Vanavond gaat het gebeuren. Ik voel het. Vanavond komt de opstand. Aktie Tomaat was oké, maar dit wordt de Rotterdamse Revolutie. Hier, nu, vandaag. Ik bekijk de zaal van de Schouwburg en voorspel wie het startschot gaat geven. Die vrouw vooraan, lijkt me. Ik stel me voor hoe ze opstaat en begint te roepen. “Ik haat ook! Ulrike, ik ook! Ik haat het dat bankieren ons blijven belazeren, en niemand iets doet!” Twee rijen achter haar staat een oudere man op. “Ik haat het dat de partijen waar ik op stem hun beloftes niet nakomen!” “En ik haat het dat mijn whatsappgesprekken gelezen worden door de NSA!” zegt een derde. Een vierde volgt, een vijfde, een zesde. Er is geen houden meer aan. De Ro-acteurs kijken enigszins verbaasd de zaal in. Ik grijp mijn kans. Nu kan ik een rebel zijn. “REVOLUTIE!” roep ik. En we stormen het gebouw uit.

Gezamenlijk marcheren we door de stad. De massa wordt groter, de plannen radicaler. We gaan een bankgebouw bezetten. Fuck het kapitalisme! Maar daar komt de politie. Te paard en bewapend. Nu moet ik kiezen. Ga ik door, dan moet ik offers brengen. Dan verlies ik mijn vrijheid, mijn onschuld en mijn veiligheid. Ik hoor Ulrike weer zeggen; mijn verlies zal mijn overwinning zijn. Wil ik mijn veilige leven verliezen voor een ideaal? Durf ik dat? Mijn buren druipen langzaamaan af. Ik ga maar met ze mee.

Even kijk ik om. De vrouw, de eerste schreeuwer, rent woedend in een wolk van traangas.

I AM MAD AS HELL AND I’M NOT GOING TO TAKE IT ANYMORE!

Door Jeroen van Wijhe

“De derde wereldoorlog is allang begonnen – alleen heeft niemand hem verklaard.”

Illustratie: Nina Fernande

Sylvia Poorta – Vuurvrouwen

“Verzet is mijn zuurstof”

Stiekem door rood fietsen, eindelijk eens iets zeggen van die popcorngooier in de bioscoop, in je eentje blijven zitten tijdens een staande ovatie, beetje sjoemelen met je belasting, een ééndags-hongerstaking of jezelf vastketenen aan het hek van een kerncentrale.

Iedereen verzet zich. Misschien zonder het te weten. Tegen de kleine en grote regels van het alledaagse leven. Met een helder doel of zonder specifieke richting.

8 zinnen uit de voorstelling Vuurvrouwen in handen van schrijvers, beeldmakers en muzikanten.

25 mensen die hun verzet ongecensureerd en ongepolijst ver-beelden en verwoorden.

1 ZINE die schreeuwt om verzet!

Simone van Hulst, Marieke Dijkwel en Marèl Jap-Sam

REVOLuTIE! AcTIE! VERzET!

Vuurvrouwen

Wie niet strijdt kent geen middenweg, want die middenweg, en dit is altijd zo geweest, bevindt zich tussen strijdende partijen. De aarde ligt tussen hemel en hel, en nergens anders. Grijs ligt tussen zwart en wit. Als wit naar zwart toe stapt met een vriendelijk voorstel, dan kan grijs het wel vergeten. Dan hebben we alleen nog maar donker-grijs. Donker-grijs. Als u één woord meeneemt vanavond hoop ik dat dit het is: donker-grijs! De kleur van een volk, u, dat niet gelooft in de duivel, in vijanden, en niet gelooft dat er gestreden hoeft te worden. Een volk, u, denkend dat het goede overwint zolang de goeden zelf geen kwaad doen. Open uw ogen! Ageer! De duivel is er! Hij is daarbuiten! Het is zijn grootste troef ons te laten denken dat hij niet bestaat.Er is een vijand.Er wordt gestreden, tegen u, of u wilt of niet. De duivel is daarbuiten.Ageer!Het is donkergrijs, dames en heren.Het is al donkergrijs.

De duivel is daarbuiten.Ik ken u, dames en heren lezers, luisteraars. Ik weet welk volk er toesnelt op avonden als deze. Volk dat niet gelooft in vijanden. Volk dat niet gelooft in de duivel. Volk dat denkt dat oplossingen actief moeten worden nagestreefd, maar dat problemen zomaar patsboem ontstaan, uit het niets, zonder dat iemand (de duivel!) daar een handje in heeft gehad. Volk, u, dat de schuld legt bij “systemen” -alsof niemand die systemen tot stand heeft gebracht. Alsof niemand die systemen voorstaat, en in stand houdt. (De duivel!)Volk, u, dat gelooft dat je ergens voor kunt zijn zonder ergens tegen te zijn. Nou, de duivel is wel tegen u! En ik zeg: ageer! Ageer! Agodverdommegeer tegen de duivel, want hij is er! Hij is daarbuiten en hij is tegen u!u, volk dat gelooft dat iedereen gelijk heeft, en wij allemaal uiteindelijk hetzelfde willen. O ja? Allemaal? De duivel ook? Heeft hij ook gelijk? Wilt u hetzelfde als de duivel? Ik verzeker u van niet.Volk, u, u gelooft niet in strijd. Volk, u gelooft dat strijd in zichzelf verkeerd is, en gemeden moet worden. Wel, de duivel lacht zich ziek!Om dat volk, u, dat een leven lang peinst over een gulden middenweg om de onderhandelingen mee te starten -nee! Ageren! Denkt u dat de duivel een gulden middenweg vraagt? Natuurlijk niet! Het is de duivel!

Door Simon Weeda

“Wij trekken de huid weg en dan zie je hoe het functioneert, hoe het disfunctioneert, dat smerige lichaam van onze maatschappij.”

 Illustratie: Marilyn Sonneveld

Alize zandwijk – Vuurvrouwen

“Verzet pleeg ik door vrij compromisloos voor mijn mening uit te komen in lezingen, boeken en in m’n blog. Daarmee ben ik dan ook volstrekt ongeschikt voor de politiek.”

Illustratie: caroline Straver

“Mijn studiegenoten protesteren tegen van alles, van het nieuwe leenstelsel tot zwarte Piet. Ik heb nog nooit op de barricades gestaan. Kan ik mezelf dan feminist noemen? Ik denk van wel. Alledaags seksisme bestrijd ik door vragen te stellen. zo probeer ik in een dialoog aannames bloot te leggen en vastgeroeste ideeën te bevragen.”

claire coumans, student Gender and Ethnicity en webredacteur bij de Faculteit Geesteswetenschappen aan de universiteit utrecht.

Iteke Weeda, sociologe en emeritus hoogleraar emancipatievraagstukken.

“Onze bakkerij heet niet voor niets De Ondergrondse. We zijn tegen slecht fabrieksbrood en we beschouwen brood bakken als verzetsdaad. Van iedere euro die men in de supermarkt uitgeeft, gaat 77 cent naar die supermarkt. Geld moet weer in eigen handen komen. Ons geheime doel is dat een groot aantal thuisbakkers met lokale grondstoffen voor hun buren kan bakken.”

Alex de Jong van “de Ondergrondse”: een microbakkerij nabij metrostation Blaak.

door Krina Huisman

zolang er onrecht heerst, blijft het vuur in ons branden. Dat beloven wij, ulrike. Maar terwijl jouw vlammen alles verteerden wat op je pad kwam, is het vuur in ons slechts een smeulend onbehagen. Alleen zij die dichtbij mogen komen, worden erdoor verlicht en verwarmd. Vergeef het ons, ulrike, dat wij niet hard genoeg schreeuwen. We willen wel. Echt. De spandoekleuzen gloeien ook vervaarlijk in ons. Wij weten wat er mis gaat, maar wij zien vooral een cOMPLEXE wereld. De goede zaak bestaat niet meer. De slechterik, dat zijn ook wij. Wij met onze volle buiken en verwarmde huiskamers. Welk recht van spreken hebben wij? Je zult vast teleurgesteld in ons zijn, ulrike. In jou woedde er een derde wereld- oorlog die nog niemand had verklaard. Je zag een vijand, voelde het verzet, en had het lef te handelen. Dat siert je. Daarom denken wij soms aan je. Wij die koortsig zoeken naar een doel om het vuur in ons op te richten.

Illustratie: charlotte Tasma

Maartje Teussink - Vuurvrouwen

“Mijn verlies zal mijn overwinning zijn.”

Foto: Iztok Klančar

“Niets,” schreef Lodewijk de zestiende in zijn dagboek op de dag dat de Bastille werd bestormd; een paar jaar later en hij was afgezet en onthoofd. Tijden veranderen: tegenwoordig worden (dag)boeken volgeschreven met eschatologische teksten, maar de Bastilles blijven ongekrenkt. Beetje bij beetje gaan we aan geweldloosheid ten onder. Het is duizelingwekkend je voor te stellen welke koers de mensheid was gegaan als de fakkeldragende meute in 1789 in plaats van de boel in de fik te steken met protestborden op de stoep halt had gehouden. Maar toch is dat exact hoe men tegenwoordig de wereld probeert te veranderen. Als het de huidige generatie was geweest die de Bastille had moeten innemen, zou er waarschijnlijk eerst beleefd zijn aangeklopt, om vervolgens een “Alternatief Plan Gevangenis-beleid” aan de verbouwereerde bewakers te overhandigen. Neem de cultuursector. De afgelopen paar jaar is er zoveel gesneden in cultuurbudgetten dat als de sector een menselijk lichaam was, er inmiddels niet veel meer op de operatietafel zou liggen dan een paar bloederige organen. Maar in plaats van zich daar tegen te verzetten, denkt de sector wanhopig mee over nieuwe vormen van “inkomsten-werving”, “toegankelijkheid”, “innovatie”, en weet ik veel welke woorden er de afgelopen seizoenen allemaal dankzij marketing departementen modieus zijn geraakt. Het is een attitude die er voor zorgt dat er alleen maar meer bezuinigd kan worden. In plaats van verzet, alternatieven. In plaats van een oproer, een Mars der Beschaving. Het dak, de deur en de muren zijn gesloopt, we leven in feite in een gat in de grond, maar intussen blijven we hardnekkig volhouden dat we huizenbezitter zijn. In werkelijkheid is er maar

één manier waarop cultuur in Nederland kan voortbestaan, en dat is wanneer we ervoor zorgen dat er zoveel mogelijk geld naartoe stroomt. Maar hoe krijgen we dat voor elkaar? zolang wij cultuur- dragers gezien worden als een stel verkapte uitkeringstrekkers neemt niemand ons serieus. We moeten ons niet spiegelen aan de geweldloze Dalai Lama (Tibet hoort nog “gewoon” bij china), maar aan de bommenleggende Ierse revolutionairen. We moeten af van die achterlijke geciviliseerdheid. De oplossing is dus eigenlijk vrij simpel - en vrij gewelddadig – en heet Aktie Kokosnoot. zoals Marx Hegel op z’n kop zette, zo keer ik Graag Aktie Tomaat om; noem het een “innovatief” eerbetoon aan de traditie. Bij Aktie Tomaat werd er vanuit de zaal met tomaten naar de spelers op het podium gegooid; bij de Aktie Kokosnoot nemen de spelers wraak op de zaal met kokosnoten. Ik stel voor om vanaf heden op elke première, vóór de pauze, iemand op de voorste rij met kokosnoten te bekogelen. Waarom op de première? Omdat wethouders en ministers van cultuur alleen naar premières gaan. Waarom voor de pauze? Omdat ze meestal na de pauze alweer weg zijn. Als er geen wethouder aanwezig is kan men de vergrijzing tegengaan door de oudste bezoeker in de zaal te slachtofferen. En om de gestage leegloop te stoppen is het misschien een ludiek idee om de mogelijkheid te schenken de eerste kokosnoot te laten gooien door diegene uit het publiek die zich die avond voor het eerst van zijn leven in een concertzaal of theater waagt. Dat is ongetwijfeld een populairdere manier om publiek te trekken dan om, zeg, een voorstelling te maken, en staat bovendien goed in subsidieaanvragen, nu het aanboren van nieuwe, volkse markten zo relevant is.

Door Hayco Oudeman

YOu PERFEcT GENE

The war is getting in our mindsit slowly built up in timeThe connections of the past are fading outthis brave new world is going south

You just let your money flowLike sheep we are listening to their showProfit is our new prophecyto hell with Mother Nature’s generosity

come on nowin shades of greenlike predatorslike we used to be

come on, raise your voiceyou perfect genegood for nothingyou wicked human being

Blind hatred is fuelling societyIt’s spreading like oil into the seaSending our children to the battlefrontNothing left but fighting for what’s already gone

come on now in shades of greenlike predatorslike we used to be

come on, raise your voiceyou perfect genegood for nothingyou wicked human being

come on nowyou perfect genegood for nothingyou wicked human being

door Minor Planet Magdalena

Rob

de G

raaf

- V

uurv

rouw

en

“En

wat

je n

iet k

ent e

n ni

et w

eet e

n ni

et k

unt

begr

ijpen

, dat

hee

ft ee

n na

am –

die

naa

m is

God

.”

Foto

: Joe

l Nie

min

en

We hebben het goed voor elkaar! Uitkeringen voor de minderbedeelden, relatieve welvaart, vrije uitloopkippen, groene energie en duurzame auto’s. En als iets een keertje echt te gek wordt zijn we niet te beroerd om geld te doneren, een brief te schrijven of massaal op een plein te staan. Maar idealen waarvoor we door het vuur willen gaan, die zijn toch niet nodig in Nederland? Ja, in het buitenland misschien: terreurorganisaties, oorlog, honger, mensenhandel, dwangarbeid. Maar hier? Ach ja, we hebben een politicus met een alarmerend grote achterban die haat zaait tegen een deel van onze bevolking. Die valt vanzelf wel door de mand. En er zijn natuurlijk kinderen die zo gepest worden dat ze zelfmoord plegen, maar daar zitten we bovenop. Toegegeven, de jongerenwerkloosheid is een probleem, maar daar hebben we stages, vrijwilligerswerk en werkervaringsplekken voor. Getalenteerde starters kunnen daardoor fulltime werken zonder salaris. Goed voor hun cv en voordelig voor de werkgever! Het klopt niet. Niet in Nederland en niet in de wereld. Maar wat doen we er aan? Misschien zetten we tegen het eind van ons comfortabele leven de oogkleppen eens af om reflecterend terug te kijken: “nu ik dat allemaal heb gedaan, nu ik hier zit en ik geen enkel ander uitzicht meer heb dan wat ik in mijn hoofd met me meedraag, nu durf ik het te zeggen, ja, ik weet wat de waarheid is, de waarheid van deze wereld en de nieuwe waarheid die zal komen”.Ulrike Meinhof zou zich omkeren in haar graf.

Door Geertruida HuismanDE OOGKLEPPEN VAN EEN cOMFORTABEL LEVEN

Illustratie: Line Kramer

Ondanks al het televisievoer dat we massaal consumeren, hebben we de buiken nog steeds niet vol. We vragen onszelf liever hongerig af hoe het eigenlijk heurt! De kracht vinden om voor de eigen gelukzaligheid te kiezen is niet zo gemakkelijk, wanneer het erop lijkt dat we verstandelijk ondervoed zijn geraakt. Dat wat voorgeschoteld wordt lijkt dan het juiste. Honger maakt immers rauwe bonen zoet en het houdt ons vooral voldaan. Vanuit het systeem wordt ook met de paplepel ingegoten, dat wanneer je normaal doet, je al gek genoeg doet. Ik heb echter besloten, dat ik daar niet zo’n trek in heb. Nu ik dat heb gedaan, nu ik hier zit en ik geen enkel ander uitzicht meer heb, dan wat ik in mijn hoofd met me meedraag, nu durf ik het te zeggen. Ik neem zelf de regie in handen. En ik weet dat de waarheid is, dat ik daardoor niet voor het meest gemakkelijke pad kies, waarbij ik gegarandeerd voor brood op de plank kan zorgen. De waarheid van deze wereld is echter, dat die garantie überhaupt een illusie is. Het leven draait om eten of gegeten worden. De nieuwe waarheid die zal komen, is dat we uiteindelijk toch allemaal op zoek moeten gaan naar nieuwe manieren om onze eigen boontjes te doppen. Wat je oogst is wat je zaait en what you feed your mind, determines your appetite.

Door Naomi Wills

Illustratie: Brigitte Jansen

FOOD FOR THOuGHT

Fani

a So

rel -

Vuu

rvro

uwen

Liet

Len

shoe

k -

Vuur

vrou

wen

Doo

r N

imo

Hod

doon

PLAS

TIc

zAK

Elke

mid

dag

kom

t er

iem

and

aan

de

voor

deur

thui

s. V

oord

at w

ij et

en, w

ordt

er

op d

e de

ur g

eklo

pt. M

ijn m

oede

r st

aat o

p,

sche

pt h

et z

ojui

st b

erei

de e

ten

in e

en

plas

tic z

ak e

n ge

eft h

et a

an d

e pe

rsoo

n vo

or d

e de

ur. S

oms

is h

et e

en m

an m

aar

vaak

ook

een

vro

uw. I

k vr

aag

mijn

moe

d-er

waa

rom

zij

dit d

oet e

n zi

j vra

agt m

ij op

ha

ar b

eurt

:

Als

ik k

an e

ten

waa

rom

de

ande

r ni

et?

Ik b

en a

cht j

aar

oud

en ik

leef

in A

frik

a.

Vanu

it he

t wes

ten

gezi

en le

ven

wij

in

arm

oede

. Wij

hebb

en g

een

elek

tric

iteit

en

Doo

r Da

gmar

Mei

jvog

el

DE W

EREL

D IS

TE

GROO

T.

Ges

ust d

oor

mat

erië

le w

eeld

e, z

iet

niem

and

in o

ns k

ikke

rland

je d

e no

odza

ak

om te

sta

an v

oor

zijn

idea

al. M

aar

er is

w

el o

ntev

rede

nhei

d. E

n er

zijn

bijz

on-

dere

vis

ies

om d

e w

erel

d te

ver

bete

ren.

So

mm

ige

van

deze

vis

ies

heb

ik m

e ei

gen

gem

aakt

en

nu z

ie ik

bij

mez

elf d

e ne

igin

g m

e te

rug

te tr

ekke

n. In

pla

ats

van

de w

erel

d te

ver

ande

ren,

pro

beer

ik

mijn

dire

cte

omge

ving

te b

eïnv

loed

en. D

e w

erel

d is

te g

root

. Er

gebe

urt z

ovee

l waa

r ik

gee

n w

eet v

an h

eb. E

r zi

jn m

ense

n di

e aa

n de

touw

tjes

trek

ken

van

de w

erel

d-m

achi

ne, v

an w

ie ik

de

naam

nie

t een

s ke

n. E

r is

onr

echt

en

het v

oelt

also

f ik

hier

ni

ets

aan

kan

doen

.

Wat

wel

bin

nen

mijn

ber

eik

ligt b

en ik

zelf.

Ik

sch

eid

mijn

afv

al, e

et v

eget

aris

ch e

n sl

a lie

ver

een

deke

n om

dan

dat

ik

de k

ache

l aan

doe

. Ik

prob

eer

mijn

ve

rant

woo

rdel

ijkhe

id te

dra

gen

voor

een

be

tere

wer

eld.

Ver

bete

r de

wer

eld,

beg

in

bij j

ezel

f. D

at is

de

slog

an v

oor

deze

tijd

, to

ch?

Is d

it sl

echt

? Is

het

sle

cht d

at w

e ni

et m

eer

voor

onz

e id

eale

n op

kom

en?

Ik d

enk

het n

iet.

Ik d

enk

dat h

et p

ast b

ij de

indi

vidu

alis

tisch

e m

aats

chap

pij d

ie w

e zi

jn g

ewor

den.

Ik z

ie d

at h

et v

erze

t, he

t id

ealis

me

er w

el is

, maa

r in

een

and

ere

vorm

. Nie

t gro

ots

in d

e op

enba

arhe

id,

maa

r in

de

hoof

den

van

de m

ense

n. W

ie

wee

t, al

s je

daa

r na

ar v

raag

t, w

at je

dan

zu

lt vi

nden

.

stro

men

d w

ater

. Ik

leer

van

mijn

moe

der

dat i

k al

s m

eisj

e no

oit m

inde

r w

aard

ben

da

n e

en jo

ngen

Ik le

er m

ijn k

rach

t te

kenn

en in

een

wer

eld

die

mij,

van

af m

ijn

gebo

orte

, als

een

min

dere

wil

zien

. De

wer

eld

mag

mijn

moe

der

een

anal

fabe

et

met

een

hoo

fddo

ek h

ebbe

n ge

vond

en.

Maa

r zi

j is

mijn

hel

d. W

anne

er ik

28

ben

en a

l lan

g in

Ned

erla

nd w

oon

zie

ik

de h

onge

rsno

od in

mijn

geb

oort

elan

d op

tele

visi

e. Ik

wou

dat

mijn

moe

der

er

nog

was

. Ik

zie

op d

e be

elde

n ge

zich

ten

die

er n

et z

o ui

tzie

n al

s zi

j. Ik

kan

nie

t he

lpen

dat

ik v

oel h

oeve

el le

ed d

eze

vrou

wen

heb

ben

moe

ten

trot

sere

n om

hu

n ki

nder

en te

voe

den.

Zij

wor

den

als

slac

htof

fers

gez

ien,

maa

r ik

wee

t bet

er.

Mijn

pla

stic

zak

bes

taat

uit

com

pass

ie

en a

anda

cht v

oor

het l

eed

en k

rach

t van

an

dere

n, h

oe g

root

en

hoe

klei

n da

t ook

m

ag z

ijn. E

n di

e va

n jo

u?

Alle

s is

gro

ter

dan

ik b

en.

“Wie

hee

ft er

baa

t bij

dat a

nder

en

hong

er li

jden

?”

Herman Gilis - Vuurvrouwen

“Voor ik ’s avonds ga slapen zie ik de sterren Hoe langer ik kijk, hoe meer het er zijn

Elke ster een verhaal Al die verhalen zou ik willen kennen Maar het zijn er meer dan in één leven verteld kunnen worden.”

Illustratie: Forte//Blonde

Het was fijnOm klein te kunnen zijnHup’lend als een konijnMet een wollig, zacht breinAchter de feiten

HelderAls een slak in de zonSloffend op het betonRichting een bon bon bonOm in te bijten

Pitten en pareltjes, kip en kastanjePepers en paprika, veters en grasAlles fijn fonkelend, omlijst met franjeOverbelicht, precies als het was

KijkTien vogels in de luchtFlad’rend in volle vluchtDaar flapt een met een zuchtIn een propeller

En daarDrijft een vis in een komEn die kom, die ploft omzo van rom bom bom bomMaar net iets sneller

Druppels en drempeltjes, stripsalamandersDodo’s en dobermanns, ritsen en gruisAlles vreemd schaduwloos, net even andersOnderbelicht, naast een Tl-buis

GohNet een dikke bromvliegSmik’lend daar in die wiegAl een heel kind an sich Hoor wat een stilte

‘S nachtsVan gehob naar getobSpringt zoiets zomaar opAls een klimop op op

Daar in die kilteDe derde wereldoorlog is allang begonnenAlleen heeft niemand hem verklaardWie weet waar die kronkel is ontsprongenEen ding is zeker, ‘t staat niet op de kaart

door Niek HilkmannLied voor het kleine verzet

Waar zijn we bang voor en wat hebben we over voor onze veiligheid? Het loont de moeite om voor de beantwoording van die vraag eens te bladeren in de tijdschriften voor veiligheidsmanagers en professionals. In het blad Security Management moest de beroepsvereniging voor veiligheidsmensen constateren dat het thema veiligheid in de verkiezingscampagne en de debatten over het regeerakkoord opvallend afwezig was geweest. Terwijl de afgelopen jaren de roep om strengere straffen en ‘meer blauw op straat’ niet van de lucht was, was het nu oorverdovend stil. Toch concludeerde de vereniging dat er ‘volop kansen voor de branche’ lagen. De regering bezuinigt immers op alles – maar niet op veiligheid. 250 miljoen voor extra agenten, minimumstraffen, cameratoezicht: allemaal zaken waar met name de VVD zich sterk voor maakt.

Toch is de belofte van veiligheid een utopische belofte, want totale objectieve veiligheid, in de zin van afwezigheid van misdaad en geweld, is niet te garanderen, laat staan dat de overheid alle subjectieve gevoelens van onveiligheid kan bevredigen. Waar komt die omvattende aandacht voor veiligheid en dat eveneens omvattende idee van veiligheid vandaan? Is het tegenwoordig zoveel onveiliger dan? Integendeel, in zijn baanbrekende werk The Better Angels of Our Nature betoogt de Harvard-onderzoeker Steven Pinker dat de wereld juist alleen maar steeds veiliger is geworden. Volgens Pinker is ons leven allang niet meer ‘solitary, poor, brutish, nasty and short’, zoals de 17e eeuwse veiligheidsdenker Thomas Hobbes het formuleerde. Ook al is de mens geneigd tot alle kwaad en bereid om gemotiveerd door angst, eerzucht, hebzucht of competitie geweld te plegen of te ondersteunen, er zijn in de loop van de eeuwen een aantal exogene factoren geweest die onze ingeboren neiging tot geweld hebben ingedamd. Dat zijn de grote historische lijnen. Maar waarom voelt het dan niet veiliger, als alle cijfers wel degelijk in die richting wijzen?

Hans Boutellier schreef in zijn standaardwerk De veiligheidsutopie al dat ‘hedendaags onbehagen’ in de netwerksamenleving voor meer onzekerheid en onveiligheidsgevoelens zorgt. Ook Pinker betoogt dat geweld weliswaar afneemt, maar dat onze gevoeligheid daarvoor is toegenomen. Dat brengt ons bij de psychologie, want angst en onveiligheidsgevoelens hebben niet alleen met concrete gebeurtenissen te maken, of met de door Pinker opgesomde geweldsstatistieken. Kijk maar eens naar de angst voor terroristische aanslagen en de reacties daarop in maatschappij, media en beleid. In de jaren zeventig vielen er 21 doden door terroristische aanslagen (wanneer we de huidige juridische definitie hanteren), en vonden er tientallen

Door Beatrice de Graaf

DE ANGST VOOR TERRORISME EN DE LAST VAN (TE VEEL) VEILIGHEID

bomaanslagen plaats, van Molukse terroristen, Rode Jeugd-activisten, Palestijnse commando’s en voortvluchtige Duitse RAF-terroristen. Nieuwe wetten werden er niet gemaakt, en ook werden er nauwelijks veiligheidsmaatregelen genomen. Laat staan dat politici werden bewaakt. Na 2001 werden Pim Fortuyn en Theo van Gogh vermoord. Dat waren twee doden (teveel). De reacties waren evenwel vele malen heftiger dan in de jaren zeventig, toen er objectief gezien veel meer geweld, dood en ellende te betreuren viel. De cijfers zeggen dus lang niet alles. Bommen en granaten ontploffen echt en mensen komen daarbij om het leven. Maar er is een buitengewoon complex samenspel van factoren voor nodig voordat een samenleving aanslagen ook echt als grote dreiging ziet en de hang naar meer veiligheid ontwikkelt. Dus, ook al is de wereld veiliger geworden, toenemende beelden van onveiligheid, naar het motto ‘if it bleeds, it leads’, bevorderen de perceptie van onveiligheid. Dat heeft onder meer te maken met een van onze cognitieve beperkingen (biases) en onze historische bijziendheid: mensen herinneren zich gemakkelijker één enkel recent voorbeeld van dood en verschrikking dan honderd momenten van alledaagse veiligheid. En ze overschatten vervolgens de waar-schijnlijkheidsgraad van die akelige gebeurtenissen, een cognitief verschijnsel dat door nobelprijswinnaar Daniel Kahneman als ‘availability heuristic’ werd beschreven.

Je zou zelfs nog een stap verder kunnen gaan: juist omdat we zo veilig zijn, en over zoveel welvaart beschikken, zijn we zo bang om onze verworvenheden op te geven. Politici spelen daar handig op in. Onveiligheidsmythes worden vaak gevoed door politici die enerzijds het land als veel gevaarlijker afschilderen dan het feitelijk is, en anderzijds dan meteen beloven dat zij de enige zijn die daaraan wat

willen en kunnen doen. Onze standaards zijn hoger geworden, we pikken minder overlast, en eisen van een moderne, klantgerichte overheid dat die onze laatste zorgen wegneemt, te meer, omdat de overheid dat in het kader van prestatieafspraken en commer-cieel-management denken ook belooft. zero tolerance, gegaran-deerde veiligheid is het devies. Veiligheidsgevoelens zijn dus de last van veel geluk.

En tegelijkertijd zijn we onze collectieve zingevingskaders kwijt-geraakt die dreiging en onveiligheid beter een plaats kunnen geven. Het klinkt tegenstrijdig, maar teveel veiligheid kan dus een last zijn. Want, wie in staat is een meer overkoepelende visie te ontwikkelen op het dagelijks bestaan, is minder gevoelig voor risico’s of onze-kerheid. Dat stelde de filosofe Hannah Arendt al vast. Wie rijk is aan zingeving, aan relaties, aan visie, kan beter omgaan met onveiligheid, of met zijn eigen eindigheid. Opmerkelijk in Nederland is dat overheid en samenleving wel verbetering van veiligheidsgevoelens beloven cq. eisen, maar geen visie op het doel van al die veiligheid lijken te hebben. Gaat het alleen maar om het veilig stellen van onze economische welvaart, ons eigen hachje, of is veiligheid ook bedacht als conditie voor het opbloeien van sociale deugden? En ten koste waarvan, van welke andere waarden (emancipatie, ontplooiing, vrijheid of gelijkheid) worden veiligheidsmaatregelen erdoor gedrukt? Het wordt tijd voor een nieuw veiligheidsbeleid, dat niet belooft onveiligheid en terrorisme uit te bannen (want dat kan niet), maar dat kaders biedt om onveiligheid beter een plaats te geven.

Goele Derick – Vuurvrouwen

“Ik....Ik hield altijd het meeste van de dierenniet van de andere kinderen,die waren vaak dom en bijgelovig.Maar tegen de schapen en de koeien kon ik altijd alles zeggen, dieren begrijpen, dieren hebben een verstand dat door niemand is verpest.Wij hadden ook een paard,die was wijzer dan alle anderen als ons paard mij aankeek, als ik zijn wimpers zagbegreep ik alles.zelfs de dingen die ik nog nooit had gezegd en die ik zelfs nog nooit had gedachtwerden mij duidelijk.Dieren staan op de grond,die weten alles.”

Illustratie: Mxxrxl

Vormgeving door Ivar de Jong (www.idejong.com)

Redactie door Marieke Dijkwel, Simone van Hulst, Marèl Jap-Sam.

VERzET, Jedes herz ist eine revolutiönare zelle is tot stand gekomen met dank aan:Nina Fernande, Simon Weeda, Marilyn Sonneveld, caroline Straver, claire coumans, Iteke Weeda, Krina Huisman, Iztok Klančar, Hayco Oudeman, Minor Planet Magdalena, Joel Nieminen, Geertruida Huisman, Line Kramer, Naomi Wills, Brigitte Jansen, Nimo Hoddoon, Dagmar Meijvogel, Forte//Blonde, Niek Hilkmann, Beatrice de Graaf, Mxxrxl, Bakkerij “de Ondergrondse”, charlotte Tasma, Jeroen van Wijhe, Marieke Dijkwel, Simone van Hulst, Marèl Jap-Sam.

Rob de Graaf, Alize zandwijk, Liet Lenshoek, Maartje Teussink, Goele Derick, Fania Sorel, Herman Gilis, Sylvia Poorta.Alle medewerkers van het Ro Theater, alle medewerkers van de Rotterdamse Schouwburg, Het Tussenuur, The Printroom.