahlwardt 1887-99, nr. 6438) vermeldt op f. l30b als

hct 47e hoofdstuk Dikr al-Awz-an wa-al-Makdyï1.Bcgin en eind van de tekst, volgens het hs Yale:

Bcgin (f. 56a): Jlil :^hll J,.l ,ÉJ t+J.L elL-Jl Jnt<^rll 6l;1ïl :Si ( : t. "'' ;

J+tl,LJt{ prl;.r :lt*r.i-i1i.i.c 1..rl.r"Jt+ i+frJl &l'^-.1 Ír-i)tiJl ,fl óUS Cr

Iiintl (Í. 56b): À rsJt, Jrrl<^llr .11j1ïl .Éi r, ;)l-Jt1 .;Li.l ir11l at-' : ' '

ótJtrll -J


>>49<<Maqàla fï al-Fasd

Een verhandeling over het aderlaten. De toeschrijving aan Ibn al-Akfànii s on ju is t , omdat deze is gebaseerd op he t voorkomen in deze l fdemalmil 'a als de dr ie voorgaande teksten. Ibn al-Akfánï wordt nietgenoemd in het handschri f t ; Nemoy veronderstel t hem als auteur opgrond van he t voorkomen van c / -R isd la a l -N i t r i yya in deze l fdemapmit 'a (zie de discussie hierover in deze bibl iograf ie, nr. 46). ni jverge l i j k ing met de N iháyat a l -Qasd van Ibn a l -Ak fán ï (z ie dezeb ib l iogra f ie , n r . 8 ) b l i j k r da t de Maqà la f i a t -Fasd in he t hs ya ledaarvan verschillend is.Het hs Yale is anoniem. Griekse geleerden die erin worden genoemd zijn:* Galenus: ff. 57a, 22; 58A, 9; 59a, 15-16, met een verwijzing naar hetKitàb al-Fa.rd; 60b, 14; 61a,19; 6la, 20: 61a.22.* Hippocrates, met verwi jz ing naar een boek van hem, get i teld, Ki tàbal-Ahwiya wa-al-Bulddn: f. 58b, 7.* P la to : f .58b,9 .Een verwijzing naar de Syrische artsen (al-Suryàniyyin) staat op f. 60b,a Á

Een aantal verwi jz ingen is naar Amïn al-Dawla Ibn al-Ti lmïd (st .560/1165, vgl. GAL G I, 487), en waarschijnlijk naar zijn werk over heraderlaten, getiteld al-Maqdla al-AmTniyya fi al-Fasd: ff . 57b,9: 59a,22;59b, l2;59b, ult.; 60a, 18; 60b, l; 60b, t2; 6ta,9:61a, 16; 61a,22.Op f . 62a, 18 begint een anecdote die speelt in Aleppo in het jaar654/1256.De maq-ala behandelt de namen en de posit ies van de aders in hetlichaam. Aan het eind volgen enkele medische recepten.Begin en einde van de tekst, volgens het hs yale:

Begin (f. 56b): 6l Êlsl r-ijl r' Utt- È-! r;r.r Àt .r.-*,6u:4 ( :t .r )iF \É é1,': Cr ,* *..f óCl ótdtr- .ÉíJt C L_ss.t-... 613 tJ J-iJl

. . . U:1. q ór$ 6l gl1lu.

Eind (f. 62a):,t:t*, [t ] 699ïl p.6 ó1.rjjt ÉiJ fJt .r"+-: .g.rj i:. ...

s{:ilJ.r:+l Ll-*f .!;+JJ ri;.rrl1 Jí& 1.,<,1 ;dij

r0 al-Akfani...itlcntick mct het hs American University of Beirut nr. 039 I 13, dat wordt gcnocmd in...

Documents

Transcript of r0 al-Akfani...itlcntick mct het hs American University of Beirut nr. 039 I 13, dat wordt gcnocmd in...