57

De Waag

De oude waaglokalen aan de Singel-Kattestraat werden afgebroken in 1935 en vervangen door het huidig complex in een eenvoudige art deco-stijl van de hand van architect Paul Semal (1). Het zijn nu parochielokalen. Vroeger waren er ook diensten van het N.W.K. (Nationaal Werk voor Kinderwelzijn, vroeger 'Kinderheil',…) in onderge-bracht. Nu zijn de diensten van 'Kind & Gezin' gehuisvest in een achter-bouw van de Waag. Door deze functies denken velen dat de benaming 'Waag' ingegeven is door het feit dat in dat gebouw de kleine kinderen gewogen werden. Maar de Waag was vroeger, toen er in Opwijk een wekelijkse markt was, het gebouw in het dorp waar o.m. de publieke waag ondergebracht was. Ook het officieel ijken van meettoestel-len gebeurde daar. (2) (3)

Tijdens WO I was in de (oude) Waag het plaatselijk Hulp- en Voedselcomité (het 'Komiteit') gevestigd (administra-tie, stapelplaats en uitreiking van de goederen aan de noodhebbende bevol-king. (4)

Wie de eigenlijke bouwheer was van de nieuwe Waag (1935) en wie het project financierde blijft nog voor enige ondui-delijkheid zorgen.

In het gemeentelijk archief zijn enkele handgeschreven ontvangstbewijzen aanwezig (waarvan enkele op papier met de hoofding van de gemeente), ondertekend door Opwijkse aannemers en handelaars, die verklaren een wel-bepaalde som ontvangen te hebben van de gemeenteontvanger voor geleverde prestaties en materialen aan en voor de nieuwe Waag (5) In een registerboek vinden we een overzicht van 'Rekeningen voor de Waag 1935', met bij de ontvangsten stortingen van het gemeentebestuur Opwijk (2 x 20.000 fr.) en van Charles De Smedt (230,91 fr. en 122,00 fr., respectievelijk 19.9.1935 en 22.10.1935) en bij de uitgaven een ganse reeks van betalingen aan aan-nemers, ambachtslui, handelaren,… ,

tussen 1.5.1935 en 22.10.1935, voor een totaal bedrag van 40.352,91 fr.

In de voorgevel van de Waag herkent men duidelijk de sobere bouwstijl van het interbellum met rechte lijnen en vlakken, vooral in de verticale as van de vensters van het trappenhuis. Op de dwarsbalk boven de ingang is er een plaats voorzien voor een beeldhouw-werk. De nieuwe Waag was op het gelijk-vloers onderverdeeld in een aantal klei-ne vergaderlokalen en op de verdieping in een vergaderlokaal en een feestzaal.

Tijdens de oorlogsjaren 1940-'44 dien-de de Waag als 'eetplaats, keuken, wapenkamer, slaapkamers' voor de in het dorp ingekwartierde Duitse bezet-ter. (6)

De 'nieuwe' Waag werd vooral gebruikt door parochiale verenigingen voor ver-gaderingen, culturele activiteiten en feesten allerhande. Ook andere vereni-gingen gebruikten sporadisch de Waag voor tentoonstellingen en feesten. (7)

In 1950-‘51 worden in de Waag hout- en schilderwerken uitgevoerd aan het interieur en in 1957-’58 wordt nieuw pleisterwerk en een nieuwe lambrise-ring aangebracht. Ook de ramen en de voordeur worden dan vernieuwd. In 1963 plaatst men een centrale verwar-ming. De vernieuwing van de elektrici-teit en van de vloerbekleding gebeurt in 1974-’76.

De sociale diensten van de 'katholieke' zuil waren tot 1985 ondergebracht in de Waag: de Kristelijke Ziekenkas St.-Paulus, de Dienst van het Voorhu-welijksparen, het Algemeen Christelijk Vakverbond en de Spaardienst-BAC.

In de zeventigerjaren geraakte het gebouw meer en meer afgeleefd en minder aangepast aan de moderne noden. Meer en meer nieuwe verenigin-gen gebruikten andere gebouwen en ook de activiteiten van de parochiale verenigingen veranderden grondig. Een en ander zette de parochie aan om met de parochiale verenigingen en

Deze pagina in PDF-formaat kan in haar volledige context geplaatst worden (met menu's en navigatiebalken): klik op homdad.com/HOM-alg/fr/omd-2009-publicatie.htm .

58

werkgroepen een Waagcomité op te richten –als deel van de vzw V.P.W. Gewest Asse Afd. 0229 Opwijk- voor het beheer van de Waag, waarvan de kerkfabriek Sint-Paulus Opwijk de eige-naar is. Voortaan zouden de kosten van het gebouw gedekt worden door bijdra-gen van de gebruikers, met name de parochiale verenigingen, de parochie (werkgroepen) en de kerkfabriek (cate-cheselokalen).

In 1984-'85 werd het dak volledig ver-nieuwd.. Daarna werd een centrale verwarming met aardgasconvectoren geïnstalleerd, nieuwe elektriciteit, nieu-we toiletten, een brandtrap en vier nieuwe ramen. De financiering gebeurde in hoofdzaak met giften van (parochiale) verenigin-gen, van particulieren en met de op-brengst van allerhande manifestaties en acties georganiseerd door de verenigin-gen en door bijdragen van de parochie. De verenigingen zorgden voor het op-frissen van de binneninrichting: schilde-ren, plafonds, verlichting, gordijnen enz. De totale kostprijs bedroeg ca. 1 mln frank. Na de verhuis van het ziekenfonds wer-den op de benedenverdieping de loka-len heringericht.

In de waag was van 1989 tot 1994 ook De Schakel (parochiesecretariaat) ge-vestigd.

Bijna 20 jaar later moest de Waag aan-gepast worden aan de nieuwe noden van de tijd. De Sint-Paulusparochie, in samenwer-king met het Waagcomité, startte het project 'Waag 2000'. De grote herschik-king en renovatie van het interieur -volgens een plan van architect Emiel Van Lembergen- gebeurt in 2001. De bovenverdieping wordt heringericht voor een middelgrote zaal, twee kleine zaaltjes en een bergruimte, waarbij aan de achterzijde een gang en brandtrap komt. De trap naar de bovenverdieping wordt verplaatst en herbouwd in beton met afwerking in blauwe hardsteen. Daarnaast komt het nieuwe sanitair. Op het gelijkvloers worden de kleine loka-len vervangen door een volledig nieuwe grote zaal en een kleine keuken. De tweede voordeur wordt hierbij opgehe-ven. De meeste ramen worden ver-nieuwd. Uiteindelijk worden in 2008 ook de dakgoten en de buitengevel hersteld. Totale kostprijs van het project 'Waag 2000': ca. 3 mln frank.

De Waag werd en wordt nog intens gebruikt door heel wat verschillende verenigingen en privépersonen en fami-lies. Direct toezicht op orde en netheid na het gebruik was niet altijd mogelijk.

In het Parochieblad van 19.02.1950 verscheen volgende tekst:

Gij allen die ze veel gebruikt traint uw jonge of oude krachten niet door de stoven en hun inhoud te ontleden, brandhout te maken van de stoelen, lampen los te rukken of mee te nemen, deurklinken te verminken, op de muren uw rekeningen te maken, het portret van M. Pastoor zaliger neer te halen. Neem liever borstel, blik en nat zagemeel, en maakt daarmee de vloer net en rein, durft ook het kantwerk van plafond en hoeken schenden, en ja de vensters kuisen. Waarom na uw vergadering niet weer de stoelen op orde gezet en de deur op slot gesloten ? Worde de Waag het vernieuwde beeld van Opwijk’s vele bloeiende K.A. en sociale werken (Van een onbekende dichter. Alle rechten voorbehouden)

59

(1) Architect Paul Semal: zie noot 5 op pag. 22.

(2) Jan Lindemans, Toponymie van Op-wijk (1930), pag. 158, nr. 1463.

(3) Zie in verband met de waagfunctie bij de wekelijkse markt ook de bijdrage Inrichting van een wekelijkse markt te Opwijk in 1838, door Maurice Wil-locx, in HOM-tijdschrift 1996-3, pag. 9-14.

(4) In zijn Geschiedenis van Opwijk (1937-’39) schrijft Jan Lindemans (pag. 228):

Een ander aspect van de oorlogsjaren is de werkzaamheid van het plaatse-lijk Hulp- en Voedingcomité dat, in samenwerking met het Nationaal Co-mité en de Amerikaansche «Commis-sion for Relief in Belgium», de be-voorrading van de bevolking ter harte nam, steun verleende aan werkloozen en noodlijdenden.

Dit comité kwam hier, zooals elders, tot stand in November 1914, onder voorzitterschap van Al. Ant. Linde-mans. Het was gevestigd in de «Waag»: het was dus daar dat men de menschen zag aanschuiven met hun velerlei kleurige kaarten om de meest verscheidene eetwaren (vele tot dusver onbekende bij onze land-sche bevolking!) te bemachtigen. In Februari 1916 kwam daar nog bij het Werk der Zuigelingenverpleging en Melkverschaffing aan kinderen, waar-door zoovele jonge levens gered wer-den.

Zie ook het hoofdstuk Het Nationaal Hulp- en Voedselcomité en de plaat-selijke comité's in Getuigenissen van de «andere oorlog». Opwijk en Ma-zenzele (en omstreken) 1914-1918, Heemkring Opwijk-Mazenzele, 2004, pag 371-375.

(5) - van Antoon Luypaert (Opwijk), voor 1ste voorschot voor levering van al-lerlei ramen aan de Waag, 2.000 frank, 14 augustus 1935, en 2de voorschot, 2.500 fr., 24 aug. 1935.

- van Louis Willems en Jan Buggen-hout (beiden van Opwijk), voor le-vering van werk aan de waag, 520 fr. als 1ste voorschot, 24 au-gustus 1935.

- van Victor Verherstraeten (Droes-hout), voor volledige afrekening van metserwerk aan de Waag, 1.187 fr., 4 september 1935.

(6) De bezetter ingekwartierd, in 1938-'46. Een beroerde tijd - Tentoonstel-lingsgids, in HOM-tijdschrift 1994–2 en 3, pag. 31.

(7) Wellicht één van de eerste grote manifestaties naar het grote publiek toe die in de nieuwe Waag plaats vond en die georganiseerd werd door een niet-parochiale vereniging was de Tentoonstelling van Oudheidkunde, Geschiedenis, Folklore en Heimatkun-de, in de week van 6 tot 13 septem-ber 1936. Inrichter was de Geschied- en Oudheidkundige Kring van West-Brabant, waarvan Opwijkenaar Jan Lindemans voorzitter was.

60

De 'nieuwe' Waag, Kattestraat. Gebouwd in 1935. Architect: Paul Semal.

(Copyright) Provincie Vlaams-Brabant, foto Jan Decreton.

Foto 2 juni 2009

Ontvangstbewijzen voor betaling door de gemeente voor geleverde prestaties en materialen aan en voor de nieuwe Waag van Antoon Luypaert (Opwijk), voor 1ste voorschot voor levering van allerlei ramen aan de Waag, 2.000 frank, 14 augustus 1935, en 2de voorschot, 2.500 fr., 24 aug. 1935.