Quo vadis Suriname DoorMr. dr. W.R.W.Donner

Regels

Elke samenleving hoe primitief ook, wordtbijeengehouden door regels voor het behoren. Wat deleden van die samenleving mogen doen en laten en nietmogen doen en laten. We kunnen een onderscheidmaken tussen formele en informele regels. Op deovertreding van de formele regels staat sanctie, straf dus.Als we door het rode licht rijden worden we gestraft. Opovertreding van de informele regels staat geen sanctie.Als wij een harde wind in het openbaar laten, krijgen wehooguit boze en verontwaardigde blikken vanomstanders.

Herkomst

Het zijn de vooraanstaanden van die samenleving, of zelfsdaarbuiten in een koloniale verhouding en tegenwoordigzelfs in multi nationale samenlevingsverbanden zoals deVN en de EU, de bestuurders zogezegd, die de regelsvaststellen. Maar hoe komen ze zelf aan die regels?

De formele regels komen uit twee bronnen. In de eersteplaats uit de heilige boeken zoals Bijbel, Rig Veda, ofKoran. In de tweede plaats uit de geschriften vancultuurfilosofen. Het zijn in een democratie de politiekepartijen die bewerkstelligen dat de regels uit de heiligeen profane geschriften algemeen verbindend werden enworden verklaard.

De informele regels

In het voorbijgaan zij opgemerkt dat de informele regelsworden vastgesteld door trendsetters,(zoalsmodeontwerpers) en rolmodellen (zoalsvooraanstaanden) die ons met hun creaties of door hunvoorbeeld en levenswandel aangeven, hoe wijbijvoorbeeld een das moeten strikken of ons in hetopenbaar moeten gedragen. Wegens deonvoorspelbaarheid van deze regels zullen ze verderbuiten onze bespreking vallen. Het zijn sociologen enpsychologen die zich met deze kwesties bezighouden.

Politieke partijen

We zeiden daarnet dat het de politieke partijen zijn, dieIn een democratie de regels uitdragen en strijden om ze

aanvaard te krijgen. Katholieke partijen, Christelijkepartijen, Hindoe partijen of Moslimpartijen baseren zichop de heilige boeken. Liberale partijen baseren zich ophet werk van John Locke, Adam Smith en vele anderen.Socialistische partijen baseren zich op de gedachten vanFerdinand Lasalle en Eduard Bernstein en vele anderen.Communistische partijen baseren zich op de gedachtenvan Karl Marx, Friedrich Engels en vele anderen.Arbeiderspartijen baseren zich op de gedachten van pausLeo XIII als neergelegd in zijn encycliek Rerum Novarum.

One issue partijen

Naast de partijen die gebaseerd zijn op de Heilige boekenof op cultuurfilosofische geschriften zijn er talrijke kleinepartijen die zich in de arena begeven. Seniorenpartijen,milieu partijen, dierenpartijen, boerenpartijen, etnischepartijen. Je kunt het niet zo gek bedenken. Oud presidentRichard Nixon bedacht voor deze partijen de term oneissue partijen. Ze worden veelal opgericht doorondernemende lieden die genoeg aanhang verwervenom op te komen voor de belangen van een specifiekegroep. Als ze kans zien om op te wip te komen zitten endaardoor de besluitvorming kunnen benvloeden, kunnen

ze hun wensen afdwingen en zodoende op rozen zitten.Meestal is hun geen lang leven beschoren.Als hun doel ofstreven is bereikt verdwijnen ze meestal van het toneel.Als hun doel wordt ingekapseld door de andere ideepartijen verdwijnen ze ook van het toneel. Als zebesluiten door te gaan wordt hun stellingname ongewis.

Ideen strijd

In de geavanceerde landen komt de politieke strijd neerop een ideen strijd. Men strijdt om ideen aanvaard tekrijgen. Ter illustratie moge het volgende dienen. Eenbeweging wenst abortus in de wet opgenomen te krijgen.

Alvorens verder te gaan even een mop. Een journalistvraagt aan Edgar Davids. Edgar wat denk je vanabortus?

Edgar zegt: We hebben nog nooit tegen ze gespeeldmaar ik denk wel dat we van ze kunnen winnen.

Ik vertelde deze mop tijdens een radio talkshow. Eenluisteraar belde op om te zeggen dat hij me een pakrammel zou komen geven omdat ik zijn idool zou hebbenbeledigd. De man wist natuurlijk niet dat ik het tot dezwarte band judo had geschopt in mijn studententijd. (in

mijn tijd moest elke student minstens twee sportenbeoefenen. Ik had gekozen voor judo en basketbal). Thuisgekomen, begon ik alvast een paar valoefeningen temaken en brak bijna mijn rug. Sindsdien ben ik als dedood voor talkshows.

Revenons nos moutons. Er komt een wetsvoorstel inhet parlement. De liberalen zeggen uitgaande van deliberale leer: het liberalisme zweert bij de persoonlijkevrijheid. Daaruit volgt dat men ook vrij moet zijn omabortus te plegen. De christelijke partijen zeggen: het isdoodslag en verboden volgens de Bijbel. Dus we zijntegen. De socialisten zeggen: rijke mensen kunnenanytime naar het buitenland gaan om abortus te plegen.En what about een verkrachting. En what about alsiemand al een dozijn kinderen heeft?. We zijn dus voor.De communisten zien hierin een samenzwering van hetkapitaal etc. Er wordt dus voor of tegen iets gestemd aande hand van het beginsel.

Surinaamse toestanden

Hoe zou een dergelijk debat in ons parlement verlopen?Da Soppo die toevallig een jong meisje heeft zwangergemaakt zegt. Ik ben voor. Waarom? Doet er niet toe. Ik

ben voor. Iemand van de tegenpartij maakt hem uit voorhypocriet daar hij een stuk grond zou hebbenaangevraagd voor de griet etc. Dan ontstaat een debatmet schimpscheuten over en weer. Regels komen bij onsniet tot stand op basis van beginselen of ideen maarnaar willekeur. Ze zijn onvoorspelbaar.

Internationale verstrengeling

Daar het ideen zijn waar het omgaat, hebben depolitieke partijen die gestoeld zijn op beginselen eenwereld draagvlak. De christelijke partijen, desocialistische partijen, de liberale partijen decommunistische partijen allemaal zijn ze verenigd ininternationale verbanden die ten doel hebben de neuzenin dezelfde richting te krijgen. Het is immers zo dat zichsteeds nieuwe gevallen voordoen waaromtrent degeschriften van de oude cultuurfilosofen of de heiligeboeken niet in voorzien. Onder invloed van internationaleontwikkelingen en trends dient de ideologie steeds teworden bijgesteld en aangepast. Ter illustratie even eeneenvoudig geval.De Socialistische partij in Azerbeidzjan vindt hetbelangrijk dat Palestina wordt erkend. Ze ontwerpt eenresolutie die wordt gestuurd naar alle aangeslotenpartijen in de wereld. Daar buigt men zich over het

probleem en komt met amendementen. Deze wordengebundeld en behandeld op het eerstvolgende congresdat steeds in een ander land wordt gehouden. Dan wordtaan het eind van het congres een resolutie aangenomenwaarin alle aangesloten partijen zich kunnen verenigen.Als een dergelijke kwestie in het eigen parlement aan deorde komt weet men hoe men moet stemmen. Yours truly mocht in het jaar 2000 zijn voorstel over deontwikkelingshulp verdedigen op het congres van deLiberale Internationale in Ottawa Canada. Dit is te lezenin het orgaan van de denktank van de VVD in Nederland(Liberale Reveille van juni 2002) en is te raadplegen in debibliotheek van de Anton de Kom universiteit.Dat het om ideen gaat is duidelijk te zien in hetEuropese parlement. De liberalen van heel Europa zittenbij elkaar. De socialisten dito idem etc. Ze stemmenvolgens idee, niet volgens vaderland.

Suriname

Ideen hebben zelden een rol gespeeld bij de oprichtingvan politieke partijen in ons land. Uitzonderingen vormende PSV die het gedachtegoed van de Rerum Novarumwilde uitdragen en de one issue partij van Eddy Bruma de

PNR die streefde naar onafhankelijkheid. Toen deze wasbereikt verdween de partij ook van het toneel.

Suriname heeft meer dan dertig politieke partijen. Je zouverwachten dat ze zoveel ideen uit te dragen hebben.Dank je de koekoek. Ten onzent worden partijen slechtsopgericht om persoonlijke vetes uit te vechten ofoprichters aan mooie goed betalende baantjes te helpen.De segmentarische structuur van ons land met zijntalrijke etnische groepen vormt hiervoor een vruchtbarevoedingsbodem. Een ieder kan zich naar willekeuruitleven. Als wij maar wijzen op het gevaar van de anderegroepen is ons brood meestal wel geboterd.

CARICOM

Het is verleidelijk de Surinaamse toestand te vergelijken,niet met die in Nederland, want de vergelijkingen metNederland roepen steeds ergernis op. We willen immersniets meer overnemen van dat land. Dus maar vergelijkenmet onze nieuwe partners in de CARICOM.

Wij hebben het veel partijen stelsel. Alle Caricom landenkennen het twee partijen stelsel. Ze hebben vrijwelallemaal slechts ideen partijen. Met name het

socialisme is als denkbron zeer populair. En veel van diepartijen voeren die aanduiding ook in hun naam. Dat denamen van die partijen geen faade zijn oftewel de vlagdie een andere lading moet dekken, blijkt wel hieruit, datals wij de ledenlijst van de socialistische internationaleraadplegen wij zullen ontdekken dat alle belangrijkepolitieke partijen van Guyana, Trinidad, Barbados enJamaica daarop voorkomen. Dat betekent dat bij elke wetdient te worden nagegaan of die wel in overeenstemmingis met de socialistische beginselen.

Men wordt immers niet zomaar lid van die clubs. DeNederlandse D66 is jarenlang geassocieerd lid geweestvan de Liberale Internationale alvorens als volwaardig lidte worden toegelaten. De United Force van Guyana heeftook herhaaldelijk gevraagd om toegelaten te worden totde Liberale Internationale.

Buitenbeentje

Ook in dit opzicht zijn wij dus een buitenbeentje in deCARICOM en ik vraag me dikwijls af wat wij in die club tezoeken hebben. We verschillen op het gebied van de taal,op het gebied van het kiesstelsel (ze hebben hetdistrictenstelsel), Ons juridisch systeem verschilt

hemelsbreed van hun systeem en nog steeds richten zijzich voor het recht op Groot Brittanni.Ze houden van cricket en komen daardoor constant inaanraking met de andere gemenebestlanden. Wij houdenvan voetballen. Allemaal zitten ze in het Britsegemenebest. Wij zijn wezen. We hebben Javanen enMarrons. Zij niet, met uitzondering van Jamaica waar ernog wat marrons rondlopen. Hun universitair systeem isanders. Hun studenten worden verspreid over deverschillende landen om intellectuele inteelt tegen tegaan. Hier te lande leren de studenten slechts van elkaaren dat is niet veel. We kunnen naar hartenlust regelen.Dat is in hun systeem haast onmogelijk. Nu blijkt dat ookonze politieke cultuur wezenlijk van de hunne verschilt.Wat hebben wij gemeenschappelijk? Een van mijntrouwe lezers opperde dat wij door veel kontact met dezelieden wellicht een metamorfose van de Surinaamsemens zouden kunnen bewerkstelligen. Ik hoop het.

Onze mores

Het feit dat onze politieke partijen niet op ideengebaseerd zijn maakt de tot stand koming van regels enbepalingen ongewis. Unpredictable om het op zijn

Amerikaans te zeggen. Ons hele leven is eigenlijkongewis. We nemen beslissingen ad hoc. Iemand staat smorgens op en komt met het plan de universiteit tevernoemen naar Anton de Kom. Wij houden ons nietbezig met consequenties. En hebben lak aan de wijzewaarop het in andere landen aan toegaat. In een vorigessay citeerde ik uit Gopio het blad van Indirs in dediaspora om aan te geven hoeveel Indirs, Japanners,Koreanen en Chinezen in het westen studeren. Grotelanden als Rusland schamen zich er niet voor ombuitenlandse voetbaltrainers aan te trekken. Wij zeggen:hoeft niet. We weten alles al en zullen het op onzemanier doen. Iemand krijgt plotseling een ingeving dat het een mooiidee zou zijn om Palestina te erkennen. In het buitenland,met uitzondering van grote landen als Amerika, is hetgebruikelijk vooroverleg met gelijkgestemde partijen inhet buitenland te plegen. Wij niet. De ideen van deachterban doen er ook niet toe. Trouwens het enige ideedat de achterban voortdrijft is hoe aan het dagelijksbrood met de minste inspanning te komen.

Tragiek

De tragiek van ons land is zijn geografisch en intellectueelisolement. We komen nauwelijks in aanraking metmensen van enige intellectuele betekenis of met eenverfijnde levensstijl. Waartoe dit isolement kan leidenwordt gedemonstreerd door de bosnegers van weleer. Zeleefden achter de vallen in perfect isolation en haddengeen flauwe notie van wiskoendoe ofgeschiedeniskoendoe of rekenkoendoe etc. Die kennisachtten ze ook onnodig en overbodig Ze hadden genoegkennis van hun omgeving om te overleven in hunoerwoud, liepen rond in pagnie en camisa en waren derisee van de rest van het land. Door een toevalligeomstandigheid waren ze genoodzaakt naar de stad teverkassen en kwamen tot het inzicht dat hun kennis nietvoldoende was om te overleven in de nieuwe omgeving.Alla ogrie e tja wang boeng. In snel tempo trachten zij deachterstand nu in te lopen. Hetzelfde zal vermoedelijkook met ons gebeuren want in principe verschillen wijniet veel van de bosnegers. Ook wij verkeren in eenisolement.Ook wij denken dat de kennis die wij hebbenvoldoende is. Maar we zullen spoedig genoodzaaktworden om de wijde wereld in te trekken. We leidenduizenden studenten op. Die zullen straks ervaren dat

hun kennis en de wijze waarop wij problemen aanpakkenniet adequaat genoeg zijn om mee te draaien in dewereld.

IJsberg Wij zien de ijsberg. Niet wat daaronder verscholen gaat.Hoe vergaart men wijsheid in de wereld? Door te lezen.Maar dat doen we niet. In breder verband door naarelkaar te luisteren. Maar we luisteren meestal naargeraaskal en dit leidt tot intellectuele inteelt. Hetpopulaire televisie programma Kroetoe is illustratiefhiervoor. Lang geleden zei Confucius: vraag het aan dejeugd. Die heeft alle antwoorden al. Het programmageeft ons een idee van wat ons te wachten staat. Dejeugd krijgt straks het roer in handen en wat zij vandaagleren zullen ze morgen toepassen. En dat is niet geweldig.In vrijwel alle belangrijke landen verloopt hetbesluitvormingsproces als volgt. Een deelnemer wordtgevraagd een pre advies uit te brengen over bijvoorbeeldhet verkeersprobleem. Die onderzoekt wat die en diegeleerden daarover hebben gezegd en hoe het elders aantoegaat. Want in het ene land is het zus en in het andereland zo. Dan wordt daarover gediscussieerd. Na afloop is

een ieder een stuk wijzer geworden. De inleider omdatdoor de aanmerkingen en opmerkingen zijn inzicht isverdiept. De toehoorders zijn natuurlijk wijzer geworden.In de uitzendingen van Kroetoe gaat het fris van de lever.Stuk voor stuk staan de deelnemers op: ik denk dat enz.dan wordt geapplaudisseerd. Na afloop is niemand wijzergeworden.

Even een mop

Jonge Dame uit het binnenland. Wij hebben geenproblemen dank zij onze bospaden. Geen opstoppingen.Laatst nog komt meneer DB meneer RB tegen op zo eenbospad. Meneer DB zegt ik ga niet opzij voor een schurk.Meneer RB zegt ik wel en gaat opzij. Er volgt gelach. Nietvan de kant van de dames. Je moet van goeden huizekomen om een lach te ontlokken aan het vrouwvolk. Nietomdat ze gespeend zijn van humor maar omdat ze diepnadenken.

De jongelui van Kroetoe, krijgen een prijs. Niet voor decreativiteit of de bruikbaarheid van het idee maar voorde presentatie. Met een goede presentatie kan je in onsland de mening van een geleerde met gemak de grond

inboren en om zeep helpen no matter welke onzin je teberde brengt.

China

Wij zien de ijsberg maar weten niet wat daaronder ligt zeiik hierboven. We zijn niet getraind om daaronder tekijken. Een prachtige demonstratie daarvan kregen weeen paar jaar geleden. Onze minister van openbarewerken bracht een bezoek aan China en sterk onder deindruk van het Wirtschaftswunder schreef hij dit toe aankrachtig leiderschap. Hij zag, zoals bij ons de gewoonte is,de top van de ijsberg, niet wat daaronder schuilgaat. Hijhoopte en verwachtte, dat met een krachtig leider aanhet roer, het met ons land ook snel crescendo zal gaan.

Leiderschap

Niemand zal ontkennen dat president Desi Bouterse eenkrachtig leider is. Hoe men verder over de man magdenken, feit is dat hij charisma heeft en daardoor in staatveel mensen te inspireren. Maar is hij ook een goedleider? Dan zou hij moeten voldoen aan de criteria diezoveel honderden jaren geleden werden neergelegd doorde Griekse wijsgeer Plato. Plato somde de volgende

vereisten op voor een goed bestuurder: hij moet zichkunnen vereenzelvigen met de publieke zaak en met elkeburger van het land ongeacht ras, klasse, stand, geloof, ofetnische groep. Hij moet de eigenschap bezittenbeslissingen te nemen uitsluitend op basis van de rede.(niet van gevoel of emotie). Zijn leerling Aristotelesvoegde hieraan toe dat alleen de beste mensen moestenworden belast met het landsbestuur niet als recht maarals plicht. Voldoet de president aan deze criteria?

Socialisme

De minister van openbare werken zag alleen de top vande ijsberg. Hij zag alleen een krachtig leider. Hij wist nietdat Deng Xiaoping de architect van het Chineseexperiment zowel in Frankrijk als in Rusland hadgestudeerd. De man had een grondige kennis van alleeconomische stelsels en was daardoor in staat een stelselte ontwerpen dat aangepast was aan de Chinese situatie.Niet voor niets noemde hij zijn program "Socialism withChinese characteristics". Hij ging uit van bestaandestelsels en denkbeelden en paste die aan bij deplaatselijke omstandigheden. Zo gaan geleerden te werk.

Geen enkele geleerde haalt alles uit zijn brein zoals dejongelui van Kroetoe dat doen met hun ik denk.

Communisme

De Chinezen noemen zich nog steeds communisten maarzagen kans de gezondheidszorg en het onderwijs teprivatiseren en dat vloekt met het communistischestelsel. Langzamerhand worden alle staatsbedrijvenovergeheveld naar de private sector. Dewelvaartsverschillen zijn er groter dan in allekapitalistische landen. Het enige verschil van hun huidigeeconomie met de Westerse markteconomie is deerkenning dat het Chinese volk niet rijp is voordemocratie. Centrale planning de kern van hetcommunisme is al lang overboord gegooid. De vrijewerking van de markt werd ingesteld. Dat is puurliberalisme. Het zou mij niet verbazen als de Chinezen eerlangaansluiting zullen zoeken bij de socialistischeinternationale. Ze zullen moeten aantonen dat zekwalificeren voor het lidmaatschap. Voor wat hunsocialisme betreft zal dat geen probleem vormen. Hunmiskenning van de democratie en ontkenning van demensenrechten zullen wel een obstakel vormen. Zezullen moeten kunnen aantonen dat deze instelling

noodzakelijk is voor de verwezenlijking van desocialistische idealen.

Wordt vervolgd